عنوان :

تحقیق تاثیر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و شاخص های

فیزیولوژیکی ماش

تعداد صفحات : ۱۱۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده :

ماش از حبوبات با ارزش بوده و به لحاظ آن که منبع سرشار از پروتئین با کیفیت بالا می‌باشد نقش به سزایی در تغذیه‌ مردم کم ‌درآمد کشورهای در حال توسعه دارد. این گیاه در غنی ساختن و باروری خاک از طریق تثبیت بیولوژیکی نیتروژن در جلوگیری از فرسایش خاک به صورت یک گیاه پوششی و هم‌چنین اغلب به صورت علوفه‌ی سبز مورد استفاده قرار می گیرد. کاشت این گیاه نهاده‌ اندکی را طلب نموده و دارای دوره‌ رسیدگی کوتاه می‌باشد، لذا در سیستم‌های چند محصولی به راحتی قابل توصیه و از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است.

این تحقیق به منظور تعیین مناسب ترین آرایش کاشت و تراکم کاشت ماش، در منطقه ورامین (کمربندی پیشوا جنب کانال آب روستای سعید آباد ) اجرا شد. آزمایش مذکور به صورت اسپلیت پلات ( کرت های خرد شده) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۴ تکرار پیاده گردید.

در این تحقیق، اثر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد دانه معنی دار شد که نشانگر اثر قابل توجه الگوی کاشت و تعداد بوته در متر مربع بر عملکرد دانه می باشد. از سوی دیگر بسیاری از اجزای عملکرد تحت تاثیر این دو ویژگی قرار گرفته و تغییرات معنی داری را نشان دادند. کاشت ۲ خط بر روی پشته ۶۰ سانتی با ۲۶۸۳ کیلو گرم در هکتار توانست بالاترین میزان عملکرد دانه را به دست آورد. از طرفی، با کاهش فاصله بین بوته ها، تجمع ماده خشک افزایش یافته که علت آن استقرار سریعتر و تولید بیشتر پوشش گیاهی و در نتیجه جذب بیشتر تشعشع در تراکم های بالای کاشت نسبت به تراکم های پایین است. عملکرد دانه برابر است با ضرب اجزای تشکیل دهنده عملکرد. هر عاملی که بر اجزای عملکرد تاثیر بگذارد به طور مستقیم بر عملکرد دانه تاثیر گذار است. بر اساس نتایج این آزمایش، از بین اجزای عملکرد، صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و میانگین وزن صد دانه بیشترین نقش در تعیین عملکرد دانه ماش داشته و تغییر تراکم بوته و آرایش کاشت آنها را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد.

نتایج این آزمایش نشان داد که افزایش عملکرد ماش مستلزم به کارگیری مدیریت صحیح به زراعی در انتخاب تراکم مناسب و روش صحیح کشت می باشد زیرا که همانگونه که این آزمایش نشان داد آرایش کاشت به عنوان یکی از عوامل مهم به زراعی، نقش موثری در نحوه توزیع نور در پوشش گیاهی و همچنین رقابت درون گیاهی دارد.

عملکرد دانه در بوته در فواصل زیاد نسبت به فواصل کم کاشت بیشتر بود. ولی بیشتر بودن عملکرد دانه در بوته، نتوانست کمبود تعداد بوته در واحد سطح را جبران کند، بنابراین عملکرد دانه در واحد سطح نسبت به فواصل کم کاهش با توجه به داده های حاصل از این آزمایش، با افزایش تراکم تا ۳/۳۳ بوته در متر مربع، عملکرد دانه افزایش نشان داد ولی از آن به بعد تا رسیدن تراکم به ۴۰ بوته در متر مربع عملکرد افزایشی نداشت و فاصله ۳۰ سانتی متری بین ردیف ها توانست بهترین عملکرد را به دست آورد.

 واژگان کلیدی : ماش، آرایش کاشت، تراکم بوته، عملکرد و اجزای آن، شاخص های رشد، تشعشع خورشیدی، بازده مصرف نور.

فهرست مطالب

چکیده    ۱
فصل اول : کلیات    ۲
۱-۱- اهمیت و خواص حبوبات     ۳
۱-۱-۱- تاریخچه پیدایش ماش    ۵
۱-۱-۲- منشا و پراکندگی جغرافیایی ماش    ۶
۱-۱-۳- خصوصیات مرفولوژیکی ماش     ۷
۱-۱-۴- خصوصیات رشد     ۸
۱-۱-۵- خصوصیات جوانه زنی    ۹
۱-۱-۶- مشخصات اکولوژیکی زراعی ماش    ۹
۱-۱-۶-۱- تامین آب     ۱۱
۱-۱-۶-۲- نیاز کودی    ۱۲
۱-۲- تناوب زراعی     ۱۲
۱-۳- عملکرد     ۱۳
۱-۴- آفات و امراض    ۱۳
۵-۱- عملیات زراعی     ۱۴
۱-۶- داشت    ۱۴
۱-۷- برداشت     ۱۵
۱-۸- اهمیت و ارزش غذایی ماش     ۱۵
۱-۸-۱- مصرف درمانی    ۱۷
فصل دوم : بررسی منابع    ۱۸
۲-۱- تاثیر تراکم و آرایش کاشت بر خصوصیات کمی و کیفی ماش    ۱۹
فصل سوم : مواد و روش ها    ۳۲
۳-۱- روش کار    ۳۳
۳-۲- مشخصات خاک محل    ۳۴
۳-۳- آماده سازی زمین و کاشت    ۳۵
۳-۴- عملیات داشت    ۳۵
۳-۵- عملیات برداشت :    ۳۶
۳-۶- یادداشت برداری ها و سنجش ها    ۳۶
۳-۶-۱-  صفات مرفولوژیکی و فنولوژیکی    ۳۶
۳-۶-۲-  اندازه‌گیری صفات فیزیولوژیکی    ۳۶
فصل چهارم : نتایج و بحث     ۳۸
۴-۱- ارتفاع بوته     ۳۹
۴-۲- تعدادغلاف در بوته    ۴۳
۴-۳- تعداد دانه در غلاف    ۴۷
۴-۴- وزن پوسته غلاف    ۵۲
۴-۵- وزن صد دانه     ۵۵
۴-۶- عملکرد دانه     ۵۸
۴-۷- عملکرد بیولوژیک    ۶۴
۴-۸- شاخص برداشت     ۶۹
۴-۹- شاخص سطح برگ     ۷۳
۴-۱۰- درصد پروتئین    ۷۷
۴-۱۱- سرعت رشد محصول    ۸۰
۴-۱۲- سرعت جذب خالص    ۸۵
۴-۱۳- سرعت رشد نسبی     ۹۰
۴-۱۴- نسبت سطح برگ    ۹۲
۴-۱۵- محاسبه ضرایب همبستگی    ۹۴
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات    ۱۰۱
فهرست منابع    ۱۰۳
چکیده انگلیسی    ۱۱۱

منابع مورد استفاده:

۱–    آقا علیخانی، م.، ا. قلاوند.، ا. علا .۱۳۸۴٫ تأثیر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم و یک لاین ماش سبز (  Vigna radiata Wilczek L.) در منطقه کرج. مجله علمی پژوهشی علوم  کشاورزی ایران .

۲-    احمدی، ا.، ۱۳۸۷. تاثیر تاریخ کاشت و جهت ردیف های کاشت بر عملکرد کمی و کیفی و برخی ویژگی های ماش در منطقه شهر ری. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین .

۳-    اطلسی پاک، و.۱۳۸۲. تاثیر آرایش کاشت و بازده مصرف نور و تجمع ماده خشک در کانوپی سه رقم کلزای بهاره. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.

۴-    ارادتمند اصلی، د.، ن. باهر، ۱۳۸۶. پایداری عملکرد و رشد سویا در تراکم های مختلف کاشت. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. ص ۴٫

۵-    بارانی، م.، ن. اکبری.، ه. احمدی.، ا. سهرابی.۱۳۸۶. تاثیر الگوی کاشت و کود ازته پایه بر محتوای پروتئین دانه ماش و همبستگی آن با سایر صفات. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. ص ۱۲٫

۶-    باقری، ع.، ا. زند، م. پارسا. ۱۳۷۶. حبوبات تنگناها و راهبردها. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .۹۴ صفحه.

۷-    باغدار، م.، ۱۳۸۷. گزارش تجمیعی حبوبات. تهیه مرکز کشاورزی آذربایجان غربی.

۸-    بهشتی، ع.، م. حسینی.، ه. خزاعی.۱۳۸۱٫ تاثیر آرایش کاشت بر خصوصیات کمی و کیفی لوبیا . گزارش نهایی طرح پژوهشی. مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان.

۹-    پارسا، م.، ۱۳۸۰٫ مقایسه سویا با تراکم های مختلف به عنوان کشت دوم در منطقه مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.

۱۰-     توحیدی، م.، ۱۳۸۶٫ تاثیر الگوی کاشت و تراکم بر عملکرد و اجزای عملکرد ماش در شرایط آب و هوایی شمال خوزستان(دزفول). چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. ص ۲۲٫ نهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات تهران –پردیس ابوریحان. ص ۶۹ .

۱۱-     حبیب زاده، ی.، ۱۳۸۵. بررسی اثر تراکم بوته بر روند رشد دانه در سه ژنوتیپ ماش در منطقه اهواز.نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشگاه تهران –پردیس ابوریحان .ص ۶۹ .

۱۲-     حبیب زاده، ی. ۱۳۸۵. بررسی اثر تراکم بوته بر روند رشد و ارتفاع بوته و عملکرد دانه در ۳ ژنوتیپ ماش در منطقه اهواز. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشگاه تهران –پردیس ابوریحان .ص۷۰ .

۱۳-     حسن زاده قورت تپه، ع.،۱۳۷۰. ارزیابی اثر تاریخ کاشت و تراکم کاشت بر درصد پروتئین عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام ماش در منطقه اصفهان .پایان نامه کارشناسی ارشد .دانشگاه صنعتی اصفهان.

۱۴-     خیالپرست، ف.، ۱۳۷۰. بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی کلکسیون ماش ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی کرج. دانشگاه تهران.

۱۵-     رحیمیان، ح.، م. بنائیان اول.  ۱۳۷۵. مبانی فیزیولوژیکی اصلاح نباتات (ترجمه) چاپ اول .انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد.

۱۶-     رضوانی مقدم. پ.، ح. رحیمیان مشهدی. ۱۳۷۹. بررسی اثر تراکم و فواصل ردیف بر عملکرد و اجزای عملکرد ماش. ششمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات بابلسر. ص ۳۷۹٫

۱۷-     رفیعی، م.، پ. پزشکپور.، ا. عالیزاده.،  ط. ساکی نژاد. ۱۳۸۷. اثر تراکم بوته بر صفات زراعی در ارقام نخود سفید به صورت کشت پاییزه . دهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. تهران. ص۴۷۸٫

۱۸-     ریاحی پور، م.،۱۳۸۰٫ بررسی تغییرات فیزیولوژیک عملکرد ماش تحت تاثیر رقم و تراکم گیاهی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول ۱۴۲ ص.

۱۹-     زربخش، ع.، ۱۳۶۷. گزارش طرح های تحقیقاتی ماش. مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‎آباد، دزفول.

۲۰-     سرپرست.، ر. ۱۳۸۱٫ گزارش طرح بررسی و مقایسه عملکرد لاین ها و ارقام ماش. مرکز تحقیقات کشاورزی گلستان .

۲۱-     سرلک، ش.، ۱۳۸۶٫ تأثیر تراکم بوته و نسبت اختلاط بر عملکرد کشت مخلوط ذرت شیرین و ماش سبز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی ورامین.

۲۲-     صادقی پور، ا. ۱۳۸۰. علم تولید گیاهان زراعی، بخش اول :حبوبات (ترجمه). انتشارات پزشکیان نژاد، تهران.۱۳۶ ص.

۲۳-     صباغ پور، س. ح.، ۱۳۷۴. بررسی و تعیین مناسب ترین تراکم بوته و تاریخ کاشت ماش رقم امید بخش ۶-۶۱-۱٫ چکیده مقالات چهارمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات.

۲۴-     صباغ پور، س. ح.، ۱۳۸۱. مناسب ترین تراکم بوته و تاریخ کشت رقم امید بخش ماش ۶۳-۶۲-۱ . هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران .ص ۲۰۵ .

۲۵-     طاهری مازندرانی. م.، ا. بیضائی.، ۱۳۸۷. بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته در شرایط هیرم کاری بر عملکرد لوبیا چیتی . چکیده تازه های تحقیق ،دوره ۷ شماره۱٫

۲۶-     عاشوری ساحلی.، ا.، م. ج. قریشی نسب.، ع. حاتمی.، ع. ا. نصرالله نژاد قمی.، خ. فصیحی.، ۱۳۸۷٫ اثر فاصله کاشت بر شاخص های رشد و عملکرد دانه ارقام ماش در منطقه ایلام. دهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. تهران. ص۴۷۱٫

۲۷-     غلامی. م.، س. ا. هاشمی دزفولی.، د. مظاهری، م. ع.، دادگر.، ک. خادمی.، ۱۳۸۱. تجزیه رشد و عملکرد ارقام ماش با تراکم های مختلف در کشت تابستانه در منطقه خرم آباد. هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. ص۲۳۲٫

۲۸-     فتحی، ق.،۱۳۸۰٫ بررسی تاثیر الگو و تراکم کاشت بر ضریب استهلاک نوری و جذب تشعشع و عملکرد دانه ذرت شیرین. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز.

۲۹-     فتحی، ق.، ۱۳۸۴. اثر تراکم گیاهی بر رشد اجزای عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام ماش در کشت بهاره. مقالات اولین همایش ملی حبوبات .پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد.

۳۰-     فربد، ن.، ع. بخشنده.، ا. آیینه بند.، ۱۳۸۷. اثر فاصله ردیف و حذف آبیاری بر عملکرد و اجزای ماش. دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات. تهران. ص

۳۱-     فرشادفر ، ع . ۱۳۷۷ . کاربرد ژنتیک کمی در اصلاح نباتات . ج دوم . انتشارات طاق بستان دانشگاه رازی کرمانشاه.

۳۲-     فرنیا، ا.، ق. نورمحمدی.، ع. سیادت.، ۱۳۸۴٫ بررسی آنالیز رشد ارقام سویا تحت نژاد های باکتری Rhizobuim japonicum . مجله علمی پژوهشی دانش نوین کشاورزی .دانشگاه آزاد واحد میانه سال اول.  شماره اول، بهار ۱۳۸۴

۳۳-     فرهمند راد.، ب. ا. واشانی.، ع. سپهری.، ۱۳۷۸. اثر تاریخ و تراکم کاشت بر عملکرد و شاخص های رشد ماش رقم گوهر .نشریه تحقیقات نهال و بذر. جلد ۱۵٫ شماره ۲٫

۳۴-     فلاحی، م.،۱۳۷۰٫ روغن کشی و پروتئین گیری از سویا.چاپ گوتمبرگ.

۳۵-     قلی زاده، ث.، ه. فرجی.، ۱۳۸۷. اثر تراکم بوته بر عملکرد سه رقم لوبیا چیتی در منطقه یاسوج . دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران –کرج. ص ۴۶۵٫

۳۶-     قوامی، ا.، ۱۳۷۶. اثر آرایش کاشت بر رشد ،عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ ماش .پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.

۳۷-     کوچکی، ع. ۱۳۶۸٫ زراعت در مناطق خشک (ترجمه) چاپ دوم .انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

۳۸-     کوچکی، ع.، غ. سرمدنیا. ۱۳۷۲. فیزیولوژی گیاهان زراعی. (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

۳۹-     کوچکی، ع.، و م، بنایان اول. ۱۳۶۸. زراعت حبوبات. چاپ دوم. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

۴۰-     لک زاده، ا.، ۱۳۷۴٫ بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد ماش رقم جدید ۳۳-۶۲-۱ به مدت سه سال. گزارش پژوهشی حبوبات. مرکز تحقیقات اصلاح و تهیه نهال بذر، خوزستان.۳۷ ص.

۴۱-     مبصر، ح. ر.، د. مظاهری.، ا. مهربان.، ۱۳۸۱. بررسی اثر تراکم بوته بر روی ارتفاع و اجزای عملکرد ماش در کشت تابستانه تحت شرایط اقلیمی سیستان . هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. ص۲۶۶٫

۴۲-     مجنون حسینی، ن.، ۱۳۷۵٫ حبوبات در ایران .موسسه نشر جهاد دانشگاهی.

۴۳-     محمدی خانقاه. پ.، رئوف سید شریفی، ی.، راعی، ر.، اصغری ذ.، ۱۳۸۷. اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه و روند رشد در ارقام نخود. دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. ص ۴۷۹٫

۴۴-     محمودی، ع. ا.، ۱۳۸۴. مطالعه مقادیر مختلف بذر در کشت انتظاری و بهاره عدس دیم. مقالات اولین همایش ملی حبوبات. ص ۲۹۹٫

۴۵-     محمودی، غ.، ع. ر. قهرمانی.، ق. شعبانی.، ا. سلطانی.، ۱۳۸۴. اثر فاصله ردیف و تاریخ کاشت و فاصله بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیای چیتی. مقالات اولین همایش ملی حبوبات. ص ۴۴٫

۴۶-     محققین، آ.، ب. ربیعی.، ع. کافی قاسمی.، م. جواهر دشتی.، ۱۳۸۷. تجزیه همبستگی بین صفات مورفولوژیک با عملکرد دانه در سویا. دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. ص۱۴۹٫

۴۷-     محسنی دلارستانی، م.، ح. ر. مبصر.، م. ع. جزایری.، م. جعفر زاده.، ع. خورگامی.، ۱۳۸۷٫ بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد عدس رقم گچساران به صورت کشت زمستانه در منطقه خرم آباد. دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. ص۳۶۹٫

۴۸-     مختار پور، ح.، ۱۳۷۶٫ بررسی شاخص های رشد و ارتباط آنها با عملکرد در ارقام هیبرید ذرت دانه ای تحت تراکم های مختلف و تاریخ های متفاوت کاشت. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

۴۹-     مودب شبستری، م.، م. مجتهدی.، ۱۳۶۹. فیزیولوژی گیاهان زراعی . مرکز نشر دانشگاهی تهران.

۵۰-     مولودی. ش.، ا. قنبری.، ۱۳۸۶. تاثیر مقادیر متفاوت نور بر میزان عملکرد و اجزای عملکرد علوفه ماش و رقم محلی سیستان. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. ص ۲۲٫ نهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات تهران –پردیس ابوریحان .

۵۱-     میرزایی. ا.، ح. ع. فلاحی.، م. م. سیابیدی.، س. ع. ا. سیادت.، ف. فتوحی.، ۱۳۸۶٫a. آرایش های مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ماش. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. ص ۱۴۲٫

۵۲-     میرزایی. ا.، ح. ع. فلاحی.، م. م. سیابیدی.، س. ع. ا. سیادت.، ف. فتوحی.، ۱۳۸۶.b. اثر آرایش های مختلف کاشت بر شاخص های رشد ماش رقم گوهر. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. ص ۱۴۳٫

۵۳-           ناصری، ف.،۱۳۷۰. دانه های روغنی. (ترجمه) ای. ا. وایس.، انتشارات آستان قدس رضوی.

۵۴-     هاشمی دزفولی، ا.، ع. کوچکی، م. بنائیان.، ۱۳۷۵٫ افزایش عملکرد گیاهان زراعی .انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

۵۵-     هوش، م. ۱۳۷۶٫ بررسی الگوی کاشـت و تـراکم بـر روی رونـد رشـد و عملکـرد ذرت شـیرین رقـم  .KSC405 پایـان نامـه کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی اهواز.

۵۶-     یزدی صمدی. ب.، س. عبدمیشانی.،۱۳۷۰. اصلاح نباتات زراعی. انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.

 ۵۷-     Akinola, J. D., J. Davies. 1998. Effects of sowing date on forage and seed production of 14 varieties of cowpea (Vignaungiculata). Expl. Agric. 14 : 197-203.

۵۸-     Board, J.E .1987 . Yield components related to seed yield in determinate soybean.Crop Science,27 :1269-97 .

۵۹-     Board, J. E. and  B. G . Harville. 1996. Growth  dynamics During   the  vegetative  period  affects  yield  of  narrow-row,  late-planted  soybean. Agron. J. 88:567-572.

۶۰-     Bullock, D. G., F. W. Simmons, I. M. Chung, and G. I. Johnson. 2003. Growth analysis of corn grownwith or without starter fertilizer. Crop Sci. 33: 12- 117.

۶۱-     De Costa, W.A., K.N. Shanmigathasan and K.D. Joseph. 1999. Physiology of yield determination of mung bean (Vigna radiata L.) under various irrigation regimes in the dry and intermediate Zones of Sri Lanka. Field Crops Res., 61: 1-12.

۶۲-     Dodwad, I .S .P.M . Salimath and S.A. Patil . 1998. Evolution of green gram collection for pod and seed character. Legume Research. 21 (3/4): 183-187 .

۶۳-     Eddowes, M. 1992. Physiological studies of competition in Zea mays L. I. Vegetative growth and eardevelopment in maize. J. Agric. Sci. (Camb.). 72: 85- 193.

۶۴-     Hakani, I.E., G. Bondjee.1994 . Stomatal responses of pearl millet (pennisetum americanum) to leaf water status and anvironmental factors in the field. Plant, cell and Environmnet. 5: 65-774.

۶۵-     Hanson,W.D., R.C.Leffel . R.W.Howel.1991. Seasonal log of the flowering and podding activity of yield –grown soybean.Agron.J., 70: 47-50

۶۶-     Ifenkew,O.P., E.G.Allen.1998 . Effect of row width and planting density on growth and yield of two main potato varieties. I.Plant morphology dry matter accumulation .J.Agric . Sci comb.91: 256 -278.

۶۷-     Imsande, J.1992.Agronomic characteristics that identify light yield .hight protein soybean genotypes.Agron. .J.84:409-414.

۶۸-     Khan, I. A., M. Zubair & A. B. Malik. 1988. Various seed rates effecton yield and yield components in mansh. Pakistan Agric. Res. 9 (2) : 165-167.55-

۶۹-     Koller,H. R.,W. Nyiquist,I.S.Kouruosh.GH.Nourmohammadi .1995. Growth analysis of soybean community.Crop Sci., 10,215-218.

۷۰-     Kumar, A. B, B. Sharma. 1989. Effect of row spacing and seed rate on root growth, nodulation and yield of blak gram (phaseolous mungo). Indian J. of Agric. Sci. 56 (11) : 728-729.

۷۱-     Lampang, A. N., S. Pichitporn, S. Sirisingh, & N. Vana Kijmongkol . 1998. Mangbean growth pattern in relation to yield. P : 164-168.

۷۲-     Leffel ,R.C., P.B.Cregan . 1999 .Nitrogen metabolism of normal and high –seed –protein soybean.Crop Sci., 32,805-808.

۷۳-     Mecca , A., G.O ,Edveardes.1983. Recent Evaluation of progress in selection for drought tolerance in tropical mungbean fourth Eastern and southern African Regional maize conf. Her are. Zimbabwe.

۷۴-     Mimbar, S. M. 2002 . The effect of sowing pattern on crop yield of parkit mungbean .Agrivita 15 :7-120 .

۷۵-     Mimber, J.C.2003 . In fluence of plant density and plant number per hill on growth and yield of mungbean Cv.water . Agrivita 16:78-82 .

۷۶-     Muchow , R.C., and D.A.C.Edwards .1992 . An analysis of the growth of mungbean at a range of plant densities in tropical Australia,Seed production .Aust ,J.Agric .Res .37:53-61 .

۷۷-     Pandey,J.P.,J.H.Torrie.,1993.Path coefficient analysis of seed yield componentsin soybean.Crop Sci., 13:505-507.

۷۸-     Patel, J. A. S. A. Patel P. P. Zaveri, and A. R. Pathak. 1999. Genetic analysis of developmental characters in green gram (vigna , adiate). Indian. J. Agric. Sci. 59 (1) : 66-70.

۷۹-     Penvar, J.M., M.Sirdehi .1987.Path coefficient analysis of inter relationship between yield, protein content and vegetative and reproductive period duration on oil content in mungbeen. Planta, 108,77-87.

۸۰-     Prasad, T. and D. S. Yadav. 1990. Effect of irrigation  and  plant  density  on  yield  attributes and yield of green gram  and  black  gram.  Indian J. of  Agron.  ۳۵: ۹۹-۱۵۱٫

۸۱-     Rosenthal, W. D., T. J. Gerik., and L. J. Wad . 2004. Radiation– use efficiency among grain sorghum cultivars andplant densities. Agron. J. 85: 703- 705.

۸۲-     Sandha, T .S., H. Bhllav, S. Chema  and A. Gill. 1997. Variability  and interrelationship  among  grain  protein  yield  and  yield  components  in  mungbeen. Indian J. Agric. Res.  ۳۰:۸۷۱-۸۸۲٫

۸۳-     Saxena ,N.P., M .Nafarajam .M .S. Reddy . 1993. Chickpea , pigonpea and groundnut , Swaming than symposium on potential productivity of field crop under different environments.IRRI.pp.381-388.

۸۴-     Scarascia, M., and N. Losavio. 2007. Gorwth analysis of 2 crops with different photosyntheticefficiencies, sorghum and soya, in southern Italy. Annal dell Istituo Spermental Agronomic. 8: 183- 198.

۸۵-     Serraj ,R. ,L. H. Allen. ,J .R .Sinclair .1999.Soybean leaf growth and gas exachange response to drought under carbon dioxide enrichment .Global Change Bio.5,283-291.

۸۶-     Shukla, K. N. and R. S. Dixit . 2000. Nutient and plant population  management  in  summer green  gram. Indian. J. of  Agron. 41:78-83.

۸۷-     Singh, V.P, A.C. Harand. And R.P. S . Khard. 1988. Production and utilization of mung bean in India. P: 488-498. In S.Shanmugasandaram and B.T.Mclean (Eds). Mung bean. Proc of the 2nd inter. Symps. AVRDC. Bangkok. TAIWAN.

۸۸-     Singh. J., A.S . Malaviya.1991. Stadies on Co2 exchange and plant water status under consuctive occurrance of salt and water stress.  Annals of Biology 12:71-76.

۸۹-     Singh, J., N. Mathur, S. Bohra, A. Bohra and A. Vyas. 1999. Comparative perfprmance of mungbean (Vigna radiate L.) varieties under rainfed condition in Indian Thar Desert. Am-Euras. J. Agric. & Environ. Sci., 1(1): 48-50.

۹۰-     Singh, N.p., K.K .Sinha and H. D. Singh .1991 . Response of mungbeans to row and plant Newsletter.Spacing .legume Res.13(3):113-116 .

۹۱-     Shibles ,R .M., C.R.Weber .1985. Interception of solar radiation and dry matter production by various soybean planting patterns.Crop Sci.6:55-59.

۹۲-     Sneller ,C .H .2000.Improved soybean drought tolerance through improved nitrogen fixation and genetic transformation .Agron,univer.arkansas.93

۹۳-     Townsend, C.C. 1974. Leguminales. P: 580-585. In C.C.Townsend and quest (Eds). Flora of Iraq. Vol 3. Ministry of agric of Iraq.

۹۴-     Vasilas ,B. L. and R .L .Nelson .2002 .N2-fixation ,dry matter and N accumulation in soybean lines with different seed fill periods.Can.j.plant Sci.12, 1067-1074.

۹۵-     Vandez , V. and R. T . Sinclair. 2000. Leaf ureide degradation and fixation tolerance to water deficit in soybean .Agri.Res .Ser.,35.201-206.

۹۶-     Verma, M. M. and S .S .Sandhua. 1995 . Development of mungbean varieties of favorable environments a new selection methodology .pp.159-163. In :proceeding of the second Syposium Mungbean Bangkok .Tailand .

۹۷-     Wilcox , J.R., F. Berger .1997.Relationships between seed yield and seed protein in determinate and indeterminate soybean population.Crop Sci.37:361-364.

۹۸-     Williams,W.A and R.S.Loomis and W.G, Duncan and A.Dovratm and A.Nuneza .1999 . Canopy architecture at various architecture at various population densities and the growth and grain yield of corn, Crop Science . 8:303-309 .

۹۹-     Zahran ,H .H . 2007. Rhizobium –legume symbiosis and nitrogen fixation under severe conditions and in an aria climate.Micro.Mol.Biol., 63.968-989.

۱-۱-  اهمیت و خواص حبوبات

حبوبات یکی ازمهم ترین منابع گیاهی غنی از پروتئین و دومین منبع مهم غذائی انسان به شمار می روند و نقش بسیار موثری در کنار غلات در تغذیه انسان داشته و در کشورهائی که از نظر کمی و کیفی در فقر غذائی هستند حبوبات اهمیت ویژه ای داشته و جزو اصلی رژیم غذائی مردم فقیر جهان محسوب می شوند.

میزان انرژی در حبوبات معادل غلات بوده و از نظر اسیدهای آمینه (به خصوص لایسین) غنی هستند. با توجه به داشتن ریشه های عمیق، لگوم ها، علاوه بر تحمل شرایط خشکی که جهت کشت در مناطق خشک توصیه می شود از توانایی تثبیت نیتروژن نیز برخوردار هستند که موجب بهبود حاصلخیزی خاک اعم از خواص فیزیکی، شیمیائی و زیستی شده و نقش مهمی را در پایداری نظام کشاورزی ایفا می کنند. به همین خاطر حبوبات در تناوب زراعی جایگاه خاصی داشته و دامنه سازگاری وسیعی دارند. درعرض های جغرافیائی و دامنه های حرارتی مختلف اعم از مناطق گرمسیری و سردسیری قابل کشت می باشند. این محصولات هم به طور منفرد و هم به صورت کشت مخلوط با سایر محصولات قابل کشت هستند.

رشد جمعیت و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور در دو دهه اخیر باعث شده تا مصرف مواد پروتئینی به خصوص گوشت قرمز افزایش چشمگیری یابد. بر این اساس افزایش تولید مواد پروتئینی به ویژه پروتئین های گیاهی که منابع ارزشمندتری در تغذیه هستند ، اجتناب ناپذیراست. ازطرفی حبوبات منبع مناسبی برای تغذیه احشام و حیوانات محسوب می شوند.

ماش، در کشورهای پر جمعیتی نظیر هندوستان با مصرف سرانه ۷/۱۱ کیلوگرم، سهم بیشتری در رژیم غذائی مردم نسبت به سایر کشورها دارند. در کشور ما مصرف سرانه ماش ۸/۴ کیلوگرم است. اگر چه مصرف آن از متوسط جهانی(۱/۶ کیلوگرم) پائین تر است ولی نقش مهمی در تغذیه افراد کم درآمد ایفا می کند. لذا افزایش تولید حبوبات به عنوان مکمل منابع پروتئینی در برنامه های توسعه اقتصادی کشور مورد توجه قرارگرفته است.

 لگوم ها متعلق به تیره Fabaceae  و زیر تیره Papilionoideae هستند. از نظر حجم تولید، غلات به دلیل تولید کربوهیدرات ها که بخش عمده رژیم غذایی انسان و دام را شامل میشوند، مهم ترین گیاهان هستند.از طرف دیگر بر اساس تعداد جنس و گونه مورد استفاده انسان، بقولات تا به حال پر مصرف ترین خانواده گیاهی هستند. لگوم ها جهت تولید مواد شیمیایی، مواد معطر، الوار سوخت، سر شاخه های علوفه ای ، علوفه، گیاهان پوششی،کود سبز، دانه و غذا استفاده می شوند.

حبوبات با داشتن پروتئینی در حدود ۲۰ درصد و گاهی بیشتر نقش مهمی در تأمین پروتئین مورد نیاز انسان دارند. در کشورهایی که تولیدات دامی و محصولات کشاورزی آنها کم است، حبوبات در تغذیه‌ انسان می توانند یک مکمل غذایی و خوبی برای غلات محسوب شوند.

میزان پروتئین در غذاهای حیوانی معمولاً کمتر از میزان پروتئین در منابع گیاهی است ولی پروتئین‌های موجود در غذاهای حیوانی به علت داشتن تعداد اسید آمینه های بیشتر و مقدار بیشتر اسیدهای آمینه، با ارزش‌تر از پروتئین های گیاهی می‌باشند (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

 با ترکیب پروتئین های گیاهی و حیوانی می‌توان کمبود اسیدهای آمینه را برطرف کرد. بنابراین در مواردی که پروتئین غلات و حبوبات با هم مصرف شوند توازن اسیدهای آمینه و مخلوط پروتئین از نظر کیفیت بهتر از حالتی است که هر کدام به تنهائی مصرف شوند (کوچکی، ۱۳۶۸).

همچنین این گیاهان به عنوان گیاهان جایگزین، با ارزش هستند اما در شیوه های زراعی و تحقیقات کشاورزی کمتر مورد توجه واقع شده اند (احمدی ،۱۳۸۷).

 دانه های خشک و خوراکی لگوم ها را حبوبات[۱] می گویند.

زراعت حبوبات سریع ترین راه افزایش تولید پروتئین در کشورهای در حال توسعه آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین است. پتانسیل عملکرد حبوبات بالا و به ۳۰۰۰ – ۲۵۰۰ کیلوگرم در هکتار می رسد ولی بنا به دلایلی از جمله عوامل اکولوژیکی، فقدان فرصت و موقعیت برای تولید حبوبات، ضعف در تکنولوژی پس از برداشت کمبود تحقیقات بنیادی، محدودیت اجتماعی_ اقتصادی، فقدان مدیریت زراعی مناسب و عدم دسترسی کافی به بذور اصلاح شده و باکتری های ریزوبیوم، میزان عملکرد آنها در اکثر کشورها پایین است.

حبوبات در حاصلخیزی خاک مؤثر بوده و علاوه بر عدم نیاز چندان به نیتروژن، هر ساله مقادیری نیتروژن از طریق فرایند تثبیت، به خاک می‌افزایند. این گیاهان به دلیل کوتاهی فصل رشد و لطافت بقایای گیاهی بر جای گذاشته، گیاهان مناسبی برای قرار گرفتن قبل از محصولات پاییزه و پس از محصولات وجینی و دیررس هستند (باقری و همکاران، ۱۳۷۶).

شاخص برداشت پایین در این گیاهان باعث شده مواد تولید کمتری از بخش های رویشی به غلاف ها منتقل شوند. همچنین رشد نا محدود و ریزش گل ها و غلاف ها سبب کاهش عملکرد می گردد.

هنوز مشخص نشده که آیا ریزش گل و غلاف مربوط به محدودیت دسترسی به مواد غذایی، عدم تعادل هورمونی و یا اثر متقابل نور و دماست. در حقیقت تمامی این عوامل بایستی همزمان جهت برطرف کردن محدودیت تولید در حبوبات بررسی شوند (صادقی پور ،۱۳۸۰).

 ۱-۱-۱- تاریخچه و پیدایش ماش

ماش با نام علمی (Vigna radiate L.) در انگلیس با نام Green gram، Mung bean و یا Golden gram خوانده می‌شود. نام علمی قدیمی آنRoxb. Phaseolus aureus بوده است (کوچکی، ۱۳۶۸).  امروزه این امر مشخص است که ماش زراعی از راسته‌ نیامداران، تیره‌ بقولات، زیر‌تیره‌ پروانه آساها، قبیله‌ Phaseolus، جنس Vigna و گونه‌ Radiata می‌باشد. جنس Phaseolus که توسط لینه معرفی گردیده بود در آن زمان بسیار بزرگ و ناهمگن بود و شامل گونه‌هایی می‌گردید که خامه‌ پیچ خورده‌ یا انحنا دار داشته و این خصوصیت، آن را از جنس های Dolikhus و Vigna که دارای خامه‌ زاویه‌دار (کمتر یا بیشتر از۹۰ درجه) می‌باشند تفکیک می نمود. گیاه شناسان بعدی این تصور را نادرست انگاشته و بعضی از گونه‌ها را به جنس های موجود دیگر و یا جنس های تازه شناسائی شده انتقال دادند. گام مهم در راه طبقه‌بندی طبیعی تر و واقعی مخلوط Phaseolus-Vigna توسط ویلزک[۲] برداشته شد که ماش را به جنس Vigna منتقل کرد. بنا به تصور او جنس Vigna دارای دو مشخصه‌ برجسته است، اولاً گوشوارکها درست در زیر محل خروج برگ و یا شاخه‌ها قرار دارند، ثانیاً خامه‌ منقار مانند در طرف دیگر کلاله امتداد یافته است.

جنس Vigna شامل حدود ۱۵۰ گونه بوده که در هفت زیر جنس به نام های Vigna، Ceratotropis، Lasiospron، Plectotropis، Sigmoidotropia، Haydonis و Macrorhynchus تقسیم می‌شوند (کوچکی، ۱۳۶۸).

اگر چه گیاهان واقع در گروههای مختلف متفاوت به نظر می‌آیند، ولی پیوستگی مشخصی بین گونه‌های این گروهها وجود دارد و آن بخاطر وجود فرمهای حد واسط می‌باشد.

زیر جنس سراتوتروپیس یک دسته‌ مشخص، همگن و یکنواخت با منشأ آسیایی است که تمام خصوصیات بارز و مشخصه‌ جنس ویگنا در آن به طرز مشهودی تظاهر یافته است (قوامی، ۱۳۷۶).

این خصوصیات مهم به قرار زیر می‌باشد:

 ۱- گوشوارک ها درست در زیر محل خروج برگ و ساقه قرار دارند.

 ۲- میان گره در روی محور گل آذین بسیار متراکم می‌باشد.

 ۳- خامه در طرف دیگر کلاله امتداد یافته است.

 ۴- دانه‌ گرده سه سوراخه بوده و دارای سطح مشبک و غده‌ای می‌باشد.

این زیر جنس شامل ۱۶ یا ۱۷ گونه بوده که عمدتاً آسیایی می‌باشند و از آنها شش گونه‌ Aconitifolia، Angularis، Mungo، Radiata، Trilobata و Umbellata در مناطق مختلف قاره‌ آسیا با گستردگی متفاوت کشت و کار می‌گردند. آنها توسط خصوصیات مختلفی نظیر تعداد و چگونگی فرورفتگی برگچه‌ها شکل گوشوارکها، نحوه‌ی جوانه‌زنی، کرکدار بودن یا بی کرک بودن گیاه و غلافهای آن و نهایتاً چگونگی چشم دانه از یکدیگر به راحتی قابل تمییز می باشند (قوامی، ۱۳۷۶). در این میان ماش معروف ترین گونه‌ زراعی است که به همراه ماش سیاه در مناطق زیادی از آسیا مورد کشت قرار می گیرد.

 ۱-۱-۲- منشا و پراکندگی جغرافیایی ماش

منشا و پراکندگی برخی از گونه‌های زراعی چندان معلوم نیست، اما عموماً قضاوت ها و استنباط ها بر مبنای گونه‌های وحشی به عنوان جد احتمالی این گونه ها استوار است.

 از این  نظر Vigna sublobata و Vigna trilobata حایز اهمیت می باشد (قوامی، ۱۳۷۶).

اشکال وحشی ماش سبز در سطح وسیعی از مناطق گرمسیر جنوب، جنوب شرقی و شرق آسیا و شمال استرالیا پراکنده شده‌اند (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

این احتمال که Vigna sublobata جد نهایی هر دو گونه‌ Vigna radiata و Vigna mungo می‌باشد بسیار قوی بوده و توسط آزمایشات بسیاری از جمله بررسی الگوهای الکتروفورتیکی پروتئین دانه، چند شکلی طول قطعات برشی[۳] و قطعات تکثیر یافته‌ تصادفی[۴] مورد تأیید قرار گرفته است (قوامی، ۱۳۷۶).

 این گونه بسیار شبیه به Vigna radiata بوده، به طوری که برخی از متخصصان رده‌بندی ترجیح می‌دهند آن را وارتیه‌ var. Sublobata  Vigna radiata  و نوع زراعی آن را Vigna radiata بنامند.

 علاوه بر وجود فسیل ها و دست نوشته‌هایی دال بر زراعی شدن ماش در هند، مطالعات بعدی بر روی نمونه‌های زنده‌ای که جدیداً یافت شده‌اند، حاکی از آن است که این گونه در منطقه‌ وسیعی از قاره‌ هند تمرکز یافته و از آنجا به طرف غرب در مناطق ساحلی شرق آفریقا و ماداگاسکار توسعه ‌یافته است. پراکندگی ماش بیشتر به قسمت شرقی مناطق گرمسیر آسیا محدود بوده و از هندوستان به اندونزی و جنوب چین گسترش یافته است.

به اعتقاد واویلوف و گیاه شناسان جدید ماش سبز از هندوستان و آسیای مرکزی منشأ یافته و هندوستان به احتمال قوی اولین منطقه‌ زراعی شدن ماش سبز بوده و دارای تنوع زیادی از فرم های زراعی، وحشی و نوع هرز این گیاه است (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

 ۱-۱-۳- خصوصیات مورفولوژیکی ماش

ماش زراعی گیاهی است یکساله، بوته‌ای یا نیمه رونده به ارتفاع ۱۵-۹۰ سانتی متر و یا بیشتر که دارای ریشه‌های مستقیم با گره‌های درشت و شاخه‌های زیاد می‌باشد. این شاخه‌ها مخصوصاً در قسمت بالایی دارای موهای زیاد، خاردار، خمیده و یا باز می‌باشند. شاخه‌ مرکزی بوته تقریباً ایستاده، ولی شاخه‌های جانبی نیمه ایستاده هستند. برگ ها مرکب و متشکل از سه برگچه‌ بزرگ به رنگ سبز روشن یا تیره بوده که تخم‌مرغی و یا لوزی تخم‌مرغی می‌باشند. برگ ها دارای دمبرگ طویل بوده به قسمی که دمبرگ برگ های پایینی ۱۵-۸ و گاهی ۲۰ سانتی متر طول دارد. طول دمبرگ های برگچه‌های جانبی در حدود ۶-۳ میلی متر و طول دمبرگ برگچه‌ اصلی حدود ۳۰ میلی متر می‌باشد. گوشوارک ها دوکی- تخم‌مرغی بوده و حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر طول دارند و درست از زیر برگ ها و شاخه‌ها خارج می‌شوند و گل ها کوچک و به رنگ زرد متمایل به سبز یا لیمویی بوده و به صورت خوشه‌های متراکم و جانبی بر روی دمگلی بلندتر قرار دارند. هر خوشه شامل ۲۰-۱۰ گل می‌باشد که در زمان شکفتن تنها ۸-۵ عدد از آنها باز می‌شوند. کاسه‌ گل از ۵ کاسبرگ طویل تشکیل شده که کم و بیش به گلبرگ ها چسبیده اند. طول کاسبرگ ۴-۳ میلی متر بوده که در قسمت ابتدایی بهم چسبیده بوده و در قسمت بالا ۵ دندانه را تشکیل می‌دهند (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

اگر در هنگام گرده افشانی آب و هوا بارانی باشد تشکیل دانه ها تحت تأثیر قرار گرفته و دانه کمتری تولید خواهد شد. نحوه‌ جوانه زنی ماش از نوع اپی‌جیل[۵] (بالای زمینی) است. غلاف ها باریک و استوانه‌ای به اندازه‌ ۴ تا ۱۰ در ۵/۰ سانتی متر می‌باشند که در بالا باریک و در پایین پهن می‌شود. رنگ غلاف ها در حالت نارس سبز روشن تا تیره و پس از رسیدن به رنگ قهوه‌ای، قهوه‌ای متمایل به سبز یا خاکستری و کرم در می‌آیند (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

 معمولاً روی غلاف ها موهای ستوز برگشته و یا نیمه باز به رنگ قهوه‌ای و به طول ۱ میلی متر دیده می‌شوند. دانه‌ها به رنگ زرد متمایل به سبز تا زیتونی، سبز تیره و حتی سیاه، استوانه‌ای و اندازه‌ی آنها حدوداً سه تا چهار میلی متر می‌باشد (تاون سند, ۱۹۷۴)

سطح خارجی بذرها به صورت کدر و براق دیده می‌شود (خیالپرست، ۱۳۷۰).

بذور رسیده‌ی ماش در حدود ۴ ماه پس از کاشت برداشت می‌شوند و وزن هزار دانه‌ی آن بین ۳۰ تا ۴۰ گرم می‌باشد. بذور رسیده ماش  حدود ۴ ماه پس از کاشت آماده برداشت می شوند(احمدی ،۱۳۸۷).

 ۱-۱-۴- خصوصیات رشد

نحوه رشد در حبوبات به دو شکل دیده می شود:

۱)    شکل بوته ای  (گل ها انتهائی و رشد محدود) مثل نخود، باقلا ، عدس. همزمان با گلدهی رشد رویشی متوقف می شود.

۲)    شکل رونده  (گل ها غیر انتهائی و رشد نا محدود) مثل لوبیاها و ماش. همزمان با ظهور گلها رشد رویشی نیز ادامه دارد.

از مزایای شکل بوته ای همزمانی گلدهی، همزمانی رسیدن و تولید دانه است که امکان برداشت مکانیزه به علت بالاتر بودن اولین انشعاب فرعی از سطح خاک وجود دارد ولی عملکرد پائین است.

از مزایای فرم رونده تولید علوفه و کود سبز را می توان نام برد. با این وجود برای تولید دانه شکل بوته ای ارجح تراست.

 ۱-۱-۵- خصوصیات جوانه زنی

حبوبات به دو صورت جوانه می زنند :

۱)    به صورت اپی جیل[۶] که در این حالت لپه بیرون از خاک قرار می گیرند مثل انواع لوبیا

۲)    به صورت هیپوجیل[۷] که در این حالت لپه زیر خاک می رود.

اگر محور زیر لپه (هیپوکوتیل) رشد کند و لپه بالای خاک بیاید اپی جیل و اگر محور بالای لپه (اپی کوتیل) رشد کند و لپه زیرخاک برود هیپوجیل گفته می شود.

از معایب اپی جیل به علت سطح زیاد لپه ها خروج لپه ها از خاک مخصوصا خاک های سخت و خشک  به سختی انجام شده و موجب کاهش درصد سبزشدن می گردد. بنابراین برای برطرف کردن این مشکل پوکی و نرم بودن خاک و حفظ رطوبت خاک با انجام آبیاری دوم پس از ۳-۲ روز از آبیاری اول در خاک های سنگین لازم است.

مزیت اپی جیل این است که لپه ها فتوسنتز بیشتری در مراحل ۴-۲ برگی نسبت به هیپوجیل دارند که در تثبیت گیاه موثراست.

 ۱-۱-۶- مشخصات اکولوژیکی و زراعی ماش

ماش در محدوده‌ وسیعی از عرض جغرافیایی (از خط استوا تا ۴۰ درجه عرض شمالی یا جنوبی) و در مناطقی کشت می‌گردد که متوسط درجه حرارت شبانه روز در طول دوره‌ رشد گرم تر از ۲۰ درجه‌ سانتی گراد باشد (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

حبوبات از نظرتحمل گرما و سرما دو تیپ هستند . تیپ های سرما دوست که در زمان رشد چندین درجه زیر صفر را تحمل می کنند. مثل نخود، عدس، باقلا که این تیپ ها روز بلند هستند و تیپ های گرما دوست که در دمای زیر صفر به شدت آسیب می بینند مثل ماش، لوبیا معمولی و چشم بلبلی. این تیپ ها  روز کوتاه هستند.

حساسیت به خشکی در حبوبات به صورت زیراست:

 متحمل ترین     نخود < عدس < لوبیا چشم بلبلی < ماش < لوبیا معمولی < باقلا    حساس ترین

حساسیت به شوری در حبوبات به صورت زیراست:

متحمل ترین             باقلا >  لوبیا چشم بلبلی >  ماش >  نخود >  عدس > لوبیا معمولی             حساس ترین

ماش گیاهی است گرمسیری که معمولاً در دمای بالاتر از ۱۶ درجه سانتی گراد رشد می کند و در دمای کمتر از (۱- درجه) از بین می رود. این گیاه تابستانه بوده و دارای نیاز حرارتی زیاد و به آب و هوای گرم سازگار است (خیالپرست،۱۳۷۰).

مجموع حرارت مؤثر برای رشد و نمو ارقام دیررس ۲۴۰۰-۲۳۰۰ ، ارقام متوسط رس حدود ۲۰۰۰-۱۸۰۰ و در ارقام زودرس ۱۸۰۰-۱۶۰۰ درجه‌ سانتی گراد می‌باشد (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

دمای مناسب برای رشد و نمو ماش ۳۰-۲۵ درجه‌ سانتی‌گراد است و تا ۴۵ درجه‌ سانتی‌گراد را تحمل می‌کند. انواع پاکوتاه ماش نسبت به انواع پابلند آن به درجه حرارت کمتری نیاز دارند. درجه حرارت لازم برای جوانه زدن آن ۸ درجه سانتی گراد و چنانچه در طول رشد دما کمتر از ۱۲ درجه باشد به خوبی رشد نمی کند. ماش در مناطق خشک نیمه گرمسیر و گرمسیر، مانند ایران فقط تحت شرایط آبی محصول می دهد. این گیاه به خشکی مقاوم بوده و به ماندابی حساس است. عملکرد دانه و گره بندی در اثر ماندابی کاهش می یابد.

ماش گیاهی است روز کوتاه اما تعداد کمی از واریته های آن به طول روز بی تفاوت هستند. ماش جزو گیاهان روز کوتاه بوده و روزهای بیش از ۱۴ ساعت برای رشد این گیاه مناسب نیست. به طور کلی اگر روزها بلند باشند، نمو آن به تعویق خواهد افتاد. البته عده‌ معدودی از ارقام ماش به طول مدت روشنایی واکنش نشان نمی‌دهند. ماش در مناطق بارانی و خشک کشت می‌شود لیکن مناسب مناطق مرطوب و گرمسیر نمی‌باشد و بارندگی شدید هنگام گل دادن برای آن بسیار مضر است. حتی بادهای مرطوب مانع لقاح گل های بارور در ماش می گردند.

ماش در مناطق خشک، نیمه خشک، نیمه ‌گرمسیر و گرمسیر فقط تحت شرایط آبیاری محصول خوبی تولید می‌کند. در مناطق مرطوب و گرمسیر هندوستان ماش هم در فصل مرطوب و هم در فصل خشک کشت می‌گردد. در فصل مرطوب به آبیاری احتیاجی نداشته و در فصل خشک تا ۵ بار آبیاری می‌گردد (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).

 با افزایش ارتفاع از سطح دریا، گلدهی به تعویق می افتد که این امر احتمالا  به دلیل کاهش دماست. ماش سبز در تابستان با تشعشع زیاد و همچنین در فصل بهار زمانی که آسمان ابری است می تواند رشد نماید.

این گیاه به صورت مخلوط با گیاهان بلندی مثل ذرت، لپه هندی و حتی نارگیل قابل کشت است البته مشاهده شده که در شرایط سایه عملکرد ممکن است بیش از ۵۰ درصد نسبت به شرایط نور کامل کاهش یابد (صادقی پور ،۱۳۸۰).

ماش در خاک های مختلف قادر به رشد بوده و در خاک های سبک و غنی از مواد آلی یا اراضی لومی زهکش‌دار و شنی لومی محصول خوبی می‌دهد. اما در خاک های مرطوب سرد و رسی و خاک های آهکی موفقیت چندانی ندارد، به طوری که در خاک های آهکی قلیایی دچار کلروز (زردی) می‌شود. بهترین pH خاک برای کشت ماش بین ۶- ۵/۵  بوده و در نواحی رسوبی واکنش اسیدیته‌ خاک جهت کشت ماش نبایستی بیش از ۵/۵ باشد (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).