عنوان :

تحقیق اثر نوسانات درصد سود تقسیمی بر بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق

تعداد صفحات : ۱۹۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

تحقیق حاضر شامل پنج فصل است؛ در فصل اول سعی شده است موضوع تحقیق بطور مختصر تعریف شود. سپس اهمیت موضوع بیان شده و بعد بیان مسأله مطرح گردیده است. سپس فرضیه‌های تحقیق ومتغیرها و  اهداف تحقیق ارائه شده‌اند. در ادامه فصل کاربردهای تحقیق، قلمرو تحقیق، روش تحقیق، روش جمع آوری اطلاعات، در انتهای فصل نیز واژه‌های اختصاصی تحقیق توضیح داده شده است.
فصل دوم تحقیق به بیان مبانی نظری تحقیق و ادبیات آن وسابقه تحقیق در ایران وجهان و مروری بر تئوری‌های موجود در ارتباط با سیاستها و نوسانات تقسیم سود و بازده سهام پرداخته شده است.
فصل سوم به بیان متدولوژی و روش تحقیق اختصاص پیدا کرده است. در ابتدای این فصل، پس از مقدمه، چهار فرضیه ای که بر اساس چهار رابطه تحقیق تدوین گردیده اند معرفی شده،  سپس به اندازه گیری و تعریف عملیاتی متغیرهای استفاده شده در تحقیق پرداخته شد و پس از تعیین دوره زمانی تحقیق، از میان جامعه آماری که شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشند، نمونه آماری با توجه به شرایط ذکر شده انتخاب شده است. در نهایت نحوه استخراج داده‌ها از میان شرکتهای نمونه و روشهای آماری جهت آزمون فرضیات تشریح شده اند.
فصل چهارم تحقیق به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. در این فصل پس از مقدمه، ابتدا آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق محاسبه گردیده و سپس با استفاده از تجزیه وتحلیل رگرسیون ساده و چندمتغیره جهت آزمون فرضیات، از ماتریس ضرایب همبستگی پیرسن، آزمون فرض عدم کفایت مدل، ضریب تعیین( ۲R)، مقدار آماره F وجهت بررسی فرضیات زیربنایی رگرسیون از نمودار همگنی واریانس،آماره دوربین واتسن و آزمون رانز، آماره VIF استفاده شده است.نتایج آزمون فرضیات برای دوره تحقیق نشان می دهد که کلیه فرضیات موردتایید قرار می‌گیرند.
فصل پنجم تحقیق به بیان نتایج و ارائه پیشنهاد برای تحقیقات آتی اختصاص یافته است.
بخش آخر پایان نامه نیز به معرفی منابع و مآخذ پژوهش و ارائه چیکده ای از پژوهش به زبان انگلیسی می‌پردازد.
یکی از مسائل مهمی که مدیران واحدهای انتفاعی با آ ن مواجه هستند شناسایی وتبیین عوامل تعیین کننده تقسیم سود است اگاهی از این عوامل ضمن اینکه بیانگر توان نقدینگی شرکت است می تواند در برنامه ریزی مالی بلند مدت وهمچنین در پرداخت سود سهام به سهامداران موثر باشد.
انتظار دریافت سود نقدی سهام یکی از دلایل اصولی برای سرمایه گذاری است.افزایش یا کاهش سود نقدی از سالی به سال بعد مستقیما به ترقی یا تنزل قیمت بازار سهام عادی شرکتهای سهامی می انجامد. از یک طرف تقسیم سود مورد علاقه خاص سهامداران است واز طرف دیگر هیات مدیره برای رشد و گسترش عملیات  آ تی  وتحصیل داراییهای جدید نیازمند بکارگیری وجوه نقد است.
دراین تحقیق اطلاعات لازم برای ۸۶ شرکت واجد شرایط دریک دوره هشت ساله (۱۳۷۸ تا ۱۳۸۵) توسط بسته های نرم افزاری موجود دربازار ومراجعه به بورس اوراق بهادار تهران گرداوری شده است . برای تجزیه وتحلیل اطلاعات ازروشهای آماری مبتنی بر رگرسیون  از نرم افزار   SPSS استفاده شد .  نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که :
۱- بین نوسانات درصد سود تقسیمی وبازده سهام شرکتها در فرضیه اصلی رابطه معنی دار و مستقیمی وجود دارد.
۲- بین نسبت سود تقسیمی سهام و تغییرات قیمت سهام در فرضیه فرعی اول رابطه معنی دار و معکوس وجود دارد .
۳- رابطه بین توزیع سود نقدی بیشتر و قیمت سهام با رابطه بین توزیع سود نقدی کمتر و قیمت سهام  در فرضیه فرعی دوم تفاوت معنی داری وجود دارد .
۴-  بین سود نقدی هر سهم ونسبت تغییرات سود هر سهم ،در فرضیه فرعی سوم رابطه معنی‌دار و مستقیمی برقرار است .
۵-  بین نسبت تقسیم سود در بلند مدت و بازده سهام در فرضیه فرعی چهارم رابطه معنی‌دار و مستقیمی برقرار است .
واژه های کلیدی: نسبت سود تقسیمی ، نسبت تغییرات سود هر سهم ، نسبت تقسیم سود در بلند مدت ، تغییرات در قیمت سهام ، بازده سهام،

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات
۱-۱) مقدمه
۲-۱) بیان مساله
۳-۱ ) فرضیه‌ها
۴-۱) متغیرها
۵-۱) اهداف
۶-۱ ) کاربردهای تحقیق
۷-۱ ) قلمرو
۸-۱ ) روش تحقیق
۹-۱) جامعه و نمونه آماری
۱۰-۱) داده‌ها و روشهای جمع آوری آنها
۱۱-۱) تعریف اصطلاحات کلیدی
۱۲-۱) نتیجه آزمون فرضیه ها
۱۳-۱) ساختار تحقیق
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۱-۲) مقدمه
۲-۲) سود
۳-۲) سود هر سهم اهمیت و کاربردهای آن
۴-۲) سود تقسیمی هرسهم
۵-۲) سیاستهای متداول تقسیم سود در شرکتها
۶-۲) تاثیر  تغییرات سود سهام بر قیمت وبازده سهام
۷-۲)محدودیت‌ها ی مؤثر بر تقسیم سود و عوامل کنترل کننده آن
۸-۲)ارزش شرکت
۹-۲) تئوریهای تاثیر سیاستهای تقسیم سود بر بازده سهام
۱۰-۲)بازده سهام:
۱۱-۲)بازده تحقق یافته
۱۲-۲) سه حالت محاسبه نرخ بازده مورد توقع سهامدار
۱۳-۲)سیاست سود سهام
۱۴-۲)مراحل پرداخت سود سهام
۱۵-۲)پیشینه تحقیق
خلاصه تحقیقات داخلی ونتایج آن
فصل سوم : روش تحقیق
۱-۳)مقدمه
۲-۳)مدل و فرضیات تحقیق
‌ ۳-۳)ذکر مجدد فرضیه
۴-۳)اندازه گیری متغیرها
متغیرهای تحقیق
۵-۳)قلمرو زمانی
۶-۳)جامعه آماری
۷-۳)نمونه آماری
لیست نمونه‌های انتخابی
۸-۳)روشهای جمع آوری داده ها
۹-۳)روش آزمون فرضیه ها
۱۰-۳)مراحل آزمون فرضیه های آماری
داده ها
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها
۱-۴)مقدمه
۲-۴) آمار توصیفی
۱-۲-۴) آمار توصیفی متغیرهای تحقیق قبل از حذف مشاهدات پرت افتاده
۱-۱-۲-۴)آمار توصیفی نوسانات درصد سود تقسیمی هر سهم قبل از حذف مشاهدات پرت
۲-۱-۲-۴)آمار توصیفی نسبت سود تقسیمی هر سهم قبل از حذف مشاهدات پرت
۳-۱-۲-۴)آمار توصیفی تغییرات در قیمت سهام قبل از حذف مشاهدات پرت
۴-۱-۲-۴)آمار توصیفی تغییرات سود هر سهم قبل از حذف مشاهدات پرت
۵-۱-۲-۴)آمار توصیفی تغییرات سودتقسیمی هر سهم قبل از حذف مشاهدات پرت
۶-۱-۲-۴)آمار توصیفی نسبت تقسیم سود در بلند مدت قبل از حذف مشاهدات پرت
۷-۱-۲-۴)آمار توصیفی بازده سهام قبل از حذف مشاهدات پرت
آمار توصیفی متغیرهای تحقیق قبل از حذف مشاهدات پرت
۲-۲-۴)آمار توصیفی متغیرهای تحقیق بعد از حذف مشاهدات پرت افتاده
۱-۲-۲-۴)آمار توصیفی نوسانات درصد سود تقسیمی بعد از حذف مشاهدات پرت
۲-۲-۲-۴)آمار توصیفی سیاست نسبت سود تقسیمی‌بعد از حذف مشاهدات پرت
۳-۲-۲-۴)آمار توصیفی تغییرات در قیمت سهام بعد از حذف مشاهدات پرت
۴-۲-۲-۴)آمار توصیفی تغییرات سود هر سهم بعد از حذف مشاهدات پرت
۵-۲-۲-۴)آمار توصیفی تغییرات سودتقسیمی هر سهم بعد از حذف مشاهدات پرت
۶-۲-۲-۴)آمار توصیفی نسبت تقسیم سود در بلند مدت بعد از حذف مشاهدات پرت
۷-۲-۲-۴)آمار توصیفی بازده سهام بعد از حذف مشاهدات پرت
آمار توصیفی متغیرهای تحقیق بعد از حذف مشاهدات پرت
۳-۴)آمار استنباطی تحقیق
۴-۴ ) آزمون فرضیه های زیر بنایی آماری
آزمون فرضیه فرعی اول
آزمون فرضیه فرعی دوم
بررسی فرضیه فرعی سوم
بررسی فرضیه فرعی چهارم
۵-۴)خلاصه فصل
فصل پنجم : نتایج و پیشنهادات
۱-۵)مقدمه
۲-۵) خلاصه مراحل تحقیق
۱-۲-۵) فرضیات تحقیق
۲-۲-۵)تدوین متدولوژی تحقیق
۳-۲-۵)تهیه آمار توصیفی کلیه متغیرهای تحقیق
۴-۲-۵)آزمون فرضیات تحقیق
خلاصه نتایج تحقیق
۳-۵)تفسیر نتایج تحقیق
۴-۵)محدودیتهای تحقیق
۵-۵)پیشنهاداتی در ارتباط با موضوع تحقیق
۶-۵)پیشنهاداتی در ارتباط باتحقیقات آتی
منابع فارسی
منابع انگلیسی
ضمائم

فهرست منابع

۱-    اسدی، ‌مرتضی، بررسی تغییرات قیمت سهام بعد از تقسیم سود و محاسبه نرخ مالیاتی سهامداران کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه تهران، ۱۳۷۳٫
۲-    افشاری، اسدالله، مدیریت مالی در تئوری و عمل، دو‌جلد انتشارات سروش در سال ۷۹٫
۳-    امانی، ‌کوروش، بررسی رابطه بین سود تقسیمی و قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دانشگاه تهران  پایان نامه کارشناسی ارشد سال ۷۷٫
۴-    بلکویی  ،احمد ؛”تئوری های حسابداری؛ “ترجمه علی پارسائیان ،دفتر پزوهشهای فرهنگی،سال۱۳۸۱٫
۵-    تاری ورودی ، یدالله ؛ حسابداری مالی ، جلد اول ، چاپ معاصر ، ۸۳٫
۶-    تالانه، عبدالرضا، ‌بررسی سیاستها و خط مشی‌های تقسیم سود در ایران، دانشگاه آزاد، پایان نامه کارشناسی ارشد سال ۱۳۷۰
۷-    جهانخانی، ‌علی؛ “شیوه‌های تامین مالی شرکت‌ها در شرایط کنونی بازار سرمایه ایران؛ حسابدار شماره ۱۰۷و۱۰۸ سال ۷۳٫
۸-    جهانخانی ،‌علی ؛ “آثار پرداخت سود سهام بر ارزش شرکتها؛ ” مجله حسابدار شماره ۹۴ ، اسفند  ۷۱٫
۹-    جهانخانی ،‌علی؛”شناسایی وتبیین عوامل تعیین کننده سیاست تقسیم سود در بورس اوراق بهادار تهران؛” فصلنامه تحقیقات مالی، شماره۲۰،سال ۱۳۸۴٫
۱۰-    حقیقی ،‌محمد علی ،هادیزاده ،‌اکرم ؛‌فرهنگ و اصلاحات مدیریت و حسابداری ؛‌انتشارات ترمه ۷۶ .
۱۱-    حساس یگانه، یحیی ؛”اصول حسابداری؛” انتشارات دانشگاه پیام نور ،  ۸۳٫
۱۲-    خادم، ‌علی اکبر،‌بررسی رابطه سیاست‌های تقسیم سود و تغییرات قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایان  نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر حسین اعتمادی، ‌دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۸۰
۱۳-    خورسند،‌طه، تأثیر سود سهام بر تغییرات قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، ‌پایان نامه کارشناسی ارشد، سال ۷۷٫
۱۴-    راعی،‌رضا و سعیدی،علی؛ ‌مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک؛ انتشارات سمت ،دانشگاه تهران، ۱۳۸۳٫
۱۵-    راعی، رضا. تلنگی، احمد؛ “مدیریت سرمایه گذاری پیشرفته؛ ” انتشارات سمت سال ۸۳٫
۱۶-    شاهمرادی. مسعود.” ارتباط بین سودهای حسابداری و بازده سهام پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران ۱۳۸۰٫
۱۷-    شباهنگ  ،رضا ؛”تئوری حسابداری؛ جلد اول”انتشارات سازمان حسابرسی  ،سال۱۳۸۳٫
۱۸-    صمد زاده، محسن، خط مشی‌های تقسیم سود و تاثیر آن‌ها بر ارزش سهام در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی ، ‌دانشگاه اصفهان،۱۳۷۲٫
۱۹-    عبدالله پور، محمد؛ ‌بررسی خط مشی‌های تقسیم سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، پایان نامه کارشناسی ارشد سال ۷۷٫
۲۰-    مهرانی، ‌ساسان.” ایجاد مدل برای رابطه بین تقسیم سود و سرمایه گذاری” کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه تهران ۱۳۷۳٫
۲۱-    نوروش  ایرج ؛ بررسی رفتار سود حسابداری با استفاده از سری های زمانی باکس- جنکینز ؛ بررسیهای حسابداری، شماره ۳۱ ،سال ۱۳۸۲٫
۲۲-    وستون، جی ، فرد ؛ ” مدیریت مالی؛ ترجمه مجید شریعت پناهی ، انتشارات جهان نو، سال ۷۶٫
۲۳-    وکیلی فرد ، حمید ؛ ” مدیریت مالی؛ انتشارات ترمه ، چاپ دوم ، سال  ۷۴٫
۲۴-    هومن، حیدرعلی ؛ “شناخت روش علمی در علوم رفتاری؛” چاپ اول، ۱۳۷۳٫

منابع انگلیسی
۱-    Akdeniz levent-“cross section of expected stock returns in ISE” june 2000.
۲-    Aharony,J.and .Swary.Quertuerly Dividend Earnings announcements and stock holders,Returns, The Journal of finance 1-2(march,1980)
۳-    -Beiner  Stefan, (June 2001). Theories and determinants  of dividend policy,; available at:” www. Sbf. Using.ch
۴-    Constas.M.PH.D.Essays on The Relation ship Between stockprices. Dividends and a ccoounting Eovings,university of California Los Angelos,1993.
۵-    Fama. E.F, The E mpirical relation ships between the dividend and investment decisions of firms. “The American economic review” (june 1974). Pp304-318.
۶-    Higgings. Lesleen “an EMPRICAL investigation of The effects of financial statement analysis in predicting future Dividend changes” March 1997.
۷-    John.A .Brittain ,Corporate Dividend policy ,Washington,D.C.The Brooking in situation 1966.
۸-    John. Lintner, “Distribution of incomes of corporation among Dividends, Retained earning, and Taxs” American Economic Reserch vol. 46 (Jounary 1956) 97-113.
۹-    Kaminsky. Graciela. Emerging Markets Instability: Do Sovereign Ratings Affect Country Risk and Stock Returns? Gerge Washington University And Sergio Schmukler* World Bank February 28, 2001.
۱۰-    M.J. Gordon, the investment financing and voluation of the corporation. Homwood, I’ll-, Richard Irwin, 1962.
۱۱-    Ohlson ,J,The Theoriy and value of earnings and an introduction To The ball brown Anolysis,Vontom Porary .Accounting research -19(1991).
۱۲-    .Rozef, M.,  (۱۹۸۲).Growth, Beta  and Agency costs as determinations of dividend Payout ratios.” Journal of financial research.
۱۳-    Sharp William F, Gordon J. Alexander, biley Jeffery V-INVESTMENTS-prentice-hall. Ed. 1999.
۱۴-    -Solomon  Ezra. 1963. The theory of financial  Management. New York  Columbin university press.
۱۵-    Uichael. J. Brennan, Taxes, Market valuation and corporate financial policy “National Tax Journal” Vol. 23 (December 1970).
۱۶-    Watts  Ross  L.   Zimmerman Jerold   L.,  (۱۹۸۶). Positive theory, Prentice- hall.

فصل اول : کلیات

۱-۱) مقدمه

سود نقدی عبارتست از: قسمتی از عایدات شرکت که به صورت نقد به سهامداران پرداخت می‌شود. توزیع سود نقدی قدیمی‌ترین و معمولی ترین راه انتقال بازده از طرف شرکتها به سهامداران می‌باشد. مدیریت شرکت همواره باید در خصوص نگهداری و یا توزیع تمام یا بخشی از سود سهام نقدی تصمیم‌گیری کند. از دیدگاه سرمایه گذاری تا زمانیکه پروژه‌های سرمایه ای بازده آ نها بیشتر از هزینه تامین مالی  آ نها باشد شرکت برای تأمین مالی از عایدات نگهداری شده استفاده خواهد کرد. مؤسسه برای تأمین مالی از انتشار سهام جدید و یا اخذ وام و یا تلفیقی از هر دو استفاده خواهد کرد. از این دیدگاه مسأله پرداخت سود سهام نقدی یک موضوع انفعالی است و میزان سود سهام نقدی بستگی به تعداد فرصتهای سرمایه‌گذاری شرکت و هزینه‌های مورد نیاز برای اجرای آنها دارد. از یک طرف اگر فرصتهای سرمایه‌گذاری شرکت زیاد باشد، درصد پرداخت سود سهام نقدی کمتر خواهد شد. و از طرف دیگر اگرشرکت توانایی یافتن و اجرای فرصتهای سرمایه‌گذاری سودآور را نداشته باشد درصد پرداخت سود سهام افزایش خواهد یافت. میزان سود تقسیمی بوسیله مدیریت تعیین می شود. بدیهی است، در بلند مدت میزان پول نقد موجود برای پرداخت سود تقسیمی بوسیله سود‌آوری شرکت تعیین می گردد، ولی در کوتاه مدت اینطور نیست. در بعضی مواقع ممکن است سود شرکت با گذشت زمان کاهش یابد  ومدیر سعی کند، میزان سود تقسیمی را در سطح پیشین نگه دارد ،یا آ نرا افزایش دهد. (سالمون ،۱۹۶۳)

۲-۱) بیان مساله

از دیدگاه مدیران معمولاٌ دو تصمیم‌متضاد در رابطه با تقسیم سود می‌توان اتخاذ نمود :

۱-  نگهداری عایدات در شرکت و عدم تقسیم سود به منظور اختصاص دادن آن برای پرداخت اصل و فرع بدهی‌ها و تأمین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری.

۲-    توزیع سود به عنوان سود سهام نقدی بین سهامداران.

هر کدام از تصمیمات فوق اثرات متفاوتی بر ارزش شرکت و قیمت سهام آن خواهند داشت، اگر چه عدم تقسیم سود و نگهداری عایدات، راحت ترین منبع مالی برای شرکت محسوب می‌شود(جهانخانی،۱۳۷۳)   اما آیا سود نگهداری شده در شرکت به نحو مطلوبی به سرمایه‌گذاریهای سودآور اختصاص پیدا می‌کند ؟ به عبارت دیگر؛ سهامداران انتظار دارند سود نگهداری شده از طرف شرکت، با نرخ بازدهی حداقل برابر با سرمایه‌گذاری که آنها می‌توانستند در جای دیگر انجام دهند، سرمایه‌گذاری شود. بنابراین فشارهای ناشی از تقاضای سود سهام نقدی از طرف سرمایه گذاران و ترجیح آنان به تقسیم سود باعث خواهد شد، تا مدیران شرکت به دنبال ارائه یک راه حل بهینه در این زمینه باشند.

وقتی که یک شرکت نسبت به اعلام سود بطور منظم اقدام می‌کند، سرمایه گذاران این تداوم و ثبات را حاکی از ادامه روند عملیات عادی شرکت تلقی می کنند که درعین  حال کاهش سود سهام اعلام شده باعث می‌شود که سهامداران آن را علامتی از وجود یک مشکل بالقوه ویا امکان ایجاد مشکل در آینده بدانند (راعی، ۱۳۸۲) شرح فوق اهمیت سیاست تقسیم سودو تأثیر روانی میزان سود بر قیمت سهام وانتظارات سهامداران را بیان می‌کند.

هر سهامدار از سهمی‌که مالک آن است، می‌تواند انتظار چهار نوع بازدهی داشته باشد که عبارتند از : سود نقدی، افزایش قیمت، سهام جایزه و رعایت حق تقدم خرید سهام. حال اگر فرض بر این باشد که یکی از مهمترین اهداف مدیریت شرکت افزایش ثروت سهامداران ‌باشد،  بنابراین تصمیم‌های مالی آنها هم باید در راستای تحقق این هدف اتخاذ گردد.

سئوالی که در اینجا مطرح می‌گردد این است که در دنیای واقعی که فرضیات بازار کامل سرمایه حاکم نیست، تصمیمات مربوط به تقسیم سود سهام نقدی چه تأثیری بر بازده سهام می‌گذارند ؟ و آیا این سیاستها می‌توانند به عنوان عاملی در جهت حداکثر کردن ثروت سهامداران مورد استفاده قرار بگیرند ؟ آیا تفاوت معنی داری بین بازده سهام شرکتهای توزیع کننده سود نقدی بیشتر و شرکتهای توزیع کننده سود نقدی کمتر وجود دارد یا خیر ؟‌ بحث در مورد تقسیم سود نقدی در کشورهای پیشرفته که دارای بورس اوراق بهادار پر رونقی می‌باشند از دیرباز مطرح بوده و شاید یکی از قدیمی‌ترین و سئوال برانگیزترین موضوعات مطروحه در مدیریت مالی باشد که تا کنون جواب مشخصی برای آن ارائه نشده است. تعداد تحقیقات تجربی و تئوری‌ها در این زمینه به قدری متفاوت وبعضاٌ متضاد است که در برخی از متون مدیریت مالی از آن به عنوان معمای پرداخت سود سهام [۱] نام می‌برند.حال  می خواهیم بدانیم اثر نوسانات درصد سود تقسیمی بر بازده سهام شرکتها چه نتایجی را به دنبال دارد ؟‌

۳-۱ )  فرضیه‌ها:

در پا سخ به سئوالات ذکر شده یک فرضیه اصلی وچهار فرضیه فرعی بدین شرح مطرح شده است:

فرضیه اصلی :

  ۱- بین نوسانات درصد سود تقسیمی و بازده سهام شرکتها رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه‌های فرعی

 (۱)- ‌بین نسبت سودتقسیمی‌سهام وتغییرات قیمت سهام، رابطه معنی داری  وجود دارد.

 (۲)-  رابطه بین توزیع سود نقدی بیشتر و قیمت سهام با رابطه بین توزیع سود نقدی کمتر و قیمت سهام تفاوت معنی داری وجود دارد.

(۳)- بین سود نقدی هر سهم ونسبت تغییرات سود هر سهم ، رابطه معنی داری وجود دارد.

(۴) – بین نسبت تقسیم سود در بلند مدت و بازده سهام رابطه معنی داری وجود دارد.

۴-۱) متغیرها:

در این تحقیق متغیرها به دوگروه متغیرهای مستقل و وابسته تقسیم شده اند.

 ۱-۴-۱) متغیرهای مستقل:

۱-۱-۴-۱)نسبت سود تقسیمی: سود تقسیمی هر سهم طبق مصوبه مجمع، تقسیم بر سود هر سهم

۲-۱-۴-۱)نسبت تغییرات سود هر سهم: تفاوت سود هر سهم سال جاری با سال قبل بوده و سود هر سهم نیز برابر با حاصل تقسیم سود خالص پس از کسر مالیات بر تعداد سهام عادی در پایان دوره می‌باشد، که برای تعدیل اثر اندازه، این متغیر بر قیمت بازار هر سهم در تاریخ مجمع تقسیم گردیده است.

۳-۱-۴-۱)نسبت تقسیم سود در بلند مدت: حاصل تقسیم جمع سود تقسیمی‌پنج سال قبل بر جمع سود هر سهم پنج سال قبل می‌باشد.(لینتنر،۱۹۵۶)

 ۲-۴-۱) متغیرهای وابسته:

۱-۲-۴-۱)تغییرات در قیمت سهام: تفاوت قیمت بازارهر سهم بعد از مجمع و قیمت بازار هر سهم در تاریخ مجمع.

۲-۲-۴-۱)  تغییرات سود تقسیمی هر سهم: سود تقسیمی هر سهم طبق مصوبه مجمع عمومی در سال جاری منهای سود تقسیمی هر سهم طبق مصوبه مجمع عمومی در سال قبل می‌باشد.

۳-۲-۴-۱)بازده سهام: معمولاً مهمترین معیار ارزیابی عملکرد موسسات در حال حاضر نرخ بازده سهام است ‌عبارت است از تفاوت ارزش  بازار سهام در سال جاری وسال قبل بعلاوه سود نقدی سهام تقسیم بر ارزش بازار سهام در سال قبل.

۵-۱) اهداف

در بحث پیرامون سیاستهای تقسیم سود فرض می‌شود که سهامداران خواهان حداکثر منافع هستند. مدیران نیز  که مباشرت  داراییهای واحد تجاری را به عهده دارند باید به دنبال حداکثر کردن ارزش فعلی منافع آتی سهامداران باشند. بررسی این مسأله که آیا مدیران تقسیم سود را به عنوان یک تصمیم‌ انفعالی [۲] تلقی می‌کنند و یا اینکه از آن به عنوان یک عامل فعال و مؤثر در جهت حداکثر کردن ثروت سهامدارا ن استفاده می نمایند، مسأله ای اساسی است. بنابراین کمک به سرمایه گذاران در انتخاب شرکت مورد نظر خود از جنبه تقسیم سود می‌تواند یکی از اهداف این تحقیق به شمار آید که از طریق شناخت و بررسی سیاستهای تقسیم سود در بورس اوراق بهادار محقق خواهد شد. هدف دیگر این تحقیق بررسی تئوری‌ها و فرضیات مالی مطرح شده در ارتباط با سیاستها و خط مشی‌های تقسیم سود است.

۶-۱ ) کاربردهای تحقیق

این تحقیق که از نوع تحقیقات کاربردی است می‌تواند مورد استفاده سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تحلیلگران مالی، دانشجویان و سایر علاقمندان به مسائل مالی قرار گیرد. همچنین این تحقیق می‌تواند در زمینه تجزیه و تحلیل‌های مالی در ارتباط با بازده سهام چه در دانشگاهها و چه در سایر محیطهای آموزشی یا کاری مورد  استفاده  قرارگیرد.

۷-۱ ) قلمرو

۱-۷-۱ ) قلمرو موضوعی تحقیق

موضوع این تحقیق بررسی رابطه اثر نوسانات درصد سود تقسیمی‌بر بازده سهام شرکتها است.

 ۲-۷-۱ )  قلمرو زمانی تحقیق

دوره زمانی مورد مطالعه در این تحقیق، دوره هشت ساله ۷۸ تا ۸۵است.

۳-۷-۱ )  قلمرو مکانی تحقیق

قلمرو مکانی تحقیق شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است .

۸-۱ ) روش تحقیق

تحقیق از نوع همبستگی مقطعی است .

۹-۱) جامعه و نمونه آماری:

 همانطور که ذکر شد، قلمرو مکانی این تحقیق، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است . دلایل انتخاب این جامعه به شرح زیر است:

۱-    دسترسی به اطلاعات مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس، امکان پذیر است.

۲-     اطلاعات مندرج در صورتهای مالی این شرکتها از کیفیت بالاتری برخوردار بوده و اطلاعات آنها مطمئن تر است.

۳-   اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس به دلیل اعمال نظارت و وجود مقررات خاص از قابلیت اتکای بیشتری برخوردار است.

۴-   نیاز به پیش بینی بازده سهام  توسط سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه شرکتهای پذیرفته شده در بورس نسبت به بقیه شرکتها، بیشتر است.

۱۰-۱) داده‌ها و روشهای جمع آوری آنها:

 از بین ۳۲۱ شرکت تعداد ۸۶ شرکت طبق روش نمونه گیری که به صورت حذفی اعمال شده است؛ انتخاب شده اند ، بدین صورت شرکتهایی که فاقد شرایط ذیل ‌باشند حذف وبقیه به عنوان نمونه انتخاب می‌شوند:

۱-    از ابتدای سال ۱۳۷۸ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند.

۲-    شرکتهایی که در طول دوره تحقیق سهامشان در بورس مورد معامله قرار گرفته و دچار وقفه معاملاتی نشده باشند.

۳-    شرکتهایی که پایان سال مالی آنها ۲۹/۱۲ باشد.

۴-     شرکتهایی که تغییر سال مالی نداشته باشند.

۵-    شرکتهایی که نسبت تقسیم سود در بلند مدت آنها منفی نباشد.

۶-    شرکتهایی که در طول دوره تحقیق سود تقسیمی داشته باشند.

روشهای جمع آوری داده ها

داده‌ها به روش‌های زیر جمع آوری شده اند:

۱-    استفاده از اطلاعات موجود در کتابخانه، بایگانی و اداره نظارت و ارزیابی سازمان بورس اوراق بهادار تهران.

۲-   مراجعه به بورس اوراق بهادار منطقه ای استان خراسان و استفاده از بانکهای اطلاعاتی این سازمان در قالب نرم افزارهای کامپیوتری.

۳-     مراجعه به سازمان حسابرسی و بعضا دفاتر مرکزی شرکت ها.

۴-     استفاده از گزارشات مالی منتشر شده توسط بورس اوراق بهادار.

۵-     استفاده از بسته‌های نرم افزاری موجود در بازار.

۱۱-۱)  تعریف اصطلاحات کلیدی:

سیاست تقسیم سود :[۳] سیاست تقسیم سود را می‌توان به عنوان عامل ایجاد تعادل بین سود انباشته شرکت از یک طرف و پرداخت وجه نقد و انتشار سهام جدید از طرف دیگر تعریف نمود. این سیاستها می‌تواند طیفی از عدم پرداخت سود نقدی تا پرداخت تمام عایدات شرکت را در برگیرد. (پارسائیان ،۱۳۷۴)

نسبت پرداخت سود سهام در بلند مدت : ‌ثبات نسبی سود سهام پرداختی در یک دوره چند ساله یعنی متوسط نسبت سود سهام پرداختی به سود خالص در بلند مدت.(لینتنر،۱۹۵۶) و شرکتها با هموار سازی سود موجب تقسیم سود بیشتر در بلند مدت شده،  لذا قیمت سهام اینگونه شرکتها بیشتر است.(گوردون ،۱۹۶۴)

بازده سهام :‌عبارت است از تفاوت ارزش  بازار سهام در سال جاری وسال قبل بعلاوه سود نقدی سهام تقسیم بر ارزش بازار سهام در سال قبل که به طور کلی از دو دیدگاه سرمایه گذار « سهامدار » و شرکت مطرح است.(وکیلی فرد،۱۳۸۰)

تغییرات قیمت سهام :‌عبارتست از تفاوت بین اولین قیمت سهام پس از برگزاری مجمع و آخرین قیمت سهام قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه.(پارسائیان ،۱۳۸۱)

شرکتهای توزیع کننده سود نقدی بیشتر : شرکتهایی هستند که بیش از ۷۵ درصد سود هر سهم خود را تقسیم می‌نمایند. (اوهلسون ،۱۹۹۱ )

شرکتهای توزیع کننده سود نقدی کمتر:  شرکتهایی هستند که کمتر یا مساوی ۷۵ درصد سود هر سهم خود را تقسیم می‌نمایند. (اوهلسون،۱۹۹۱)

سود نقدی:عبارتست ازسود خالص سال مالی شرکت منهای زیان سالهای قبل واندوخته‌ها بعلاوه سودهای تقسیم نشده سالهای قبل.(جهانخانی،۱۳۷۴)

سودسهمی:چنانچه شرکت در فرایند توزیع سود سهام به جای وجه نقد به سهامداران خود سهام صادر نماید به این نوع سود ، سود سهمی می‌گویند .(جهانخانی،۱۳۷۴)

مـتغیر مـستقل : نوسانات درصد سود تقسیمی

متغیر وابسته: بازده سهام

۱۲-۱) نتیجه آزمون فرضیه ها

پس از جمع آوری اطلاعات به منظور پاسخ به فرضیه های تحقیق از روشهای آماری توصیفی و استنباطی به صورت توأم استفاده گردید ، همانطور که در فصل چهارم به تفصیل خواهد آمد ، فرضیه های تحقیق مورد تائید قرار گرفت و نتایج همه ۵ فرضیه اصلی و فرعی نشان می دهد که :

الف) بین نوسانات درصد سود تقسیمی و بازده سهام در فرضیه اصلی رابطه معنی دار و مستقیمی برقرار است .

ب ) بین نسبت سود تقسیمی سهام و تغییرات قیمت سهام در فرضیه فرعی اول رابطه معنی دار و معکوس وجود دارد .

ج ) رابطه بین توزیع سود نقدی بیشتر و قیمت سهام با رابطه بین توزیع سود نقدی کمتر و قیمت سهام  در فرضیه فرعی دوم تفاوت معنی داری وجود دارد .

د ) بین سود نقدی هر سهم ونسبت تغییرات سود هر سهم ،در فرضیه فرعی سوم رابطه معنی‌دار و مستقیمی برقرار است .

ه ) بین نسبت تقسیم سود در بلند مدت و بازده سهام در فرضیه فرعی چهارم رابطه معنی‌دار و مستقیمی برقرار است .

۱۳-۱) ساختار تحقیق:

تحقیق حاضر شامل پنج فصل است؛ در فصل اول سعی شده است موضوع تحقیق بطور مختصر تعریف شود. سپس اهمیت موضوع بیان شده و بعد بیان مسأله مطرح گردیده است. سپس فرضیه‌های تحقیق ومتغیرها و  اهداف تحقیق ارائه شده‌اند. در ادامه فصل کاربردهای تحقیق، قلمرو تحقیق، روش تحقیق، روش جمع آوری اطلاعات، در انتهای فصل نیز واژه‌های اختصاصی تحقیق توضیح داده شده است.

فصل دوم تحقیق به بیان مبانی نظری تحقیق و ادبیات آن وسابقه تحقیق در ایران وجهان و مروری بر تئوری‌های موجود در ارتباط با سیاستها و نوسانات تقسیم سود و بازده سهام پرداخته شده است.

فصل سوم به بیان متدولوژی و روش تحقیق اختصاص پیدا کرده است. در ابتدای این فصل، پس از مقدمه، چهار فرضیه ای که بر اساس چهار رابطه تحقیق تدوین گردیده اند معرفی شده،  سپس به اندازه گیری و تعریف عملیاتی متغیرهای استفاده شده در تحقیق پرداخته شد و پس از تعیین دوره زمانی تحقیق، از میان جامعه آماری که شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشند، نمونه آماری با توجه به شرایط ذکر شده انتخاب شده است. در نهایت نحوه استخراج داده‌ها از میان شرکتهای نمونه و روشهای آماری جهت آزمون فرضیات تشریح شده اند.

فصل چهارم تحقیق به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. در این فصل پس از مقدمه، ابتدا آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق محاسبه گردیده و سپس با استفاده از تجزیه وتحلیل رگرسیون ساده و چندمتغیره جهت آزمون فرضیات، از ماتریس ضرایب همبستگی پیرسن، آزمون فرض عدم کفایت مدل، ضریب تعیین( ۲R)، مقدار آماره F وجهت بررسی فرضیات زیربنایی رگرسیون از نمودار همگنی واریانس،آماره دوربین واتسن و آزمون رانز، آماره VIF استفاده شده است.نتایج آزمون فرضیات برای دوره تحقیق نشان می دهد که کلیه فرضیات موردتایید قرار می‌گیرند.

فصل پنجم تحقیق به بیان نتایج و ارائه پیشنهاد برای تحقیقات آتی اختصاص یافته است.

بخش آخر پایان نامه نیز به معرفی منابع و مآخذ پژوهش و ارائه چیکده ای از پژوهش به زبان انگلیسی می‌پردازد.

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۱-۲) مقدمه

 گفته می شود حسابداری دو طرفه با نظریه مالکیت [۴] شروع شد و هدف آن حداکثر کردن ثروت مالکین واحد تجاری بود. در مرحله بعد تئوری تفکیک شخصیت [۵] ایجاد شد. در این تئوری هدف واحد تجاری ایجاد سود حسابداری برای سهامداران و بستانکاران بود و بدنبال آن تئوری واحد تجاری[۶] حقوق باقیمانده[۷]، و وجوه[۸] بوجود آمدند که هر کدام تفسیر جدیدتری از اطلاعات حسابداری بخصوص سود ارائه می‌دهند. در تئوری وجوه، سود حسابداری معنی و مفهومی‌ندارد، در تئوری واحد تجاری؛ واحد تجاری یک بنگاه اجتماعی است که برای عامه، منافع ایجاد می‌کند و منافع آن ارزش افزوده است نه سود حسابداری.(شباهنگ،۱۳۸۳)

امروزه اقتصاد دانان می‌گویند، سود تنها انگیزه تأسیس مؤسسات نیست، بلکه مؤسسات با اهداف رفاهی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی بجز سودآوری هم ایجاد می‌شوند. البته در کنار نظریه اقتصاددانان این واقعیت نیز هست که اکثرواحدهای تجاری برای سودآوری بوجود می‌آیند. سود یکی از مفاهیم حسابداری و مالی است، تحلیل گران مالی اندازه گیری سود و انتشار اطلاعات مربوط به سود را مفید می‌دانند برای مثال بیانیه مفهومی هیات استانداردهای حسابداری مالی بیان می کند که: “مرکز اصلی توجه گزارشگری مالی آنگونه اطلاعات است که با اندازه گیری سود و اجزا وابسته آن فراهم شده باشد و عملکرد واحد تجاری را نشان دهد.” (شباهنگ،۱۳۸۳)

انتظار دریافت سود نقدی سهام یکی از دلایل اصولی برای سرمایه گذاری است.افزایش یا کاهش سود نقدی از سالی به سال بعد مستقیما به ترقی یا تنزل قیمت بازار سهام عادی شرکتهای سهامی می انجامد. از یک طرف تقسیم سود مورد علاقه خاص سهامداران است واز طرف دیگر هیات مدیره برای رشد و گسترش عملیات  آ تی  وتحصیل داراییهای جدید نیازمند بکارگیری وجوه نقد است.(حساس یگانه،۱۳۸۳)

۲-۲) سود:

۱-  تعریف سود: مفهومی از سودکه مناسبترین معیار گزارش عملیات مالی واحدهای انتفاعی محسوب شود،بستگی به هدفهای دریافت کنندگان این اطلاعات دارد . هدف از مفهوم سود، آن است که سود باید به مشاهدات دنیای واقعی ارتباط داده شود. سه مفهوم اصلی قابل تفسیر سود عبارتند از : اول – مفهوم نگهداشت سرمایه یا ثروت که از نظر بسیاری از افراد باید اصلی ترین مفهوم سود باشد. زیرا از حمایت نظریه اقتصادی برخوردار است و دوم – مفهوم کارآیی سود که بر طبق آن از سود خالص و عناصرش اغلب به عنوان سنجش کارآیی مدیریت استفاده می شود.(بلکویی،۱۳۸۱) سومین هدف بر اساس ابعاد رفتاری آن ارزیابی می‌شود. یکی از ویژگی های رفتاری توانایی پیش بینی است.  سودهای ویژه چندین دوره ممکن است برای پیش بینی های مرتبط با عملیات آینده یک واحد تجاری در صورتی که سایر عوامل مربوط به درستی در حیطه کنترل قرار داشته باشند، مورد استفاده قرار گیرد. (نوروش،۱۳۸۲) در تحقیقات جدید تحلیلگران مالی و اقتصاد دانان از سود حسابداری به عنوان جایگزین جریان نقد در مدلهای قیمت گذاری استفاده می کنند.(شباهنگ،۱۳۸۳) همچنین سود باید دارای محتوای اطلاعاتی باشد . محتوای اطلاعاتی بدین معنا است که وقوع یک رویداد مانند  اعلان سود در همان زمان بتواند بر قیمت سهام تاثیر گذارد.(واتس و زیمر من،۱۹۸۶)

۱-۲-۲) اهداف گزارشگری سود خالص

اهداف گزارشگری سود خالص عبارتند از :

۱-استفاده از سود به عنوان معیار کارایی مدیریت.

۲-    استفاده از ارقام تاریخی سود برای کمک به پیش‌بینی وضع آتی شرکت یا توزیع سود سهام در آینده.

۳-    استفاده از سود برای اندازه گیری موفقیت در عملکرد مدیریت .

۴-    برنامه‌ریزی مدیریت در مورد آینده براساس سود.

۵-    استفاده سرمایه گذران از سود هر سهم جهت تصمیم‌گیری در مورد خرید سهام شرکت. (شباهنگ۱۳۸۳)

۲-۲-۲) نحوه محاسبه سود

سود ویژه ای که در حساب سود و زیان شرکتها محاسبه می‌گردد الزاما” به همان مبلغ بین سهامداران قابل تقسیم نیست. در تقسیم سود اولویت هایی وجود دارد : اول دولت بابت مالیات، ‌دوم شرکت برای پوشش هزینه‌ها و طرحها و سوم تقسیم سود به سهامداران است. در هر کشوری اقلام صورتحساب سود و زیان باید بر دفاتر قانونی مبتنی باشد و مطابق اصول و رویه‌های پذیرفته شده حسابداری محاسبه شود.(راعی ،۱۳۸۳)

در استانداردهای حسابدار ی ایران سود حاصل از عملیات یک مؤسسه در طی یک دوره مالی بشرح ذیل محاسبه می‌شود :

صورتحساب سود و زیان شرکت.. …

برای دوره مال منتهی به ۲۹/۱۲/۱*

صورتحساب پیشنهاد تقسیم سود در تاریخ……………..

 

۳-۲) سود هر سهم اهمیت و کاربردهای آن:

سود منبع اصلی تأمین جریان نقد و زایش ثروت است. تعیین سطح سود که برای مقاصد تجزیه و تحلیل مالی مربوط باشد ، یک فرآیند تحلیلی پیچیده می باشد. با توجه به تفاوت ارقام سود شرکتهای مختلف و نیز تغییر ارقام سود یک شرکت در طی دوره های زمانی مختلف، مقایسه پذیری این ارقام تا حدودی مشکل می باشد. یکی از روش های استاندارد نمودن رقم سود ، تبدیل آن به یک مبلغ سود هر سهم می باشد. این اهمیت و حساسیت سود هر سهم باعث شده است که اولاً محاسبه و گزارش سود هرسهم واقعی و پیش بینی طبق قوانین بازار سرمایه بسیاری از کشورها الزامی گردد، ثانیاً مراجع تدوین استاندارد های حسابداری نیز الزامات معینی را جهت نحوه محاسبه و افشاء آن وضع نمایند تا سودمندی EPS را از طریق افزایش قابلیت مقایسه (بین شرکتها و طی دوره های مختلف) و کاهش صلاحدید مدیریت ارتقاء دهند.(نوروش،۱۳۸۲) در ایران شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، ملزم به ارائه پیش بینی سود هر سهم به بازار می باشند. در حال حاضر اجزای پیش بینی شامل سود عملیاتی، سایر درآمدها و هزینه ها و اطلاعات مقایسه ای نیز ارائه می گردد. مطابق مقررات بورس تهران ، شرکت ها باید حداقل ۵ بار در سال (قبل از شروع سال مالی، براساس عملکرد ۳ ماهه اول، ۶ ماهه، ۹ ماهه و ۱۲ ماهه) پیش بینی خود را اعلام نمایند. مسئولین بورس بارها نارضایتی خود را از تأخیر در ارائه اطلاعات سود هر سهم، عدم شفافیت پیش بینی ها، تأخیر در اعلام دلایل تعدیل پیش بینی سود هر سهم، غیرواقعی بودن پیش بینی‌های اعلام شده و عدم وجود ابزار مناسب جهت برخورد با این نوع بی انظباطی ها اعلام نموده اند.

۴-۲) سود تقسیمی هرسهم

سود تقسیمی: درآمد خالص در  شرکت سهامی‌که بین سهامداران به نسبت سهام، تقسیم می‌شود، مبلغی است که از محل منافع یک شرکت به سهامداران آن داده می‌شود.        (فرهنگ،۱۳۸۰) برای محاسبه این نسبت،سود تقسیمی‌سهامداران عادی بر تعداد سهام عادی که در دست سهامداران است تقسیم می شود.( پارسائیان،۱۳۷۴) ودر تعریفی دیگر تقوی (۱۳۷۹ ) سود تقسیمی رااین گونه تعریف می کند،مبلغ سودی که برای توزیع بین سهامداران بر حسب تعداد سهم به وسیله هیئت مدیره مشخص می‌شود ، می باشد.

ذکر این نکته لازم است که سود تقسیمی معمولا” به توزیع سود نقدی مربوط می‌شود. اگر سود از منابع دیگر غیر از سود جاری باشد به آن واژه توزیع  اطلاق می‌گردد.

از تعاریف بالا نتیجه می‌گیریم، که سود سهام، توزیع پول نقد یا سایر دارایی ها بین سهامداران یک شرکت سهامی است. سرمایه گذاران در ارتباط با سود سهام به دو گروه تقسیم می‌شوند گروهی علاقمند به دریافت سود نقدی هستند و گروهی دیگر متمایل به منافع سرمایه‌ای بلند مدت می‌باشند. اتخاذ تصمیم‌در مورد سود سهام به این دلیل قابل توجه است که ثروت سهامداران یک شرکت سهامی‌شامل ارزش بازار سهام به اضافه سود سهام است.

هدف سرمایه گذار از خرید سهام  این  است که بازدهی داشته باشد؛ بازدهی شامل درآمد نقدی سالیانه باضافه رشد قیمت در بازار است. سود سهام درصدی از عایدات است که به سهامداران پرداخت می‌شود. پرداخت سود سهام، سود تقسیم نشده را کاهش می‌دهد و بر کل مبلغ تامین مالی داخلی تاثیر می‌گذارد. سود سهام از آن جهت اهمیت دارد  ،که مدیریت می‌تواند با سیاست مطلوبی ارزش شرکت را به حداکثر برساند. تصمیم‌گیری تقسیم سود شامل درصد سود پرداخت شده به سهامداران به شکل نقد، ثبات سود سهام، سهام جایزه، تجزیه سهام و بازخرید سهام است.

۵-۲) سیاستهای متداول تقسیم سود در شرکتها

شرکتهای سهامی‌باید در رابطه با تقسیم سود، ‌سیاست مشخصی را اتخاذ کنند. در تدوین این سیاست عوامل متعددی از جمله سیاستهای مورد استفاده در سایر شرکتهای مشابه باید مورد توجه قرار گیرند  دو جنبه از سیاستهای  حائز اهمیت به شرح زیر است :

 ۱- ثبات سود سهام، به این معنی که ؛آیا پرداخت سود سهام ثابت است یا در دوره‌های مختلف نوسان می‌کند؟

۲-    نسبت پرداخت سود سهام در بلند مدت، یعنی متوسط نسبت سود سهام پرداختی به سود خالص در بلند مدت.

جنبه‌های (۱) و (۲)، ‌کلاً از یکدیگر متمایز می‌باشند. سود سهام پرداختی، صرفنظر از زیاد یا کم بودن نسبت پرداخت سود سهام ، می‌تواند با ثبات یا بی ثبات باشد. در بررسی جنبه‌های دوگانه بالا، لازم است عوامل مؤثر بر تدوین سیاست بهینه توزیع سود سهام  لحاظ گردد تحقیقات  در کشورهای صنعتی نشان می‌دهد که کدام یک از عوامل مورد توجه از اهمیت بیشتری برخوردار است.( پارسائیان،۱۳۷۴)

۱-۵-۲) ـ ثبات سود سهام

شواهد بدست آمده از تحقیقات گذ شته نشان می‌دهد، که صرفنظر از روش تعیین نسبت پرداخت سود سهام در بلند مدت، ‌نوسانات سود سهام در دوره‌های مختلف ممکن است از هر یک از راهبردهای زیر پیروی کند :

الف – نسبت ثابت پرداخت سود سهام، این رهنمود ایجاب می‌کند که نسبت پرداخت سود سهام، یعنی مبلغ سود سهام پرداختی تقسیم بر مبلغ سود خالص، در هر یک از دوره‌های مالی ثابت نگهداشته شود و نتیجه اعمال روش مزبور این است ، که سود سهام پرداختی در هر یک از دوره‌های مالی، به تناسب مبلغ سود خالص تغییر می کند.

ب – مبلغ ثابت سود سهام، بسیاری از شرکتها در زمینه پرداخت سود هر سهم مبلغ معینی پرداخت می‌کنند و با افزایش سود شرکت به تدریج بر این مبلغ می افزایند ، شرکتی که سیاست تقسیم سود خود را بر این اساس گذارده باشد با اعلان میزان سود تقسیمی هر سهم، پیام مهمی‌را به سهامداران مخابره می‌کند، به ویژه زمانی این امر اتفاق می افتد که میزان سود تقسیمی‌شرکت دستخوش تغییرات چرخه‌های تجاری و نوسانات بازار قرار نگیرد. از آنجا که پرداخت سود سهام مستلزم داشتن سود و همچنین نقدینگی کافی است، ‌شرکتی که چنین سیاستی را رعایت می‌کند به سهامداران و گروههای ذینفع این پیام را می‌دهد که از نظر سودآوری و قدرت نقدینگی در وضع بسیار خوبی قرار دارد.

ج – مبلغ ثابت سود سهام بعلاوه یک مبلغ اضافی، برخی از شرکتها سیاست تقسیم سود خود را بر این اساس می‌گذارند که سالانه مبلغ معینی به عنوان سود هر سهم به سهامداران پرداخت کنند و با افزایش سود شرکت بر میزان سود تقسیمی هر سهم بیفزایند. مزیت دادن مبلغی اضافی در این است که شرکت می‌تواند بر حسب ضرورت مبالغ اضافی را قطع کند، بدون اینکه از میزان سود تقسیمی هر سهم بکاهد. یکی از معایب کاربرد چنین روشی در این است که نوعی توقع در سهامداران به وجود می‌آورد و هر سال منتظر دریافت مبالغ بیشتری خواهند بود. اگر این مبالغ اضافی پرداخت نگردد، احیاناٌ قیمت بازار سهام شرکت کاهش می‌یابد. (پارسائیان،۱۳۷۴)

۱-۱-۵-۲) مزایای سیاست تقسیم سود با ثبات

در سیاست تقسیم سود با ثبات، شرکت با توجه به ماهیت فعالیت خود و فرصتهای سرمایه‌گذاری جاری وآ تی، میزان سود پرداختی هر سهم را تعیین می‌کند و همراه با افزایش قدرت سود دهی خود، بتدریج مبلغ سود پرداختی هر سهم را افزایش می‌دهد. اعمال این سیاست باعث می‌شود، که سهامداران تا حدودی نسبت به دریافت سود سهام و امکان افزایش آن اطمینان پیدا کنند. تحقیقات در سایر کشورها نشان داده که این سیاست به دلایل زیر متداولترین سیاست تقسیم سود است :

الف ) با توجه به بالا بودن ریسک سرمایه‌گذاری در سهام، اعمال این سیاست باعث می‌شود که سهامداران نسبت به دریافت قسمتی از بازده سرمایه‌گذاری خود اطمینان بیشتری داشته باشند.

ب) اعمال این سیاست باعث می‌شود آن دسته از سهامداران حقیقی یا حقوقی که برای تأمین هزینه‌های خود متکی به درآمد سرمایه گذرای هستند دست به خرید سهام شرکت بزنند.

پ) تغییر مبلغ سود پرداختی توسط شرکتهایی که از این سیاست پیروی می‌کنند حاوی اطلاعاتی است که موجب تغییر قیمت سهام می‌شود. سهامداران افزایش مبلغ سود تقسیمی‌را به منزله بهبود وضعیت سودآوری شرکت تلقی خواهند کرد و در نتیجه برای سهام ارزش بیشتری قائل خواهند شد. در کشورهایی که سیستم اطلاع رسانی به سهامداران نارسایی دارد و سهامداران از وضعیت فعلی و آینده شرکت آگاهی کافی ندارند، محتوای اطلاعاتی سود سهام دارای ارزش بسیاری برای سهامداران است و اعلام تغییر سود تقسیمی ‌تأثیر زیادی بر قیمت بازار سهام خواهد داشت. (جهانخانی،۱۳۷۱)

۲-۵-۲)  نسبت پرداخت سود سهام در بلند مدت

جنبه اول سیاست تقسیم سود سهام یعنی ثبات سود سهام در دوره‌های مختلف مورد بحث قرار گرفت. جنبه دوم این سیاست، نسبت پرد ا خت سود سهام در بلند مدت است. واحدهای انتفاعی می‌توانند نسبت مزبور را در سطوح بالا یا پایین و بدون توجه به ثبات آن در دوره‌های مختلف طرح ریزی کنند. اما تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که در عمل، علیرغم ثبات نسبی مبلغ سود سهام پرداختی، نسبت پرداخت سود سهام شرکتهای مختلف به طور چشمگیری متفاوت است. براساس تحقیقات مزبور، شرکتهای بزرگ معمولاٌ نسبت پرداخت سود سهام بالاتری را در مقایسه با شرکتهای کوچکتر و جدید نگهداری می‌کنند.

 ۶-۲) تاثیر  تغییرات سود سهام بر قیمت وبازده سهام

بیشتر مدیران تمایل دارند تا اخبار خوب به سرعت در شرکت انتشار یابد، همانطور که در مورد اخبار بد به کندی عمل می کنند. بنابراین ،طبیعی است که سرمایه گذاران نسبت به اظهارات آنان بدگمان باشند. سیاست و خط مشی تقسیم سود ممکن است مواردی را بیان کند که مدیریت شرکت تمایلی به بیان آ ن ندارد. بنا به دلایلی اگر مدیران تمایل به قطع تقسیم سود نداشته باشند و حتی اگر احساس نمایند که در صورت پرداخت سود بیشتر، شرکت در وضعیت و موقعیت مالی بهتری قرار خواهد گرفت، بهر نحو که ممکن باشد جهت تقسیم سود بیشتر به منابع مالی مختلف متوسل می‌شوند، در غیر این صورت هیچ بعید نیست که تقسیم سود را کاهش و یا حتی آنرا قطع نمایند، به همین دلیل است که تغییرات سود سهام پیام و اطلاعاتی را در مورد اینکه مدیران واقعا” چگونه فکر، برنامه‌ریزی و عمل می‌کنند را در اختیار سهامداران قرار می‌دهد. اطلاعات بندرت از طریق سایر منابع ممکن است به دست آید (ممکن است به پیش‌بینی‌های مدیریت تا حد قابل قبولی بتوان اعتماد نمود، سیاست تقسیم سود بخوبی منعکس کننده و حامل اینگونه اطلاعات است ). بدین جهت اعلام سود گهگاهی منجر به کاهش و گاهی اوقات به افزایش قیمت سهام منجر می‌شود. این تغییرات در صورتی دائمی هستند که شرکت در این مانور تا چه حد خوب و یا بد عمل نماید و می‌توان گفت نتایج آن در تغییرات تقسیم سود منعکس می‌شود.

به عبارت دیگر، اگر تغییرات تقسیم سود برای پیش‌بینی وضعیت شرکت کافی و کامل نباشد، هر تغییری که در قیمت سهام رخ دهد، کاملاٌ موقت و عادی است. اما اگر شرکت تقسیم سود را به دلایل موجهی از جمله عدم پرداخت مالیات اضافی حذف کند، ممکن است ابتدا قیمت سهام کاهش یابد سپس به همان سطحی برمی‌گردد که در موقعیت قبل از تقسیم سود بوده و چه بسا بالاتر از آن نیز برود ، ‌در مواردی که مدیریت ممکن است نتواند به رشد شرکت جامعه عمل بپوشاند، لذا در کوتاهترین مدت سود بیشتری تقسیم و منافع بلند مدت سهامداران را به مخاطره می اندازد، شاید همین موضوع است که شرکتها سود کمتری را تقسیم و منافع بیشتری را به سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهند. بنابراین می‌توان گفت که تغییرات تقسیم سود اطلاعات زیادی در باره شرکت ارائه می‌دهد، ‌بخصوص در کشورهائی که سیستم اطلاع رسانی به سهامداران دارای نارسائیها و نقاط ضعف بوده و سهامداران از وضعیت فعلی و آینده شرکت به دلایلی آگاهی کافی ندارند محتوای اطلاعاتی سود سهام دارای ارزش زیادی برای آنان می‌باشد  و احتمالا” اعلام تغییر سود تقسیمی ‌تأثیر زیادی بر قیمت بازار سهام خواهد داشت. (شاهمرادی،۱۳۸۰)

۷-۲)محدودیت‌ها ی مؤثر بر تقسیم سود و عوامل کنترل کننده آن

تصمیم‌گیری در مورد پرداخت سود سهام به سهامداران خیلی هم آسان نیست ؛ عوامل مختلفی در این تصیم گیری تأثیر دارند، به عبارت دیگر محدودیت‌ها و عوامل کنترل کننده در تعیین مبلغ سود پرداختی نقش مهمی‌دارند. اهم عوامل مؤثر بر تقسیم سود عبارتند از :

۱ـ محدودیت قانونی

هنگام تصمیم‌گیری مدیریت در مورد تقسیم سود بایستی تعهدات قانونی را در نظر داشته باشد در اغلب کشورها پرداخت سود از محل سرمایه اسمی ممنوع شده است. هدف از این محدودیت تأمین سرمایه کافی برای پاسخگویی به دعاوی بستانکاران است. وقتی شرکت نتواند بموقع بدهی هایش را بازپرداخت نماید، قانون، شرکت را از پرداخت سود نقدی منع می‌کند بعلاوه بستانکاران می‌توانند شرکت را بخاطر پرداخت سودهای واهی مورد تعقیب قانونی قرار دهند.

محدودیت قانونی سود سهام در قانون تجارت ایران

طبق ماده ۲۴۰ لایحه قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب اسفند ماه ۱۳۴۷، مجمع عمومی ‌پس از تصویب حسابهای سال مالی و احراز اینکه سود قابل تقسیم وجود دارد مبلغی از آن را که باید بین صاحبان سهام تقسیم شود تعیین خواهد نمود. هر سودی که بدون رعایت مقررات این قانون تقسیم شود منافع موهوم تلقی می‌شود و طبق ماده ۲۵۸ همان قانون برای مدیریت شرکت که منافع موهوم را بین سهامداران تقسیم کرده باشد حبس تأدیبی از یکسال تا سه سال مقرر شده است.

در ماده ۲۳۹ آمده است ؛ سود قابل تقسیم عبارتست از: سود خالص سال مالی شرکت منهای زیانهای سالهای قبلی و اندوخته قانونی مذکور در ماده ۲۳۸ و سایر اندوخته‌های اختیاری بعلاوه سود قابل تقسیم سالهای قبل که تقسیم نشده است. بنابراین سه عامل در این ماده تقسیم سود را محدود می‌کند.

۱-    زیانهای سنوات قبل ( گذشته )  ۲- اندوخته قانونی ( حال )  ۳- اندوخته‌های اختیاری ( آینده )

پس از کسر این موارد بقیه سود را می‌توان تقسیم کرد، به موجب ماده ۹۰ همان قانون در صورتی که شرکت سود داشته باشد باید حداقل ۱۰ درصد آن را بین صاحبان سهام تقسیم کند.

۲ـ وضعیت نقدینگی

گاهی با وجود آنکه شرکت سودآور است، اما بخاطر ضعف در وصول بموقع مطالبات ممکن است وضعیت نقدینگی مطلوبی نداشته باشد. از آنجایی که سود سهام مبین یک جریان خروجی است هر چه موقعیت نقدینگی شرکت بهتر باشد، توانایی آن در پرداخت سود سهام بیشتر خواهد بود. وضعیت نقدینگی شرکت بستگی به ساختار سرمایه آن دارد. شرکت ممکن است به علت اجرای طرحهای سرمایه‌گذاری و توسعه از نقدینگی برخوردار نباشد لذا هنگام تقسیم سود باید به محدودیت زمانی پرداخت آن نیز توجه گردد. ]این مدت محدود طبق ماده ۲۴۰ قانون تجارت ایران ۸ ماه است [.

برای اینکه شرکت بموقع بتواند تعهدات مربوط به سود سهام و یا سایر تعهدات را پرداخت نماید بایستی از صورت جریانات ورودی و خروجی استفاده نماید و در صورتیکه در صورت فوق وجوه لازم برای پرداخت سود پیش‌بینی شود، هنگام اعلام سود مشکلی برای پرداخت به وجود نخواهد آمد.

۳ـ محدودیت‌های قرار داد وام

محدودیت‌های قرارداد وام به دو صورت در تصمیم‌مدیران برای پیشنهاد تقسیم سود مؤثر است:

الف – رعایت نسبتهای مالی مندرج در قراردادهای وام .

ب- الزام به بازپرداخت اقساط وامها در سررسیدهای مقرر.

در قراردادهای وام، وام دهنده بخاطر تضمین بازگشت وام رعایت مواردی را برای وام گیرنده اجباری می‌نماید؛ برای مثال، تقسیم سود بدون موافقت وام دهنده مجاز نمی‌باشد یا وقتی که اوراق قرضه منتشر شده باشد در صورتی که نسبت جاری، پوشش بهره، با سایر نسبت‌ها پایین تر از سطوح معین باشد شرکت اجازه پرداخت سود سهام را نداشته باشد. در برخی از قراردادها ممکن است مستلزم آن باشد که مقدار سود سهام پرداخت شده محدود به درصدی از درآمد شود. از طرفی بازپرداخت اقساط وامها در نقدینگی بسیار مؤثر است بازپرداخت این اقساط مستلزم برنامه ریزیهای اساسی نقدینگی است. معمولا” یکی از منابع تأمین پرداخت اقساط، سود نقدی شرکت است و چنانچه قسمت عمده سود بین سهامداران تقسیم گردد، ممکن است شرکت در بازپرداخت اقساط با مشکل مواجه شود مگر اینکه از سایر منابع بازپرداخت اقساط وام را تأمین کرده باشد.

۴ـ دسترسی شرکت به بازارهای پول و سرمایه

---