عنوان :

تحقیق بررسی ساختار سرمایه و منابع تأمین مالی بانک ملت و راههای بهینه کردن آن

تعداد صفحات :۱۴۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

 هر سازمان، شرکت و یا موسسه ای به دنبال رسیدن به اهداف خاصی میباشد و بانکها و موسسات انتفاعی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و آنها نیز درپی دستیابی به سودآوری بعنوان هدفی از اهداف وجودی خود و همچنین برای تضمین ادامه حیات خود میباشند. در این بین بانک ملت نیز برای رسیدن به اهداف و همچنین برای اطمینان از تداوم حیات خود، باید که سود خود را حداکثر نماید. افزایش سود بانک از طریق افزایش درآمدها و کاهش هزینه ها امکانپذیر میباشد. یکی از اقلام هزینه ها ،هزینه های ثابت تامین مالی میباشد که جهت افزایش سودآوری بانک ، بایستی حداکثر تلاش جهت تامین مالی از طریق کسب منابع مالی ارزان مبذول گردد. منابع تامین مالی درساختار سرمایه متبلور می باشند و ترکیب ساختار سرمایه بر هزینه ثابت تامین مالی و ریسک مالی و درنتیجه بربازده حقوق صاحبان سهام تاثیر میگذارد. بنابراین ضرورت دارد که ساختار سرمایه بانک مورد بررسی قرارگرفته و همچنین ساختار سرمایه بهینه آن تعیین گردد. هدف اصلی از انجام این تحقیق، تعیین ساختار سرمایه مطلوب برای بانک ملت با توجه به  میزان ریسک و هزینه  سرمایه آن بر طبق مقررات و استانداردهای  بین المللی می باشد .

در جهت رسیدن به این اهداف، ساختار سرمایه بانک ملت در یک دوره ده ساله مورد بررسی قرارگرفت که اطلاعات لازم از صورتهای مالی بانک استخراج گردید. برای بررسی بهینه بودن ساختار سرمایه از معیارهای هزینه سرمایه و مقررات مربوط به سرمایه استفاده شده است. بمنظور محاسبه هزینه غیر‌عملیاتی سپرده ها، نرخهای تخصیص هزینه های غیرعملیاتی به سپرده ها مشخص و سپس هزینه غیر‌عملیاتی سپرده هاوسرانجام هزینه کل سپرده ها محاسبه گردید.پس از محاسبه هزینه هر یک از اقلام سرمایه، میانگین موزون هزینه سرمایه بانک محاسبه شد. فرضیه اصلی تحقیق به غیربهینه بودن ساختار سرمایه بانک دلالت دارد که این فرضیه از طریق چارچوب رسیدن به ساختار سرمایه بهینه ( در چهار مرحله:از نظر نسبت سرمایه به دارایی های ریسکدار، نسبت سپرده ها به بدهیها، نسبت سپرده های بلند‌مدت به کل سپرده ها و هزینه سرمایه) موردبررسی قرارگرفت.

واژه های کلیدی: ساختارسرمایه ،منابع تأمین مالی ، هزینه سرمایه، ساختار سرمایه بهینه، ریسک اعتباری، میانگین موزون هزینه سرمایه

فهرست مطالب

چکیده

فصل اول : طرح تحقیق
مقدمه
بیان مسئله تحقیق
ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
اهداف تحقیق
فرضیات تحقیق
روش تحقیق
روش گردآوری اطلاعات
قلمرو تحقیق
جامعه آماری
تعریف عملیاتی واژه ها

فصل دوم : ادبیات تحقیق
پیشینه تحقیق
تاریخچه بانک ملت
منابع تامین مالی بانکها در ایران
روشهای تامین مالی در شرکتها
ساختار سرمایه
نظریه های مربوط به ساختار سرمایه
انواع ساختار سرمایه
اهمیت سرمایه
عوامل مرتبط با ساختار سرمایه
هزینه سرمایه
هزینه حقوق صاحبان سهام
هزینه بدهی
هزینه سرمایه در شرکتها
هزینه سرمایه در بانکها
هزینه سرمایه
ساختار سرمایه بهینه
عوامل تعیین کننده ساختار سرمایه بهینه
ساختار سرمایه بانکها
اقلام ساختار سرمایه بانکها
ساختار مطلوب سرمایه بانک

فصل سوم : روش تحقیق
روش تحقیق
روش جمع آوری اطلاعات
ابزارهای پژوهش
توصیف متغیرها
جامعه آماری
روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات
محدودیت های تحقیق

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه
بررسی ساختار سرمایه
محاسبه هزینه سرمایه
محاسبه هزینه سپرده
محاسبه هزینه بدهی به بانک مرکزی و سایر موسسات اعتباری
محاسبه هزینه حقوق صاحبان سهام
محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه
آزمون فرضیات
بررسی بهینه کردن ساختار سرمایه

فصل پنجم :  نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه
خلاصه و نتیجه گیری
بیان مساله تحقیق
ضرورت و اهمیت موضوع
اهداف تحقیق
فرضیات تحقیق
روش تحقیق
روشهای جمع آوری اطلاعات
جامعه آماری
روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات
محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه
آزمون فرضیات
پیشنهادات
پیشنهادات مربوط به بانک ملت و سیستم بانکی
پیشنهادات برای تحقیقات آتی
فهرست منابع

منابع فارسی

عادل آذر و منصور مومنی، « آمار و کاربرد آن در مدیریت»؛ جلد اول، چاپ ا ول، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۷۵
عادل آذر و منصور مومنی، «آمار و کاربرد آن در مدیریت»؛ جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۷۵
اداره مطالعات و سازمانهای بین المللی؛ « استانداردهای بین المللی کفایت سرمایه و نظارت»  ، بولتن مالی و اقتصادی بین المللی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شماره ۳۲، اردیبهشت ۱۳۷۳
اسدالله افشاری ، «مدیریت مالی در تئوری وعمل» جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش، ۱۳۷۸
علی اصغر انواری رستمی، «مدیریت مالی و سرمایه گذاری»، چاپ اول، تهران: طراحان نشر، ۱۳۷۸
محمد بهمند و محمود بهمنی، بانکداری داخلی ۱، چاپ هفتم ، موسسه عالی بانکداری ایران» ،  پاییز ۱۳۷۹
عبدالله حسینی ، «تجزیه تطبیقی مدیریت منابع بانکهای تجاری در ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تیر ماه ۱۳۷۵
علی دلاور، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، چاپ سوم، تهران: انتشارات رشد ، ۱۳۷۸
زهره سرمد ، عباس بازرگان ، الهه حجازی ،«روشهای تحقیق در علوم رفتاری»، چاپ اول، تهران: انتشارات آگهه، ۱۳۷۶
۱۰٫  غلامرضا سلامی، «حسابداری عملیات بانکی بدون بهره»، ماهنامه حسابدار، شماره ۶، اردیبهشت ماه ۱۳۶۵
۱۱٫  سیر تحول بانکداری در ایران، مجله بانک اقتصاد، شماره ۱۶
۱۲٫  سیر تحول بانکداری در ایران، مجله بانک واقتصاد ، شماره ۵
۱۳٫  سیر تحول بانکداری در ایران، مجله بانک و اقتصاد، شماره ۱۵
۱۴٫  رضا شباهنگ، «مدیریت مالی» جلد اول، چاپ سوم، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی، ۱۳۷۶
۱۵٫ عبدالله امین حسن ، «سپرده های نقدی و راههای استفاده از آن در اسلام»، درخشنده محمد، چاپ اول، موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۷
۱۶٫  حسین عبده تبریزی ، «مدیریت مالی» جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات پیشبرد، ۱۳۷۰
۱۷٫  حسن قالیباف اصل، «بررسی تاثیر ساختار سرمایه ( اهرم مالی) بر روی ریسک سیستماتیک B سهام عادی شرکتهای پذیرفته شده در بازار بورس اوراق بهادار تهران»، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، ۱۳۷۳
۱۸٫  درویش کسرایی ، «بانک کشاورزی» ، چاپ  اول، ناشر بانک کشاورزی، ۱۳۷۳
۱۹٫ فردریک میشکین ، «پول ارز و بانکداری»، علی جهانخانی و علی پارسیان،  چاپ  اول، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۷۸
۲۰٫  زهرا نصرالهی، «برآورد هزینه سرمایه برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، رساله دکتری اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، بهار ۱۳۷۹
۲۱٫ ذیدالله نوروزی ناو، «محاسبه هزینه جمع آوری پول در بانکهای تجاری ایران و بررسی آن با بازده تسهیلات اعطایی بانکی» ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، سال ۷۶-۱۳۷۵
۲۲٫ ریموند پی نوو، «مدیریت مالی» جلد دوم، علی جهانخانی و علی پارساییان، چاپ  سوم، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۷۶
۲۳٫  علی اصغر هدایتی، حسن کلهر و محمود بهمنی، «علمیات بانکداری داخلی۲»، چاپ  هفتم،  موسسه عالی بانکداری ایران، بهار ۱۳۸۰


منابع لاتین:

Antonio Dias. Jr And Photios G.Loannou (1995), “Optimal Capital Structure For Privately-Financed Infrastructure Projects”, UMCEE Report No.95-10
Aswath Damondaran, “Finding The Right Financing Mix: “the Capital Structure Dicision”, Stern School of Business,  adamodar/pdfiles/ovhds/ch8.pdf
Benston Gorge, Iruine paul, Rosenfeld Jim and Sinkey Jr Joseph F (October 2000), “Bank Capital Structure” , regulatory capital and securities Innovation” , Federal Reserve Bank of Atlanta working paper 2000-18
Davis Henry. A & Sihler William W (1998), ” Building Value With Capital Structure Strategies,” University of Virginia, Financial Executives Research Fundation, Inc.
Giddy lan H. “Capital Structure : How Much Debt?” , New Yoruk university,  igiddy/copyfin/ibmcf6.pdf
Karim , R.A.A (1996), The Impact of The Basle Capital Adequacy Ratio Regulation on The Financial and Marketing Strategies of Islamic Banks”, International journal of Bank Marketing, Vol.14 , No.7
Marshall David And Venkataraman Subu (1999) ” Bank Capital Standards For Market Risk: A Welfare Analysis” , European Finance Review 2
Mike William and Steve Francis, “The Importance of Optimal Capital Structure”, Barclay capital, Optimal Capital Structure,    Philips Gordon M. “Capital Structure” , www. Rnsmith. Umd. edy/finance/gphillips/courses/Bmgp640/copstr.pdf
PresCott, Edward S. , “Regulating Bank Capital Structure to Control Risk”,  ۲۰۰۱/Prescott.
Satos, Joao Ac September 2000, “Bank Capital Regulation in Contemporary Banking Theory” , Bank for International Settelements , Basle, Switzerland. No.90.
Sinkey J.F Jr(1989),”Commercial Bank Financial Management in Financial Servies  Industry”, 3^rd.ed.Macmillan.ny
Sinkey Joseph F., Jr (1986), Commercial Bank  Financial Management, Macmillan
Welch Ivo. 1996, “A Primer on Capital Structure” , University of California. Los Angeles,  /capitstruct.pdf

 مقدمه:

     امروزه و به ویژه پس از بحران ورشکسته شدن بانکها در دهه ۱۹۹۰ ساختار سرمایه و نسبت سرمایه بانکها یکی از موضوعات مهم در عرصه بانکداری است و قانون گذاران را بر آن داشت تا برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی در آینده و به جهت حفظ سلامت نظام مالی و پولی داخلی و بین المللی تدابیری در این خصوص اتخاذ نمایند. در همین راستا کمیته بال در سال ۱۹۸۸ مشخص کرد که سرمایه بانک بایستی حداقل ۸ درصد ارزش موزون داراییهای ریسک دارش باشد.[۱]

     یکی از دلایل مهم بالابردن نسبت سرمایه در بانکها توانمند ساختن آنها برای مقابله با خطر عدم باز پرداخت تسهیلات بانکی از طرف وام  گیرندگان  (  ریسک اعتباری )   است. زیرا در شرایط بحرانی بانک از سرمایه خود به عنوان یک سپر در مقابل ورشکستگی استفاده می‌نماید. این هدف یعنی تضمین  سلامت  بانک در مقابل خطر ورشکستگی و حداکثر کردن سود سهامداران آن باعث شده است که موضوع بهینه کردن ساختار سرمایه بانک ( حداقل کردن خطر ورشکستگی و حداکثر کردن سود سهامداران) مورد توجه اندیشمندان  مالی و بانکداری قرار گیرد.

     از اینرو برای بهینه کردن ساختار سرمایه بانک درک و شناخت منابع مختلف مالی بانکها و هزینه هایی که بانکها به جهت تامین آنها متقبل می شوند و همچنین محاسبه میزان هزینه هریک از آنها برای مدیران مالی بانکها در خصوص تصمیم گیری در زمینه تأمین مالی و جهت دهی به گرایش بانک برای جذب ارائه کنندگان منابع خاص ( ارزان و کم ریسک ) بمنظور حداکثر کردن ارزش بانک دارای اهمیت فراوانی است .

 ۱-بیان مسئله تحقیق

اکثرنظریات موجوددرساختارسرمایه به ارتباط ساختار  سرمایه باهزینه سرمایه، ریسک شرکت وارزش شرکت اذعان دارندو همچنین تحقیقات انجام شده درایران دراین موضوع ارتباط بین ساختارسرمایه با هزینه سرمایه وریسک شرکت راتأیید می‌کنند.از آنجائی  که در زمینه ساختارسرمایه بانکها درایران تا به حال تحقیقاتی  انجام نشده است و از آنجا که ماهیت فعالیت و ساختار سرمایه بانکها از شرکتها متفاوت است، این سوال پیش می آید  که آیا یک ساختار سرمایه بهینه برای بانک وجود داردکه ضمن معقول کردن ریسک مالی آن، بازدهی حقوق صاحبان سهام را حداکثر نماید؟ آن ترکیب بهینه چگونه ترکیبی است؟

ساختارسرمایه ومنابع مالی بانک درواقع اقلامی هستند که درسمت چپ ترازنامه نشان داده می‌شوند. این اقلام منابعی هستند که بانک برای تامین مالی دارائیهایش ازآنهااستفاده می‌نماید . این منابع به دو دسته، حقوق صاحبان سهام (شامل سرمایه و سود انباشته) و بدهیها (شامل انواع سپردههای مردم نزد بانک، استقراض از سایر بانکها، استقراض از بانک مرکزی ، وجوه اداره شده  )  تقسیم میشوند .

به جهت ارتباط تنگاتنگی که بین ساختار سرمایه با هزینه سرمایه و ریسک مالی از یکطرف و همچنین بین هزینه سرمایه با ارزش واحد انتفاعی از طرف دیگر وجود دارد، موضوع ساختار سرمایه یکی از موضوعات مهم و با اهمیتی است که مدیران مالی شرکتها و بانکها در جهت کاهش ریسک مالی و درنتیجه کاهش خطر ورشکستگی و درعین حال افزایش سودآوری شرکتها و یا بانکها با توجه به محدودیتهای قانونی که دراین زمینه وجود دارد، دست و پنجه نرم می‌کنند، تا شاید بتوانند ترکیبی بهینه از منابع مالی برای حداکثر کردن ارزش بانک تعیین و عملی سازند. در مورد کم کردن ریسک مالی و ریسک تجاری بانک، نسبت سرمایه از موضوعات حائز اهمیت میباشد. از همین روبود که استانداردهای سرمایه مبتنی بر ریسک توسط کمیته بازل درسال ۱۹۸۸ برای پوشش دادن ریسک اعتباری ایجادگردید.[۲]

در این راستا جهت بررسی سوالات  فوق الذکر   ساختار سرمایه و هزینه سرمایه محاسبه شده  و ارتباط آنها با یکدیگر، بااستفاده از ضریب همبستگی پیرسون  مشخص میگردد.

 و همچنین برای تعیین بهینه بودن ساختار سرمایه  فعلی از طریق محاسبه چهار  نسبت مشروحه ذیل و مقایسه آنها  با میانگین صنعت استفاده می شود .

۱- نرخ کفایت سرمایه یا نسبت  سرمایه واقعی به داراییهای ریسکدار:

درکشورهایی که بانکها نظام مدیریت اطلاعات داخلی ضعیفی دارند، این شاخص ها به صورت درصدی از کل داراییها نمایان می گردد. میزانی که حداقل کمتر از ۵ تا۸ درصد نباشد باید به عنوان پایه در نظر گرفته شود . به هر صورت ، این درصد درموارد مختلفی به علت ریسکهای خاص بانک یا ریسکهای عمده خارج از ترازنامه افزایش
می یابد .  در کشورهایی که  نظام حسابداری و مدیریت اطلاعاتی پیچیده ای  دارند، شایسته است که  شاخص  کفایت  سرمایه  ( مبتنی بر ریسک ) را که توسط سیستم نظارتی کمیته بال تهیه شده است بپذیرند.

۲- نسبت سپرده ها به بدهی ها :

این نسبت باید نشان دهد که چه مقدار از داراییهای بانک ، توسط مدیریت در امور مولد بکارگرفته شده است . ولی از آنجا که اثاثیه و ابزار بانک در عین حال که برای حمایت از عملیات بانکی ضروری هستند ممکن است مستقیما” درآمد ایجاد ننمایند . استفاده غیر مولد ازبرخی از داراییها طبیعی است . همانطور که تنوع سازی ترکیب دارایی ها برای مقابله با ریسک تجاری برای سرمایه گذاران مهم و حائز اهمیت است ، متنوع سازی منابع تامین مالی برای بانکها هم از نظر نوع منابع و هم تعداد آنها به منظور کاهش ریسک خارج شدن یکباره منابع بانک و اطمینان از ثبات نسبی منابع لازم می باشد. از اینرو توجه به سپرده های بانک که از شمار بسیار زیادی از سپرده گذارن بدست آمده است ، در راستای رسیدن به این هدف می باشد .

۳- نسبت سپرده های بلند مدت به کل سپرده ها :

اهمیت  سپرده های بلند مدت برای  بانکها  بدلیل غیر دیداری  بودن  آنهاست. هر چند دستیابی به این سپرده ها هزینه های بالاتری را برای بانک ایجاد می کند اما  این سپرده ها با ثبات ترین منابع بانک به شمار می آیند و باتوجه به این خصوصیت آنها و در جهت تامین منابع مالی لازم برای تسهیلات اعطایی بلند مدت بهتر است از این نوع منابع استفاده شود .

۴- هزینه سرمایه:

از آنجا که سهامداران بانک در مقایسه با سپرده گذاران و سایر بستانکاران ، در وصول طلب خود در رتبه بعدی قرار دارند خطر بیشتری را متحمل می شوند. لذا برای راکد ماندن سرمایه خویش منطقا” انتظار پاداش بیشتری ، نسبت به سپرده گذاران بانک ، دارند . بنابراین سرمایه ، منبع پرهزینه ای برای تامین وجه می باشد . به دلیل آنکه سرمایه به عنوان پشتوانه ای برای تضعیف ارزش داراییهای مخاطره آمیز در نظر گرفته می شود . پرداخت هر گونه وامی توسط بانک ، تخصیص مبلغ متناسبی از سرمایه ، مطابق بامیزان کفایت سرمایه را ایجاب می نماید .

یکی از مهمترین معیارها برای بررسی بهینه بودن ساختار سرمایه استفاده از هزینه سرمایه میباشد. از همین روست که ساختار سرمایه بهینه را ترکیبی از منابع مالی
می دانند که دارای کمترین میانگین موزون هزینه سرمایه  باشد . این امر از طریق بدست آوردن ارزانترین  منابع ( کاهش هزینه های عملیاتی از قبیل سود ، جایزه ،…) حاصل میشود که این خود افزایش سود آوری بانک رادر پی دارد .

۲- ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

هر سازمان، شرکت و یا موسسه ای به دنبال رسیدن به اهداف خاصی میباشد و بانکها و موسسات انتفاعی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و آنها نیز درپی دستیابی به سودآوری بعنوان هدفی از اهداف وجودی خود و همچنین برای تضمین ادامه حیات خود میباشند. در این بین بانک ملت نیز برای رسیدن به اهداف و همچنین برای اطمینان از تداوم حیات خود، باید که سود خود را حداکثر نماید. افزایش سود بانک از طریق افزایش درآمدها و کاهش هزینه ها امکانپذیر میباشد. یکی از اقلام هزینه ها ،هزینه های ثابت تامین مالی میباشد که جهت افزایش سودآوری بانک ، بایستی حداکثر تلاش جهت تامین مالی از طریق کسب منابع مالی ارزان مبذول گردد. منابع تامین مالی درساختار سرمایه متبلور می باشند و ترکیب ساختار سرمایه بر هزینه ثابت تامین مالی و ریسک مالی و درنتیجه بربازده حقوق صاحبان سهام تاثیر میگذارد. بنابراین ضرورت دارد که ساختار سرمایه بانک مورد بررسی قرارگرفته و همچنین ساختار سرمایه بهینه آن تعیین گردد.

۳ – اهداف تحقیق

هدف اصلی از انجام این تحقیق، تعیین ساختار سرمایه مطلوب برای بانک ملت با توجه به  میزان ریسک و هزینه  سرمایه آن بر طبق مقررات و استا نداردهای  بین المللی می باشد .

اهداف جزئی :

۱- بررسی وضعیت ساختار سرمایه مطلوب  و ساختار سرمایه واقعی بانک ملت

۲-بررسی جایگاه و ترکیب انواع سپرده ها در تامین مالی دارایی های بانک ملت

۳- بررسی جایگاه تسهیلات دریافتی ازسیستم بانکی در تامین مالی دارایی های بانک ملت

۴- بررسی جایگاه حقوق صاحبان سهام در تامین مالی دارایی های بانک ملت

۵- محاسبه هزینه تأمین مالی سرمایه برای بانک ملت طی سالهای ۱۳۷۲تا ۱۳۸۱و ترسیم روند آن برای این سالها

۴- فرضیات تحقیق

 دراین پژوهش  برای پاسخگوئی به سئوال تحقیق ،  فرضیه ذیل مطرح شده است .

فرضیه اصلی – ساختار سرمایه واقعی بانک ملت بهینه نمی باشد .

فرضیه فرعی اول– هزینه تأمین مالی سرمایه بانک ملت بهینه نمی باشد .

فرضیه فرعی دوم- ریسک اعتباری بانک ملت بهینه نمی باشد.

۵-  روش تحقیق

روش انجام این تحقیق، ترکیبی ازروشهای توصیفی ، تحلیلی و مقایسه روند میباشد، دراین تحقیق برای جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع ازروش کتابخانه ای و  ازطریق بهره گیری ازاطلاعات مالی بانک درجهت تعیین هزینه سرمایه و بهینه کردن ساختار سرمایه آن ازروش توصیفی وتحلیلی استفاده میشود. وبرای ترسیم تغییرات هزینه سرمایه در سالهای موردنظر و مقایسه تغییرات اقلام  ساختار سرمایه، از روش  مقایسه روند استفاده  شده است.[۳]

۶- روش گردآوری اطلاعات :

برای گردآوری اطلاعات موردنیازدرانجام این پژوهش ازروشهای زیراستفاده میشود .

۱-  روش کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات مورد نیازدرزمینه ادبیات و پیشینه تحقیق استفاده شده است.

۲-  اطلاعات مالی موردنیازاز صورتهای مالی بانک استخراج گردید.

۷- قلمرو تحقیق

این پژوهش در بانک  ملت و براساس آمارهای دوره زمانی ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۱ انجا م میشود.

۸-  جامعه  آماری

جامعه آماری تحقیق مورد نظر بانک ملت میباشد.

 ۹-   تعریف عملیاتی واژه ها

ساختار سرمایه[۴] : به ترکیب بدهیها وحقوق صاحبان سهام، ساختارسرمایه گویند.[۵]

هزینه سرمایه[۶] : متوسط هزینه تأمین منابع مالی مورداستفاده شرکت و یا بانک  میباشد.[۷]

ساختارسرمایه بهینه[۸]: ساختاربهینه سرمایه، ساختاری است که درآن میانگین موزون هزینه سرمایه[۹](WACC)شرکت حداقل و ارزش شرکت حداکثرمیباشد.[۱۰]

میانگین موزون هزینه سرمایه: WACC)  ) برای محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه ، هزینه هر منبع سرمایه را در درصدی که آن قلم سرمایه در ساختار سرمایه دارد ضرب و حاصلضرب ها راباهم جمع می کنند.[۱۱]

ریسک اعتباری[۱۲]  : به عدم اطمینان در باز پرداخت وام و تسهیلات اعطایی بانکها بوسیله وام گیرندگان ، ریسک اعتباری  گویند.[۱۳]

نرخ کفایت سرمایه[۱۴] :حداقل نسبت قابل قبول سرمایه برای مقابله با ریسک اعتباری بانکها میباشد.[۱۵]

منابع مالی : وجوهی است که موسسه انتفاعی برای تامین مالی داراییهایش ازآنها استفاده  میکند.[۱۶]

دارایی ریسک دار[۱۷]: کلیه اقلام دارائیهای بانک اعم از اقلام بالای خط ( صندوق و د ارایی جاری و ثابت و ..) و زیرخط (تعهدات) ترازنامه ریسک پذیرند که باید برحسب ریسک مربوطه به ترتیبی که در آئین نامه مربوطه تعریف شده است موزون شوند.

دارائیها به تناسب نوع آن دارای ضرایب ریسک، متفاوتی می باشند.

۱- پیشینه تحقیق

       ساختار سرمایه و مباحث مرتبط با آن از موضوعات گسترده ای است که طیف وسیعی ازسازمانهای انتفاعی ( شرکتها ، بانکها و…) و غیرانتفاعی که خواهان کسب منابع مالی برای پیشبرد اهدافشان  هستند را  شامل  میشود . با بررسیهایی  که در دانشگاههای  سطح شهر  تهران  ( تربیت مدرس، تهران ، علامه طباطبائی ، شهید بهشتی ، امام صادق )، مرکز آمار ایران و پایگاههای اطلاعات اینترنتی انجام شد، تحقیقات مشابهی که دراین زمینه انجام شده است به شرح ذیل میباشد. لازم به ذکر است که کلیه این تحقیقات به بررسی ساختار سرمایه شرکتها پرداخته اند و هیچیکدام  پیرامون ساختار سرمایه در بانک نمی باشند. از این رو موضوعی که دقیقا”  مشابه موضوع این پژوهش باشد یافت نشده است .

۱-۱- درسال  ۱۳۷۳پایان نامه ای تحت عنوان ” بررسی تاثیر ساختار سرمایه (اهرم مالی) برروی ریسک سیستماتیک (ß)  سهام عادی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران”  جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران توسط آقای حسن قالیباف اصل انجام شد.

فرضیه تحقیق :  بین ساختارسرمایه شرکت و ریسک سیستماتیک سهام عادی (ß) آن شرکت در بازار بورس اوراق بهادار تهران ارتباط وجود دارد .[۱]

 نتایج حاصل از بررسی این فرضیه نشان داد که میانگین بتاهای اهرمی کوچکتر از میانگین بتاهای غیراهرمی میباشد. یعنی با استفاده بیشتر از اهرم (بدهی) ریسک سیستماتیک سهام شرکت دربازار بالاتر می رود.[۲]

 ۱- ۲- درسال ۱۳۷۵پایان نامه ای تحت عنوان ” محاسبه هزینه جمع آوری پول دربانکهای تجاری ایران و بررسی رابطه آن با بازده تسهیلات اعطایی بانک ” جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران توسط آقای زیداله نوروزی ناو  انجام شد.

 دراین پژوهش هدف اصلی پژوهشگر، طراحی و پیشنهاد مدلهایی است که به کمک آنها بتوان هزینه جمع آوری پول، نرخ کارمزد خدمات بانکی و نرخ حذف سرمایه گذاری جهت تسهیلات اعطایی بانکی را محاسبه و تعیین کرد.

فرضیه تحقیق:  بین هزینه جمع آوری  پول و نرخ تسهیلات اعطایی  بانکی ارتباط معنی داری وجود ندارد.

نتایح حاصل از بررسی این فرضیه  نشان داد که ارتباطی بین هزینه جمع آوری  پول و نرخ تسهیلات اعطایی  بانکی وجود  ندارد.

 ۱-۳-  درسال۱۳۷۶ تحقیقی تحت عنوان “بررسی رابطه بین نسبت بدهی باهزینه سرمایه در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ”  توسط حسن کمال آبادی برای اخذ درجه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی انجام شد. دراین تحقیق هدف بررسی روند هزینه سرمایه در رابطه با تغییرات ساختارسرمایه (نسبت بدهی) و همچنین تعیین رابطه بین هزینه سرمایه و ساختاردراین شرکتها بوده است.

نتایج حاصل از بررسی این فرضیه نشان داد که بین هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود دارد. به عبارتی هرچه ساختار سرمایه بهینه باشد هزینه سرمایه کاهش می یابد.

۱-۴- درسال۱۳۷۹تحقیقی تحت عنوان ” برآورد هزینه سرمایه برای شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران ”  توسط زهرا نصرالهی دردانشگاه تربیت مدرس برای دریافت درجه دکتری اقتصاد انجام شد.

          هدف از این پژوهش برقراری رابطه ای بین هزینه سرمایه و ساختارمالی بنگاه می باشد؛ سوال اصلی دراین تحقیق این است که بهترین ساختار سرمایه حداکثر کننده ارزش بنگاه چیست؟[۳]

فرضیات تحقیق[۴] :

۱- با افزایش وام درساختار مالی شرکتهای پذیرفته شده دربورس تهران هزینه سرمایه کاهش می یابد.

۲- رابطه اهرم مالی و هزینه سرمایه سهام عادی مستقیم  و فزاینده است .

نتایج حاصل از بررسی این فرضیات نشان داد که:

الف – رابطه خطی معکوس بین هزینه سرمایه و ساختارسرمایه وجود دارد.

ب- رابطه قوی بین هزینه سرمایه سهمی و اهرم مالی مشاهده نمی شود .

ج – یک رابطه خطی بین هزینه سرمایه و اهرم مالی وجود دارد.

۲-  تاریخچه بانک ملت

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، ایجاد تغییرات و تحولات اساسی در سیستم بانکی ایران به عنوان یک ضرورت مطرح گردید و در تاریخ ۱۷/۳/۵۸ براساس رای صادره از سوی شورایعالی انقلاب اسلامی ایران قانون ملی شدن بانکهای خصوصی به تصویب رسید. متعاقب آن در تاریخ ۲۸/۹/۵۸ مجمع عمومی بانکها با اجازه حاصل از ماده ۱۷ لایحه قانونی اداره امور بانکها که درجلسه مورخ ۳/۷/۵۸ شورای انقلاب بتصویب رسیده بود طرح ادغام بانکها را تصویب نمود. براین اساس بانک ملت قانوناً در تاریخ ۲۹/۹/۵۸ و عملا در ابتدای سال ۱۳۵۹ از ادغام بانکهای تجاری – خصوصی ذیل متولد و جانشین آنها شد .

۱- بانک ایران وعرب

۲- بانک بیمه ایران

۳- بانک بین المللی ایران

۴- بانک پارس

۵- بانک تجارت خارجی ایران

۶- بانک تعاونی و توزیع

۷- بانک تهران

۸- بانک داریوش

۹- بانک عمران

۱۰- بانک فرهنگیان

به این ترتیب براساس طرح ادغام بانکها کلیه سرمایه ها،  دارائیها، تعهدات، نیروی انسانی و واحدهای متعلق به بانکهای یادشده به بانک ملت منتقل شد و از آن زمان بانک به موجب اساسنامه مصوب دهم اردیبهشت ماه ۱۳۵۹  باهدف ارائه خدمات بانکی و تسهیل امور بازرگانی داخلی  و خارجی و فعالیت در رشته های تولیدی در جهت خدمت به اقتصاد کشور، با سرمایه اولیه ۵/۳۳ میلیارد ریال و با   ۱۳۶۰۰ نفر پرسنل و   ۱۲۲۵  واحد بانکی درسطح کشور آغاز به فعالیت نمود.

درطول ۲۳سالی که از تولد بانک میگذرد  بانک ملت  در بسیاری از فعالیتهای اقتصادی  خرد و کلان کشور حضور داشته به نحوی  که سپرده های آن از رقم   ۳/ ۲۸۶میلیارد ریال در آذر ماه ۵۸ به ۵۳۰۵۰  میلیارد ریال در پایان سال۸۲  رسیده است.  [۵]

۳- منابع تأمین مالی بانکها درایران

الف–  حقوق صاحبان سهام[۶]

۱- سرمایه[۷]

سرمایه شامل وجوهی است که درآغازتاسیس بانک بوسیله سهامداران فراهم شده است.[۸] سرمایه دارای بیشترین هزینه و کمترین میزان ریسک برای بانک می باشد. سهامداران آخرین افرادی هستند که سهم منفعت خود را از بانک می برند .

‌۲ – سودانباشته[۹]

این قلم نشاندهنده  سودی است که بانک از محل عملیات و یا از سایر درآمدها یش کسب نموده و متعلق به سهامداران می باشد که بین آنها توزیع  نشده است. میزان هزینه و ریسک این نوع  تامین مالی به اندازه سرمایه  می‌باشد .

ب- بدهی ها:

۱-سپرده ها

درقانون عملیات بانکی بدون ربادرزمینه تجهیز منابع پولی(بانک)درماده سه گفته شده است که بانکها می توانند به قبول سپرده(بطور اعم)مبادرت نمایندوسپرده ها نیز بر دو گونه است:سپردههای قرض الحسنه و سپردههای سرمایه گذاری مدت دار.درضمن سپرده های قرض الحسنه را بدو قسمت جاری و پس انداز تقسیم نموده است.[۱۰]

۱-۱- سپرده قرض الحسنه جاری

این سپرده بوسیله افرادی که می توانند از خدمات چک استفاده کنند، تشکیل می شود و قسمت نسبت زیادی از سپرده های بانکها را تشکیل می دهد. به این نوع سپرده هیچگونه سودی تعلق نمی گیرد ،بلکه بانک درمقابل استفاده ازاین سپرده ها،به صاحبان سپرده ها خدمات بانکی ازقبیل صدور دسته چک ،وخدمات مربوط به وصول وپرداخت چکها و…ارائه می نماید .

۱-۲- سپرده قرض الحسنه پس انداز

این سپرده، یک سپرده  دیداری  بوده و بانک بعنوان امین از سپرده نگهداری   می نماید. بانک برای این نوع  سپرده ها علاوه بر ارائه خدمات، جوایزی نیز اهداء می نماید .

۱-۳- سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت

دراین نوع سپرده ها، سپرده گذار به بانک حق وکالت یا توکیل میدهد تا سپرده وی را طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا در قالب عقود مختلف بصورت مشاع بکار گرفته و منافع حاصله را طبق مقررات و آیین نامه مربوط باداشتن حق مصالحه بین بانک و سپرده گذار به تناسب مبلغ و مدت پس از کسر حق الوکاله پرداخت نماید و چنانچه مشتری حق تمدید را به بانک داده باشد، تمدید با ضرایب یکی خواهد بود. این سپرده شامل سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه مدت عادی و ویژه می باشد . جهت تشویق سپرده گذاران و جذب مشتریان طبق مصوبه شورای پول و اعتبار می توان حساب سپرده کوتاه مدت بانرخ ۲% بیشتراز سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت افتتاح نمود . مبلغ این سپرده ها در طول مدت دوره سپرده گذاری ثابت بوده و قابل تغییر نمی باشد. مدت سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت ویژه شش ماه از تاریخ صدور بوده ودر سررسید در صورت عدم دریافت دستور کتبی از سوی سپرده گذار نیز بارای دوره های بعدی شش ماه قابل تمدید میباشد.

۱-۴- سپرده گذاری خاص برای دریافت تسهیلات

بانکها باتوجه به مجوز بانک مرکزی به منظور نگهداری سپرده متقاضیان استفاده از تسهیلات مسکن ،اقدام به افتتاح حساب تحت عنوان سپرده خرید مسکن مینمایند.متقاضیان میبایستی برای دوره های معین، مبالغ مشخصی را نزدبانک بسپارند تابتوانند از تسهیلات خرید مسکن استفاده کنند.بانک به متقاضیان مربوطه درصورت انصراف ازدریافت تسهیلات مسکن، سودی معادل سود سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت  پرداخت  مینماید. [۱۱] این نحوه سپرده گذاری برای سایر انواع تسهیلات نیز قابل تعمیم است و عمدتاً در مواردی رخ می دهد که بازار مالی با اضافه تقاضا برای وجوه روبرو باشد و منابع بانک تکافوی متقاضیان تسهیلات را نمی نماید.

۱-۵- سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت

شامل سپرده هایی است که بانک بعنوان وکیل از جانب سپرده گذاران به سرمایه گذاران وام اعطاء می‌نماید وسود حاصل رابین خود و سپرده گذار تقسیم می نماید. این نوع سپرده ها معمولا ۱ساله تا  ۵ ساله می باشند و بانک برای هردسته از آنها بطور علی الحساب سود خاصی را پرداخت می نماید. سپرده گذار در مدت قرارداد حق برداشت از حساب راندارد .

۲- وام از بانک مرکزی

شامل وجوهی است که بانک مرکزی درجهت انجام اهداف خاص و یا پرداخت تسهیلات  خاصی ( تسهیلات  تکلیفی و یا وجوه اداره شده ) دراختیار بانک خاصی ( مخصوصاً بانکهای  تخصصی ) قرار میدهد.

۳- استقراض ازسیستم بانکی

بانکها در جهت رسیدن به اهداف خود و نیز دستیابی به سود آوری بیشتر، اقدام به استقراض از سایر بانکها می کنند، تا بتوانند از منابع ارزان قیمت در جهت افزایش سودآوری خود استفاده نمایند .

۴- وجوه اداره شده

        وجوهی است که از طرف سازمانها یا موسسات برای مصارف مشخصی با شرایط معین دراختیار بانک گذاشته میشود.[۱۲]

  ۵- استقراض از محل صندوق ذخیره ارزی

بانکهاو سایر ارگانها در جهت رسیدن به اهداف خود و نیز دستیابی به سودآوری اقدام به استقراض از صندوق ذخیره ارزی می کنند. تا بتوانند از منابع ارزان قیمت در جهت افزایش سود آوری خود استفاده نمایند

براساس مقررات مصوب « صندوق ذخیره ارزی» بانکها می توانند از محل این صندوق تسهیلات ارزی بازپرداخت ارزی به مشتریان و متقاضیان وامهای ارزی پرداخت نمایند.

۶-  بروات پرداختنی

       شامل برواتی است که بانک باید از وجوه خود بپردازد .

۷-  بروات وصولی

       برواتی است که بانک ازمشتریان گرفته وقبول نموده آنها را وصول می کند.

۸- بروات قبولی و پذیره نویسی شده

      برواتی که بانک به نفع مشتریان پشت نویسی می نماید تا مبالغ مندرج در بروات را درسررسید پرداخت نماید.

۴- روشهای تامین مالی در شرکتها

الف) روشهای تامین مالی کوتاه مدت

تعهدات
بستانکاران تجاری
پیش دریافتهای سرمایه در گردش از بانکهای تجاری
سپرده های عمومی و بین شرکتی
وامهای کوتاه مدت از موسسات مالی و …

ب) روشهای تامین مالی بلندمدت

 سهام عادی
سهام ممتاز
اوراق قرضه و اوراق بهادار قابل تبدیل به سهام
وام های میان مدت بانکی
قراردادهای اجاره و …

با مقایسه روشهای تامین مالی بانکها و شرکتها ملاحظه می شود که بانکها منابعشان را از سه طریق «سپرده ها، وامها وسرمایه» تامین می کنند که بخش اعظم این منابع را سپرده ها تشکیل می دهند سپرده ها انواع مختلفی را شامل می شوند که هر یک از آنها دارای نرخ هزینه عملیاتی خاصی می باشد.

۵-ساختارسرمایه

      به ترکیب بدهی ها و حقوق صاحبان سهام ساختار سرمایه می گویند. تصمیمات مربوط به ساختار سرمایه شرکت دارای دوجنبه است:[۱۳]

۱-  میزان سرمایه موردنیاز ۲-  ترکیب منابع تامین مالی .

      ترکیبات ساختار سرمایه که ناشی از ترکیب های مختلف ازمنابع مختلف تامین مالی است برهزینه سرمایه و ریسک مالی شرکت تاثیر میگذارد. از اینرو، تعیین ساختار سرمایه برای صاحبان و مدیران شرکت حایز اهمیت فراوانی است. دراین زمینه نظریه های متفاوتی وجود دارد که ما در اینجا به آنها اشاره میکنیم .

۵-۱-نظریه های مربوط به ساختارسرمایه

---