عنوان :

تحقیق تاثیر قرآن وحدیث بر ادب فارسی از دیدگاه حافظ

تعداد صفحات : ۹۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

هدف از مقاله حاضر تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی می پردازد. دین اسلام تأثیر زیادی در تمام شئون زندگی ایرانیان به ویژه در عرصه ی ادبیات از خود به جای گذاشته تا جایی که اگر بیشتر کتاب های بر جای مانده از پیشینیان را مطالعه کنیم خواهیم دریافت که کمتر موضوع ادبی است که مایه خود را از مفاهیم قرآنی نگرفته باشد به گونه ای که بیشتر مفاهیم و مطالب آن ها یا به طور آشکار یا غیر مستقیم مانند کنایه و ابهام به بیان نکته ای حکمت آموزی از کلام خداوند اشاره شده و در این زمینه کافی است به قلم بزرگ مردانی چون مولوی ، حافظ ، سعدی ، فردوسی و دیگر آثار منظوم و منثور نظری بیفکنیم تا دریابیم که چقدر از آیات و اشارات و عبارات و یا نکات و دستورات تربیتی و اخلاقی ، علمی و سیاسی و… آورده و با شعر های خود ذهن بشر را به تکاپو انداخته اند .

 در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که تأثیر قرآن و احادیث بر ادب فارسی بسیار گسترده است و این تأثیر پذیری شیوه های گوناگون دارد و  این که مورد توجه شاعران و نویسندگان قرار گرفته است.  سپس به این نتیجه رسیدیم غالب کسانی که در حوزه ادبیات فارسی صاحب نامند، یا اشعری مذهبند و یا شیعه و خوشبختانه آثار تمامی آن ها کمابیش از آیات و احادیث تأثیر پذیرفته است و اصولاً امروز نمی توان در حوزه تاریخ ادبی ایران اثری یافت که متأثر از قرآن و حدیث نباشد .

و دریافتیم که حافظ بیشتر اشعار خود را بر اساس قرآن و حدیث سروده است و  نتیجه گیری بعدی نمونه گیری از دانش آموزان بود که در آن سطح علمی آن ها مورد بررسی قرار گرفت و دریافتیم که شناخت دانش آموزان در رابطه با تأثیرات قرآن و احادیث بر ادب فارسی  در حد متوسط می باشد .

 واژه های کلیدی: قرآن ، حدیث ، ادب فارسی ،اشعار حافظ

فهرست مطالب

پیش گفتار    الف وب
مقدمه
چکیده    ج-د
هـ
فصل اول(کلیات تحقیق)
مقدمه    ۱
بیان مسئله       ۲
اهداف تحقیق    ۳
اهمیت تحقیق    ۴
سوالات یا فرضیات تحقیق    ۵
تعریف واژگان اساسی    ۶
فصل دوم: (پیشینه تحقیق)
مقدمه    ۷
پیشینه ی نظری    ۸
پیشینه ی عملی(نقد کتاب)    ۱۱
فصل سوم: (روش تحقیق)
مقدمه    ۱۳
روش های مورد استفاده در تحقیق    ۱۴
فنون گرد آوری اطلاعات    ۱۵
فصل چهارم: (یافته های تحقیق)
مقدمه    ۱۶
نتایج جامعه آماری و نمودارها    ۱۷
فرضیه ۱: تأثیر اشعار عرفانی حاوی آیات قرآن و احادیث بر مردم بیش از اشعار عاشقانه است.    ۵۱
فرضیه ۲: اشعار عرفانی سروده شده در قرن های بعد بیشتر از قرن خود اثر می کند .    ۵۲
فرضیه ۳: بین اشعار سروده شده در قرن سوم و هشتم تفاوت وجود دارد .    ۵۳
فرضیه ۴: بین ماه رمضان و اشعار حافظ رابطه وجود دارد .    ۵۴
فرضیه ۵: اشعار حافظ یکدست است و همه عارفانه است .    ۵۸
قالب های کاربردی    ۵۹
آیات قرآنی در اشعار حافظ    ۶۷
داستان های قرآنی در ادبیات فارسی    ۷۹
فصل پنجم:( نتیجه گیری)
مقدمه    ۸۵
نتایج فصل چهار    ۸۶
نتیجه گیری    ۸۶
مشکلات تحقیق    ۸۷
پیشنهادات تحقیق    ۸۷
فهرست منابع و مآخذ    ۸۸
پیوست ها    ۸۹

منابع و مآخذ:

      ۱-قرآن کریم

۲-پور خالقی چترودی ، مه دخت (۱۳۷۱) ، فرهنگ قصه های پیامبران ، انتشارات آستان قدس

۳-دکتر قریب ، یحیی (۱۳۶۱) ، دیوان حافظ شیرازی ، چاپ خانه نو بهار

۴-راستگو ، سید محمد (۱۳۷۶) ، تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی ، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

۵-تفسیر نمونه ، زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی ، (۱۳۶۴)

۶- دکتر حلبی ، علی اصغر (۱۳۷۱)،  تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی ، انتشارات اساطیر ۱۱۰

۷-دکتر راشد محصل ، محمد رضا(۱۳۸۰)، پرتوهایی از قرآن و حدیث در ادب فارسی ، انتشارات آستان قدس

۸-استاد مطهری ، مرتضی (۱۳۷۹)، عرفان حافظ، انتشارات صدرا

۹-حیرت سجادی ، عبدالحمید(۱۳۷۱)، گزیده ای از تاثیر قرآن بر نظم فارسی، انتشارات آستان قدس

۱۰-معروفی، علی (۱۳۸۴)، ادبیات فارسی از کلام قرآن بهره های فراوانی گرفته است،انتشارات ام الکتاب.

پیشگفتار

آنچه میخوانید کوشش و پژوهشی است درباره ی باز نمایی جلوه هایی از قرآن وحدیث در شعر فارسی که باز نوشته و گسترش یافته ی یادداشت هایی است که سال ها پیش برخی پژوهشگران، نویسندگان، دبیران و دانشجویان کوشای کلاس های درس « تاثیر قرآن بر ادب فارسی » نوشته اند.

قرآن کتاب دینی و اعتقاد نامه ی همه ی مسلمانان جهان است. قرآن شریف این کتاب حکمت و هدایت نظر به تعالی انسان ها از خاک تا افلاک دارد و اساسا آمده است که آدمیزادگان را از مغاک شهوات پست حیوانی به اوج افلاک و سفر های علوی و آسمانی برساند. کتابی که با گذشت هزار و چهار صد سال، با زندگی آنان عجین شده و گویی با رگ و پوست و خون آنان درهم آمیخته . لذا خواندن ، درک مفاهیم و آموزش این کتاب بزرگ به منزله زیستن و حیات دوباره ما با قرآن است.

همچنین احادیث یعنی سخنان پیامبر (ص) و نیز سخنان دیگر معصومان که دومین چشمه جوشان معارف اسلام است، از سوی مسلمانان هر چند فروتر از کلام خدا اما فراتر از کلام مخلوق شمرده     می شود و چون سخنان این بزرگواران همراه با ظرافت بلاغی و زیبایی هنری، یکسره حکمت و معرفت است و شرح بسیاری از احکام و معارفی را در بر دارد که در قرآن به اشاره از آن ها یاد شده است و برای مسلمانان گنجینه گرانبهایی به شمار می آید و باید برای حفظ و گرد آوری آن از هیچ کوششی دریغ نکرد . قرآن این کتاب بزرگ آسمانی و احادیث تاثیرات فراوانی روی همه چیز داشته است . یکی از بارز ترین این موارد تاثیر آن دو بر سروده های شاعران و نوشته های نویسندگان و دبیران است و همه میدانند که بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگواران را « اشاره » ، « تلمیح » ، « اقتباس » ، « تضمین » ، « تحلیل آیات » ، « قصص » و « تمثیل » های گوناگون این کتاب مبین و سخنان پیانبر و معصومین تشکیل می دهد و همه ی این بزرگواران خود اغراق کرده اند؛ « هر چه دارند همه از دولت قرآن است ». شاعران مایه هایی از آموخته ها و دانسته های خود را بر می گیرند ، آنها را در کارگاه سرایش خویش با رنگ و آبی از عاطفه و خیال در می آمیزندو از آن ها نقش های رنگین و تابلو هایی را برای خواننده و شنونده می سازند .

از این جاست که ما در سروده های شاعر که بافته هایکارگاه عاطفه و خیال اویند مایه های فزون و فرائانی از اسطوره ، تاریخ ، طب ، نجوم ، فلسفه ، کلام و … یعنی آموخته ها و دانسته های او را   می بینیم و می یابیم . بر این بنیاد اگر شاعری از قرآن و حدیث نیز آموزه ها و آگاهی هایی داشته باشد ، بازتاب جلوه هایی از آن ها در سروده های او بس طبیعی خواهد بود . شمس الدین معمه شیرازی یکی از پر رمز راز ترین شاعران ایران و جهان است . وی در دو رشته از دانش های زمان یعنی علوم شرعی و علوم ادبی کار می کرد . قرآن را با توجه به قرآات جهارده گانه از حفظ بود و به همین سبب تخلص      « حافظ » را در میگیرند . او بیشتر اشعار خود را بر اساس قرآن و احادیث سروده است . او از همه ی علوم قرآنی ، از قرائت و تفسیر گرفته تا کلام و فلسفه و عرفان ، بهره داشت . حتی شاگرد شاعری و سبک ویژه ی بیان خود را از قرآن کریم آموخته بود و در آگاهی از زیر و بم الفاظ و معانی و مفاهیم از آن الهام می گرفت .

این تحقیق را محدود به اشعار وی کرده و کوشش می شود تا دیگران را با چشمه ای از زیبایی های ادبی جهان که با آیات قرآن و احادیث پیامبران و معصومین آراسته شده آشنا کنیم .

 مقدمه :

سحر با باد   می گفتم  حدیث   آرزو مندی          خطاب آمد که واثق شو به الطاف خداوندی

دعای صبح وآه شب کلید گنج مقصود است         بدین راه و روش می رو ! که با دلدار پیوندی

حمد باد ملکی را که هر دو جهان در تصرف او و باز گشت همه به سوی اوست وصلوات و تحیّات بر فرستادگان او به خلق خصوصاً سید ابرار محمد مختار که نبوت را ختم به او کردند وبر درئد وثنا یش سفارش فرمودند .

انسان در این جهان فانی به قرآن واحادیث نیاز فراوان دارد وهمین نیاز او باعث پیوند زندگی با این کتاب آسمانی واحادیث معصومین شده است وهر مسلمانی این را به خود واجب می داند که این دو چشمه ی الهی را درک کند ودر باره ی مفاهیم آن بیندیشد .

ادبیات کهنسال کشورمان چنان مفاهیم گوناگونی را از این سر چشمه های پر برکت الهی وام گرفته که بدون آشنایی با قرآن وحدیث ، آگاهی  نسبت به تمامی زوایای سروده ها ونوشته های شعراو نویسندگان ایرانی به امر ی محال مبدل شده است . از طرفی ،این تأثیر پذیری تنها به حوزه مفاهیم محدود نشده وحوزه علوم ادبی وچگونگی به کار گیری کلمات وکیفیت کلام را نیز در بر گرفته است . یکی از این سر مایه های افتخارآمیز ما سروده های شاعران وسخنوران ونوشته ها ی دبیران ومترسلان ونویسندگان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان ایرانی مسلمان است . با نگاهی گذرا به آثار این بزرگان پیدا ست که بسیاری از سروده های آن ها متأثر از این کتاب مبین و یا احادیث ائمه معصومین (علیه السلام ) شده است .

امروز دریچه های تازه ای بر روی شعر فارسی گشوده شده است شعر امروز به افقهای روشنی راه جسته وبهره گیری  شاعران فارسی گوی از قرآن وحدیث مانند بهره گیری از هر پدیده ی ادبی دیگر شکل و شیوه های گوناگون دارد و آن گاه آشکار وعیان است وهر کس با این مقولات  اندک آشنایی داشته باشد، به آسانی آن ها  را در می یابد و گاه پو شیده و پنهان است ، به گونه ای که تا کسی با این مقولات آشنایی نداشته باشد به آن ها دست نمی یابد .

دین اسلام تأثیر زیادی در تمام شئون زندگی ایرانیان به ویژه در عرصه ی ادبیات از خود به جای گذاشته تا جایی که اگر بیشتر کتاب های بر جای مانده از پیشینیان را مطالعه کنیم خواهیم دریافت که کمتر موضوع ادبی است که مایه خود را از مفاهیم قرآنی نگرفته باشد به گونه ای که بیشتر مفاهیم و مطالب آن ها یا به طور آشکار یا غیر مستقیم مانند کنایه و ابهام به بیان نکته ای حکمت آموزی از کلام خداوند اشاره شده و در این زمینه کافی است به قلم بزرگ مردانی چون مولوی ، حافظ ، سعدی ، فردوسی و دیگر آثار منظوم و منثور نظری بیفکنیم تا دریابیم که چقدر از آیات و اشارات و عبارات و یا نکات و دستورات تربیتی و اخلاقی ، علمی و سیاسی و… آورده و با شعر های خود ذهن بشر را به تکاپو انداخته اند .

این مقدمه را با سپاس و ستایش از خداوندی که ما را دراین راه یاری و راهنمایی کرد پایان می دهیم.

 بیان مسئله :

این موضوع بیان کننده ی مهم ترین اصل در زندگی ما یعنی قرآن و احادیث است و یادگیری آن   برای حل مشکلات مسلمانان  بسیار مفید است . انتخاب این موضوع از دیدگاه ما بهترین راه برای    شناخت بیشتر این دو چشمه ی الهی بود و با توجه به اهمیت آن این موضوع را انتخاب کرده و درباره آن تحقیق به عمل آوردیم .

    اهداف تحقیق :

اهداف ما از این پژوهش آن است که با استمداد از عنایت خداوند و همکاری و همراهی استادان و مربیان متعهد و دلسوز و پشتیبانی خانواده ی خویش به مطالعه و تحقیق در باب علوم قرآنی و تأثیر پذیری ادب و شعر فارسی بپردازیم تا علاوه بر بالا بردن سطح آگاهی خود و دیگر علافه مندان به این موضوع توانایی خود را نیز بیازماییم و با بهره گیری از آن خود را با قرآن و احادیث مأنوس کنیم .

هدف کلی ما از این تحقیق بررسی سیر تحول در اشعار شاعران است . و هدف جزئی ما تأثیر قرآن و حدیث در اشعار شعراست .

    اهمیت تحقیق :

تاریخ ادبیات نشان می دهد که هر چه زمان گذشته است نفوذ معنوی قرآن کریم در ادبیات مردم   مسلمان بیشتر شده است. تأثیر قرآن در فرهنگ آفرینی چندین تمدن فوق العاده بوده است .

قرآن به عنوان یک کتاب کامل ادبی الگوی موفق و نمونه ی تأثیر گذاری بر مخاطب است. مردم باید برای درک بهتر قرآن به محتوا و معنای قرآن توجه کنند .بهره گیری قرآن در اشعار شعرا به صورت محتوا و معنایی است . و بهترین روش برای شناخت قرآن مطالعه ی تأثیر پذیری آن در ادب فارسی است و تحقیقاتی با این موضوع بسیار اهمیت دارد .

در این تحقیق سعی شده است که با سبکی روان که به آسانی قابل استفاده برای همه ی جوانان باشد متنی را با این موضوع در اختیار دیگران قرار دهیم .

   سوالات تحقیق:

۱-    حافظ در اشعارش چه مقدار از قرآن و احادیث تأثیر پذیرفته است ؟

۲-    استفاده از آیات قرآنی در اشعار به وسیله ی تمثیل چگونه است ؟

۳-    داستان یوسف (ع) در شعر فارسی چگونه است ؟

   فرضیات تحقیق :

۱-    تأثیر اشعار عرفانی حاوی آیات قرآن و احادیث بر مردم بیش از اشعار عاشقانه است .

۲-    اشعار عرفانی سروده شده در قرن های بعد بیشتر از قرن خود اثر می کند .

۳-    بین اشعار سروده شده در قرن سوم و هشتم تفاوت وجود دارد .

۴-    بین ماه رمضان و اشعار حافظ رابطه وجود دارد .

۵-    اشعار حافظ یکدست است و همه عارفانه است.

    تعریف واژگان اساسی

  « تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی »

۱-    قرآن : قرآن مجید بالاترین سند افتخار مسلمانان و کتاب آسمانی آنان است .

۲-    حدیث : سخنان پیامبر و دیگر معصومان و دومین چشمه ی جوشان معارف اسلام است .

۳-  ادب فارسی : زبان محاوره ی فارسی زبانان است و شامل نوشته های منظوم و منثور اساتید وشاعران و اهل هنر است که این محدوده را ادب فارسی می گویند .

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .