عنوان :
تحقیق روانشناسی نوجوانان
تعداد صفحات : ۵۷
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
دوره نوجوانی از مهم ترین و حساس ترین دوره های زندگی انسان به شمار می رود ؛ زیرا در این دوران به دنبال یافتن هویت خویش ، در مسیر شکل دادن به شخصیتی متکی به خود گام بر می دارد. سؤالات متعددی نیز در ذهن نوجوان نقش می بندند که چنانچه نتواند پاسخی مناسب برای آن ها بیابد ، چه بسا ممکن است شخصیتی متزلزل و احیاناً دو گانه پیدا کند . بنابر این ، شناخت جنبه های مهم جسمانی ، روانی ، اجتماعی ، عقلانی و اخلاقی نوجوانان این توانایی را به نوجوان و اطرافیان او می دهد تا شیوه صحیح برخورد با تغییرات جسمی ـ روانی به وجود آمده را بدانند و تا حدی از بروز ناسازگاری های خاص این دوران جلوگیری نمایند. این مقاله ، نیم نگاهی به جنبه های مهم شخصیت نوجوانان انداخته است.
دوره نوجوانی همزمان است با دوره بلوغ ؛ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی . در دوره بلوغ ، تغییرات گوناگونی در ابعاد شخصیتی نوجوان رخ می دهد که هرکدام به نوعی می تواند بر او اثر بگذارد و حتی گاهی شخصیت او را دگرگون سازد.
پیدایش تغییرات سریع جسمانی و رشد غده های جنسی و توانایی تولید مثل می تواند عواطف ، کردار ، رفتار و شخصیت نوجوانان را تحت تأثیر قرار داده و باعث جلب علاقه یا برعکس ، نگرانی و احساس کهتری یا حقارت نزد آنان شود. با توجه به این شرایط و تغییرات همزمان است که دوره نوجوانی را بحران رشد می نامند. عوامل زیستی ، روانی و اجتماعی تواماً در بروز دوره نوجوانی که از بحرانی ترین ادوار زندگی است دخالت دارد
واژه های کلیدی: نوجوان، بلوغ، خود پنداری، نظریه فروید، غریزه جنسی، ازدواج، رشد شناختی، هویت، مذهب
فهرست مطالب
مقدمه ۱
جنبه های مهم شخصیت جوان ۴
ویژگی های مهم نوجوان ۵
روان شناسی خطرهای بلوغ ۷
تغییرات همگانی دوران بلوغ ۸
رشد جنسی ۹
منابع نظریه فروید : ۱۱
چند اشکال بر نظریه فروید ۱۱
ازدواج راه صحیح ارضای غرایز جنسی ۱۳
مهم ترین ویژگی های رشد شناختی ـ عقلی نوجوان ۱۵
توانایی های ذهنی نوجوانان : ۱۶
هویت یابی نوجوان ۱۸
خطر آزادی مطلق برای جوانان ۲۰
خصایص اجتماعی دوره نوجوانی ۲۲
ویژگی های رشد عاطفی نوجوان ۲۳
انواع عواطف در دوره نوجوانی ۲۴
نمودها و مظاهر ترس ۲۴
عوارض ترس ۲۵
واکنش های خشم در نوجوانی : ۲۵
نیاز به محبت متقابل : ۲۷
رغبت های دینی ۲۷
دوره های شکل گیری دین و مذهب در نوجوانان : ۲۸
شیوه های جذب نوجوانان به مذهب ۲۹
مشکلات تربیت مذهبی نوجوانان ۳۰
تبادل فرهنگی با سایر جوامع ۳۱
والدین و نوجوان ۳۲
رشد جسمانی نوجوان : ۳۳
رشد ذهنی نوجوان ۳۳
رشد عاطفی در نوجوانان ۳۳
رشد اجتماعی نوجوانان ۳۳
چگونه با فرزند نوجوانمان صحبت کنیم ؟ ۳۵
جذابیت و مقبول بودن پیام دهنده ۳۷
مشکلات آنها ۳۸
عوامل مؤثر در اضطراب نوجوانان و مقابله با آن ۴۲
نحوه رویارویی با رنج ناشی از تغییرات جسمانی ۴۳
رویارویی با اضطراب ناشی از عدم پذیرش از جانب همسالان ۴۳
رویارویی با اضطراب ناشی از دوگانگی و ترس از مستقل شدن ۴۴
مذهب و نوجوانان : ۴۵
اینترنت و نوجوانان ۴۸
پی نوشت ها : ۵۱
پی نوشت ها :
۱و۲ ـ سید احمد احمدی ، روانشناسی نوجوانان و جوانان ، رودکی ،۱۳۶۹ ، ص ۱۷
۳ـ محمد تقی فلسفی ، گفتار فلسفی ، جوان از نظر عقل و احساسات ، هیئت نشر معارف اسلامی ، ۱۳۵۲ ، ص ۴۴۱
۴ـ آیهْْ الله صانعی ، سن بلوغ دختران را ۱۳ سالگی می داند .
۵ ـ روان شناسی تربیتی ، دوره کاردانی مراکز تربیت معلم ، ص ۱۴۲
۶ ـ به نقل از روان شناسی تربیتی ، مراکز تربیت معلم ، وزارت آموزش و پرورش ، ص ۱۶۷
۷ـ غررالحکم و دررالکلم ، ج ۱ ، ص ۴۴۹
۸ ـ محمد باقر مجلسی ، بحارالانوار ، ج ۷۷ ، ص ۱۳۵
۹ـ تحف العقول ، ص ۱۲۴ / خصال صدوق ، ص ۶۳۶
۱۰ ـ دکتر محمود منصور ، روانشناسی ژنتیک ، تهران ، انتشارات سمت ، ۱۳۷۸ ، ص ۳۶ ، زمینه روانشناسی ، هیلگارد و دیگران ، ج ۱ ، ص ۸ ـ ۲۷
۱۱ ـ موریس دبس ، مراحل تربیت ، ترجمه علی محمد کاروان ، تهران ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۴ ، ص ۱۶۳
۱۲ ـ علی اکبر شعاری نژاد ، روان شناسی رشد (۲) ، کودکی و نوجوانی ، دانشگاه پیام نور ، ۱۳۷۲، ص ۵۶ به بعد
۱۳ ـ دکتر سید احمد احمدی ، روان شناسی نوجوانان و جوانان ، انتشارات مشعل ، ۱۳۷۳
۱۴ ـ علی فتحی آشتیانی ، جزوه درسی ، درس روان شناسی رشد ، بخش نوجوانی ، ۱۳۷۷٫
۱۵ ـ محمد تقی فلسفی ، پیشین ، ص ۱۸۸
۱۶ـ آریانپور ، فرویدیسم ، تهران ، ۱۳۷۵ ، ص ۵۵
۱۷ـ مجله Neverevue ، ش ۱۲ ، نوامبر ۱۹۶۷ به نقل از گفتار فلسفی بزرگ سال و جوان ، ص ۲۱۲
۱۸ـ محمد تقی فلسفی ، پیشین ، ص ۱۸۸
۱۹ـ کیهان ، ش . ۸۸۸۴ ، به نقل از مجله نیوز ویک .
۲۰ـ ۲۱ـ۲۲ـ۲۳ـ بحار، ج۷ ، ص ۷۸ ، روایت ۱۱ از باب ۴۶٫
۲۴ـ میرزا حسین نوری ، مستدرک الوسائل ، مؤسسهْْ آل البیت ، ۱۴۰۸ ق ، ص ۵۳۱٫
۲۵ـ حسن بن فضل طبرسی ، مکارم الاخلاق ، قم ، راضی ، ۱۳۷۱ ، ص ۹۹٫
۲۶ـ روم : ۲۱٫
۲۷ـ حسن بن فضل طبرسی ، پیشین ، ص ۱۰۰٫
۲۸ـ میرزا حسین نوری ، پیشین ، ج۲ ، ص ۵۳۱٫
۲۹ـ محمد باقر مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت ، مؤسسهْْ الفرد ،ج۱۰۳ ، ص ۲۱۹٫
۳۰ـ محمدبن یعقوب کلینی ، کافی ، ج ۵ ، ص ۳۲۹٫
۳۱ـ شیخ حر عاملی ، وسائل ، ج ۵ ، ص ۱٫
۳۲ـ ملامحسن فیض کاشانی ، عین الیقین ، ص ۲۴۳٫
۳۳ـ محمد باقر مجلسی ، پیشین ، ج ۷۸ ، ص ۶٫
۳۴ـ روان شناسی تربیتی ، ص ۱۵۱٫
۳۵ـ دیوان حضرت علی علیه السلام ، ترجمه مصطفی زمانی .
۳۶ـ محمدرضا شرفی ، مراحل رشد و تحول انسان ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، ۱۳۶۸ ، ص ۱۵۴٫
۳۷ـ استاد مرتضی مطهری ، عدل الهی ، ص ۷٫
۳۸ـ شک وتردید انسان ملاکی برای عقل اوست . ( غررالحکم ، ص ۴۷۴)
۳۹ـ روان شناسی رشد ، ج ۲ ، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه ، ص ۷۸۲٫
۴۰ـ الولد سید سبع سنین و عبد سبع سنین و وزیر سبع سنین ، طبرسی ، حسن بن فضل ، مکارم الاخلاق ، قم ، رضی ، ۱۳۷۱ ، ص ۱۱۵ .
۴۱ـ محمدبن یعقوب کلینی ، روضه کافی ، ص ۹۳ .
۴۲و۴۳ ـ هاریس ، مشکلات روحی جوانان ، ص ۷۳ /ص ۶۲٫
۴۴ـ غررالحکم ص ۶۷۷٫
۴۵ـ نهج البلاغه ، شرح ابن ابی الحدید ، دارالحیاء الکتب العربیه ، ۱۴۰۴ ق، ج۲۰، کلمه ۹۳۷ ، ص ۳۴۳٫
۴۶ـ محمدرضا شرفی ، مراحل رشد و تحول ، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ، ۱۳۷۱، ص ۱۵۸٫
۴۷ـ علی فتحی آشتیانی ، پیشین.
۴۸ و ۴۹ ـ علی اکبر شعاری نژاد ، پیشین ، ص ۷۵۶٫
۵۰ ـ محمد تقی فلسفی ، پیشین ، ص ۱۹۷ و روان شناسی رشد ۲، شعاری نژاد.
۵۱ ـ علی اکبر شعاری نژاد ، پیشین ، ص ۷۷٫
۵۲ ـ (غررالحکم ، ص ۲۱۲)
۵۳ ـ علی اکبر شعاری نژاد ، پیشین ، ص ۱۱۸٫
۵۴ ـ محمد علی احمد وند ، روان شناسی کودکی و نوجوانی ، دانشگاه پیام نور ، ۱۳۷۶٫
۵۵ ـ علی اکبر شعاری نژاد ، پیشین ، ص ۹۱٫
۵۶ و ۵۷ و ۵۸ و ۵۹ ـ علی فتحی آشتیانی ، پیشین.
مقدمه
دوره نوجوانی همزمان است با دوره بلوغ ؛ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی . در دوره بلوغ ، تغییرات گوناگونی در ابعاد شخصیتی نوجوان رخ می دهد که هرکدام به نوعی می تواند بر او اثر بگذارد و حتی گاهی شخصیت او را دگرگون سازد. این نبشتار ، به برخی از این جنبه ها اشاره دارد. اما پیش از ورود به اصل بحث ، توجه به چند نکته لازم است :
۱ـ بحران بلوغ: فرایند بلوغ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی هر فرد است . استانلی هال ، (Stanly Hall ) که به پدر روانشناسی بلوغ معروف است ، این مرحله را « دوران طوفان و فشار » می نامد . نوجوان در این دوره ، تمایلات و خواهش های متضادی دارد . مثلاً با این که می خواهد با دوستان باشد ، به تنهایی نیز علاقمند است . (۱)
روسو دوره بلوغ را تولد مجدد می داند . او می گوید : وقتی فرد به دوره بلوغ می رسد مثل این است که فرد دیگری با خصوصیات بدنی و روانی متفاوتی در وی به وجود آمده است. (۲)
در هفت سال سوم زندگی که دوران بلوغ و جوانی است ، تحولات سریعی در جسم و جان نوجوان پدیدار می گردد و در مدت کوتاهی اندام و افکارش به کلی تغییر می کند .(۳) دوره نوجوانی و بلوغ به سنین بین ۱۲ تا ۱۸ سالگی اطلاق می شود. این دوره یکی از بحرانی ترین دوره هاست. گاهی گذشتن از مرز کودکی و رسیدن به قلمرو بلوغ با نابسامانی های فراوانی همراه است. در این دوره ، نوجوان نه دیگر کودک به حساب می آید و نه هنوز به درستی بالغ گردیده است. وی در مرز بین این دو مرحله (کودکی و بزرگسالی ) قرار می گیرد و با فشارها و انتظارات خاص هر دوره روبه رو می شود ؛ از سویی ، اگر کار کودکانه بکند او را ملامت می کنند که بزرگ شده است و این کار در شأن او نیست و از سوی دیگر ، معمولاً با او مانند بزرگسالان رفتار نمی شود . در زندگی ، نقش کودک و بزرگسال ، هرکدام مشخص است و می دانند چه کاری باید انجام دهند ، ولی نوجوان در وضع روحی مبهم و پیچیده ای به سر می برد ؛ او به درستی نمی دانند چه باید بکند.
۲ـ تعریف بلوغ و نوجوانی :
کلمه «بلوغ» یا (Puberty ) ممکن است به چند صورت تعریف شود :
الف ) بلوغ جنسی : بلوغ به این معنا یعنی رسیدن به سن تولید مثل و شهوت جنسی که سنین آن در بین ملل و افراد گوناگون بر حسب نژاد ، مناطق جغرافیایی و آب و هوایی متفاوت است و معمولاً بین سنین ۱۲ـ۱۸ سالگی واقع می شود.
ب ) بلوغ جسمی (فیزیولوژیک) : بلوغ به این معنا همان آخرین حد رشد اندام ها است که زمان آن از یک سو ، به نژاد فرد بستگی دارد و از سوی دیگر ، به قوانین رشد و نمو هریک از اعضا . در این زمینه، تنکرد شناسان (فیزیولوژیست ها ) و روان شناسان به این نتیجه رسیده اند که اندام های انسان تا پنج سال اول زندگی به طور سریع رشد می کند و سپس رشد آن تا سنین ۱۲ ـ ۱۳ سالگی به کندی می گراید ، در دوره نوجوانی سرعت رشد دوباره افزایش می یابد و در فواصل بین ۱۸ـ۲۵ سالگی جسم به حد کمال خود می رسد و رشدش نیز متوقف می گردد . لازم به ذکر است که تمام قسمت های بدن در دوره رشد به یک میزان رشد نمی کند ، بلکه بعضی از اعضا رشد بیشتری دارند، چنانچه مشهور است که « نوجوان شلوارش یک سال زودتر از کتش کوچک می شود . »
ج) بلوغ شرعی : سن تکلیف در کشور های گوناگون براساس اعتقاداتی که دارند فرق می کند ؛ مثلاً اسلام سن ۹ سالگی را برای دختران و ۱۵ سال را برای پسران سن بلوغ می داند .(۴) البته بعضی از فرق اسلامی در سن بلوغ با شیعه فرق دارند ؛ مثلاً فقه حنفی برای دختر سن ۱۷ سالگی و برای پسر سن ۱۸ و ۱۹ سالگی را سن بلوغ می داند و فقه مالکی بلوغ را وابسته به سن نمی داند .
د) بلوغ عرفی (سن قانونی ) : قوانین مدنی کشورها اغلب دو یا سه سال دیرتر از دستورات شرعی نوجوانان را بالغ و مسئول رفتار خود می داند.
هـ) بلوغ روانی (بلوغ شخصیت): بلوغ روانی دارای جنبه های گوناگونی از قبیل پختگی ، هوش ، درک مفاهیم اخلاقی ، نقطه اوج حافظه ، کمال اراده ، انفعالات و سایر خصوصیات ذهنی است که در صورت هماهنگی ، تعادل فرد را به وجود می آورد و در صورت ناهماهنگی ، موجب رفتار غیر عادی یا بی تعادلی روانی می شود .
با توجه به تعاریف ارائه شده ، بلوغ دارای معانی متفاوتی است ، اما منظور روانشناسان از آن ، بیشتر تغییرات بدنی ( جسمی و جنسی ) می باشد ؛ آنان مراد خود را از دیگر موارد بلوغ با پسوند می آورند ؛ مثل بلوغ روانی ، بلوغ شرعی و بلوغ عرفی و …
۳ـ نوجوانی :
اصطلاح «نوجوانی» (Adolesence ) در مقایسه با کلمه « بلوغ» معنای وسیع تری دارد و دوران مهمی از زندگی انسان را شامل می شود . سنین بین ۱۲ ـ ۱۸ سالگی ، که سنین نوجوانی است ، خود به سه قسم می شود :
الف. اهمیت نوجوانی از دیدگاه دانشمندان : افلاطون این دوره را دوره شراب زدگی روان می داند که احساسات و عواطف بر افکار فرد چیره می شود .
روسو می گوید : نوجوانی تولد ثانوی است . استانلی هال معتقد است ، نوجوانی دوره طوفان و فشار بوده و نوجوانی یک جهش ناگهانی است.
کورت لوین آلمانی هم اعتقاد دارد که کودک و بزرگسال ، هرکدام یک نوبت ، بارکودکی و بزرگسالی را بر دوش می کشند ، ولی نوجوان مجبور است یکجا بار هر دو را بر دوش بکشد ، زیرا متعلق به هردو می باشد. (۵)
ب. اهمیت نوجوانی از نظر اسلام : اسلام این موضوع را از دو جنبه مثبت و منفی مد نظر قرار داده است : در جنبه مثبت ، به نظر اسلام ، نوجوانی دوره قوت و توانایی است که در بین دو دوره ضعف و ناتوانی ( کودکی و پیری ) قرار گرفته : « الله الذی خلقکم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوه ثم جعل من بعد قوه ضعفا و شیبه یخلق ما یشاء و هو العلیم القدیر .» ( روم ۵۴)
اولیای اسلام نیز نوجوانی را یکی از نعمت های پر ارج الهی و از سرمایه های بزرگ سعادت در زندگی بشر شناخته اند :
ـ قال رسول الله صلی الله علیه و آله : « اوصیکم بالشبان خیراً فانهم ارق افنده ان الله بعثنی بشیرا و نذیرا فحالفنی الشبان و خالفنی الشیوخ . » (۶)
ـ قال علی علیه السلام : « شیئان لا یعرف فضلهما الا من فقدهما الشباب و العافیه .» (۷)
در جنبه منفی ، اولیای الهی از این دوره به دوره جنون و مستی تعبیر کرده اند :
ـ قال رسول الله صلی الله علیه و آله : « الشباب شعبه من الجنون .» (۸)
ـ قال علی علیه السلام : « اصناف السکر اربعه : سکر الشباب ، سکرالمال ، سکرالنوم و سکرالملک.»(۹)
جنبه های مهم شخصیت جوان
دوره نوجوانی از مهم ترین و حساس ترین دوره های زندگی انسان به شمار می رود ؛ زیرا در این دوران به دنبال یافتن هویت خویش ، در مسیر شکل دادن به شخصیتی متکی به خود گام بر می دارد. سؤالات متعددی نیز در ذهن نوجوان نقش می بندند که چنانچه نتواند پاسخی مناسب برای آن ها بیابد ، چه بسا ممکن است شخصیتی متزلزل و احیاناً دو گانه پیدا کند . بنابر این ، شناخت جنبه های مهم جسمانی ، روانی ، اجتماعی ، عقلانی و اخلاقی نوجوانان این توانایی را به نوجوان و اطرافیان او می دهد تا شیوه صحیح برخورد با تغییرات جسمی ـ روانی به وجود آمده را بدانند و تا حدی از بروز ناسازگاری های خاص این دوران جلوگیری نمایند. این مقاله ، نیم نگاهی به جنبه های مهم شخصیت نوجوانان انداخته است .
ویژگی های مهم نوجوان
۱ـ بلوغ یا رشد جسمی
یکی از جنبه های مهم و مؤثر در شخصیت نوجوان بلوغ است . در زمینه تحول بلوغ ، دو جریان فکری وجود دارد :
گزل (Gesel) می گوید : بلوغ رشد مداوم و پیوسته ای است که از کودکی شروع و بدون انقطاع ادامه می یابد که گاهی سریع و گاهی کند است و نمی توان بریا آن خصوصیات و ساختمان معینی ذکر کرد و آن را دارای مراحلی دانست.
پیاژه (Piaget ) و والون (Wallon ) معتقدند : رشد متشکل از مراحل و دوره های متفاوتی است و هر مرحله فرایند بلوغ یکی از بحرانی ترین ساخت ذهنی مربوط به خود را دارد و به دلیل همین ساخت ، هر مرحله از سایر مراحل جدا و مجزا است ؛ مثلاً ، دوره نوجوانی دوره آشوب درونی و انقلاب شخصیتی است ، در حالی که دوره کودکی دوره آرامش و سکون است و رشد آن ، آهنگ یکنواختی دارد . دوران بلوغ که با بحران مواجه می شود ، تغییراتی در کل شخصیت فرد ایجاد می کند.(۱۰)
در آغاز نوجوانی ، کودکان بیشتر به دوره سریعی از رشد جسمانی (جهش) گام می گذارند و صفات ثانویه جنسی در آن ها بروز می کند . این تغییرات در دوره ای تقریباً دو ساله رخ می دهد و با بلوغ جنسی به اوج خود می رسد . نشانه بلوغ شروع قاعدگی در دختران و احتلام در پسران می باشد که معمولاً در دختران از سن ۹ ـ ۱۲ سالگی و در پسران دو سال دیر تر ظهور می یابد . تا سنین ۱۱ سالگی متوسط قد و وزن دختر و پسر یکسان است و از آن پس دختران پیشی می گیرند و پس از دو سال ، پسران جلو می افتند و تا آخر عمر این روند ادامه دارد . البته تفاوت های فردی را نباید از نظر دور داشت ، چه بسا بعضی از پسران زودتر از دختران بالغ شوند . آب و هوا و مناطق جغرافیایی و نوع تغذیه در سرعت بلوغ اثر می گذارد.
انواع تغییراتی که با شروع دوره نوجوانی رخ می دهد ، عبارت است از :
الف ـ تغییر در اندازه بدن : در دوران ۳ تا ۴ ساله بلوغ ، قریب ۲۰ ـ ۳۰ کیلوگرم به وزن و ۲۰ـ۳۰ سانتی متر به قد نوجوان اضافه می گردد . در این دوران به طور کلی ، هم اعضای بیرونی متحول و دست خوش تغییر می گردد و هم اعضای درونی .
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
