عنوان :

تحقیق تاثیر حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود شرکت

های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

تعداد صفحات : ۱۵۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در دنیای سرمایه گذاری تصمیم گیری جزء لاینفک فرایند سرمایه گذاری   می باشد که طی آن سرمایه گذاران در جهت حداکثر کردن منافع و ثروت خویش، نیازمند اتخاذ بهینه ترین تصمیمات می باشند. سود حسابداری، یکی از معیارهای اساسی در تصمیم گیری های اقتصادی است، اما وجود برآوردها و روش های گوناگون در حسابداری، اعتبار و قابلیت اتکای این سود را مخدوش می کند. در کنار این موارد، وجود برخی پیش زمینه ها نظیر تضاد منافع بین مدیران و مالکان شرکت ها، تردیدها را نسبت به قابلیت اطمینان سود، افزایش می دهد.

به دنبال ورشکستگی شرکت های بزرگ دنیا، پژوهشگران و تحلیل گران مالی، توجه خود را از تاکید صرف بر رقم سود، به سوی کیفیت سود معطوف نموده اند. لازمه دستیابی به کیفیت مطلوب سود، وجود یک نظام راهبری مناسب در شرکت ها و بنگاه های اقتصادی است. نظام راهبری شرکتی، ضمن پیشبرد امور شرکت بر فعالیت ها نظارت داشته و در نتیجه، امکان اعمال خواسته های شخصی مدیران شرکت را به حداقل می رساند. از این رو، انتظار می رود که با اجرا و تقویت ساز و کارهای راهبری شرکت، کیفیت گزارشگری مالی شرکت و از جمله سود ارائه شده آن نیز افزایش یابد.

حاکمیت شرکتی، محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود از اموری می باشند که همواره مورد توجه محققین بوده و تحقیقات گوناگونی نیز در مورد آن ها انجام شده است. از مهم ترین مباحث مطرح شده در این حوزه ها، تأثیر ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود شرکت می باشد. این پژوهش به دنبال یافتن پاسخی برای این مسأله هست که چگونه ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود که از طریق ضریب واکنش سود و اقلام تعهدی اندازه گیری می شود، تأثیر می گذارند.

در این تحقیق از سه ساز و کار حاکمیت شرکتی شامل اندازه هیأت مدیره، مدیران غیرموظف هیأت مدیره و سرمایه گذاران نهادی استفاده می شود. دلایل استفاده از این سه مکانیزم حاکمیت شرکتی به شرح زیر است:

شرکت ها با هیأت مدیره بزرگ شامل مدیرانی با مهارت ها و تجربیات گوناگون، می توانند کارایی انتقال اطلاعات را بهبود بخشند. هنگامی که مدیران غیرموظف بیشتری عضو هیأت مدیره هستند، سرمایه گذاران و سهامداران اطلاعات مندرج در گزارش های مالی را قابل اتکاتر و احتمال دستکاری در سود یا تحریف آن را کمتر می دانند. نقش نظارتی سهامداران نهادی موجب بهبود فرایند گزارشگری مالی و کاهش تضاد میان مدیران و سهامداران می گردد.

محتوای اطلاعاتی سود با استفاده از رابطه بین سود و قیمت سهام اندازه گیری و کیفیت سود نیز، بر اساس مفهوم رابطه بین سود، محافظه کاری و اقلام تعهدی سنجیده شده است.

داده های مورد نیاز از نمونه ای منتخب، مشتمل بر ۹۰ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در بازه زمانی سال های ۱۳۸۶ – ۱۳۹۰ گردآوری شده است. فرضیه ها به کمک رگرسیون چند متغیره و با استفاده از نرم افزار Eviews آزمون شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میان تعداد مدیران غیرموظف با محتوای اطلاعاتی سود رابطه معنادار وجود دارد. همچنین، میان اندازه هیأت مدیره و کیفیت سود (به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود) رابطه معنادار وجود دارد.

کلمات کلیدی: نظام راهبری شرکتی، اندازه هیأت مدیره، مدیران غیرموظف، سرمایه گذاران نهادی، محتوای اطلاعاتی، کیفیت سود

فهرست مطالب

چکیده    ۱
فصل اول: کلیات و طرح تحقیق
۱-۱ مقدمه    ۳
۱-۲ بیان مسئله    ۴
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق    ۶
۱-۴ اهداف تحقیق    ۷
۱-۵ فرضیه های تحقیق    ۸
۱-۶ قلمرو تحقیق    ۹
۱-۷ جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه    ۹
۱-۸ روش تحقیق    ۱۰
۱-۹ روش تحلیل داده ها    ۱۱
۱-۱۰ تعریف واژه ها    ۱۱
۱-۱۱ ساختار تحقیق    ۱۳
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱ مقدمه    ۱۵
۲-۲ حاکمیت شرکتی    ۱۶
۲-۲-۱ اهمیت حاکمیت شرکتی    ۱۷
۲-۲-۲ تعاریف حاکمیت شرکتی    ۱۸
۲-۲-۳ طبقه بندی حاکمیت شرکتی    ۱۹
۲-۲-۳-۱ سیستم های حاکمیت درون سازمانی    ۱۹
۲-۲-۳-۲ سیستم های حاکمیت برون سازمانی    ۲۰
۲-۲-۴ چارچوب نظری حاکمیت  شرکتی    ۲۰
۲-۲-۴-۱ تئوری نمایندگی    ۲۰
۲-۲-۴-۲ تئوری هزینه معاملات    ۲۱
۲-۲-۴-۳ تئوری ذینفعان    ۲۲
۲-۲-۵ رتبه بندی شرکت ها    ۲۳
۲-۲- ۶ ماتریس بین المللی حاکمیت شرکتی    ۲۳
۲-۲-۶-۱ پاسخگویی هیأت مدیره    ۲۴
۲-۲-۶-۲ افشا و کنترل های داخلی    ۲۴
۲-۲-۶-۳ حقوق سهامداران    ۲۵
۲-۲-۶-۴ پاداش    ۲۵
۲-۲-۶-۵ کنترل های بازار    ۲۵
۲-۲-۶-۶ رفتار شرکت    ۲۵
۲-۲-۷ ساز و کارهای استفاده شده در مطالعات داخلی پیرامون حاکمیت شرکتی    ۲۵
۲-۲-۷-۱ سهامداران نهادی و عمده    ۲۶
۲-۲-۷-۲ ساختار هیأت مدیره    ۲۶
۲-۲-۷-۳ استقلال هیأت مدیره    ۲۷
۲-۲-۷-۴ تفکیک وظایف مدیر عامل از رئیس و نایب رئیس هیات مدیره    ۲۷
۲-۲-۷-۵ حسابرسان مستقل    ۲۸
۲-۲-۸ ساز و کارهای حاکمیت شرکتی مورد استفاده در این تحقیق    ۲۸
۲-۲-۸-۱ اندازه هیأت مدیره    ۲۸
۲-۲-۸-۲ اعضای غیر موظف هیأت مدیره    ۲۹
۲-۲-۸-۳ سرمایه گذاران نهادی    ۳۰
۲-۳ محتوای اطلاعاتی سود    ۳۱
۲-۳-۱ ضریب واکنش سود    ۳۳
۲-۴ کیفیت سود    ۳۶
۲-۴-۱ اهمیت ارزیابی کیفیت سود    ۳۷
۲-۴-۲ معیارهای ارزیابی کیفیت سود    ۳۹
۲-۴-۳ به موقع بودن    ۴۲
۲-۴-۴ محافظه کاری    ۴۳
۲-۴-۴-۱ محافظه کاری و راهبری شرکتی    ۴۴
۲-۴-۵ اقلام تعهدی    ۴۵
۲-۴-۵-۱ نقش و اهمیت اقلام تعهدی    ۴۶
۲-۴-۵-۲ کیفیت اقلام تعهدی    ۴۷
۲-۵ جمع بندی    ۴۸
بخش دوم : پیشینه تحقیق    ۴۹
۲-۶تحقیقات داخلی    ۴۹
۲-۷تحقیقات خارجی    ۵۵
۲-۸ خلاصه فصل    ۶۹
فصل سوم: روش تحقیق
روش تحقیق    ۷۰
۳-۱ مقدمه    ۷۱
۳-۲ روش تحقیق    ۷۱
۳-۳ فرضیه های تحقیق    ۷۲
۳-۴ جامعه آماری    ۷۳
۳-۵ روش نمونه گیری و حجم نمونه    ۷۳
۳-۶ قلمرو تحقیق    ۷۴
قلمرو موضوعی تحقیق    ۷۴
قلمرو زمانی تحقیق    ۷۴
قلمرو مکانی تحقیق    ۷۵
۳-۷ تعریف متغیرهای تحقیق و چگونگی محاسبه آنها    ۷۵
۳-۷-۱ متغیرهای مستقل    ۷۵
۳-۷-۲ متغیرهای وابسته    ۷۶
۳-۷-۳ متغیرهای کنترلی    ۷۶
۳-۸ مدل های تحقیق    ۷۸
۳-۸-۱ حاکمیت شرکتی و محتوای اطلاعاتی سود    ۷۸
۳-۸-۲ به موقع بودن، محافظه کاری و حاکمیت شرکتی    ۷۸
۳-۸-۳ اقلام تعهدی غیر عادی و حاکمیت شرکتی    ۷۹
۳-۹ روش های گردآوری اطلاعات    ۸۱
۳-۱۰ روش های آماری بکار رفته برای تحقیق    ۸۲
۳-۱۰-۱ تحلیل رگرسیون    ۸۲
۳-۱۰-۱-۱ رگرسیون خطی چند متغیره    ۸۲
۳-۱۰-۱-۲ بررسی مفروضات رگرسیون خطی    ۸۳
۳-۱۱ آزمون فرضیه ها    ۸۵
۳-۱۱-۱ روش تعیین مدل مناسب تخمین    ۸۵
آزمون لیمر    ۸۵
آزمون هاسمن    ۸۵
۳-۱۱-۲ آزمون معنی دار بودن مدل‌های رگرسیونی    ۸۶
۳-۱۱-۳ آزمون معنی دار بودن ضرایب رگرسیون    ۸۶
۳-۱۲ خلاصه فصل    ۸۷
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱ مقدمه    ۸۸
۴-۲ آمار توصیفی    ۸۹
۴-۳ نتایج آزمون فرضیه ها    ۹۰
۴-۳-۱ روش تعیین مدل مناسب تخمین    ۹۰
۴-۳-۲ بررسی مفروضات رگرسیون خطی    ۹۲
۴-۳-۳ آزمون معناداری مدل‌های رگرسیونی    ۹۹
۴-۳-۴ فرضیه اول    ۱۰۰
۴-۳-۷ فرضیه چهارم    ۱۰۴
۴-۳-۸ فرضیه پنجم    ۱۰۶
۴-۳-۹ فرضیه ششم    ۱۰۷
۴-۳-۱۰ فرضیه های هفتم و هشتم    ۱۰۸
۴-۳-۱۱ فرضیه های نهم و دهم    ۱۱۱
۴-۳-۱۲ فرضیه های یازدهم و دوازدهم    ۱۱۳
۴-۳-۱۳ خلاصه نتایج آزمون فرضیات    ۱۱۵
۴-۳-۱۴ نتایج مربوط به متغیرهای کنترل    ۱۱۶
۴-۴ خلاصه فصل    ۱۱۷
فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها
۵-۱ مقدمه    ۱۱۹
۵-۲ خلاصه تحقیق    ۱۱۹
۵-۳نتایج پژوهش    ۱۲۰
۵-۴ پیشنهادها    ۱۲۷
۵-۴-۱ پیشنهادهای مبتنی بر تحقیق    ۱۲۷
۵-۴-۲ پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی    ۱۲۸
۵-۵ محدودیتهای تحقیق    ۱۲۸
پیوست ها    ۱۲۹
منابع و ماخذ    ۱۳۱
منابع فارسی:    ۱۳۲
منابع غیرفارسی:    ۱۳۷

منابع فارسی:

آزاد، ع؛ ۱۳۸۷، تعریف و مفهوم محافظه کاری در حسابداری، مجله حسابدار رسمی.
آذر، ع؛ مؤمنی، م؛ ۱۳۸۵، آمار و کاربرد آن در مدیریت، انتشارات سمت، جلد اول.
آقایی، م؛ اعتمادی، ح؛ آذر،ع؛ چالاکی، پ؛ ۱۳۸۸، ویژگی های حاکمیت شرکتی و  محتوای  اطلاعاتی سود در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر نقش مدیریت سود، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال چهارم، شماره ۱۶، ۲۷ – ۵۳٫
آیین نامه نظام راهبری شرکتی، بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام)، ۱۱/۰۸/۱۳۸۶٫
ابراهیمی کردلر،ع؛ اعرابی، م؛ ۱۳۸۹، تمرکز مالکیت و کیفیت  سود در شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال دوم، شماره  دوم، شماره پیاپی ۴، ۹۵ – ۱۱۰٫
ابویی مهریزی، ا؛ ۱۳۹۰، بررسی رابطه کیفیت افشای شرکتی، کیفیت سود و هزینه سرمایه  شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه  کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
احمدپور، ا؛ کاشانی پور، م؛ شجاعی، م؛۱۳۸۹، بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی بر هزینه تامین مالی  بدهی ( استقراض)، بررسی های حسابداری و حسابرسی ، دوره ۱۷، شماره ۶۲٫
احمدپور، ا؛ قهرمانی صغیر،ح؛ ۱۳۸۸، بررسی ویژگی کیفی قابلیت اتکاءاطلاعات در ارزیابی کیفیت سود شرکت ها، بررسی های حسابداری و حسابرسی، دوره ۱۶، شماره ۵۸،۳ – ۲۰٫
اسماعیل زاده مقری، ع؛ جلیلی، م؛ زندعباس آبادی، ع؛ ۱۳۸۹، بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی  بر کیفیت سود در  بورس اوراق بهادار تهران، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره هفتم.
اسماعیلی، ش؛ کیفیت سود،۱۳۸۶، مجله حسابدار، سال ۲۱، شماره ۱۸۴٫
ایزدی نیا،ن؛ رساییان، ا؛ ۱۳۸۹، رابطه برخی از ابزارهای نظارتی  راهبری شرکت و معیارهای اقتصادی و مالی ارزیابی عملکرد، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره ۱، ۵۳ – ۷۲٫
ایزدی نیا،ن؛ رساییان، ا؛ ۱۳۹۰، سازوکار نظام راهبری  شرکتی و کیفیت سود، فصلنامه پژوهش های  تجربی  حسابداری مالی، سال اول، شماره اول.
بادآور نهندی، ی؛ برادران حسن زاده، ر؛ محمود زاده باغبانی، س؛ ۱۳۸۸، بررسی رابطه  بین برخی مکانیزم های حاکمیت شرکتی و محافظه کاری در گزارشگری مالی، تحقیقات حسابداری.
برادران حسن زاده، ر؛ تقی زاده، ه؛ رضایی،ع؛ تابستان ۱۳۹۰، بررسی تأثیر  ترکیب سهامداران  بر محتوای اطلاعاتی  سود حسابداری شرکت های پذیرفته  شده  در بورس اوراق بهادار تهران،  مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال سوم، شماره دوم، شماره پیاپی (۸)، ۱۰۷ – ۱۲۴٫
بولو، ق؛ ۱۳۸۵، نظام راهبری شرکت و تأثیر آن بر کیفیت سود، مجله بورس،  شماره ۵۲٫
پاکدل، م؛ بررسی رابطه بین ویژگی های حاکمیت شرکتی و مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تابستان ۱۳۹۰، پایان نامه  کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
حافظ نیا، م؛ ۱۳۸۹، مقدمه ای  بر روش تحقیق درعلوم انسانی، انتشارات سمت.
حساس  یگانه، ی؛ ۱۳۸۴، فلسفه  حسابرسی، تهران،  شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
حساس یگانه، ی؛ داداشی، ا؛ تابستان ۱۳۸۹، بررسی اثر حاکمیت شرکتی بر اظهار نظر حسابرسان مستقل، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره پنجم.
خاکی ، غ؛ ۱۳۸۴، روش تحقیق با رویکرد به پایان نامه نویسی، بازتاب، چاپ دوم.
خواجوی، ش؛ ناظمی، ا؛ تابستان۱۳۸۴، بررسی ارتباط بین کیفیت سود و بازده سهام با تاکید بر نقش ارقام  تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران، بررسی های حسابداری وحسابرسی، سال  دوازدهم،  شماره ۴، ۳۷ – ۶۰٫
خوش طینت، م؛ اسماعیلی، ش؛ ۱۳۸۵، رابطه بین کیفیت سود و بازده سهام، فصلنامه مطالعات  حسابداری، شماره ۱۲ و ۱۳٫
خوش طینت، م؛ براری نوکاشتی، ص؛ ۱۳۸۵، تأثیراندازه شرکت بر محتوای اطلاعاتی اعلام سود، فصلنامه مطالعات حسابداری.
دهقان، ف؛ زمستان ۱۳۹۰، اثر ساختار حاکمیت شرکتی بر کیفیت افشای اطلاعات شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد یزد.
رحیمیان، ن؛ صالح نژاد، ح؛ سالکی، ع؛ زمستان ۱۳۸۸، رابطه میان برخی سازوکارهای حاکمیت شرکتی و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، دوره ۱۶، شماره ۵۸، ۷۱- ۸۶٫
رحیمیان، ن؛ همتی، ح ؛ سلیمانی فرد، م؛ پاییز ۱۳۹۱، بررسی ارتباط بین کیفیت سود و عدم تقارن اطلاعاتی شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال سوم، شماره ۱۰، ۱۵۷- ۱۸۱٫
رهنمای رودپشتی، ف؛ اصلانی، ع؛ ۱۳۸۷، بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و روش های تامین مالی و سود آوری در شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران ، مجله مدیریت، ۷۸، ۴۶٫
زارع چاهوکی ، م؛ ۱۳۸۹، تجزیه و تحلیل داده ها در پژوهش های منابع طبیعی  با نرم افزار spss، انتشارات جهاد دانشگاهی.
زین الدینی میمند، ل؛ تابستان ۱۳۹۰، تأثیر نظام حاکمیت شرکتی  بر رابطه بین ساختار سرمایه و ارزش شرکت، پایان نامه  کارشناسی ارشد،  دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
ستایش، م؛ ابراهیمی، ف؛ بهار ۱۳۹۱، بررسی تأثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی برمحتوای  اطلاعاتی سود شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال سوم، شماره ۸،۳۱- ۴۸٫
ستایش ، م؛ کاظم نژاد، م؛ ۱۳۸۹، بررسی تأثیر ساختار مالکیت  و ترکیب هیأت مدیره  بر سیاست تقسیم  سود شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق  بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره ۱، ۲۹ – ۵۱٫
عرب صالحی، م؛ضیایی، م؛ بهار ۱۳۸۹، ارتباط بین نظام راهبری و کیفیت  سود در شرکت های پذیرفته شده  در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه  علمی پژوهشی حسابداری مالی، سال دوم، شماره ۵، ۳۹ – ۵۶٫
عرب مازار یزدی، م؛ طالبیان، م؛ ۱۳۸۸، کیفیت گزارشگری مالی، ریسک اطلاعاتی و هزینه سرمایه ، فصلنامه  مطالعات حسابداری، شماره ۲۱٫
کریمیان راد ، م؛ تابستان ۱۳۹۱، بررسی رابطه بین نظام راهبری شرکتی و اثر بخشی مدیریت و روش های تامین مالی  در شرکت های پذیرفته شده  دربورس اوراق بهادار ایران، پایان نامه  کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
کریمی پور اردکانی، م؛ ۱۳۹۱، حاکمیت شرکتی و تأثیر آن بر ارزش موجودی نقد نگهداری شده در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
مجتهدزاده، و؛ احمدی، ف؛ پاییز ۱۳۸۸، کیفیت سود، اطلاعات حسابداری و مخارج سرمایه ای، مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز، دوره اول، شماره اول،  پیاپی ۳/۵۷٫
مشایخ ، ش؛ اسماعیلی، م؛ پاییز ۱۳۸۵، بررسی رابطه بین کیفیت سود و برخی جنبه های  اصول راهبری  در شرکت های پذیرفته شده در بورس  تهران،  بررسی های حسابداری و حسابرسی،  شماره ۴۵، ۲۵ – ۴۴٫
مشایخی، ب؛ محمد آبادی، م؛ ۱۳۹۰، رابطه مکانیزم های  حاکمیت شرکتی با کیفیت سود، مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال سوم، شماره دوم، شماره پیاپی (۸)، ۱۷ – ۳۲٫
مهرانی، س؛ کرمی،غ؛ مرادی، م؛ اسکندر، ه؛ ۱۳۸۹، بررسی رابطه بین سرمایه گذاران نهادی و کیفیت گزارشگری مالی، مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه  شیراز، دوره دوم، شماره اول، پیاپی ۳/۵۸، ۲۲۷ – ۲۴۹٫
مهرانی ، ک؛ صفرزاده، م؛ زمستان ۱۳۹۰، تبیین ارتباط بین حاکمیت شرکتی و کیفیت سود  با رویکرد بومی، مجله دانش حسابداری، سال دوم، شماره ۷، ۶۹ – ۹۸٫
میرزایی، خ؛۱۳۸۹، شیوه های علمی مقاله نویسی، تهران، انتشارات جامعه شناسان.
میرزایی، خ؛۱۳۸۹، پژوهش پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، انتشارات جامعه شناسان.
نصراللهی، ز؛ عارف منش، ز؛ زمستان ۱۳۸۹، بررسی رابطه مالکیت و کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره ۳، ۱۱۷- ۱۳۸٫
نوروش، ا؛ مشایخی، ب؛ برقعی، ز؛ پاییز ۱۳۸۸، بررسی تأثیراقلام تعهدی بر کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه  حسابداری مالی، سال اول، شماره ۳، ۳۱- ۵۳٫
نیکبخت، م؛ سیدی،ع؛ هاشم الحسینی، ر؛ تابستان ۱۳۸۹، بررسی تأثیر ویژگی های هیأت مدیره  بر عملکرد شرکت، مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز ، دوره دوم، شماره اول ، پیاپی ۳/۵۸، ۲۷۰-۲۵۱٫
نیکومرام، ه؛ محمدزاده سالطه،ح؛ بهار ۱۳۸۹، ارائه الگویی  برای تبیین ارتباط بین حاکمیت شرکتی و کیفیت سود، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره چهارم

منابع غیرفارسی:

Abdul Samad , F; 2002 , Ownership structure in the Malaysian corporation sector : its impact on corporate  governance , performance , financing  and the investment patterns , ISBN:1-904056-22-9.
ASX, Corporate  governance council , 2007 , corporate governance principles  and recommendations  with 2010 Amendments , ISBN 1875262423.
Basu, S; 1997, The conservatism principle and the asymmetric timeliness of earnings, Journal of accounting and economics, 24, PP. 3 – ۳۷٫
Brous ,P; Kini, O; 1994, The valuation effects of equity issues and the level of institutional ownership: evidence from analysis earing forecasts , finance management , spring : 33-46.
Billings, B; 1999,Revisiting the relation  between the default risk of debt and the earing s response coefficient , the accounting review , PP 509-522.
Chang, J; Sun, H; 2010, Does  the disclosure of corporate  governance  structures affect firms earings quality?  Review of accounting and finance, Vol. 9, Iss. 3, PP. 212 – ۲۴۳٫
Dechow ,P; Dichev ,I; 2002, The quality of accruals and earnings : the role of accrual estimation errors. The accounting review , 77,  PP. 35-59.
Demirbas , D; Yukhanae ,A; 2011, Independence of  board of directors , employee  relation and harmonization of corporate governance, Employee relations Vol. 33 , pp. 444 – 471 , Emerald  group publishing limited 0142-5455.
Firth ,M; Fung , P; Oliver, M; 2007, Ownership , two –tier  board structure and the in formativeness of earnings –evidence  from china.  Journal of accounting and public policy, 26, PP. 463-496.
Flora, F; 2006, Corporate governance  and the quality of accounting  earnings : a Canadian prespective , international  journal  of managerial finance ,Vol:2 , Iss :4 , PP.302-327.
Gary C;  Gim , S;Andrew , F; 1995, Relativeness  versus  intermental  information content , contemporary  accounting  research , Vol .12 , No.1-1 , PP.1-23.
۱۲٫                       Ghosh ,A; Zhuang ,G; Prem ,J; 2005, Main sustained  earnings and revenue growth  , earnings  quality  and earnings response coefficients.
Hou ,W;Kuo , M;Lee ,E;2012, The impact of state  ownership on share price informative the case of the split share  structure reform in china , the British accounting  review, PP. 1-14.
Hwan Kim ,Y;Willet,R;In Jang , J; 2002,Default  risk as a factor affecting  the earnings response  coefficient.
Jiang ,W; Lee , P; Ahandarajan ,A; 2008, The association between corporate governance  and earnings quality : further evidence using the Gov-Score advances in accounting  , incorporating advances in international  accounting, 24. PP. 191 – ۲۰۱٫
Joh , S; 2003 ,Corporate  governance and firm profitability : evidence  from Korea  before the economic crisis, Journal of financial economics. 68 , 287-322.
Lawler, E; Finegold ,D; Benson ,G; Conger , J; 2002,Corporate boards : keys  to effectiveness , organizational dynamics , 30(4) : 301-324.
Machuga ,S; Teitel ,k; 2009, Board of director characteristics and earnings quality surrounding implementation of a corporate  governance code in Mexico, journal of international accounting , auditing and tanation,18, PP.1-13.
Sabri , B;Sami ,H;2011, Multiple large shareholders and  earnings in formativeness – review of accounting  and finance –Vol.10 , ISS.3 , PP.246-266.
Scott,W; 2003, Financial accounting theory , third edition ( Canada : prentice –Hall).
governance reform in Taiwan , corporate governance : an international review.
Thai , K; 2004, Earnings  attributes and investor protection  international evidence  retrieved march 14 , from wwe.ebsco.com.
Xie , B; Davidson , W;Dadalt , P;2003 , Earnings management  and corporate  governance : the roles of the board  and  the audit committee  , journal of corporate finance , PP. 295-317.
Xie , H; 2001, The mispricing of abnormal accruals. The  accounting review  , ۷۶ , ۳۵۷ -۳۷۳٫

۱-۱ مقدمه

گزارش های مالی یکی از مهمترین ارکان نظام حسابداری است و یکی از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای ارزیابی عملکرد و توان سودآوری بنگاه اقتصادی است. صورت های مالی هسته اصلی فرایند گزارشگری مالی را تشکیل می دهند. سود یکی از اساسی ترین عناصر صورت سود و زیان است که همواره مورد توجه کلیه ذینفعان قرار گرفته است و از آن به عنوان معیاری برای ارزیابی تداوم فعالیت، عملکرد واحد تجاری، سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت های آتی واحد تجاری استفاده می شود.

سود حسابداری، یکی از معیارهای اساسی در تصمیم گیری های اقتصادی است، اما وجود برآوردها و روش های گوناگون در حسابداری، اعتبار و قابلیت اتکای این سود را مخدوش می کند. در کنار این موارد، وجود برخی پیش زمینه ها نظیر تضاد منافع بین مدیران و مالکان شرکت ها، تردیدها را نسبت به قابلیت اطمینان سود، افزایش می دهد. نظام راهبری شرکتی، که شامل برخی ساز و کارهای هدایت امور شرکت است، ضمن پیشبرد امور شرکت بر فعالیت ها نظارت داشته و در نتیجه، امکان اعمال خواسته های شخصی مدیران شرکت را به حداقل می رساند. از این رو، انتظار می رود که با اجرا و تقویت ساز و کارهای راهبری شرکت، کیفیت گزارشگری مالی شرکت و از جمله سود ارائه شده آن نیز افزایش یابد (عرب صالحی و ضیایی، ۱۳۸۹).

مدیریت سود شکلی از دستکاری سود است که احتمال دارد قابلیت اتکای سودها را کاهش دهد. هر چه سودها قابلیت اتکای کمتری داشته باشند، حاوی اطلاعات مفید کمتری نیز هستند. از سوی دیگر، زمانی که مدیریت سود فرصت طلبانه با استفاده از سیستم های نظارتی کنترل شود، سودهای حسابداری قابل اتکاتر بوده و حاوی اطلاعات مفیدتری هستند. حاکمیت شرکتی ظرفیت مدیران برای مدیریت سود را کاهش می دهد و توانایی بهبود قابلیت اتکای سودهای حسابداری را دارد و بنابراین قابلیت اطلاع رسانی مفید سودهای حسابداری را بهبود می بخشد (آقایی و همکاران، ۱۳۸۸).

لذا با توجه به اهمیت موضوع، در تحقیق حاضر تلاش می شود که میزان تأثیر حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود مورد بررسی قرار گیرد.

۱-۲ بیان مسئله

با توسعه شرکت ها و افزایش وظایف و اختیارات هیأت مدیره، نظام حاکمیت شرکتی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. حاکمیت شرکتی مجموعه ای از مکانیزم های کنترلی درون شرکتی و برون شرکتی می باشد که تعادل مناسب میان حقوق صاحبان سهام از یک سو و نیازها و اختیارات هیأت مدیره را از سوی دیگر برقرار می نماید و در نهایت این مکانیزم ها اطمینان معقولی را برای صاحبان سهام و تهیه کنندگان منابع مالی و سایر گروههای ذینفع فراهم می نماید مبنی بر اینکه سرمایه گذاریشان با سود معقولی برگشت شده و منافع ایشان لحاظ خواهد شد (زین الدینی میمند، ۱۳۹۰).

نظام راهبری شرکتی پیش از هر چیز، حیات بنگاه اقتصادی در درازمدت را، هدف قرار داده و درصدد است تا از منافع سهامداران در مقابل مدیریت سازمان ها حفاظت کند. دو هدف نظام راهبری شرکتی عبارت است از:

کاهش ریسک بنگاه اقتصادی از طریق بهبود و ارتقای شفافیت و پاسخگویی.
بهبود کارایی درازمدت سازمان، از طریق جلوگیری از خودکامگی و عدم مسئولیت پذیری مدیریت اجرایی (کریمیان راد، ۱۳۹۱).

صورت های مالی اساسی مهم ترین منابع اطلاعاتی استفاده کنندگان به شمار می آید و سهامداران که مهم ترین گروه از استفاده کنندگان از صورت های مالی هستند تصمیمات مربوط به امور سرمایه گذاریشان را عمدتاً بر اساس سود حسابداری اتخاذ می نمایند، لذا کیفیت سود از اهمیت ویژه ای نزد استفاده کنندگان برخوردار است (اسماعیل زاده مقری و همکاران، ۱۳۸۹).

همچنین، وجود تضاد منافع بین مدیران و مالکان در کنار عواملی مثل ابقا و پاداش مدیران، زمینه ساز مدیریت سود می شود. در سال های اخیر، پژوهشگران و تحلیل گران مالی، توجه خود را از تأکید صرف بر رقم سود، به سوی کیفیت سود معطوف نموده اند. به دلیل اهمیت وجود ساز و کارهای لازم برای دستیابی به کیفیت مطلوب سود، اکثر کشورها، تلاش هایی را برای فراهم آوردن آن انجام داده اند. از جمله این ساز و کارها، وجود یک نظام راهبری مناسب در شرکت ها و بنگاه های اقتصادی است (عرب صالحی و ضیایی، ۱۳۸۹).

کاهش کیفیت سود به این معنا است که سود خالص گزارش شده متفاوت از نتیجه عملکرد واحد اقتصادی است. در چنین شرایطی محتوای اطلاعاتی سود کاهش یافته و استفاده کنندگان کمتر می توانند در مدل های تصمیم گیری خود به این عنصر مهم صورت های مالی تکیه کنند. از دیدگاه سرمایه گذاران کیفیت پایین سود مطلوب نیست، زیرا موجب عدم تخصیص بهینه منابع می شود. ارزیابی کیفیت سود به استفاده کنندگان صورت های مالی کمک می کند تا نسبت به اطمینان سود جاری قضاوت کنند و آینده را پیش بینی نمایند (نوروش و همکاران، ۱۳۸۸).

یکی از عوامل توسعه اقتصادی کشورها وجود سیستم های اطلاعاتی مناسب    می باشد. سیستم های اطلاعاتی حسابداری امروزه نقش بسیار مهمی در گردش فعالیت سازمان ها داشته و در مجموعه محیط اقتصادی کشورها، وظیفه ای با اهمیت دارند. از آنجا که تصمیمات سرمایه گذاران وابسته به اطلاعاتی است که در اختیار ایشان قرار    می گیرد و گزارش دهی مالی نیز هدف خود را کمک به فرایند تصمیم گیری افراد ذینفع نظیر سرمایه گذاران، وام دهندگان و دولت قرار داده است، موضوع بار اطلاعاتی صورت های مالی سالیانه اهمیت خاصی یافته است (خوش طینت و براری نوکاشتی، ۱۳۸۵).

ساز و کارهای حاکمیت شرکتی بر اطلاعات افشا شده توسط شرکت برای سهامداران آن اثر می گذارند و احتمال عدم افشای کامل و مطلوب اطلاعات و افشای اطلاعات کم اعتبار را کاهش می دهند. یکی از عوامل مؤثر بر راهبری شرکتها، هیأت مدیره آنهاست که می تواند به گونه های مختلفی بر عملیات شرکت و نتایج آن تأثیر بگذارد. پژوهش ها نشان می دهد در صورت وجود نظارت مؤثرتر هیأت مدیره بر مدیریت، کیفیت و کفایت اطلاعات منتشر شده توسط مدیریت افزایش می یابد. بهبود کیفیت افشای شرکت باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می شود و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، مدیریت سود کمتر را به همراه دارد (رحیمیان و همکاران، ۱۳۸۸).

با توجه به مباحث مطرح شده، در تحقیق حاضر محقق قصد دارد به سؤال اصلی زیر پاسخ دهد:

حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود چه تأثیری دارد؟

۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق

سود یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد به شمار می رود. سودها با کیفیت پایین می توانند سبب تخصیص ناکارآمد منابع و در نتیجه انتقال نامناسب ثروت شوند. دستیابی به کیفیت مطلوب سود، نیازمند وجود سامانه حاکمیت شرکتی مناسب در سطح شرکتها است تا از این طریق رفتار فرصت طلبانه و سود جویانه مدیران را محدودتر کرده و موجبات اعتماد بیشتر سرمایه گذاران را فراهم بیاورد. بنابراین حاکمیت شرکتی نیرومند باعث بهبود کیفیت و توان اتکای گزارشگری مالی به ویژه در سودهای حسابداری می شود (مهرانی و صفرزاده، ۱۳۹۰).

سهامداران و سرمایه گذاران در شرکت، به منظور کسب منافع در شرکت حضور دارند. بسیاری از آنها، کنترل و اداره مستقیم روی شرکت نداشته و این وظیفه را بر عهده مدیران قرار داده اند. اما ممکن است اهداف هیأت مدیره، همیشه با اهداف سهامداران همسو نباشد. نگرانی اصلی سرمایه گذاران در مورد نظام راهبری شرکتی مربوط به آفرینش ارزش بالقوه ای است که ایجاد می کند (کریمیان راد، ۱۳۹۱).

هدف نظام راهبری شرکتی، کاهش تضاد منافع بین مدیران و مالکان است. بنابراین بین نظام راهبری شرکتی و گزارشگری مالی می تواند رابطه وجود داشته باشد. انتظار می رود شرکت هایی که نظام راهبری شرکتی مؤثری دارند، کیفیت گزارشگری و کیفیت سود بالاتری داشته باشند.

با توجه به اینکه نتایج این تحقیق منجر به افزایش شناخت از ارتباط بین مکانیزم های حاکمیت شرکتی و محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود می شود و شواهد بیشتری را در مورد نقش ساز و کارهای حاکمیت شرکتی در کاهش تضاد منافع بین مدیران و سهامداران ارائه می کند،می تواند مورد توجه محققین دانشگاهی قرار گیرد. سرمایه گذاران و تحلیل گران نیز می توانند نتایج این تحقیق را مبنایی برای ارزیابی کمیت و کیفیت محتوای اطلاعاتی گزارشات و صورت های مالی ارائه شده از سوی مدیریت قرار دهند.

۱-۴ اهداف تحقیق

هدف اصلی:

بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود.

اهداف فرعی:

۱-    بررسی رابطه بین اندازه هیأت مدیره و محتوای اطلاعاتی سود.

۲-    بررسی رابطه بین نسبت مدیران غیرموظف و محتوای اطلاعاتی سود.

۳-    بررسی رابطه بین سرمایه گذاران نهادی و محتوای اطلاعاتی سود.

۴-    بررسی رابطه بین اندازه هیأت مدیره و کیفیت سود.

۵-    بررسی رابطه بین نسبت مدیران غیرموظف و کیفیت سود.

۶-    بررسی رابطه بین سرمایه گذاران نهادی و کیفیت سود.

۷-    بررسی رابطه بین اندازه هیأت مدیره و به موقع بودن اخبار بد منعکس شده در سود.

۸-    بررسی رابطه بین نسبت مدیران غیرموظف و به موقع بودن اخبار بد منعکس شده در سود.

۹-    بررسی رابطه بین سرمایه گذاران نهادی و به موقع بودن اخبار بد منعکس شده در سود.

۱۰- بررسی رابطه بین اندازه هیأت مدیره و به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود.

۱۱-  بررسی رابطه بین نسبت مدیران غیرموظف و به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود.

۱۲- بررسی رابطه بین سرمایه گذاران نهادی و به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود.

۱-۵ فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی اول:

بین حاکمیت شرکتی و محتوای اطلاعاتی سود رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه اصلی دوم:

بین حاکمیت شرکتی و کیفیت سود رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

۱-    بین اندازه هیأت مدیره و محتوای اطلاعاتی سود رابطه معناداری وجود دارد.

۲-    بین سرمایه گذاران نهادی و محتوای اطلاعاتی سود رابطه معناداری وجود دارد.

۳-    بین تعداد مدیران غیرموظف و محتوای اطلاعاتی سود رابطه معناداری وجود دارد.

۴-    بین اندازه هیأت مدیره و کیفیت سود رابطه معناداری وجود دارد.

۵-    بین تعداد مدیران غیرموظف و کیفیت سود رابطه معناداری وجود دارد.

۶-    بین سرمایه گذاران نهادی و کیفیت سود رابطه معناداری وجود دارد.

۷-    بین اندازه هیأت مدیره و به موقع بودن اخبار بد منعکس شده در سود (کیفیت سود) رابطه معناداری وجود دارد.

۸-    بین تعداد مدیران غیرموظف و به موقع بودن اخبار بد منعکس شده در سود (کیفیت سود) رابطه معناداری وجود دارد.

۹-    بین سرمایه گذاران نهادی و به موقع بودن اخبار بد منعکس شده در سود (کیفیت سود) رابطه معناداری وجود دارد.

۱۰-    بین اندازه هیأت مدیره و به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود (کیفیت سود) رابطه معناداری وجود دارد.

۱۱-    بین تعداد مدیران غیرموظف و به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود (کیفیت سود) رابطه معناداری وجود دارد.

۱۲-    بین سرمایه گذاران نهادی و به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود (کیفیت سود) رابطه معناداری وجود دارد.

۱-۶ قلمرو تحقیق

در مورد قلمرو تحقیق، سه قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی مطرح می شود(خاکی، ۱۳۸۴). قلمرو موضوعی این تحقیق، مباحث و مفاهیم مرتبط با حاکمیت شرکتی، محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود را در بر می گیرد.

قلمرو زمانی تحقیق شامل یک دوره ۵ ساله از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۹۰ در نظر گرفته شده است.

قلمرو مکانی تحقیق، محدود به شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.

۱-۷ جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه

جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشند که از ابتدای سال ۱۳۸۶ لغایت پایان سال ۱۳۹۰ در بورس فعال بوده اند. برای انتخاب نمونه آماری مناسب که یک نماینده مناسبی برای جامعه آماری مورد نظر باشد از روش حذفی سیستماتیک استفاده شده است. برای این منظور ۵ معیار در نظر گرفته شده و در صورتیکه یک شرکت کلیه معیارها را احراز کرده باشد به عنوان یکی از شرکت های نمونه انتخاب شده است. معیارهای مذکور عبارتند از:

۱-    از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۹۰ عضو پذیرفته شده در بورس باشد.

۲-    سال مالی شرکت، منتهی به پایان اسفند ماه باشد.

۳-    وقفه معاملاتی بیش از ۷۰ روز نداشته باشد.

۴-    جزء شرکت های سرمایه گذاری یا واسطه گری مالی نباشد.

۵-    اطلاعات مورد نیاز شرکت در دسترس باشد.

بعد از مد نظر قرار گرفتن کلیه معیارهای بالا، تعداد نمونه مورد نظر به ۹۰ شرکت رسید.

۱-۸ روش تحقیق

الف) نوع روش تحقیق :

تحقیق حاضر درصدد بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود است، بنابراین روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی است و از نظر اجرا پس رویدادی (از طریق اطلاعات گذشته) است و از نظر بررسی رابطه متغیرها همبستگی است.

ب) روش و ابزار گردآوری اطلاعات :

برای جمع آوری اطلاعات مربوط به مباحث تئوریک مانند ادبیات موضوع تحقیق از روش کتابخانه ای و برای گردآوری داده های مربوط به متغیرهای تحقیق از منابع و پایگاههای اطلاعاتی مختلف به ویژه نرم افزار ره آورد نوین و پایگاههای اطلاعاتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران و همچنین صورت های مالی شرکت ها استفاده شده است.

۱-۹ روش تحلیل داده ها

در این تحقیق از آمار توصیفی شامل جداول و نمودارها، شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی جهت توصیف جامعه و نمونه مورد بررسی و از روش رگرسیون مبتنی بر داده های ترکیبی جهت تحلیل داده های مرتبط به فرضیات تحقیق استفاده        می شود. برای تحلیل داده ها از نرم افزار Excel و برای انجام آزمون های آماری از نرم افزار Eviews استفاده می شود.

۱-۱۰ تعریف واژه ها

·  اندازه هیأت مدیره[۱]
شامل تعداد اعضای هیأت مدیره شرکت ها می باشد.
·   مدیران غیرموظف  در هیأت مدیره[۲]
مدیر غیرموظف، عضو پاره وقت هیأت مدیره است که فاقد مسئولیت اجرایی در شرکت می باشد.
·سرمایه گذاران نهادی[۳]

سرمایه گذار نهادی موضوع بند ۲۷ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار ج.ا.ا عبارتند از :

بانک ها و بیمه ها،
هلدینگ ها، شرکت های سرمایه گذاری، صندوق باز نشستگی، شرکت تامین سرمایه و صندوق های سرمایه گذاری ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار
هر شخص حقیقی یا حقوقی که بیش از ۵ درصد یا بیش از ۵ میلیارد ریال از ارزش اسمی اوراق بهادار در دست انتشار ناشر را خریداری کند،
سازمان ها و نهادهای دولتی و عمومی،
شرکت های دولتی،
اعضای هیأت مدیره و مدیران ناشر یا اشخاصی که کارکرد مشابه دارند.

·  محتوای اطلاعاتی[۴]

محتوای اطلاعاتی گزارش های حسابداری نشان دهنده قابلیت، توانایی، ارزش و نیروی بالقوه ای است که در اطلاعات وجود دارد. در این تحقیق محتوای اطلاعاتی با توجه به رابطه بین قیمت سهام و سود هر سهم شرکت سنجیده میشود.

· کیفیت سود[۵]

کیفیت سود، زمینه رشد بالقوه سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی است. دراین تحقیق کیفیت سود در یک مدل از طریق ارتباط میان بازده سهام و سود هر سهم شرکت و در مدلی دیگر از طریق قدر مطلق اقلام تعهدی محاسبه می شود.