عنوان :

تحقیق بررسی روش‌های مؤثر کاربرد رایانه در ایجاد و رشد خلاقیت

تعداد صفحات : ۱۲۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده :

   بررسی آثار رایانه بر رشد خلاقیت دانش آموزان و معرفی شیوه های مؤثر و مفید کاربرد آن در بروز خلاقیت تحقیقات گسترده ای را می طلبد که با یک برنامه محدود امکان نتیجه گیری درست و دقیق محال می نماید و لازم است شاخص های گوناگونی مورد توجه    قرار گیرند .

در این پژوهش ابتدا به تعریف واژه خلاقیت از دیدگاه صاحبنظران پرداخته شده است . سپس عوامل مؤثر در بروز خلاقیت ، رایانه به عنوان ابزار آموزشی ، فواید و اهمیت استفاده از رایانه ، علت عدم کاربرد چشمگیر رایانه در آموزش و پرورش ، ضرورت توسعه فناوری اطلاعات و استفاده از اینترنت و مهمتر از همه روش های مؤثر کاربرد رایانه در بروز خلاقیت و . . .  مورد بررسی قرارگرفته است .

فناوری اطلاعات و ارتباطات ، موجب افزایش ظرفیت آموزش و پرورش می شود . فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کیفیت محتوای آموزشی می افزاید و آن را بیش از پیش با هدف و نیازهای گروه های ویژه سازماندهی می کند . کاربرد این فناوری در کشورهای در حال توسعه می تواند شکاف های موجود ، به ویژه در زمینه دسترسی به آموزش همگانی و اثر بخش را کاهش دهد . فناوری های نو قابلیت    یکپارچه سازی نظام آموزش و پرورش ملی را به سیاستگذاران و مدیران عالی آموزش و پرورش می دهد و این امکان را فراهم می آورد که آنها بتوانند عقب ماندگی های آموزشی افراد به ویژه بزرگسالان را با خدمات کیفی آموزشی به سرعت جبران کنند .

آثار فناوری اطلاعات و ارتباطات دو سویه است . از یک طرف به افزایش امکان توزیع و گسترش خدمات آموزشی بهتر برای بخش های گوناگون جامعه کمک می کند ، آموزش را کیفی تر ، انعطاف پذیرتر و متنوع می کند و قادر است برنامه های آموزشی ارزان و متناسب با تقاضای گروه های متنوع اجتماعی ارائه دهد و از طرف دیگر ، کیفیت آموزش و پرورش را متحول می کند ، رویکردهای نو به آموزش و یادگیری را رواج می دهد و تحول اساسی در نقش معلم و دانش آموز و فرایند یاددهی ـ یادگیری به وجود می آورد .

 واژه های کلیدی: خلاقیت . رایانه، فناوری اطلاعات، اینترنت، برنامه آموزشی، فناوری اطلاعات و ارتباطات

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات
موضوع               ۱
سؤال ﺗﺤﻘﻴق              ۱
فرﺿﻴﻪ های ﺗﺤﻘﻴق                   ۱
روش ﺗﺤﻘﻴق         ۱
هدف ﺗﺤﻘﻴق               ٢
ضرورت و اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺤﻘﻴق                ٢
مفاﻫﻴﻢ کلی                    ۶
فصل دوم : مبانی نظری ﺗﺤﻘﻴق
نتاﻳﺞ ﭘﮋﻭﻫﺶ های مربوط به روش آموزش به کمک راﻳﺎﻧﻪ           ٨
برخی از نتایج تحقیق بین المللی توسعه ICT در آموزش و پرورش           ۱٠
استراتژی آموزش الکترونیکی در کشورهای اروپایی         ۱٣
مفهوم خلاﻗﻴﺖ از دﻳﺪﮔﺎه صاحبنظران            ۱۴
رابطه خلاﻗﻴﺖ ، هوش و پیشرفت تحصیلی            ۱٨
رابطه خلاقیت و نبوغ با بیماریهای روانی     ۱٩
خلاقیت در سطح اجتماعی          ٢٠
دانش                     ٢۱
فصل سوم : مزایا و محدودیت های سیستم های رایانه
رایانه ماشین دلهره آور                    ٢٣
محدودیت های رایانه              ٢۵
آموزش برنامه ای                  ٢۶
انواع برنامه های آموزش برنامه ای           ٢٧
نتایج پژوهش های مربوط به روش آموزش برنامه ای          ٢٨
ماشین آموزشی                    ٢٩
آموزش به کمک رایانه              ٣۱
مزایای آموزش رایانه ای                ٣۶
زمینه های تسهیل کننده توسعه ICT  در آموزش و پرورش      ٣٨
یادگیری راهی به سوی پرکردن شکاف دیجیتالی    ٣٩
فصل چهارم : داده های آماری
ابزار جمع آوری            ۵٩
روش جمع آوری اطلاعات              ۵٩
یافته های تحقیق               ۵٩
جدول شماره ۱            ۶٠
نمودار شماره ۱            ۶۱
جدول شماره ٢           ۶٢
نمودار شماره ٢          ۶٣
جدول شماره ٣            ۶۴
نمودار شماره ٣             ۶۵
جدول شماره ۴                ۶۶
نمودار شماره ۴        ۶٧
جدول کل                     ۶٨
نمودار کل                    ۶٩
فصل پنجم : وارسی فرضیات و نتیجه گیری
تجزیه و تحلیل یافته ها             ٧٠
نتیجه گیری                           ٧٠
فصل ششم : اراﺋﻪ پیشنهادها و راهکارها
فیلتر کردن راهی برای ایجاد محیط سالم در اینترنت              ٧۴
اثر بخش کردن استفاده از فناوری اطلاعات و اینترنت                  ٧٩
راهکارهای گسترش کارآمد و بهینه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش . . .           ٨٢
آموزش الکترونیکی برای معلمان               ٨٧
دیدگاه آرمانی                              ٨٩
توصیه ها                          ٩٠
موانع و مشکلات اصلی در اجرای برنامه آموزش رایانه ای          ٩۱
شرایط اجرایی                ٩٣
پیوست ها
منابع

منابع

  ۱. اتکینسون ، ریتا ، ال ، اتکینسون ، ریچارد ، اس ، هیلگارد ، ارنست ، ار ، زمینه  روانشناسی ، جلد اول ، ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران ، تهران ، انتشارات رشد ،      ۱٣٧٣

٢. انصاری جعفری ، رقیه ، بررسی راهبرد یادگیری و خلاقیت دانش آموزان ، پایان نامه

 کارشناسی ارشد ،  ٧۵-٧۶

٣. بخشی ، لطفعلی ، آشنایی با کامپیوتر و داده پردازی ، انتشارات ساحل ، ۱٣٧٣

۴. برانیگان ، گری ، جی ، آزمون روانشناسی فعالیت های کاربردی یادگیری ، ترجمه فریبا

 نبوی آل آقا ، تهران ، انتشارات امیرکبیر ، ۱٣٨۱

۵. پژوهش نامه آموزشی ، شماره های ۴٩ ـ ۵٠ ـ ۵۱ ، ۱٣٨۱

۶. پورافکاری ، نصرت الله ، فرهنگ جامع روانشناسی ـ روانپزشکی ، انتشارات فرهنگ      معاصر۱٣٧٣

٧. حسینی ، فخرالسادات ، بررسی آموزش به کارگیری راهبردهای یادگیری بر خلاقیت و

  پیشرفت تحصیلی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، ۱٣٨٠

٨. روزنامه جام جم ،  ٨  اردیبهشت ۱٣٨٢

 ٩. سیف ، علی اکبر ، روانشناسی پرورشی ، روانشناسی یادگیری و آموزش ، انتشارات آگاه

 ۱٣٨۱

۱٠. فصل نامه خلاقیت و نوآوری ، شماره های ۵ و ۶ ، زمستان ٨٢ و بهار ٨٣

۱۱. کریمی طاری ، کوروش ، جباریه ، علیرضا ، رحیمی ، حسین ، کار و رایانه ، ۱٣٧٩

۱٢. گلاور ، جان ای ، برونینگ ، راجر اچ ، روانشناسی تربیتی ـ اصول و کاربرد آن ، تهران

  مرکز نشر دانشگاهی ، ۱٣٧٨

۱٣. ماهنامه رشد ( تکنولوژی آموزشی ) ، دوره نوزدهم ، اردیبهشت ماه ٨٣ ، شماره ۱۵٧

۱۴. ماهنامه رشد ( مدیریت مدرسه ) ، اردیبهشت ماه ۱٣٨٣ ، شماره های ٧ و ٨

۱۵. هرگنهان ، بی ، ار ، السون ، ام ، اچ ، مقدمه ای بر نظریه های یادگیری ، ترجمه علی

   اکبر سیف ، تهران ، انتشارات دانا ، ۱٣٧۴

مقدمه :

 بررسی اهداف آموزش و پرورش در سطح جهان و ایران ، به خصوص در طرح کلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران [۱] نشان می دهد که هدف اساسی ، تربیت افرادی است که با اتکاء به نیروی اراده و تعقل خویش منطقی و خلاق بیاندیشند و به جای وابستگی و استفاده از دستاوردهای اقتصادی و فرهنگی دیگران ، مولد دانش ، تکنولوژی و فرهنگ مناسب برای زندگی مستقل ، فعال و خلاق در « عصر دانایی » باشند .

این موضوع اخیرا” توجه بسیاری از اندیشمندان و مسئولان کشورهای مختلف و به ویژه ممالک در حال توسعه را به خود جلب کرده است به نحوی که تغییر نظام آموزش و پرورش از نظری صرف به نظری توأم با عمل (کاربردی) و پرورش افراد پویا و خلاق به جای افراد ایستا مورد توجه خاصی قرار گرفته است . درضمن ، خلاقیت و نوآوری به عنوان یک شاخص در گزینش افراد در مشاغل مختلف و از جمله صنایع نیز مطرح گردیده است .

درباره مفهوم خلاقیت تعریف های متعدد و گاه متضادی ارائه شده است ولی در مورد تعریف زیر یک اتفاق کلی مشاهده شده است .

 « خلاقیت توانایی فرد برای تولید ایده ها ، نظریه ها ، بینش ها یا اشیاء جدید و بدیع و بازسازی مجدد درعلوم و سایر زمینه ها است که توسط متخصصان ، اصیل و از نظر علمی ، زیباشناسی ، تکنولوژی و اجتماعی با ارزش تلقی گردد .»

یکی از سؤالاتی که در چهار دهه گذشته ، ذهن بسیاری از پژوهشگران و اندیشمندان تعلیم و تربیت را به خود مشغول کرده و تحقیقات بسیاری را به وجود آورده این است که « آیا می توان خلاقیت را پرورش داد ؟ »

بررسی پیشینه های تحقیقات (مک کین ۱٩۶٨) و (مانسفید و باس ۱٩٨۱) و (کتل و بوچر ۱٩۶٨) نشان می دهد که پیروان اصالت ذات ، خلاقیت را یک توانایی و صفت بالقوه   تلقی می کردند ولی حتی متفکران پیشرو (ترمن ۱٩٢۵) ، (کاکس ۱٩٢۶) و (گالتن ۱٨۶٩) نیز بر این باور بودند که هر چند خلاقیت نیز مانند هوش بعد ارثی دارد ، باز هم عوامل محیطی می توانند بر این توانایی اثر بگذارند .

در رابطه با پرورش خلاقیت ، پژوهش ها (آلبیرخ ۱٩٨٧) ، (محمدی ۱٣٧٠) نشان داده اند که افراد خلاق به مراتب بیش از افراد غیر خلاق ، توانایی پرورش خلاقیت را در دیگران دارند .[۲]

 وانگ [۳]  (۱٩٩٠ به نقل از ولف و همکاران ۱٩٨٧) در یک مطالعه نتیجه می گیرد که در میان ٢٢٨ عاملی که بر یادگیری تأثیر می گذارد ، فراشناخت دارای تأثیر بسیار مثبتی است . مطالعات نشان می دهد که دانشجویان دارای فراشناخت بالا ، پیشرفت تحصیلی بیشتری داشته اند .[۴]  سرعت فوق العاده تحول در همه ابعاد زندگی بشر به ویژه در حوزه تولید ، ارتباط و اطلاعات از یکسو و نزدیک شدن و به هم پیوستن سرنوشت کشورها از سوی دیگر ، نوعی انگیزه اجتماعی پدید آورده است که می توان آن را نوجوﺋﻲ و نوآوری نامید . این انگیزه و ناخشنودی ها و ناخرسندی های همراه آن در بسیاری از اجتماعات ، به خصوص کشورهای در حال پیشرفت ، زمینه را برای اصلاحات و گاه انقلاب های  سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی و ازجمله نوسازی نظام آموزش و پرورش فراهم کرده است و مردم این اجتماعات درباره وضع خود و چگونگی تعلیم و تربیت فرزندان خویش به چون و چرا می پردازند .

آنها گاه چنان شیفته نو و نوآوری می شوند که سنتهای سنجیده برآمده از میراث فرهنگی خود و امکانات و شرایط نوسازی و نوآوری را از یاد می برند و در میان کهنه و نو سردرگم می مانند .

 رایانه با قابلیت های فراوانی که دارد ، قادر است دانش آموزان را به سوی خودآموزی ، خود فعالی ، تعمیق درک و فهم و پرورش استعداد و خلاقیت رهنمون سازد ، به علاوه امکان تداوم و خارج ساختن آموزش از حصار مدارس به ویژه هدایت آن به داخل منازل را    میسر می سازد . اما به لحاظ برخی محدودیت ها از جمله عدم شناخت معلمان از کارآیی آموزشی رایانه ، بی توجهی نظام تعلیم و تربیت کشور به این مسئله و به هر دلیل دیگری که تصور شود ، متأسفانه مدارس ما از این ماشین ارزشمند به مثابه ابزاری آموزشی  محروم اند . در این پژوهش کوشیده ایم به برخی امتیازات آموزشی این ماشین که برای توسعه آموزش ، یادگیری و خلاقیت بسیار مفیدند اشاره نماییم .

به امید روزی که از رایانه به منزله یک ابزار آموزشی در چرخه فعالیت های آموزشی و پرورشی استفاده شود نه به عنوان وسیله ای تجملی و زینت بخش .

موضوع :

     فناوری اطلاعات در برنامه های آموزشی و بررسی روش های مؤثر کاربرد رایانه در  ایجاد و رشد خلاقیت .

 سؤال تحقیق :

 مهمترین علت عدم استفاده از رایانه و اینترنت در نظام آموزشی چیست ؟

 فرضیه های تحقیق :

      ١. عدم آگاهی معلمین و دانش آموزان از کارآیی آموزشی رایانه و نحوه استفاده از آن

     ٢.  عدم توجه کافی نظام آموزش و پرورش به این امر

     ٣. ترس از جایگزینی رایانه به جای معلمین و کمرنگ شدن نقش آنها

     ۴. عدم توانایی پرداخت هزینه های مربوط به آن

 روش تحقیق :

    بخشی از تحقیق به روش کتابخانه ای و بخش دیگر آن به روش پیمایشی

   انجام شده است .

هدف تحقیق :

   بررسی محدودیت های کاربرد صحیح رایانه و ارائه راهکارهای مناسب

 ضرورت و اهمیت تحقیق :

ضرورت توسعه فن آوری اطلاعات و استفاده از اینترنت در آموزش و

پرورش

رایانه ماشینی است که سرآمد فناوری عصر حاضر به شمار می آید . با توجه به پیچیدگی جهان امروز لازم است ما نیز فناوری خود را با پیشرفت های موجود هماهنگ کرده و آن را با نیازهای جامعه متناسب سازیم .

نوکردن نخست باید از جایی آغاز شود که به آموزش دانش ها و مهارت ها ی جدید و یادگیری عمیق تر و سریعتر می انجامد . پیشرفت سریع دانش بشری در قرن حاضر ، متنوع شدن نیازها ، تحولات سریع فن آوری به ویژه در زمینه ارتباطات ، تغییرات     عمده ای را بر جهان گذاشته و خواهد گذاشت .

استفاده از رایانه در انجام امور مختلف یک سازمان ، ایجاد دولت الکترونیکی ، تجارت الکترونیکی ، ایجاد دانشگاه ها و مدارس مجازی همگی محصول گسترش اینترنت و به طورکلی فناوری اطلاعات [۱]  است. امروزه اصطلاح فناوری اطلاعات به طور وسیعی در سطح جهان منتشر شده است که آن را علم و مهارت درباره همه جنبه های به کارگیری رایانه ، ذخیره سازی داده ها و ارتباطات تعریف کرده اند .  فناوری اطلاعات را می توان بخش فنی نظام اطلاعاتی دانست که شامل سخت افزار ، نرم افزار ،  پایگاه های اطلاعاتی و شبکه های ارتباطی است .

شاید اینترنت بزرگترین عامل تغییر فناوری ، تغییر شکل بازرگانی ، رسانه ها ، سرگرمی ها و جامعه از راه های حیرت انگیز در طول تاریخ باشد اما تمامی این قدرت در حال حاضر بستگی به دگرگونی درآموزش و پرورش دارد . اینترنت امکان تحقق این هدف را که بتوانیم شرایط مناسب یادگیری را برای همه افراد کشور اعم از کودک ، نوجوان و  بزرگسال ،  زن و مرد فراهم سازیم به ما می دهد .

واقعیت این است که میلیون ها نفر در جهان هنوز نمی توانند به اینترنت دسترسی داشته باشند و  نمی دانند که چگونه شبکه جهانی دانش را در اختیار گیرند . آنان نمی دانند که چگونه اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورند ، چگونه از آن استفاده کنند ، چگونه آن را مبادله کنند و چگونه این اطلاعات را برای خود محفوظ نگهدارند . این افراد هم اکنون هم در معرض خطر هستند و برای رفع این مشکل آموزشی باید تدابیری اتخاذ شده و      اقدام هایی انجام شود .

به کارگیری فناوری اطلاعات و اینترنت و استفاده از امکانات رسانه های صوتی ، تصویری و گرافیکی آن  شرایط مناسبی را برای یادگیری و درک و فهم بیشتر تدریس معلمان فراهم می سازد . در واقع اینترنت راه های متنوعی را پیش روی فراگیران و معلمان می گذارد تا با تنوع بیشتری یاد گیرند و یاد دهند . استفاده از اینترنت باعث مشارکت و فعالیت افراد می شود نه انفعال آنها و امکان تعامل و ارتباط فراگیران را میسر می سازد .

ارتقاء کیفیت آموزش از طریق شبکه و اینترنت یکی از انتظاراتی است که از فناوری اطلاعات می رود . یک سؤال مهم این است که آیا یادگیری از طریق رایانه و اینترنت به اندازه سایر شیوه های یادگیری اثر بخش است ؟

نتایج تحقیقات اخیر در مورد اثر بخشی یادگیری از راه دور حاکی از آن است که این شیوه می تواند در یادگیری اثربخش باشد به شرط این که بر کیفیت آن نظارت شود .

یکی دیگر از کارکردهای اینترنت شناخت فرهنگ ملل ، شناخت تفاوت ها و تشابهات فرهنگی و دلایل این تفاوت ها و تشابهات است .

افزایش انگیزه یادگیرندگان ، فعال کردن یادگیرندگان از طریق درگیر کردن آنها با محتوای برنامه درسی و نیز کاهش هزینه های آموزشی در درازمدت از دیگر اثرات استفاده از فناوری اطلاعات در نظام آموزشی است .

 برای در اختیار گذاردن اطلاعات مورد نیاز آحاد مردم لازم است شرایط زیر در نظر گرفته شود :

دستیابی آزادانه شهروندان به اطلاعات عمومی
ثبت و نگهداری دائمی اطلاعات عمومی
امنیت کشور و شهروندان

بدیهی است گسترش دستیابی همگان به اطلاعات و نیز فناوری اطلاعات مستلزم وجود قوانین شفاف دراین زمینه است . به این منظور دولت می تواند لایحه ای تنظیم کرده و به مجلس تقدیم کند که شامل بندهای زیر باشد :

تصریح اینکه برخورداری از فناوری اطلاعات و دسترسی آزادانه به اطلاعات حق همه افراد کشور صرفنظر از جنس ، سن ، مذهب و . . . است .
امکان دسترسی بی قید و شرط به اطلاعات و نیز فناوری اطلاعات برای همگان
اولویت دادن به وزراتخانه های آموزش و پرورش و علوم ـ تحقیقات و فناوری در دستیابی هرچه سریع تر و ارزان تر به فناوری اطلاعات .[۲]

 مفاهیم کلی :

 قاب : [۳]    در زبان آموزش برنامه ای به هر یک از مراحل یا گام ها قاب گویند .

هدف هر قاب این است که به یادگیرنده فرصت دهد تا در شرایطی که یادگیری   و یادداری را  آسان می سازد پاسخی بدهد که تقریبی از هدف نهایی به حساب   می آید .[۴]

 برنامه آموزشی : وقتی مجموعه مطالبی به گونه ای آرایش می یابد که به سادگی قابل                     فراگیری باشد ،  برنامه آموزشی نامیده می شود .[۵]

 IT : [6]   فناوری اطلاعات ، علم و مهارت درباره همه جنبه های به کارگیری رایانه ،          ذخیره سازی  داده ها و ارتباطات .

 ICT :[7]  فناوری اطلاعات و ارتباطات که باعث ایجاد شبکه عظیم با مقیاس جهانی اینترنت

شده است . بنابراین عـلاوه بر افزایش و ارزش ویژگـی های مورد نظر شبـکه های    اجتماعی  ،  قابلیت های ارتباطی جدیدی مانند کنفرانس از راه دور یا فعـالیتهای   توزیع شده را به وجـود آورده  و دسترسـی آسـان تر و وسیع تر به اطـلاعـات را   امکان پذیر ساخته است .[۸]