عنوان :

تحقیق حضور دام در جنگل ها و طرح خروج دام

تعداد صفحات : ۱۰۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

جنگل از مواهب و نعمات خدادادی است. در قرآن در سوره انفال کاملاً به ارزش جنگل و معدن و دریا و کوه و دشت و منابع طبیعی (ملّی) اشاره شده و نحوه برخورد با آن نیز آمده است.

 طبق تحقیقات درختان و درختچه ها در دوران های اوّلیه شکل گیری زمین آنچنان بالا بوده که دوران مستقل و طولانی به نام دوران درخت و جنگل ژوراسیک ثابت شده است که در اثر تغییرات طبیعی میلیاردها میلیارد درخت در میلیون ها هکتار جنگل در طول زمان نابود و در بستر دریاها و رودخانه انباشته و در اثر رسوبات گلی در اثر فشار زمین به زغال و کُک تبدیل شده اند که امروزه از معادن مختلف در جهان این منبع عظیم سوخت استخراج می گردد.

 جنگل منافع زیادی از جمله : جذب دی اکسید کربن و گازهای زیان آور و تولید اکسیژن و طراوت هوا را بعهده دارد.

 جنگل باعث تعادل اکوسیستم جانوری و گیاهی و نیز تعدیل و جریان های منظم بادهای موسمی و دائمی در روی کره زمیت است.

 جنگل و درخت منبع سرشار غذایی و تغذیه ای انسان و دام و حشرات و جانوران و محل زندگی میلیونها موجود زنده است که آنها هم در ادامه زندگی حشرات و حیوانات و گلها و چرخه مواد دیگر سیستم هستند و همه ی این پیچیدگی ها به خاطر استفاده انسانی است.

 جنگل علاوه بر تنظیم و تهویه کره خاکی و تأمین مواد غذایی میلیونها جانور و تعادل بادها و دما و حاصلخیزی خاک ها و جریان آرام و قدیمی رودخانه هاست، بلکه باعث ایجاد اقلیم های متفاوت و فرهنگ های متفاوت و هزاران عادت و آداب و رسوم و فرهنگ و گویش و اعتقاد و نگرش و گرایش ها در انسانها شده و می شود.

 اما با وجود این همه نعمت و موهبت جنگل آسیب ها و امراض و مشکلاتی هم دارد که بی توجهی به آنها صدمات جبران ناپذیری به انسانها و هستی در کره زمین می زند.

دام علیرغم سابقه ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد در اشتراک با زندگی انسانها در کشفیات مصر و اروپا و نیز سابقه ۸۰۰۰ ساله در ایران در تپه های لرستان و استفاده های گوناگون انسان از دام مثل باربری، سواری، بارکشی، مسابقه، پیک و استفاده از گوشت و پوست و مو و نیز مواد لبنی و غیره اگر نتوانیم در حفظ و نگهداری دام به صورت بی رویه جنگل و مراتع را مورد هجوم قرار دهیم تا چند سال دیگر آماری از جنگل در جهان وجود نخواهد داشت.

 دام ها از ۲ راه به محیط زیست و جنگل اثر منفی می گذارد :

 ۱ ) مستقیم     ۲ ) غیرمستقیم

 در روش اول ) حیوان با خوردن سرشاخه ها و برگ ها و در کنار آن انسانها قطع درختان و ساختن خانه و انبار و …. مستقیم جنگل را نابود می کند.

 در روش دوم ) چرای بی رویه باعث نابودی دانه ها، کاهش توسعه و رشد جنگل و افزایش دما و نیز محدود شدن جنگل و ایجاد سیلاب های خطرناک و تغییر جهت رودخانه ها و …. می شود که باعث نابودی جنگل ها و مراتع می گردد.

 در ایران تا اواخر دوره پادشاهی قاجار هیچ اقدامی در جهت حفظ و نگهداری جنگل و مرتع صورت نگرفته است و مردم و دام ها و گله ها و کوچ نشینان و عشایر هر کدام به نوبه خود در قسمت هایی که به صورت تاریخی از آن خود می دانستند مراتع و جنگل ها را مورد چرا و تخریب قرار می دادند.

 آق قویونلوها و قراقویونلوها در قرن هفتم هجری و شمسی اقوامی بودند که در شمال غربی و شمال شرقی ایران زندگی می کردند که حتی به ظاهر قدرت زیاد نظامی و اقتصادی در قرن هفتم سردارانی از آنها به حکومت رسیده اند. که قرامحمد و قرایوسف از قراقویونلو و اوزون حسن از آق قویونلوها می باشد. وجه تسمیه نام این قبایل معروف به سبب داشتن گوسفند سیاه و سفید بوده است.

 در سال ۱۲۴۹ در مجلس شورای ملی قوانین فلاحت تصویب و اداره فلاحت در بخش هایی از ایران مستقر شد و در سال ۱۳۰۴ رضاشاه قانون کامل تری با جدّیت در شمال ایران و جلگه زاگرس را پی گرفت و در سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵ سازمان منابع طبیعی و جنگل ها به جای اداره فلاحت قرار گرفت و تا انقلاب سازمان جنگل ها و جنگلبانی مستقل اما تحت نظایر اداره محیط زیست فعالیت داشت در بعد از انقلاب این دوایر گسترده شرح وظایف آنها مفصل تر شده است. در این کوتاه و مختصر به بررسی حضور دام و تخریب جنگل می پردازیم.

واژه های کلیدی: جنگل، دام، سازمان جنگلبانی، وزارت منابع طبیعی

فهرست مطالب

فصل اول : ۱
مقدمه ۲
بیان مساله ۴
اهمیت مساله ۴
اهداف تحقیق ۵
فصل دوم : ۶
سیستم جنگلبانی و تاریخچه ۷
تاریخچه مدیریت جنگل های شمال ۱۲
تشکیل بنگاه جنگل ۳۲
تشکیل سازمان جنگلبانی ۳۶
تشکیل وزارت منابع طبیعی ۳۸
الحاق سازمان به وزارت جهاد سازندگی ۴۱
تشکیل جهاد کشاورزی و موقعیت منابع طبیعی و جنگل ها ۴۲
فصل سوم : ۴۶
آسیب شناسی طرح خروج دام از جنگل های شمال ۴۷
ضرورت اجرای طرح خروج دام از جنگل ۶۲
حضور دام و معضل بزرگ در جنگل ۷۶
حضور دام ۸۱
تاریخچه دامداری ۸۴
تاریخچه دامداری در ایران ۸۶
مشکل حضور دام ۸۸
دام و انواع خطرات و آسیب ها به محیط زیست ۸۹
حضور دام در دامداریهای صنعتی ۹۱
فصل چهارم : ۹۲
راهکارها و راه حل های اجرائی ۹۳
خلاصه ۹۶
منافع جنگل ۹۷
دام ۹۸
منابع و مآخذ ۱۰۰

منابع و مأخذ

 ۱ ) امیری اردکانی و عمادی، دانش دامداری، ترویج و بهره برداری، اول، ۱۳۸۲ .

 ۲ ) ثابتی، حبیب اله، جنگل ها و درختچه ها در ایران، دانشگاه یزد، سوم، ۱۳۸۲ .

 ۳ ) خالقی پرویز و همکاران، نیمرخ جنگل خزر، جنگل ها و مراتع، ۱۳۷۷ .

 ۴ ) نادره ستایش، راهنمایی جنگلبان، موج سبز، ۱۳۸۲ .

 ۵ ) فتاحی محمد و همکاران، مدیریت جنگل های زاگرس، جنگل و مراتع، ۱۳۷۹ .

 ۶ ) میربادین و همکاران، جنگل و صنوبر، جنگل ها و مراتع ، ۱۳۷۸ .

 ۷ ) فلوری عبدالرسول، شناخت فرسایش دشت های رسوبی، جنگل ها و مراتع، ۱۳۷۱ .

 مقدمه

 یکی از مهمترّین و مؤّثرترین منابع تأمین کننده غذا در روی کره زمین جنگل ها هستند، منابع جنگلی در هر یک از نقاط کره خاکی آنچنان اهمیت دارنده که همه انسانها از وجود آنها احساس نشاط و سرخوشی می کند. حتی اگر ظاهراً به سرزمین مولودی و میهنی فرد تعلق نداشته باشد علت این امر این است، که جنگل و درخت ریه ها و اندام تنفس و نگهدارنده کره خاکی هستند و همچنانکه شش در بدن انسان وظیفه دارد اکسیژن لازم را به دهمه اندام ها و عضلات و سلول ها و بافت ها برساند حُکم جنگل نیز چنین است، وظیفه و رسالت و فطرت و ذات جنگل حیات بخش است، جذب دی اکسید کربن است، تولید اکسیژن است، متعادل کننده گازهای مُضّر در طبیعت است، تأمین کننده نم و رطوبت لازم جهت حیات مراتع و چراگاههاست، جنگل تثبیت کننده و حفظ کننده خاک و گیاه خاک سطحی زمین است.

 جنگل عامل بازدارنده تخریب زمین ناشی از سیل و سیلاب و باد و طوفان و حتی لرزش های گسلی است. حرکت و جابجایی گسلی در جائیکه درختان ریشه دوانیده اند با شدت و وسعت کم تر اتفاق می افتد، جنگل تأمین کننده سوخت و تعیین کننده و حفظ نسل حیوانات و پرندگان و حشرات و علف های بی شماری است.

 جنگل های انبوه شمال آسیا و اروپا و امریکای جنوبی نمونه هایی از این نعمت برای بشریت هستند.

 وجود جنگل در دورانی از زمین شناسی (ژوراسیک[۱]) آنچنان گسترده و حجیم بوده که امروزه معادن زغال سنگ سنگ و کُک و غیره حاصل دفن انبوهی از جنگل ها در طول میلیونها سال و نیز در گذشته خیلی دور بوده است (زمین شناسی سال چهارم دبیرستان).

 علیرغم اهمیت و جایگاهی که جنگل در حفظ تعادل آب و هوایی و نیز تثبیت خاک حاصلخیز و همچنین تأمین مواد غذایی و حفظ علوفه و مرتفع دارد. در اثر ازدیاد جمعیت و شهرنشینی و نیز شیوه های دامداری و استفاده بی رویه ساکنان جنگل و آتش سوزیهای مهیب و غیره این عامل حیات و عامل نگهداره زمین و انسانها در حال کاهش روز افزون است و اقدامات و برنامه ریزی های دولتی و ملّی نتوانسته است، چندان تأثیری در حفظ این نهاد و منبع سرشار ملّی و جهانی داشته باشد. در این کوتاه و مختصر مقصد بررسی حضور دام و تخریب جنگل به وسیله این عامل را داریم.

  بیان مسأله

 همواره دام و جنگل در زندگی انسانی و تشکیل اجتماعات انسانی در کنار آب نقش اساسی و اولیه را به عهده داشته است، در حالیکه در گذشته جمعیت جهان نسبت به منابع طبیعی قلیل بود، کسی به فکر و نگران کاهش منابع طبیعی نبود و بدون محدودیت با چرای طبیعت و تهیه مایحتاج زندگی لذت و استفاده های خود را از طبیعت می برد. اما در طول ۲ سده اخیر نگرانی بشر به کاهش و نابودی منابع طبیعی دو چندان شده و عوامل گوناگونی در تخریب و نابودی این منابع به خصوص جنگل ها نقش دارند. اما دام از هر نوع جزء مهمترین و اصلی ترین عوامل تخریب به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روی جنگل ها بوده که در بطن تحقیق کاملاً به آن اشاره شده است.

 اهمیت جنگل و دام (اهمیت موضوع)

 اگر تأمین اکسیژن و محیط زیست سالم و اطمینان از آینده تغذیه انسانها و نیز گازهای سمی و دی اکسید کربن و نابودی فضای سبز و رماتع را در زندگی مهم بدانیم این موضوع کاملاً با این مسایل در ارتباط است و اهمیت جنگل و تخریب آن به وسیله موجود مفید دیگری به نام دام آنچنان پیچیده و مهم است که در این تحقیق فقط به صورت اشاره به برخی مسائل اداری و اجتماعی و اقتصادی آن اشاره شده است.

 اهداف مسئله : اهداف موضوع

 الف ) شناخت ویژگی های جنگل ؛

 ب ) شناخت عوامل تخریب ؛

 ج ) راه های تقویت و ترمیم ؛

 د ) دام و راه های نابودی طبیعت و جنگل ؛

 هـ ) راهکارهای مبارزه ای و بازدارنده ؛

 و ) نتیجه گیری و خلاصه.

سیستم جنگلبانی

 سوره هفتم قرآن کریم یعنی انفال دقیقاً به خاطر اهمیتی که منابع طبیعی چون کوه و دشت و جنگل و دریا دارند. در قرآن کریم این منابع انفال نامیده شده است. و منافع و عایدی و تبعات آن عمومی و در اختیار عموم قرار داده شده است (قرآن کریم، سوره انفال، سوره هفتم).

 در ایران تا اواخر دوره قاجار جنگل ها مالکیت و متولی خاصی نداشتند و همانند کوه و دریا مردم به نسبت زندگی اقلیمی و اجتماعی از آن بهره مند می شدند. و چون به اهمیت و جایگاه ارزش آن پی نبرده بودند، هرکس همانطور که دلش می خواست از آن استفاده می کرد.[۱]

 قطعنامه ریو قطعنامه ای است که همه کشورها را ملزم و متعهد می سازد که از منابع و مراتع و جنگل ها و دشت ها و منابع طبیعی خود حفاظت و مراقبت کنند.[۲]

عده ای متعقدند که بحران های حال و آینده در جنگل و منابع طبیعی فقط به خاطر جمعیت و رشد بی رویه آن نیست، بلکه کاهش بی اندازه منابع طبیعی افزایش آلودگی ها، نارسائی توزیع متعادل منابع، رشد صنعتی و رشد اقتصادی از جمله از عوامل دیگر هستند.[۳]

 فتاحی (۱۳۷۹ ، جنگل های زاگرس) معتقد است، عوامل ذکر شده تنها در بُعد کلان و برای مناطقی که اغلب با مناطق صنعتی مواجه هستند موثر است اما در کشورهای جهان سوم مسأله جمعیت انسان و دام و سایر ابعاد اجتماعی و اقتصادی نقش مهم ایفا می کند.

 مخدوم و دیگران (۱۳۶۳ و میلر ۱۳۶۶ و واسمان ۱۹۸۴) معتقدند که با توجه به سرعت رشد تکنولوژی انسان در مقایسه با ۸۰۰۰ سال قبل ارتباطات ده میلیون برابر و سرعت داده پردازی یک میلیون برابر و سرعت دستیابی به منابع انرژی هزار برابر افزایش یافته است. هرچند تلاش همه بر آن است که از راه های مختلف از کاهش بی حد منابع جلوگیری نمایند.[۴]

 و این نگرانی ها و مشکلات باعث گردید که کشورها به فکر چاره بیفتند و با شیوه های مختلف درصدد جلوگیری از کاهش منابع و یا جایگزینی و یا حداقل مصرف بهینه و مطلوب آن برآیند.

 طبق سوابق موجود در ایران تا سال ۱۲۹۴ هیچگونه کنترل و حفاظتی از جنگل ها به عمل نمی آمد. و کشاورزان و ساکنان حاشیه و داخل جنگل ها به صورت بی رویه ضمن چراندن دام ها و استفاده شبانه روزی از جنگل انواع مختلف استفاده یعنی ساختن خانه های چوبی و فروش الوار و حتی قطع درختان برای افزایش زمین های زراعی و ایجاد زمین های علوفه ای برای دام های خود می کردند. که در سال ۱۲۹۴ دولت موظف گردید که در بخش هایی از ایران به خصوص شمال کشور و جنگل های زاگرس اداره فلاحت را راه اندازی کند.

 آب و جنگل و درخت و سرسبزی همواره مورد توجه و نیاز و حیات وی بوده اقدامات عظیم در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در چین در کنترل آب و ایجاد سد و تفکرات فلاسفه یونانی فتل ارسطاطالیس در ۳۸۴ قبل از میلاد در کشف فیزیک رانش مایعات و ایجاد سد دپاله توسط ایرانیان بر روی رودخانه دجله و ایجاد سدهای شادروان در شوشتر بر روی رود کارون و ایجاد شبکه های آبیاری و زراعت و کنترل آب و خاک و انتقال به وسیله کانال های سفالی در نوع خود بی نظیر است.[۵]

 از سال ۱۲۹۴ شمسی که مجلس شورای ملّی دولت را موظف به ایجاد اداره فلاحت جهت جنگل ها و مراتع نمود. هرچند عملاً کارهای قابل توجهی صورت نگرفت ولی زمینه تحقیقات و مطالعات عظیمی را توسط صاحب نظران خارجی در ایران را به وجود آورد.

 پروفسور اروین گائوبا به سال ۱۸۹۱ در اطریش به دنیا آمد و تا سال ۱۹۶۴ در ایران زندگی و در استرالیا درگذشت.

 در سال ۱۳۱۲ از طرف اداره فلاحت به ریاست مدرسه عالی فلاحت کرج منصوب و به تدریج به تدریس پرداخت و در مجموعه بسیار نضیی به نام فلورکرج با همکاری برنمولر در ۱۲ جزوه در سال ۱۹۳۵ تا ۱۹۴۲ در آلمان به چاپ رساند. و آثار جنگلی و خرما در ایران در ۱۹۸۳ در استرالیا به چاپ رسیده است.

 از سال ۱۳۰۴ رضاشاه با تأکید بر اجرای فلاحت در ایران جنگلبانی تا حدی رونق یافت و در هر منطقه جنگلی گروه های ۳ تا ۷ نفری بسته به میزان و وسعت جنگل استخدام می شدند که شامل جنگلبان و محافظ و معلم و غیره می شده است که ضمن بازدید از جنگل و مراقبت فیزیکی به همکاری با مطالعه گران و محققان خارجی هم بودند. و امکانات بسیار محدودی در اختیار داشتند.

 مشکل و موانع جنگل بانی در سال های اولیه بسیار زیاد بود. زیرا :

 ۱ ) فرهنگ مردم عادت بر این داشت که بدون هیچ محدودیت و مانعی از جنگل و مواهب آن بهره ببرند

 ۲ ) زندگی اقتصادی مردم یا جنگل گره خورده بود ؛

 ۳ ) دام طیور و تأمین مایحتاج زندگی روستائیان جزء لاینفک زندگی روستائیان و عشایر بود ؛

 ۴ ) از لحاظ اعتقادی جنگل را جزء انفال می دانستند و دخل و تصرف دولت در این باره را هیچگونه بر نمی تافتند ؛

 ۵ ) مردم به شدت وحدت وابسته جنگل بودند، دخالت و وجود اداره ای به نام جنگلبانی را مزاحم آینده زندگی خود و فرزندان می شمردند ؛

 ۶ ) دولت با توجه به گستردگی جنگل ها و با تعداد کم گروه های جنگلبانی قدرت انجام هیچ کاری نداشت ؛

 ۷ ) فلذا در اوایل شروع به کار جنگلبانی فقط جنبه تشریفاتی داشت و فقط با امکانات محدود در یک محل کوچک مستقر می شدند و گاه گاهی به حوزه سر می زدند و با محققان خارجی همکاری می کردند.

 در ایران تهیه و تدوین طرح های مدیریت جنگل داری به شیوه جدید در سال ۱۳۳۵ تهیه و اجرای آن به سال ۱۳۳۹ در سازمان جنگل ها و مراتع اجرا گردید.[۶]

 امروزه جنگلبانی خود سازمان مستقل و نسبتاً گسترده ای است که ضمیمه منابع طبیعی فعالیت می کند و وظایف و کارکردهای آن بسیار گسترده است که شامل هرگونه آسیب زدگی به جنگل را شامل می گردد که از حفاظت از رودخانه، شکار، قطع اشجار، خاکبرداری، کشت بی رویه علوفه غیرمتبط و آبیاری های مضّر و مخرّب و سدبندی های غیرمطالعه شده و حتی کاشت درخت ها و نهال هایی که متناسب و سازگار با منطقه نمی باشد.

 امروزه علاوه بر جنگلبانی قطع درخت و هرگونه فعالیت غیرعادی در محیط زیست همچون راه سازی و ساخت مسکن و یا ایجاد گاوداری و مرغ داری و حتی حفر چاه و چاه عمیق و نیمه عمیق و … مستلزم همکاری و کسب اجازه و مجوز از محیط زیست و در حاشیه شهر از شهرداری و اداره جهاد کشاورزی می باشد.

تاریخچه مدیریت جنگلهای شمال

به طور کلی تا سال ۱۲۹۷(اواخر دوران قاجاریه) دولت توجهی به جنگل ها نداشت. در این اوان عده ای از بازرگانان و شرکت های خارجی شروع به بهره برداری از درختان شمشاد و بلوط و گردوی جنگل های شمال کرده مواد حاصل را با پرداخت عوارض ناچیزی به گمرک، از کشور خارج می کردند.

برخورد اتفاقی به آمار گمرکی، دولت را به اهمیت جنگل ها و لزوم حراست آن متوجه کرد و چون حدود اغلب جنگل های اربابی از جنگل های دولتی تا آن تاریخ به طور کلی مشخص نبود، این عمل باعث می شد که صاحبان جنگل های خصوصی اغلب، بهرۀ مالکانۀ جنگل های دولتی را بدون استحقاق، به نفع شخصی تملک کنند و از این راه لطمه به درآمد دولت وارد می آمد. لذا مقارن سال ۱۲۹۷ وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه، شخصی را به نام احمدی که اطلاعاتی در امر نقشه برداری و مساحی داشت، به اتفاق دو نفر به شمال اعزام کرد تا از جنگل ها نقشه برداری و حدود جنگل های دولتی را از جنگل های اربابی تفکیک کند. این هیأت تصمیم گرفت ابتدا کار خود را از جنگل هایی که شرکت ها و بازرگانان مشغول بهره برداری از آنها هستند شروع کند و عملیات هیأت با وجود مشکلات فراوان، مدتی ادامه داشت تا آن که با قیام میرزا کوچک خان جنگلی مصادف گردید و ناتمام ماند.

 اولین ادارۀ جنگلبانی در شمال و ایران

در سال ۱۲۹۹ وزارت فلاحت، سازمانی ابتدایی را در جنگل های شمال تشکیل داد که وظیفۀ آن، نقشه برداری از جنگل ها و تفکیک جنگل های خالصه(دولتی) از شخصی و همچنین تعیین جنگل های بکر و قابل استفاده از جنگل های مخروبه و بوته زار بود. ریاست این هیأت به هانس شریکر، کارشناس اتریشی، محول شد.