عنوان :

تحقیق تاثیر نفت عراق بر اقتصاد جهان پس از سرنگونی رژیم صدام

تعداد صفحات : ۳۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از آنجائیکه کشور عراق دومین کشور ثروتمند جهان از لحاظ منابع نفتی است،‌ هدف از این پژوهش آن است که تاثیرات جنگ بر کشورهای حوزه خلیج فارس، صادرات نفت عراق بر اعضای اوپک و اقتصاد جهان مورد بررسی قرار گیرد.

این پژوهش مشتمل بر یک مقدمه، سه فصل می باشد. در فصل اول ابتدا در طرح مسئله یک تصویر کلی از وضعیت نفت عراق وآینده آن در معادلات اقتصادی جهان ترسیم شده است و در فصل دوم به رابطه میان نفت عراق و جنگ دوم خلیج فارس پرداختیم که این فصل شامل دو گفتار است: الف- ریشه‌های جنگ دوم خلیج فارس و مسئله نفت که به مشکلات اقتصادی در آمریکا و مسئله تقاضا اشاره می کند و گفتار دوم: ب- اثرات جنگ دوم خلیج فارس بر افزایش قیمت نفت، دراین قسمت ضمن بررسی علل افزایش نفت یکی از دلایل آن کاهش صادرات محصولات نفتی عراق از مجموعه کشورهای صادر کننده و دیگر افزایش جهانی مصرف نفت وازدیاد تقاضا اشاره می‌شود. در فصل سوم به مبحث نفت و اقتصاد جهانی پرداختیم که شامل  سه گفتار می‌باشد .

افزایش بی سابقه تقاضای نفت در آسیا، کاهش قیمت دلار و کاهش سطح تولید میدانهای قدیمی نفت موجب افزایش ساختاری قیمت نفت گردیده است. در چنین شرایطی، با توجه به پایین بودن سطح فعلی مازاد ظرفیت  تولید، هر گونه اختلال در چرخه تولید نفت می‎تواند موجب افزایش شدید قیمت نفت گردد. نقش نفت در اقتصاد کشورهای نفت خیز است. ایران وعراق را به عنوان نمونه ذکر می‌کنم. در ایران زمان شاه به بهانه توسعه، ساختارها به کلی دگرگون شد. به عنوان مثال کشاورزی ایران به سرعت دچار افول شد، در عراق هم همینطور بود. توسعه صنعتی درایران و عراق، به شکل جانشینی واردات به ویژه تولید فراورده‌های صنعتی سنگین و جدید دارد. هزینه کردن درآمدهای نفتی و الگوی مصرف حاصل ازاین درآمدها معمولا مشوق صنایع خدماتی است. متاسفانه بخش اعظم سرمایه گذاری، راهی بخش ساختمان سازی شده است. دهه ۱۹۷۰ دهه انفجار مصرف وحتی مصرف گرایی در کشورهای نفتی خاورمیانه بود. تغییر الگوی مصرف به محض پاگرفتن آن دشوار است و ممکن است در آینده آثاری بر چشم انداز سیاسی واقتصادی این کشورها داشته باشد. تغییر پذیری و نوسانهای قیمت به طور عمده دربی ثباتی درآمد ملی و رشد اقتصادی نمود می یابد. به خاطر الگوی شدید مصرف در کشورهای نفت خیز خلیج فارس واشتهای این کشورها به خرید تسلیحات و حیف و میل نمودن ثروتهایشان و وارد نمودن صنایع مونتاژ بعید است، در این کشورها توسعه اقتصادی رخ دهد. در حقیقت با افزایش درآمدهای کشورهای اوپک آنها متقاضی کالاهای صنعتی خواهند شد واز این طریق تقاضا تحریک می‌شود پس اگر قیمت نفت پایین باشد، کشورهای اوپک تقاضای کمتری برای خرید خواهند کرد و بدین ترتیب اقتصاد کشورهای صنعتی دچار رکود می شود. به نظر ژان کلود تریشه رئیس بانک مرکزی اروپایی اقتصادی جهانی متحمل یک شوک جدید خواهد شد و این مسئله از مضرات افزایش قیمت نفت است. افزایش قیمت نفت روی همه چیز تاثیر خواهد گذاشت. از جمله:‌ حمل و نقل ، فولاد، شیمی، صنایع و پلاستیک، فلزات بسته‌بندی و رشته حمل ونقل مخصوصا هوایی که باید یک فاکتور ۷۶ میلیارد دلار را پرداخت کند. عوامل بیشماری برای بالا نگه داشتن قیمت نفت وجود دارند که ریسکی ازآنها کمبود عرضه نفت عراق است و دیگر تقاضای آمریکا، هند وچین است. البته خطر جنگ در خلیج، عدم اطمینان روی وضع مناطق نفتی شمال عراق، کشمکش میان آمریکا و ونزوئلا، و بین تهران و واشنگتن درباره مسائل اتمی ایران، تجدید تهدید اعتصاب نیجریه، چنین عدم اطمینانهائی موجب از دست دادن ۸/۱ میلیون بشکه نفت د رسال ۲۰۰۴ بوده است.

واژه های کلیدی: کشور عراق، نفت، صادرات، واردات، اعضای اوپک، اقتصاد جهان، قیمت نفت، جنگ، ایران

فهرست مطالب

فصل اول (کلیات)
طرح مسئله    ۱
اهداف تحقیق     ۳
اهمیت تحقیق    ۳
سوال اصلی    ۴
سوال فرعی    ۴
فرضیه تحقیق    ۴
متغیرها و  مفاهیم عملیاتی     ۴
روش تحقیق    ۴
مشکلات و موانع تحقیق    ۵
سازماندهی تحقیق    ۵
فصل دوم:‌ نفت عراق و مسئله جنگ
الف:‌ ریشه‌های جنگ دوم خلیج فارس و مسئله نفت    ۶
ب: اثرات جنگ دوم خلیج فارس بر افزایش قیمت نفت    ۹
فصل سوم: نفت و اقتصاد جهانی
الف: علت افزایش عوائد نفتی اوپک از سال ۲۰۰۳ به بعد    ۱۴
ب: تاثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کشورهای صادر کننده نفت    ۱۶
ج: تاثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کشورهای وارد کننده نفت    ۱۷
نتیجه گیری     ۱۹
منابع و ماخذ    ۲۹

منابع وماخذ:

۱- ذاکر، جواد. کارشناس اقتصادی، عنوان مقاله: افت یارانه های حزب بعث برای مدیران جدید  اقتصاد عراق، جمعه ۱۲۹ آوریل ۲۰۰۵ جام جم آن لاین

۲-   شر، هرمان. عنوان مقاله: چالش‌های صنعت نفت در عراق، ترجمه : عباس فیاض منش، مجله آفتاب ،‌شماره ۲۳ اسفند ۱۳۸۲

۳-   کولیک ، هولکر. عنوان مقاله:‌ بی‌نصیب از نفت عراق،‌ مترجم: آتوسا بی‌طرف متبع:‌اکونومیست، ۵ آوریل ۲۰۰۵

۴-   سادوفسکی، یحیی. جنگ برای نفت، منبع لوموند دیپلماتیک،‌۲۰۰۳

۵-  لین، جان. خبرنگار بی بی سی در وزارت امورخارجه آمریکا،‌ عنوان مقاله:‌ نفت عراق، رویا یا سراب، منبع:‌خبرگذاری بی بی سی، ۲۷/۹/۲۰۰۳

۶-   موسی خانی، علیرضا. امید به افزایش تولید عراق شانا، گروه مقاله: ۲۵/۲/۱۳۸۴

۷-   پوشا،‌ جهانگیر. ژئوپلتیک نفت در جهان، مترجم: علیرضا کوهکن،‌ منبع: اکونومیت یکشنبه ۸ خرداد ۱۳۸۴

۸-   موسی خانی، علیرضا. نقش دولت در اقتصاد کشورهای نفت خیز، شانا،‌گروه مقاله ۱۲/۲/۱۳۸۴

۹-     International Economic out look  , sep 2004

۱۰-   مولوی محمدعلی . تحولات قیمت نفت در بازار جهانی، منبع: نشریه نیمروز جمعه ۱۳ خرداد ۱۳۸۴

۱۱-Isard and D. Laxton.”the macroanomic effects of higher oil prices” , IMF.B.Hunt , p

۱۲-Years on “Economic outlook , october 2004 jhon H.Makin” the recovery three

فصل اول (کلیات)

طرح مساله:

حمله امریکابه عراق با وجود هزینه‌های کلان سیاسی و اقتصادی‌اش برای این کشور، از دیدگاه اقتصادی گسترش و تعمیق و تحمیل رژیم سرمایه داری است، که قلب تپنده آن را نفت تشکیل می‌دهد. این جنگ به خاطر تصاحب منابع نفتی عراق نبود، ولی نفت همواره ماده‌ای استراتژیک برای اقتصاد نظام سرمایه‌داری محسوب می‌شود. از لحظ موقعیت ژئوپلتیک عراق در بطن منطقه نفت خیر خاورمیانه قرار دارد. به دلیل سیاستهای غلط حزب بعث در اقتصاد عراق، در حال حاضر بیش از ۹۵% درآمدهای این کشور را در آمدهای حاصل از فروش نفت تشکیل می‌دهد.^([۱]) ۰(یعنی اقتصاد کاملا تک محصولی) ذخایر  اثبات شده نفت این کشور ۱۱۵ میلیارد بشکه است که بعد از  عربستان دومین کشور نفت خیز جهان است و هنوز ذخایر اثبات نشده فراوانی نیز وجود دارد. اما تولید روزانه نفت در عراق به روزی ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه محدود مانده است. به دلیل آنکه در اثر جنگ صنعت نفت عراق به شدت صدمه دید و بعد از جنگ نیز تاسیسات و خطوط لوله‌های نفت در عراق به ویژه خط لوله شمال که نفت را از کرکوک به بندر جیحان در ترکیه انتقال می‌دهد،‌ به وسیله انفجارات بمب بی‌مصرف ماند. در رابطه با میزان استخراج نفت عراق با روزانه ۱/۲ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که  حدود۳/۱میلیون بشکه آن صادر می‌شود. با در نظر گرفتن قیمت نفت بشکه‌ای ۵۰ دلار میزان درآمدهای نفتی این کشور روزانه ۵۶ میلیون دلار و در سال بیش از ۲۳ میلیارد دلار خواهد بود. این در حالی است که میزان تولید نفت عراق در زمان رژیم صدام روزانه بیشمار از ۹/۲ میلیون بشکه بوده است. جنگ عراق موجب افزایش شاخص سهام بورس در کشورهای حاشیه خلیج فارس شد و بسیاری از شرکت های این کشورها قراردادهای پرسودی را امضا کردند اماکارشناسان اقتصادی عقیده دارند در دراز مدت کشورهای حاشیه خلیج فارس با بازگشت عراق به بازار نفت بیشتر از سودی که در آغاز احیای اقتصادی عراق به دست می‌آورند، زیان خواهند دید.^([۲]) با اینکه هنوز برای سخن گفتن از رونق اقتصادی عراق زود است. اما نشانه‌هایی وجود دارد که غول خفته عراق درآینده امکان دارد به یک قدرت اقتصادی منطقه‌ای تبدیل شود. علاوه بر ذخایر عظیم نفتی، این کشور دارای یک نیروی کار ماهر و یک اساس مستحکم برای توسعه کشاورزی نیز می‌باشد. در دراز مدت، رونق اقتصادی عراق عوارض منفی برای سایر کشورهای منطقه خواهد داشت. از همه مهمتر افت قیمت نفت است. پس از اینکه عراق تولید و صادرات نفت را با ظرفیت کامل آغاز کند. قیمتها سقوط خواهند کرد و درآمدهای نفتی سایر کشورهای خلیج بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش خواهد یافت. بدیهی است با توجه به عملیتهای انتحاری انفجار خطوط نفت و تاسیسات نفتی عراق، تیراندازی پراکنده به نیروهای ائتلاف، غارت تجهیزات نفتی، رواج گسترده قاچاق محصولات نفتی، جملگی حکایت از آن دارند که تامین امنیت وثبات وراه اندازی تولید نفت عراق با دشواریهای فراوان مواجه است.^([۳]) در شرایطی که سرمایه‌گذاری لازم فقط برای رسیدن به سطح تولید پیش از جنگ، ۷ میلیارد دلار برآورده شده است، روزانه حدود ۷ تا ۸ میلیون دلار هزینه اضافی نیز بر اثر عملیات خرابکارانه درماههای اول پس از سرنگونی صدام بر این کشور تحمیل شده است. البته نحوه بازسازی عراق آغاز شده است و طبق  طرحهای آمریکا محور قرار گرفتن نفت به عنوان مهمترین منبع برای بازسازی این کشور مورد توجه قرار گرفته است. و آمریکا قصد دارد صنعت نفت عراق را به طور کامل خصوصی کند. در این زمینه گفته می‌شود که یکی از مدیران بریتیش پترولیوم به عنوان مسئول بازسازی صنعت نفت عراق تعیین خواهد شد.

اهداف تحقیق:

از آنجائیکه کشور عراق دومین کشور ثروتمند جهان از لحاظ منابع نفتی است،‌ هدف از این پژوهش آن است که تاثیرات جنگ بر کشورهای حوزه خلیج فارس، صادرات نفت عراق بر اعضای اوپک و اقتصاد جهان مورد بررسی قرار گیرد.

اهمیت تحقیق:

اهمیت این پژوهش در آن است که نشان می‌دهد افزایش بهای قیمت نفت و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد کشورهای صادر کننده نفت(به ویژه خلیج فارس وایران) آیا قادر خواهد بود موجبات توسعه این کشورها را فراهم آورد؟ یا برعکس همانند گذشته (مثلا زمان رژیم شاه) باعث وابستگی هر چه بیشتر این کشورها به غرب و برگشت سرمابه  سمت کشورهای صنعتی خواهد شد. یا اینکه به دلایل مختلف این پطرودلارها حیف ومیل خواهدشد.