عنوان :

تحقیق اهمّیّت و جایگاه مردم در نهج البلاغه

تعداد صفحات : ۲۲۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله ابتدا با مولف نهج البلاغه آشنا می شویم و سپس درباره جایگاه مردم اشاره می شود.

سید رضی (ره) د رعلوم و ادبیات عرب استادی توانا بود , به گونه ای که آثار وی در ادب و تفسیر و فقه کلام و حدیث, بیانگر فکر مواج و اندیشه ژرف و مهارت و استادی اوست.سید رضی شاعری استاد , نویسنده ای بلیغ و چیره دست و دانشمندی دین شناس و مولفی پرتوانبوده است , چنانکه در دوران زندگی خویش مناصب بزرگ و پر مسئولیت نظیر نقابت سادات علوی و نظارت بر دیوان مظالم و امارت حاج را از سوی امرای آل بویه وتصویب خلیفه عباسی عهده دار بوده و با مسائل سیاسی, اجتماعی و عرف جامعه آشنائی نزدیک داشته است.سیدرضی در حقیقت مرد دین و سیاست و علم و ادب به شمار می رفته است.

مردم و روزگار:

زمان در حال دگرگونی است و دائماً در یک حالت باقی نمی ماند و این مردم روزگار هستند که وضع و زمان خود را تغییر می دهند . حضرت علی (ع) همیشه به فکر مردم بود واز وضع زمان حال وآینده مردم را باخبرمی نمود . ایشان درباره زمان و تغییر تحوّلات آن می گویند :

«یَاتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ لَایُقَرَّبُ فِیهِ إِلاَّ المّاحِلُ، وَلَایُظَرَّفُ فِیهِ إِلا الفَاجِرُ ،وَلَا یُضَعَّفُ فِیهِ إِلاَّ المُنصِفُ یَعُدُّونَ الصَّدَقَۀَ فِیهِ غُرماً . وَصِلَۀَ الرَّحِمِ مَنّاً وَ العِبادَۀَ استِطَالَۀً عَلَی النَّاسِ فَعِندَ ذَیکَ َیکُونُ السُّلطَانُ بِمَشوُرَۀِ النِّسَاءِ وَ إِمَارَۀِ الصَّبیَانِ وَتَدبِیرِ الخِصیَانِ:

 بر مردمان روزگاری می آید که جز سخن چین را ارج ننهند وجز بدکار را خوش طبع نخوانند ،و جز با انصاف را ناتوان ندانند . درآن روزگار صدقه را تاوان به حساب آرند ،و بر پیوند با خویشاوند منّت گذارند ، وعبادت را وسیلت بزرگی فروختن بر مردم انگارند . در چنین هنگام کار حکمرانی با مشورت زنان بود ،وامیر بودن از آن کودکان وتدبیر با خواجگان »(سید رضی ۱۳۸۰، حکمت ۱۰۲،۳۷۷)

استاد مکارم شیرازی در تفسیر این حکمت می نویسند :                    

 این کلام حکمت آمیز وپر محتوا یکی از خبرهای غیبی است که امام علی (ع) از زمانهای آینده بیان می کند و هشداری است به اصحاب و یاران و پیروانش . امام علی (ع) زمانی را پیش بینی می کند که سه گروه پست بی ارزش و سه کار نیک و گرانبها ،زشت و بد شمرده می شوند سه گروه نالایق زمام حکومت را به دست می گیرند . در آن زمان نظام ارزش اسلامی و احکام الهی وکتاب و سنّت وارونه می شود ،افراد زشت سیرت وگنه کار و فاسد بر سر کار می آیند و نیکان را از صحنه اجتماع به عقب می رانند در چنین شرایطی منکر معروف ومعروف منکر می گردد.(مکارم: ۱۳۹۰،ج۱۲،۶۰۰)

واژه های کلیدی: سید رضی، نهج البلاغه، مردم، آموزش مردم، ارزش مردم

فهرست مطالب

 مقدمه    ۳
آشنائی با مولف نهج البلاغه    ۴
الف : عصر طلائی تمدن اسلامی    ۴
ب : زادگاه و خانواده    ۴
پ : پدر    ۵
ت : مادر    ۵
ث : جایگاه علمی و اساتید سید رضی    ۶
ج : تالیفات و کتب سید رضی    ۷
چ : لقبها و منصبهای اجتماعی سید رضی    ۸
ج : نظریات دانشمندان و بزرگان در مورد سید رضی    ۹
ح : وفات سید رضی    ۱۰
پی نوشت ها :    ۱۱
آموزش به مردم :    ۱۱
آموزش مردم و هشدار به آنها:    ۱۸
ارزش مردم :    ۲۹
اصناف مردم :    ۴۸
امام و باز داشتن مردم ازغیبت:    ۵۲
امام و توصیف مردم روزگار:    ۵۳
اهمّیت هدایت مردم :    ۵۵
توجه دادن به مردم:    ۵۷
حقوق و وظایف ‌مردم:    ۶۱
شرایط حاکمان برمردم:    ۸۳
شرایط والی و مردم :    ۹۱
مردم وآزمونهای آنان:    ۹۳
مردم و روزگار:    ۱۰۷
مولا و گلایه از مردم:    ۱۰۸
نصیحت به مردم:    ۱۲۴
نقش مردم در قبول خلافت ظاهری:    ۱۲۶
کرامت مردم :    ۱۲۹
توصیه به مردم    ۱۳۲
آگاهانیدن مردم:    ۱۳۶
هشدار به مردم:    ۱۳۷
هشدار به مردم:    ۲۰۹
آگاهی بخشیدن به مردم :    ۲۱۱
یاد آوری جهاد به مردم:    ۲۱۵
مردم روزگار :    ۲۱۹

مقدمه

پس از سپاس و ستایش خداوندی که حمد را بهای نعمتهایش و پناهگاه از بلایش و وسیله ای به سوی بهشتش و سبب فزونی احسانش قرار داده و درود بر فرستاده اش, پیامبر رحمت و رهبر رهبران و چراغ فروزان امت , پیامبر برگزیده از دودمان بزرگواری و عصاره مهتری و بزرگی , از گشتگاه شرف و پاکی و شاخسار بلند پربار و برگ و درود بر خاندانش که چراغ فروزان و پاسدار امت و مشعل گاه روشن دین و معیار سنگین فضل و فضیلت, درود خداوندبر همه آنان باد , درودی در برابر فضلشان و پاداش برکردارشان و شایسته پاکی فرع و اصلشان, مادامی که سپیده می درخشد و ستاره طلوع کرده غروب می کند.

 آشنائی با مولف نهج البلاغه

مروری بر زندگانی سید رضی (ره )

الف : عصر طلائی تمدن اسلامی

قرن چهارم هجری را باید عصر طلائی تاریخ تمدن اسلامی نامید. عصری که با وضع جدید سیاسی, اجتماعی در زمان خلفای عباسی و قدرت یافتن جریانهای شیعی دیلمیان و آل بویه و تضارب افکار و اندیشه های سیاسی و اجتماعی , اوضاع جدیدی برای ارائه آثار و اندیشه ها فراهم شد. عصری که در مرکز خلافت اسلامی ( بغداد) اندیشمندان بزرگ؛ اعم از شیعی و سنی و زیدی و اسماعیلی و حتی متفکران اقوام و ملل مختلف غیر مسلمان ؛ در زمینه های مختلف علوم و فنون به عرضه دیدگاهها و نظریات خود پرداختند و آثار بدیعی را پدید آوردند و برای آیندگان به یادگار نهادند؛ مرحوم سید رضی (ره) در چنین عصری به دنیا آمد.

ب : زادگاه و خانواده

ابوالحسن محمد ابن ابی احمد؛ حسین ابن موسی ابن محمد ابن موسی ابن ابراهیم ابن موسی ابن جعفر ابن محمد ابن علی ابن الحسین ابن علی ابن ابیطالب ( ع) معروف به سید رضی در سال ۳۵۹ هجری قمری در بغداد دیده به جهان گشود و در سال ۴۰۶ هجری قمری در سن ۴۷ سالگی از دنیا رحلت فرمود.خاندان سید رضی یکی از خاندانهای بزرگ علمی و دینی و پارسای شیعه امامیه است که نسبش به پیامبر – صلی الله علیه و آله – و امیر الموئمنین – علیه السلامو فاطمه زهرا- سلام الله علیها – میرسد.

سید رضی از جانب پدر با پنج واسطه به حضرت موسی بن جعفر ؛ امام هفتم – علیه السلام می رسد به همین جهت اورا موسوی نیز می خوانند و از جانب مادر به امام حسین- علیه السلام- منتسب می شود. از این رو اورا “ذوالحسبین”نیز میگویند؛ که خود در جاهای مختلف از جمله در اشعار خود به اجداد وبه حسب و نسب خویش افتخار می کند.

پ : پدر

سید رضی “حسین ابن احمد” معروف به “طاهر ذوالمناقب “شخصیتی بزرگ داشت و مردی بلند آوازه بود و به عنوان نامی ترین شخصیت علوی بارها به منصب ” نقابت ” ( سرپرستی علویان و سادات) دودمان ابوطالب در بغداد منصوب شد.عضدالدوله دیلمی هنگامی که وارد بغداد شد ؛ چون نفوذ اورا درمیان شیعیان دید از وی       می‌ترسید ؛ از این رو دستگیرش کرد و به قلعه فارس(شیراز) فرستاد و درآنجا به زندان افکند .

حسین ابن احمد که به “ابو احمد ” مکنا بود ؛ هفت سال یعنی تا پایان عمر عضدوالدوله در زندان ماند ؛ تا اینکه پس از مرگ او ؛ فرزندش ” شرف الدوله ” – که حاکم کرمان بود – درراه سفر به بغداد؛ ابو احمد را از زندان آزاد کرد وبا خود به بغداد برد.

سید رضی پدرش را بسیار دوست می داشت ؛ در مدت هفت سالی که پدرش در زندان بود ؛ درفراق وی آرام نداشت و ایشان- که در آن ایام چهار ده سال بیشتر نداشت – قصیده ای غرا در هجران پدر سرود و برای وی در زندان شیراز فرستاد ؛ قصیده ای که دل هر خواننده ای را می لرزاند و هر چشمی را می گریاند.

ابو احمد در اواخر عمر نابینا شد و در سن ۹۷ سالگی دار فانی را وداع گفت.

ت : مادر

مادر سید رضی ( رحمها الله) فاطمه دختر حسین ابن حسن ابن علی ابن حسن ابن علی ابن عمر ابن علی ابن الحسین ابن ابی طالب( علیه السلام) بود؛ زنی با شخصیت ؛ فاضله، پارسا و بلند نظر بود.

این بانوی با فضیلت و فداکار در وضعیتی که پدر خانواده به مشاغل اجتماعی مشغول بود وبعدها که در زندان و تبعید گرفتار بود, به سرپرستی و تربیت دو فرزندش ( سیدرضی و سید مرتضی ) با نظری بلند و پشتکارعالی همت گماشت و برای رشد و شکوفائی استعدادهای آنان از هیچ کوششی فرو گذار نکرد از این رو ؛ طبیعی بود که سید رضی (ره) مادر خودرا بسیار دوست می داشت و پس از فوت مادر برای وی مرثیه سرایی کرد. سید رضی در رثای مادر خویش مرثیه ای تاریخی سروده که بیش از آن که نوحه گری در فقدان مادر باشد ؛ خصلتهای نیک و صفات ارزشمند و بر جسته وی را درآن بر شمرده است. بیتی از آن قصیده بدین شکل است :

لَو کانَ مِثلَکَ کُلُّ اِمِّ بَرَّهِ               غَنِیَ الیَنُونَ بَها عَنِ الآباءِ

” هرگاه مائران نیکوکار , همانند توبودند, فرزندان از وجود پدر بی نیاز می گشتند”.

این بانوی بزرگوار در ذی الحجه ۲۸۵ هجری قمری زمانیکه از عمر سید رضی ۲۶ سال بیشتر نگذشته بود , از دنیا رفت .

ث : جایگاه علمی و اساتید سید رضی

سید رضی (ره) همراه برادر بزرگش سید مرتضی از خردسالی به فراگیری علوم و فنون متداول عصر پرداخت. علم نحو و دستور زبان عربی را نزد سیرافی ؛علم فقه و احکام دینی را نزد شیخ مفید, علم حدیث را نزد محمدبن عمران مرزبانی و ابوابی از فقه را نزد محمد بن خوارزمی آموخت. علم قرائت قرآن را با همه روایاتش نزد ابو حفص عمر ابن ابراهیم کنانی و شرح اصول خمسه را نزد قاضی عبدالجبار معتزلی, که هریک در رشته خود سرآمد اساتید فن بودند, فرا گرفت .

درپاره ای از علوم ادبی از ابوالفتوح ابن جنی و قسمتی از فنون بلاغت و آیین سخنوری را از ابن نباته بهره برد.

سید رضی (ره ) از هفده سالگی به تدریس و تالیف علومی که آموخته بود , پرداخت.وی , در فراگیری علوم و فنون بسیار حریص بود و از هرکه می توانست بهره منمد شود, خودداری نمی کرد و در این خصوص میان شیعه و سنی و مسلمان و کافر فرقی نمی گذاشت.

ج : تالیفات و کتب سید رضی

سید رضی (ره) د رعلوم و ادبیات عرب استادی توانا بود , به گونه ای که آثار وی در ادب و تفسیر و فقه کلام و حدیث, بیانگر فکر مواج و اندیشه ژرف و مهارت و استادی اوست.سید رضی شاعری استاد , نویسنده ای بلیغ و چیره دست و دانشمندی دین شناس و مولفی پرتوانبوده است , چنانکه در دوران زندگی خویش مناصب بزرگ و پر مسئولیت نظیر نقابت سادات علوی و نظارت بر دیوان مظالم و امارت حاج را از سوی امرای آل بویه وتصویب خلیفه عباسی عهده دار بوده و با مسائل سیاسی, اجتماعی و عرف جامعه آشنائی نزدیک داشته است.سیدرضی در حقیقت مرد دین و سیاست و علم و ادب به شمار می رفته و آثار و تالیفات به جای مانده از وی نیز گواه بر همین ابعاد شخصیت اوست.

تالیفات وی عبارتند از :

۱-خصائص الائمه:دراوایل جوانی تالیف کرده و به تازگی در قم منتشر شده است .

۲-مجازات الاثارالبنویه : در عراق و مصر چاپ شده ا ست.

۳- مجازات القرآن : به چاپ رسیده است .

۴- حقائق التاویل و دقائق التنزیل : در تفسیر قرآن مجید

۵- الزیادات فی شعرا.

۶- تعلیقه بر ایضاح ابوعلی فارسی : در نحو و دستور زبان عرب.

۷- تالیف خلاف الفقها : در فقه و احکام

۸- الجید من شعرابن حجاج : گذیده ای ازاشعار ابن حجاج, شاعر شیعی معاصروی.

۹- الرسائل : مجموعه نامه های او به اسحاق صابی درسه مجلد.

۱۰- مختارشعر ابو اسحاق صابی : گذیده ای از اشعار ابو اسحاق.

۱۱- دیوان اشعار :به گفته عبدالملک ثعالبی , ادبی هم عصر وی , در چهار مجلد بوده است .

۱۲- نهج البلاغه : گذیده ای از خطبه ها و نامه ها . کلمات قصار امیرالمومنین – علیه السلام-که مشهورترین و ماندگارترین اثر ایشان میباشد.

چ : لقبها و منصبهای اجتماعی سید رضی

بهاالدوله دیلمی در سال ۳۸۸ هجری قمری ,سید رضی را به “شریف اجل ” ملقب گردانید و در سال ۳۹۲ ه.ق. لقب “ذوالمتقبتین” گرفت و در سال ۳۹۸ ه.ق. به “رضی ذوالحسبین” ملقب گردیدو درسال ۴۰۱ ه.ق. بهاءالدوله فرمان داد در همه سخنرانیهاومکاتبات از سید رضی با لقب ” شریف اجل ” نام ببرند.

سید رضی در سال ۳۸۰ ه.ق در حالیکه بیش از ۲۱ سال نداشت توسط”الطائع بالله ” خلیفه عباسی ریاست طالبیین, سرپرستی حاجیان ( امیر الحاج) و سرپرستی دیوان مظالم را عهداه دار شد , تا آنکه ۱۶ محرم سال ۴۰۳ به ولایت و سرپرستی طالبیین , در همه بلاد منصوب گردید و به عنوان ” نقیب النقباء” خوانده شد.

نقابت منصبی مردی بود که خواه ناخواه به شخصیت ممتاز و محبوب و عالم و باتقوا تعلق میگرفت.ومردم بطور طبیعی به دوراو گرد می آمدند و سرپرستی او را پذیرا بودندو خلفا و سلاطین هم برای کسب وجهه بدان حکم می دادند,صاحب این منصب عهده دار این امور بود:

۱-    حفظ و نگهداری آمار خانواده های سادات .

۲-    مراقبت افراد از نظر آداب و اخلاق.

۳-    دور نگهداشتن آنان از مشاغل پست و نامشروع .

۴-    ممانعت از بی حرمتی به قانون پیامبر (ص).

۵-    جلوگیری از تعدی به غیر.

۶-    احقاق حقوق آنان.

۷-    استیفای حقوق آنان از بیت المال.

۸-    مراقبت بر ازدواج زنانو دختران آنان.

۹-    اجرای عدالت.

۱۰-نظارت بر موقوفات.

ج : نظریات دانشمندان و بزرگان در مورد سید رضی

۱-    ثعالبی که معاصر وی بوده است در باره اش گفته است :

“او امروز روشنفکر ترین مردم عصر و شریف ترین سادات عراق است و گذشته از از اصالت نسب و حسب , به ادب آشکار و فضلکامل آراسته است “

۲- ابن جوزی در المنتظم می گوید :

” رضی بزرگ طالبیین در بغداد بود, وی قرآن را در مدت کمی بعد از آنکه سنش ازسیگذشته بود حفظ کرد و فقه را نیز به طور عمیق و قوی شناخت و فرا گرفت , او دانشمندی فاضل , شاعری زبردست, دارای همت عالی و متدین بود.نقل است که وی روزی تکه پشمی را از زنی به پنج درهم خرید. چون آنرا به خانه برد و گشود در وی نوشته ای را به خط “ابی علی بن مقلد” یافت,پس به دلال گفت تا زن را حاضر کند, چون زن حاضرگشت به وی گفت من در آن قطعه پشمی که از شما خریدم, نوشته ای به خط ابن مقلد یافتم , اکنون اختیار باشماست که اگر بخواهی این کاغذ را بگیر و یا قیمت آنرا دریافت کن . زن پول را گرفت و برای سید رضی دعا کرد و برگشت .همچنین سید رضی داری جود و سخاوت فراوان نیز بود”

ح : وفات سید رضی

سید رضی در ششم محرم سال ۴۰۶ هجری قمری پس از ۴۷ سال زندگی , چشم از جهان فرو بست , به هنگام وفاتش وزیران , بزرگان , قاضیان ودیگر شخصیتهای مهم از هر طبقه ای پیاده و پا برهنه در منزل او حاضر شدندودر خانه اش در محله “کرخ ” قرارداشت مراسم فوق العاده ای برگذار شد.

بنابر نقل بسیاری از مورخان بدن شریفش را به کربلا منتقل ساختند و اورا درکنار قبرپدرش دفن نمودند و آن چنان که از تاریخ بر می آید او از آغاز در حائر مقدس امام حسین (ع) معروف و مشهور بوده است . سید مرتضی برادر سید رضی از اندوه فراوانبر جنازه او حضور نیافت و درنمازش حاضر نشد و حتی نتوانست به تابوت برادر عزیزوبزرگوارش نگاه کند, همچنان با ناراحتی به سوی قبر امام موسی بن جعفر(ع) حرکت کرد و برای تخفیف امواج سنگین غم واندوه مدتی در کنار قبر امام هفتم نشست . شعرای بسیاری پس از مرگ, برایش مرثیه سرودند که جلوتر از همه برادرش سید مرتضی بود.

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

 جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .