عنوان :

تحقیق دیه

تعداد صفحات : ۸۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مقاله حاضر در سه فصل طراحی شده که فصل اول درباره تاریخچه دیه، فلسفه ، تعاریف، مسئولیت دولت در پرداخت دیه و خسارت و دیه غرامت است یا کیفر و … توضیح می دهد.

فلسفه دیه : و ما کان لمومن ان یقتل مومنا الاخطا و من قتل مومنا خطا قتحریر رقته مومنه و دیه مسلمه الی اهله الما ان یصد قوافان کان من قوم عدو لکم و هو مومن فتحریر رقیه مومنه و ان کان من قوم بیکم و بینم میثاق فدیه مسلمه الی اهله و تحریر رقمه مومنه فمن لم یجد فصیام شهرین متتا بعین ثوبه من الله و کان الله علیما حکیما.

یعنی هیچ مومنی را نرسد که مومنی را به قتل رساند مگر به خطاء مرتکب آن شود، در صورتی که به خطاء هم مومنی را به قتل رساند باید به کفاره این خطاء بنده مومنی را آزاد کند و خونبها مقتول، به صاحب خون بپردازد مگر آنکه ورثه دیه را به قاتل ببخشد و این مقتول اگر یا آنکه مومن است از قومی باشد که با شما دشمن و محار بند در این صورت قاتل (دیه ندهد) لکن بر او است که بنده مومن را آزاد کند و اگر مقتول از قومی است که میان شما و آن قوم عهد و پیمان بر قرار بوده پس خونبها را به صاحب خون پرداخته و بنده مومنی نیز به کفاره آزاد کند و اگر بنده ای نباید بایستی دو ماه متوالی روزه بدارد. این توبه از طرف خدا پذیرفته است و خدا ( به اعمال خلق و جزار آن) آگاه و بصیر و به همه امور دانا و حکم است.

مقصود از دیه و خونبها قیمت گذاری کردن انسان نیست زیرا انسان گران بهاء ترین و ارزشمند ترین موجود نظام خلقت است. ارزش و بهاء انسان معنوی است. و منزلت و فضیلت انسان بر اساس ارتباطی است که یا خداوند متعال دارد و الماترین مرتبه انسان خلاقت الهی است. زمین و آسمان برای انسان آفریده شده که با بهره مندی از آن به سعادت و رستگاری نائل شود.

با توجه به ارزش معنوی انسان و مرتبه و الایی که اسلام برای انسان قائل شده است، قیمت گذاری مادی انسان غلط است. زیرا هر قیمت مادی و اقتصادی برای انسان تعیین گردد و ارزش انسان بی برتر و والاتر از آن است. لذا امکان تعیین ارزش مادی و اقتصادی برای انسان منتفی است علاوه اینکه اگر به ویژگیها و تواناییهای افراد و آحاد انسانها توجه شود بی تفاوتها میان آنها مشاهده می گردد.

در حقیقت پرداخت  دیه، نوعی احترام به انسان و گرامی داشت  خون انسان است اگر دیه نباشد و نسبت به ریخته شدن خون انسان، احساس مسئولیت نشود در نظام اجتماعی و زندگی جمعی با کمترین اختلاف و تعارض اقدام به ریختن خون یکدیگر می نمایند و زندگی در جامعه نا امن می شود. دیه یا قصاص نوعی احساس مسوولیت و ایجاد امنیت در زندگی اجتماعی می گردد.

فصل دوم درباره ارکان دیه از جمله دیه زن، دیه در قتل عمد، قتل شبه عمد، دیه قتل خطار محض، موجبات ضمان و مسئول پرداخت دیه، اقسام جنایت علیه عضوها و اعضایی که دیه مقدر دارند و … بحث می شود.

دیه قتل در ماههای حرام: هر گاه جنایت، خواه خطا و خواه عمد، در یکی از ماههای حرام (رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم) انجام گیرد باید علاوه بر دیه کامل ثلث دیه را هم به عنوان تغلیط ادا کند. (م ۲۹۹ ق.م.ا) بنابراین ارتکاب قتل در این ماهها موجب بیشتر شدن مبلغ دیه می شود همه علمای ما در این مسئله اتفاق نظر کرده اند.

 فصل سوم : با توجه به اینکه گاهی هزینه های درمان خسارت های ناشی از نقص عضو و یا جراحات وارده بیشتر از مقدار دیه است. آیا جانی باید کلیه خسارت های زاید بر دیه را که مجنی به خاطر جنایت محقل شده بپردازد.

در اینجا آرا و نظرات صاحب نظران و مراجع عظام تقلید را پیرامون خسارات زائد بر دیه بیان می کنیم.

امام خمینی (ره): اخذ هر گونه خسارتی غیر از آنچه که به عنوان دیه تعیین شده است در جنایت جایز نبوده و مشروعیت ندارد.

حضرت آیت الله محمد علی اراکی: مصارف و مخارج زاید بر دیه است نمی تواند بگیرد.

واژه های کلیدی: دیه، خسارت، مجازات، دیه زن، دیه قتل،  دیه اعضا، قانون اسلامی، تغلیط دیه

فهرست مطالب

۱-۱ مقدمه
۱-۲ تاریخچه دیه
۱-۳ پیدایش دیه اختیاری
۱-۴ فلسفه دیه
۱-۵ تعاریف دیه
۱-۶ اسباب و جوب دیه
۱-۷ دیه غرامت است یا کیفر
۱-۸ تفاوت دیه با مجازات مالی
۱-۹ تفاوت دیه با ارش و جبران خسارت
۱-۱۰ موارد قانونی پرداخت دیه
۱-۱۱ مسئولیت دولت در پرداخت دیه و خسارت
۱-۱۲ بررسی ماهیت حقوقی دیه عاقله
۱-۱۳ عاقله و مسئولیت پرداخت دیه
۱-۱۴ انتخاب نوع دیه در مواردی که بیت المال مسئول پرداخت دیه باشد
۱-۱۵ علت پذیرش ضمان عاقله در حقوق اسلام
۱-۱۶ مسئولیت عاقله در صورت تعدد و تقسیم دیه
۱-۱۷ مسئولیت عاقله در کرو لال بودن جانی
۱-۱۸ کیفیت تقسیط دیه بر خویشاوندان
۱-۱۹ وراث دیه
۱-۲۰ پدر که قاتل فرزند است از میراث سهم ندارد
فصل دوم
ارکان دیه
۱-۲ دیه زن
۲-۱-۱ حکمت تفاوت دیه زن و مرد
۲-۱-۲ تساوی زن و مرد تا میزان ثلث دیه کامل
۲-۲ دیه در قتل عمد
۲-۲-۱ مهلت اداء دیه در قتل عمد
۲-۲-۲ مسئول پرداخت دیه در قتل عمد
۲-۳ قتل شبه عمد
۲-۳-۱مقدار دیه در قتل شبه عمد
۲-۳-۲ مسئول پرداخت دیه در شبه عمد
۲-۳-۳ مهلت پرداخت دیه در قتل شبه عمد
۲-۴ دیه قتل خطار محض
۲-۴-۱ مهلت اواء دیه در قتل خطار محض
۲-۴-۲ مسئول پرداخت دیه در قتل خطار محض
۲-۵ موجبات ضمان و مسئول پرداخت دیه
۲-۶ اقسام جنایت علیه عضوها
۲-۶-۱ مهلت پرداخت دیه اعضا
۲-۶-۲ عدم تداخل دیات اعضا
۲-۶-۳ تداخل دیات اطراف
۲-۶-۴ تداخل دیات مدافع
۲-۶-۵ تداخل دیات زخمها
۲-۶-۶ تداخل دیات غیر نفس در دیه نفس
۲-۷ اعضایی که دیه مقدر دارند
۲-۷-۱ دیه موی سر
۲-۷-۲ دیه چشم
۲-۷-۳ دیه بینی
۲-۷-۴ دیه گوش
۲-۷-۵ دیه لب
۲-۷-۶ دیه زبان
۲-۷-۷ دیه دندان
۲-۷-۸ دیه گردن
۲-۷-۹ دیه فک
۲-۷-۱۰ دیه دست
۲-۷-۱۱ دیه انگشتان دست
۲-۷-۱۲ دیه ناخن
۲-۷-۱۳ دیه ستون فقرات
۲-۷-۱۴ دیه نخاع
۲-۷-۱۵ دیه بیضه
۲-۷-۱۶ دیه آلت تناسلی مرد
۲-۷-۱۷ دیه قطع پا
۲-۷- ۱۸ دیه دنده ها
۲-۷-۱۹ دیه استخوان ترقوه
۲-۷-۲۰ دیه شفران
۲-۷-۲۱ دیه قطع موقع بالاتر از فرج
۲-۷-۲۲ افضا
۲-۷-۲۳ باسن ها
۲-۷-۲۴ شکستن استخوان نشیمنگاه
۲-۷-۲۵ دیه ازاله بکارت و پاره کردن مثانه دختر
۲-۷-۲۶ دیه استخوانها
۲-۸ جنایت بر منافع اعضا
۲-۸-۱ دیه عقل
۲-۸-۲ دیه حس شنوایی
۲-۸-۳ دیه حس بینائی
۲-۸-۴ دیه حس بویایی
۲-۸-۵ دیه حس چشایی
۲-۸-۶ دیه صوت و گویایی
۲-۹ دیه زخمهای سر و صورت
۲-۱۰ دیه جنایاتی که باعث تغییر رنگ پوست می شود.
۲-۱۱ دیه سقط جنین:
۲-۱۱-۱ دیه جنین متکون از زنا
۲-۱۱-۲ دیه جنین کافرذمی
۲-۱۱-۳ کفاره سقط جنین
۲-۱۲ دیه جنایت بر مرده
۲-۱۳ دیه جنایت بر حیوان
۲-۱۴ تغلیط دیه
۲-۱۴-۱ دیه قتل در ماههای حرام
۲-۱۴-۲ حکم قتل در حرم مکه
۲-۱۴-۳ حکم قتل در حرم مدینه و دیگر مشاهد مشرفه
۲-۱۴-۴ اجتماع دو سبب تغلیظ
۲-۱۴-۵ حکم تغلیظ بر جنایت بر اعضا
۲-۱۴-۶ تغلیظ در قتل اقارب
۲-۱۴-۷ تغلیظ دیه در فقه اهل سنت
فصل سوم:
۳-۱ خسارت مازاد بر دیه
۳-۱-۱ نظر امام خمینی (ره)
۳-۱-۲ نظر حضرت آیت الله اراکی
۳-۱-۳ نظر حضرت آیت الله بهجت
۳-۱-۴ نظر حضرت آیت الله گپایگانی
۳-۱-۵ نظر حضرت آیت الله تبریزی
۳-۱-۶ نظر حضرت آیت الله خامنه ای
۳-۱-۷ نظر حضرت آیت الله لنکرانی
۳-۱-۸ نظر حضرت آیت الله صانعی
۳-۱-۹ نظر حضرت آیت الله شیرازی
۳-۱-۱۰ نظر حضرت آیت الله موسوی اردبیلی
۳-۱-۱۱ نظر حضرت آیت الله سید محمد شاهرودی
۳-۱-۱۲ نظر حضرت آیت الله سید محمد مظاهری
۳-۱-۱۳ نظر حضرت آیت الله سید محمد مرعشی
۳-۱-۱۴ نظر حضرت آیت الله سید محمد گرامی
۳-۱-۱۵ نظر حضرت آیت الله سید محمد تبریزی
نتیجه
منابع

منابع:

نام کتاب: بررسی و تحلیل قتل عمد و مجازات آن در اسلام

مولف: دکتر حجت الله ذاکری

ناشر: موسسه فرهنگی انتشارتی بهشت اندیشه.

سال چاپ: ۱۳۷۷ نوبت چاپ اول  تیتراژ: ۳۰۰۰ نسخه چاپ صادق

نام کتاب: مجموعه قوانین و مقررات (جدول دیات).

تدوین: جواد صادقی.

انتشارات آیدین: سال ۱۳۸۱ تیتراژ ۳۰۰۰ نسخه.

نام کتاب: قانون مجازات اسلامی در آراء دیوان عالی کشور.

مولف: علیرضا مصلائی

ناشر: ادستان لیتوگرافی: طیف نگار چاپ: فلسفه دیبا نوبت چاپ دوم ۱۳۸۱ تیتراژ ۲۰۰۰ نسخه

نام کتاب: قانون مجازات اسلامی در آینه آراء دیوان عالی کشور

مولف: یدالله بازگیر.

تهران: ققنوس ۱۳۷۶

چاپ اول: ۴۴۰۰ نسخه چاپ: دیبا

نام کتاب: محشار قانون مجازات اسلامی

مولف: دکتر ایرج گلدوزیان

انتشارات مجد

چاپ دوم: آبان ۱۳۸۱- تعداد ۳۰۰۰ نسخه.

نام کتاب: پایسته های حقوق جزای عمومی

مولف: دکتر ایرج گلدوزیان

چاپ چهارم: بهار ۸۰

نشر میزان: شمار ۳۰۰۰ نسخه

نام کتاب: دیات

مولف: ابوالقاسم گرجی

با همکاری: دکتر روشنعلی شکاری، دکتر حسین فربار، محسن صفری

ویراستار: محسن صفری

ناشر: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران

شمارگان ۲۰۰۰ نسخه، تاریخ انتشاریهای ۱۳۸۰ (چاپ اول)

چاپ و صحافی: موسسه انتشاراتی و چاپ دانشگاه تهران

نام کتاب: حقوق جزای اختصاص اسلام

مولف: دکتر عابدینی مومنی

ناشر: نشر خط سوم

لیتوگرافی: اهلیت (ع) قم چاپ: مهدیه نوبت چاپ اول ۱۳۸۲ شمار ۲۰۰۰ نسخه

نام کتاب: تفاوت زن و مرد در دیه و قصاص

صاحب امتیاز: شورای فرهنگی – اجتماعی زنان

محقق: ابراهیم شفیعی سرو ستانی

طراح و جلد: بهنام زنگی

ناشر: سفیر میلح چاپ اول: ۱۳۸۰ تیتراژ ۴۰۰۰ نسخه.

نام کتاب: حقوق جزای عمومی، جلد سوم (مسئولیت جزاتی مشارکت و مساعدت در جرم.

مولف: دکتر محمد صالح و سیدی

حروفچینی: موج

لیتوگرافی: فام چاپ اورامان تیتراژ ۳۰۰۰ نسخه

نام کتاب: حقوق جزای عمومی: جلد دوم

مولف: دکتر هوشنگ شامیاتی

تیتراژ: ۲۲۰۰ جلد تاریخ نشر ۱۳۷۱ حروفچینی: گوشش

نام کتاب: رساله حقوق، حدود دیات قصاصی

مولف: علامه مجلسی

تنظیم و تصحیح: جواد ذهنی تهرانی

نوبت چاپ: اول زمستان ۱۳۷۸

تیتراژ: ۳۰۰۰ جلد لیتوگرافی: موعود ناشر پیام حقی.

۱-۱ مقدمه:

حمد و سپاس خدائی را می نمائیم که از هرعیب و نقص پاک و به تمام صفات کمال و جلال متصف می باشد و درود بی حد و حصر بر سرور کائنات و سید انبیاء عظام حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) و خاندان پاکش.

الحمد الله الذر شرع الدیات و القصاص و الحدود الرفع الفساد من بین العباد و نظام عالم الوجود و الصلوه علی خیر من ضرع شرعه الحدود محمد و اهل بیت خلفاء المعبود و شفاء یوم الورود.

۱- ضرع: یعنی نزدیک نمود و تعیین کرد.

افراد از طریق اجتماعی شدن خود را با احتیاجات و خصوصیات جامعه تطبیق میدهند اما اجتماعی شدن در گروههای مختلف اجتماعی صورت میگیرد و میدانیم که احتیاجات خواستها و ارزشهای گروهها یکسان نیست. به این ترتیب ممکن است دو نفر در دو گروه مختلف اجتماعی کاملاً « اجتماعی » شده باشد ولی ارزشها، خواستها و بطور کلی رفتار اجتماعی آنها با یکدیگر متفاوت باشد. بعلاوه در گروههای که اعضا خود را در جهت ارزشهای مطلوب اجتماعی تربیت می کنند اجتماعی شدن همیشه به طور کامل صورت نمی گیرد.

از طرف دیگر ممکن است به علت وجود گروههای ضد اجتماعی در جحوار گروههای اجتماعی، اعضاء گروههای اخیر معیارها و ضوابط رفتارهای خود را از گروههای ضد اجتماعی کسب کنند و رفتارهای ضد اجتماعی داشته باشند. اگر اکثر اعضاء یک جامعه در شرایط عادی ازای تکاب جرم و تعدی و تجاوز نیست به حقوق یکدیگر خود داری می کنند این بدان جهت است که از آغاز کودکی رفتارهای مورد قبول را فرا گرفته در گروههای جامعه « اجتماعی » شده اند پس به همان اندازه که « اجتماعی شدن » در شرایط بهتر جامعه صورت می گیرد از نیاز به اجرای مقررات جرائی و مجازاتهای سخت کاسته می شود. با توجه به مراتب فوق به نظر می رسد که احتمالاً با پیشرفت جوامع و تقویت احساس اعتماد و اطمینان در اعضاء جامعه از شدت و سختی مجازاتها و مقررات جزائی کاسته شده و نیز جامعه از مجازات کردن متهم که تا حد زیادی میراث دوران انتقام جوئی فردی است متوجه اصلاح حال مجرم می گردد. و مخصوصاً سهم خود جامعه و محیطهای خاص آن در تربیت برهکاران شناخته می شود و کوشش جدی تر در اصلاح آن دسته از شرایط اجتماعی که افراد به ارتکاب جرم و ادار می کنند بعمل می آید.

تدوین و تفسیر اصول و قوانین حاکم بر جرایم و مجازات ها در حقوق اسلام امروزه بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر می رسد این اصول و قواعد از آغاز پیدایش دین اسلام در منابع اصلی حقوق اسلامی یعنی کتاب و سنت وجود داشته و حاکمان باید با توجه به رعایت عدالت قضائی و بهره گیری از این کتاب و سنت و همچنین رعایت قوانین جمهوری اسلامی ایران با مجرمین و بزهکاران رفتار کند و برای اصلاح مجرمین و بزهکاران مجازات های مقرر شده را اعمال کند تا بتوانیم با یاری خداوند جامعه ای پاک و سالم داشته باشیم دیه یکی از این مجازات های مالی است که به منظور اعمال بر مجرمین تعیین شده که این جانب به عنوان موضوع کار تحقیق خود انتخاب نموده ام که امیدوارم با راهنمایی استاد گرامی جناب آقای دکتر شیخ الاسلام که از زحمات ایشان و راهنمایی مفیدشان کمال تشکر را دارم بتوانم کار مفیدی را ارائه دهم.

۲-۱ تاریخچه دیه:

پیش از اسلام قبایل مختلف عرب تابع نظام واحدی نبودند، آنان از عاداتی کهن پیروی می کردند که به طور عمیق در افکار و جانهایشان نفوذ کرده بود. اعمال زور در زندگیشان نقش عمده داشت و انتقام جویی از اصول بسیار مقبول آنان به شمار می آمد. قدرتی غالب که بتواند اراده خود را بر افراد همه سرزمینهای عرب نشین اعمال و تجاوز گر را تنبیه کند وجود نداشت. اما هر قبیله برای خود رئیسی مورد احترام داشت که همه افراد قبیله سخن و فرمانش را می پذیرفتند. لیکن نفوذ این رئیس در خارج به ثروت آنها و تعداد جنگاوران و نه امت آنان بستگی داشت.

هر فرد عرب به قبیله خود دلبنگی عمیق داشت اگر فردی خارج از آن شخص از افراد قبیله را مورد تعدی و تجاوز و آزار قرار می داد. همه به کین خواهی بر می خواستند افراد قبیله شخص متجاوز هم به دفاع از وی می پرداختند و اوئ را مورد حمایت قرار می دادند.

بنابراین پیش از اسلام آنچه مورد توجه اعراب بود انتقام جویی و کین خواهی بود و این کار به حق یا ناحق انجام می گرفت که درد استانهای ادبی کهن این قوم و نیز اشعار جاهلیت با نمونه هایی از آن روبه رو می شویم.

می گویند مردی شخص از افراد عرب را کشت، خویشاوندان قاتل، نزد پدر مقتول آمدند و به او گفتند چه کنیم تا از ما خرسند شوی گفت یکی از سه کار: یا پسرم را زنده کنید، یا خانه ام را از ستارگان آسمان پر کنید و یا خودتان قاتل را به من بسپارید تا او را بکشیم و یا وجود همه اینها فکر نمی کنم موجبات نسلی خاطرم را فراهم کنید و احساس رضایت کنم، مطلب قابل توجه دیگر این بود که انتقام جوئی مسئله ی خصوصی به شمار نمی آید و تنها اولیای مقتول نبودند که به خون خواهی بر می خواستند بلکه این موضوع به همه ی افراد قبیله مربوط می شود و همه به حمایت از مبنی علیه و یا اولیایی اقدام می کردند. و حتی این حمایت افرادی را که از آن قبیله نبوده اند لیکن در پناه ایشان می زیستند فرا می گرفت و این یک اصل کلی بود که هر فرد قبیله کمر به خون خواهی و می بست و اگر موفق می شد خودش قاتل را هلاک می کرد. زنان در این موارد نقشی مهم ایفا و مردان را به انتقام حیانی تحریک می کردند زنی به نام حوله از بنی رئام که سی مرد از افراد قبیله اش به قتل رسیده بودند از انگشتان کوچک دستهای مسئولان گردیندی فراهم ساخت و برگردنش آویخت و ضمن قرائت اشعاری مردان را به انتقام جوئی بر می انگیخت.

مع هذا از این روایت چنین استنباط می شود که عبدالمطلب در جاهلیت برای قتل ۱۰۰ شتر به عنوان دیه سنت گذاشت که اسلام آن را امضاء و اجرا کرد.[۱]

۱-۳ پیدایش دیه اختیاری:

صلح و گذشت از انتقام در برابر دریافت عوض و مال، در میان اعراب پیش از اسلام امری نا خوشایند به شمار می آمد، لیکن بعدها مردم بدان اقبال کردند. این اقبال متعاقب جنگهایی پدید آمد که به هلاکت نفوس بسیار انجامیده بود و آنها عاقبت از این همه خصومت و کشتار به ستوه آمده بودند و از راه ترافی بر اخذدیه می کوشیدند که به آرامش و امنیت دست یابید. از اینجا این نتیجه به دست می آِد که صلح در ازای اخذ مال و دیه نزد تا زیان قبل از اسلام شناخته شده بود و علت این کار احساس نیاز مبرم به امنیت بود همین نیاز به استقرار صلح موجب شد که کسانی میان قبایل متخاصم به وساطت بپردازند به طوری که هیچ کدام از طرفین به جبر و ضعف و مال طلبی متهم یا متصف نشوند.[۲]

۱-۴ فلسفه دیه:

و ما کان لمومن ان یقتل مومنا الاخطا و من قتل مومنا خطا قتحریر رقته مومنه و دیه مسلمه الی اهله الما ان یصد قوافان کان من قوم عدو لکم و هو مومن فتحریر رقیه مومنه و ان کان من قوم بیکم و بینم میثاق فدیه مسلمه الی اهله و تحریر رقمه مومنه فمن لم یجد فصیام شهرین متتا بعین ثوبه من الله و کان الله علیما حکیما.[۳]

یعنی هیچ مومنی را نرسد که مومنی را به قتل رساند مگر به خطاء مرتکب آن شود، در صورتی که به خطاء هم مومنی را به قتل رساند باید به کفاره این خطاء بنده مومنی را آزاد کند و خونبها مقتول، به صاحب خون بپردازد مگر آنکه ورثه دیه را به قاتل ببخشد و این مقتول اگر یا آنکه مومن است از قومی باشد که با شما دشمن و محار بند در این صورت قاتل (دیه ندهد) لکن بر او است که بنده مومن را آزاد کند و اگر مقتول از قومی است که میان شما و آن قوم عهد و پیمان بر قرار بوده پس خونبها را به صاحب خون پرداخته و بنده مومنی نیز به کفاره آزاد کند و اگر بنده ای نباید بایستی دو ماه متوالی روزه بدارد. این توبه از طرف خدا پذیرفته است و خدا ( به اعمال خلق و جزار آن) آگاه و بصیر و به همه امور دانا و حکم است.

مقصود از دیه و خونبها قیمت گذاری کردن انسان نیست زیرا انسان گران بهاء ترین و ارزشمند ترین موجود نظام خلقت است. ارزش و بهاء انسان معنوی است. و منزلت و فضیلت انسان بر اساس ارتباطی است که یا خداوند متعال دارد و الماترین مرتبه انسان خلاقت الهی است. زمین و آسمان برای انسان آفریده شده که با بهره مندی از آن به سعادت و رستگاری نائل شود.

با توجه به ارزش معنوی انسان و مرتبه و الایی که اسلام برای انسان قائل شده است، قیمت گذاری مادی انسان غلط است. زیرا هر قیمت مادی و اقتصادی برای انسان تعیین گردد و ارزش انسان بی برتر و والاتر از آن است. لذا امکان تعیین ارزش مادی و اقتصادی برای انسان منتفی است علاوه اینکه اگر به ویژگیها و تواناییهای افراد و آحاد انسانها توجه شود بی تفاوتها میان آنها مشاهده می گردد.

اثری که دیه در جامعه دارد همانند اثر قصاص است یعنی به گونه ای مانع از جرات نمودن بر خونریزی می شود، همچنانکه قصاص، مانع خونریزی و آدمکشی است جز اینکه اثر دیه در ممانعت و جلوگیری از آدمکشی، برابر و مساوی با قصاص نیست. مرتبه ضعیف تر قصاص محسوب می شود. چون که دیه سبب جلوگیری از خونریزی و آدمکش می شود. آن را « عقل » هم نامنیدند، به جهت آنکه یکی از معناهای « عقل » منع کردن است، دیه مانع و باز دارنده از آدمکش است، آن را عقل می گویند.

علاوه بر اینکه دیه از هدر بودن و هدر رفتن خون افرادی که شرعاً ریختن خون آنها ممنوع است. ممانعت می نماید. زیرا افرادی که به علت کیفر شرعی یا قصاص، خونشان ریخته می شود، خونشان هدر است و خودشان مهدور الدم هستند. قصاص و دیه ندارند، اما افرادی که شرعاً ریختن خون آنها حرام و ممنوع است، در صورتی که به قتل برسند، قصاص یا دیه دارند، عفو از قصاص و دیه نیز دلیل مهدور الدم نبودن مقتول است.

در حقیقت پرداخت  دیه، نوعی احترام به انسان و گرامی داشت  خون انسان است اگر دیه نباشد و نسبت به ریخته شدن خون انسان، احساس مسئولیت نشود در نظام اجتماعی و زندگی جمعی با کمترین اختلاف و تعارض اقدام به ریختن خون یکدیگر می نمایند و زندگی در جامعه نا امن می شود. دیه یا قصاص نوعی احساس مسوولیت و ایجاد امنیت در زندگی اجتماعی می گردد.[۴]

 ۱-۵ تعاریف دیه:

دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو به مبنی علیه یا به ولی یا اولیاء دم او داده می شود. در اصطلاح فقهی دیه مقدار مالی است که از طرف قائل به اولیاء دم پرداخت می شود. در قتل عمدی با وجود در خواست ولی دم و امکان قصاص محلی برای پرداخت و مطالبه نیست، اما در صورتیکه ولی دم، دیه قتل طلب کند و قاتل نیز راضی باشد. دیه جار قصاص را خواهد گرفت.

البته در قتل عمدر طرفین می توانند به کمترین یا به بیشتر از آن توافق نماید بطور کلیدر قتل عمدی، واجب اصل قصاص است نه یکی از دو چیز قصاص یا دیه اما در صورتیکه قاتل فرار کند یا اصلاً هلاک شود تکلیف چیست؟ اگر قاتل قتل عمدی فرار کرد و اجرای قصاص بر او ممکن نشد یا اینکه مرد. دیه از مال قاتل اخذ می شود و اگر مال نداشت و یا اگر داشت اما اخذ دیه از آن ممکن نشد از مال الاقرب فالاقرب نیست به وی گرفته می شود![۵]

قانون جمهوری اسلامی در ماده ۲۹۷ قانون مجازات اسلامی نیز می گوید: دیه قتل عمد در مواردی که که قصاص ممکن نباشد و یا ولی مقتول به دیه راضی شود یکی از امور ششگانه خواهد بود لیکن فقط در مورد شتر لازم است که سن آنها از ۵ سال گذشته و داخل در سال ۶ شده باشد. به نظر می رسد که تعلق دیه در ۱۸ صورت عدم امکان اجرای قصاص نیست به قاتل به شرطی که سبب آن خود ولی دم نباشد منصفانه است زیرا که اگر مرگ قاتل موجب سقوط دیه مقتول گردد قاتل ممکن است پس از ارتکاب جنایت با خودکشی خون مجنی علیه را باطل سازد و این امر بر خلاف عقل و منطق و مصالح جامعه است. بنابراین لازم است عواقب و خیم جنایت دامنگیر جانی در هر حال باشد و هیچ امری از امور حتی مرگ وی نباید حق ثابت و مسلم اولیاء دم را متزازل نماید. علیمزا در صورتیکه ولی دم خود قصاص جانی را به تاخیر نیانداخته و موجبات بطلان دم مجنی علیه را فراهم کرده باشد قاتل بمیرد یا فرار کند بطوری که دسترسی بر وی ممکن نباشد یا خودکشی کند و امثال آن دیه از مال قاتل و الما از محل دیگر پرداخت گردد.