ولی با اینهمه، دست اندرکاران و سکانداران حوزه سیاستگزاری گردشگری کشور را به آن اندازه هشیار نکرده است تا حرکتی و تلاشی در جهت ارتقاء جایگاه گردشگری ایران انجام دهند. آنچه مشخص و عیان است ، جایگاه خوبی نداریم و در همان نقطه­ای هستیم که ۲۰ سال قبل بوده­ایم.

بنابراین از مطالعه جایگاهی که ایران و ترکیه در حال حاضر در جهان دارند و هم از اقداماتی که این دو کشور در گذشته نه چندان دور (یک یا دو دهه اخیر) در رابطه با کشورشان انجام داده­اند، می توان به نتایجی دست یافت که مثمر ثمر باشد و بما دیدی کلی از موقعیت های فعلی، گذشته و آینده بدهد، تا بهتر برنامه ریزی کنیم.

۲- ۱ اهمیت موضوع تحقیق

پژوهش و تحقیق جزء جدایی ناپذیر و ضروری در تصمیم گیری، برنامه ریزی اجراء ، نظارت و ارزشیابی تمام پروژه ها و زیر ساختارهای جوامع امروزی است. همه طرح های موفق اقتصادی، سیاسی، تولیدی و فرهنگی در دنیا یک پشتوانه قوی تحقیقی و پژوهشی را در خود نهفته دارند که به هر میزان از دیدگاه علمی بیشتر سنجیده شده باشند به لحاظ ارزش کیفی پر بهاتر و به لحاظ بهره­وری ، کم هزینه ترند.

جوامعی که نتوانند به توسعه مبتنی بر دانش روی بیاورند. شکی نیست که مجبور هستند ، در اقتصاد جهانی نقش کارگر را ایفاء کنند و یا به فروش منابع خام خود روی بیاورند، چرا که هم اکنون کشورهای پیشرفته به جای صادرات کالا، اطلاعات و دانش فنی خود را بفروش می رسانند.

گردشگری توده­ای و به شکل کنونی آن از همین قاعده پیروی می کند. گردشگری امروزی هم همانند سایر چیزهایی که داریم از غرب و کشورهای پیشرفته سرچشمه گرفت، اعتلاء یافت و همچون موجی سراسر جهان را در بر گرفت. ابتکار خود ما نبود، خلاقیت ما هم نبود، انوار آن تابید و عالمگیر شد. باید دست دراز می کردیم و مقداری در خور از آن بر می گرفتیم. اما …

دانش فنی، اطلاعات و تکنولوژی آن در کشور وجود نداشت، (که بحث آن در این نوشتار میسر نیست) اما اطلاعاتی که نوعی تبلیغ هم در خود نهفته دارد و توسط امپراطوری پرقدرت رسانه ها انتشار می یابند ، چیزی نیست که هر کشور و ملتی را وسوسه نکند، باستثنای آنهاییکه مشکلات سیاسی داخلی و یا درک صحیحی از فرایندهای روز دنیا را ندارندکه حسابشان از بقیه جدا است. اطلاعات مربوط به گردشگری پیرامون ما چنین اند:

«جهانگردی بزرگترین صنعت فعال جهان است و رشدی تقریباً دو برابر GNP (سود ناخالص ملی) در سطح جهان دارد.»«در سرتاسر جهان ۱۲۷ میلیون نفر مشغول فعالیت در این صنعت هستند (سال ۱۹۹۲) »

«گردشگری یکی از صنایع بزرگ شغل آفرین است و در ازای یک میلیون دلار تولید شده در این صنعت ۲۰۰۰۰ شغل جدید ایجاد می شود.»

جهانگردی صنعتی ترکیبی است که از چندین صنعت مختلف تشکیل شده است، گروهی آن را «صنعت بزرگ خرده فروشی» یا «بزرگترین صنعت صادراتی» نام نهاده­اند سازمان جهانی جهانگردی[۱].

و از این قبیل که البته منطبق بر واقعیات هستند.

بهر حال برای مردم کشور ما هم این سؤال مطرح است، که چرا ایران با داشتن جاذبه های گوناگون گردشگری، امکانات نسبی، جمعیت جوان و از همه مهمتر نیاز به اشتغال ، توسعه اقتصادی، ارتقاء درآمد سرانه و رفاه عمومی. از این موهبت روز دنیا، بهره­ای ندارد؟

جهانگردی صنعت پویا و فعالی است که نه با اسلام منافات دارد که بدان توصیه هم شده است، و نه با منافع مردم که رفاه اقتصادی را هم به دنبال دارد و باعث شادابی و شکوفایی استعدادهای جامعه می شود. توسعه فرهنگی و آبادانی و برای کشور و مردم به ارمغان می آورد و بارهای زیادی را نیز از روی دوش  دولت برداشته و برایش درآمد هم ایجادمی کند.

در پاسخ تا بحال به کرات از سوی مسؤولین، تبلیغات منفی علیه کشور، دشمنی استکبار و تبعات منفی گردشگری عنوان شده است.ضمن تأیید محدود این پاسخها ، کاملاً واضح است که نه ریشه علمی دارند و نه ثمربخش هستند و باور به آنان جز استمرار عقب ماندگی مزمن، نتیجه مثبتی برای کشور ندارد. از این رو ضرورت یک پژوهش علمی، همه جانبه، صادقانه، بیطرفانه، و بر پایه های علمی، بدون شک مسائل پنهان و نامرئی دخیل دراین زمینه را روشن می سازد.

آنچه که تا کنون بیان شد، ضرورت تحقیق بود و اما اهمیت آن با توجه به جایگاه صنتعت توریسم در جهان امروز روشن می شود که نسیم معطر آن تا دور افتاده ترین نقاط گیتی نفوذ کرده و عقب مانده ترین کشورها هم، به هنگام برنامه ریزی توسعه­شان جایگاهی در خور برای این صنعت قائل­اند.

از سوی دیگر، همزمان با افزایش مسافرتها، در ابعاد علمی، تکنیکی و ابزارهای صنعت گردشگری، تحولات عظیم تری روی داده است. توسعه ارتباطات بین المللی، روشها متدولوژی ها و ابزارهای مدیریت جهانی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با سرعت خیره­کننده­ای متحول شده است.ظهور سازمان های بزرگ جهانی مانند «یاتا[۲]» یا انجمن بین المللی هوایی که توسط بسیاری از شرکتهای هوایی تأسیس شد و حمل و نقل منظم هوایی را با دقت بسیار در سطح جهان سر و سامان می دهد.

سازمان جهانی جهانگردی[۳] که وابسته به سازمان ملل و متشکل از مدیران کل شرکتهای عمده بخشهای صنعت گردشگری است.

سازمان بهداشت جهانی[۴] که خدمات بهداشتی ارزنده­ای در خدمت مسافرت مردم جهان عرضه نموده است.

سازمان هواپیمایی کشوری[۵] کشورها که امور سلامت پروازها از جمله فعالیت های او است.

تأسیس فرودگاههای بی شماری در سطح جهان، گواه دیگری بر اهمیت جهانگردی در عصر حاضر است. مثلاً شهر لندن دارای ۷ فرودگاه است که از آنها برای پروازهای داخلی و خارجی جهانگردان استفاده می شود، که قبل از اینکه بیان کننده توسعه شهر لندن، بعنوان یک شهر مدرن اروپایی باشد، بیان کننده رونق گردشگری جهانی است.به گواه اکثر اندیشمندان صنعت گردشگری و نشریات مرتبط، ایران از گردشگری جهانی، به شدت عقب مانده است و درگرداب مشکلات آن گرفتار است و به منظوررهایی از آن، جبراً الگویی را نیاز دارد تا با توسل به آن از این ورطه خارج گردد.ترکیه مدل غربی دارد،ژاپن مدل اصیل خودش را داردوایران اصلاًمدل گردشگری ندارد.

۳-۱ هدفهای تحقیق:

نخستین ومحوری ترین هدف این تحقیق کشف علمی مجهول ویا مجهولاتی است که مسبب عدم توفیق ایران درصنعت جهانگردی میشوند که در حوزه موضوع مورد مطالعه درجستجوی دستیابی به آن است.دومین هدف محوری تحقیق نمایان ساختن ریشه ای ضعفهای پنهانی ونامرئی دو بخش مهمی صنعت جهانگردی یعنی سازمان متولی دولتی(سیاستگزارتوریسم) وآژانس های جهانگردی (مجریان پیشقراول وعملیاتی کردن سیاست ها)درایران است واز آنجا که برای شناسائی حقیقی ضعف ها(یکی از راهها) درپیش رو داشتن الگوی موفقی برای سنجش ومعیار ضروری است وضمنا ًشرایط مکانی- فضایی آن الگوهم بلحاظ جغرافیا واقلیم،دین وفرهنگ ،روند تحولات تاریخی،روابط حسنه فیما بین،سیاست وحکومت مستقل اشتراکات حداکثری با کشور ما میداشت، کشور ترکیه دراین مقام بهترین گزینه بمنظور تطبیق بخش های اشاره شده بود.

با توجه به همجواری ایران و ترکیه، نزدیک بودن شرایط اقلیمی دو کشور و همچنین توفیق گردشگری در کشور ترکیه و فقدان پیشینه چنین تحقیقی تطبیقی میان ایران وترکیه، تصمیم گرفته شد، بعنوان یک کار پژوهشی جدید، در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد ، اجراء و تقدیم گردد.

۴-۱پرسش های تحقیق:

۱- آیا استقبال اندک جهانگردان بین المللی از ایران ناشی از عدم انسجام گردشگری درسیاست های عمومی وبرنامه ریزی های کلان کشور دردهه های اخیر نیست؟

۲- آیا چالش های سیاست های عمومی کشور با جهان توسعه یافته برضعف موقعیت گردشگری ایران تأثیر نگذاشته است؟

۳- آیاتعددسازمان های موازی(متولی دولتی گردشگری)وبه تبع آن پیدایش آژانس های جهانگردی با نقش های متفاوت به نفع صنعت توریسم کشور بوده است؟

۴- آیا رونق صنعت توریسم در کشور ترکیه طی سالهای اخیر،بدلیل توفیق این کشور درسیاست های اصولی وتعامل با جهان توسعه یافته وجذب سرمایه های عظیم خارجی بوده است؟

۵-۱ فرضیه های تحقیق:

۱- استقبال اندک جهانگردان بین المللی از ایران ناشی از عدم انسجام گردشگری درسیاست های عمومی وبرنامه ریزی های کلان کشور دردهه های اخیر نیست.

۲- چالش های سیاست های عمومی کشور با جهان توسعه یافته برضعف موقعیت گردشگری ایران تأثیر نگذاشته است.

۳- تعددسازمان های موازی(متولی دولتی گردشگری)وبه تبع آن پیدایش آژانس های جهانگردی با نقش های متفاوت به نفع صنعت توریسم کشور بوده است.

۴- رونق صنعت توریسم در کشور ترکیه طی سالهای اخیر،بدلیل توفیق این کشور درسیاست های اصولی وتعامل با جهان توسعه یافته وجذب سرمایه های عظیم خارجی بوده است.

۵- وزارت فرهنگ وجهانگردی ترکیه تنها مرجع سیاستگزار وناظر برآژانس های جهانگردی ترکیه ای وچند ملیتی آن کشور بوده و وحدت رویه بر کل نظام توریسم این کشور حاکم است.

۶- توجه به حوزه خصوصی ومردمی برتوسعه،کامیابی واعتلای صنعت توریسم ترکیه مؤثر بوده است.

۶-۱ پیشینه تحقیق:

درجستجو هایی که از منابع دراختیار ویا قابل دسترس اعم از کتابخانه های گوناگون نظیر دانشگاه محل تحصیل،واحد علوم وتحقیقات،سازمان میراث فرهنگی وهمچنین کتابخانه ملی ایران وسایت های اینترنتی مختلف پیشینه ای با عنوان موضوع انتخابی وتصویب شده «پایان نامه»ملاحظه نشد.اما از آجایی که حوزه پژوهش«گردشگری بین المللی»محسوب میشود،کتاب های مفید ومقالۀها به شرح ذیل می باشند.

۱-اصول ومبانی جهانگردی

A-1 کتاب «گردشگری بین المللی» از مجموعه کتاب های «تجارت درهزاره سوم»

نگارش:فرانسوا ولا- یونیل بیچر بیل،مترجمان:محمّد ابراهیم گوهریان ومحمد مهدی کتابچی،تهران:امیر کبیر ۱۳۸۴ ،۲۷۶ ص،مصور- جدول.

این کتاب بربازار گردشگری بین المللی در مقصدهای مختلف جهان،عوامل تعیین کننده اقتصادی بازاریابی وآثار اقتصادی صنعت گردشگری،تأکید وبحه هایی را مطرح می کند.

این کتاب همچنین از سیاست ها وراهکارهای گردشگری بین المللی وکشورها صنعتی وعضو سازمان توسعه وهمکاری های اقتصادی گفتگو می کند وبا مطالبی در مورد بخش عرضه درجهانگردی که به ویژگیهای انواع هتل های جهان می پردازد،نگاهی هم به گردشگری بین المللی درکشورهای درحال توسعه دارد.درقسمت آغازین هم همانند سایر کتاب های مرتبط با گردشگری به تعاریف وگرایش های گردشگری پرداخته شده است.

B-1 کتاب «جهانگردی درچشم اندازی جامع»ازدیدگاه سازمان جهانی جهانگردی.

گردآورنده:چاک،وای،گی،مترجمان:دکتر علی پارساییان ودکتر سید محمد اعرابی،تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی،۱۳۸۲،۴۸۰ ص- جدول – نمودار واز سری کتابهای فرهنگ ومدیریت است.

این کتاب بطور جامع به همه جنبه های جهانگردی پرداخته است.از الگوهای مسافرت گرفته تا تشکیلات خدماتی مسافرت،اقامتگاهها،بازاریابی،اثرات منفی ومثبت اجتماعی،اقتصادی وفرهنگی تا جهانگردی پایدار را پوشش داده است.ضمناًنکاتی درباره برنامه ریزی وسیاستگزاری وآموزش منابع انسانی هم دراین کتاب درج شده است.این کتاب از این منظر که بر اساس یافته های بزرگترین سازمان گردشگری جهان تدوین شده است ارزش زیادی دارد وبازتاب تجارب جهانی این سازمان است.

۲-مدیریت وسازمان درجهانگردی:

A-2  مدیریت جهانگردی(مبانی – راهبردها وآثار):

راجرداس ویل،مترجمان: دکتر سید محمد اعرابی ودکتر داودایزدی،تهران:دفتر پژوهشهای فرهنگی،۱۳۷۸،۳۲۸ ص:جدول ،نمودار.

عنوان اصلی کتاب با عنوان ترجمه تفاوت دارد[۶]

این کتاب با محور قراردادن دستگاههای متولی درامور جهانگردی،سه موضوع آثار وراهبردهای جهانگردی را درسه بخش مورد تجزیه وتحلیل قرارداده است.بخش اوّل مبانی مدیریت جهانگردی.بخش دوّم بررسی آثار مدیریت جهانگردی.بخش سوّم استرا تژی های مدیریت جانگردی.این کتاب از ترجمه شتابزده ای برخورداراست ومتاسفانه از نظر جمله بندی ها دارای اشکالاتی است که فهم مطالب را مشکل می سازد.

B-2 کتاب« مدیریت گردشگری فرهنگی»

نویسنده:پریسیلا بانی فیس، ترجمه دکتر محمود عبدالله زاده،تهران دفتر پژوهشهای فرهنگی،۱۳۸۰،۱۵۹ ص،جدول ،نمودار. عنوان اصلی:[۷]

این کتاب با تعریف توان های اصلی موقعیت گردشگری فرهنگی،مسائل واجزاء،اهداف این نوع گردشگری را توضیح میدهد.متن کتاب شیوه بسیار جذابی دارد و خواننده را به پویایی وفعالیت وتفکر بیشتر متمایل می سازد.متن آن علمی تر از سایر کتابهایی است که درزمینه مدیریت جهانگردی نوشته شده است وبرای دانشجویان این رشته فوق العاده مفید است. نایاب شدن چاپ اوّل این کتاب درفروشگاههای کتاب سراسر کشور دلیل این مدّعا است.

C-2 کتاب «سیاستگزاری جهانگردی»

نگارش:کالین مایکل هال وجان،ام،جکینز،مترجمان: محمد اعرابی وداوود ایزدی،تهران:دفتر پژوهشهای فرهنگی،۱۳۷۸ ،۱۲۰ ص.

این کتاب به جهانگردی از دیدگاه سیاستگزاری،برنامه ریزی ومدیریت می پردازد.عوامل شکل دهنده سیاستگزاری عمومی جهانگردی وپیامدهای خواسته وناخواسته از اجرای این سیاست ها مورد بحث است.

۳-جغرافیا وبرنامه ریزی توریسم:

A-3 کتاب «مقدمه ای برجغرافیای جهانگردی»

نگارش شادروان،حسین شکوئی،تبریز،مؤسسه تحقیقات اجتماعی وعلوم انسانی دانشگاه آذر آبادگان،۱۳۵۴،شماره ۱۵ ،۱۳۳ ص،مصّور.

این کتاب مجموعه ای از کلّیات موضوع جهانگردی را درسه فصل مورد بررسی قرار میدهد وضمن مطالعه بنیادی صنعت توریسم،ارتباط آن را با عوامل جغرافیائی به زیبائی بیان می کند.وضع کلّی پراکندگی جغرافیائی صنعت توریسم،اصول برنامه ریزی توریستی،عوامل،مسائل ومشکلات توریسم را مطرح می سازد.این کتاب یکی از علمی ترین وقدیمی ترین کتاب ها درزمینه جغرافیای جهانگردی است که با گذشت ۳۲ سال ازعمران ،هنوزکاملاًبروز است ونویسندگان چندی از آن الهام گرفته اند.

B- 3 کتاب«جهانگردی پایدار، راهی برای توسعه».

نگارش: سازمان جهانگردی کشور آلمان، ترجمه دکتر نصرت الله، مستوفی، تهران: سازمان ایرانگردی و جهانگردی ۱۳۷۸، ۷۸ص: جدول، نمودار.

در این کتاب از تجربه­های کشورآلمان که خود یکی از کشورهای موفّق در توسعه جهانگردی می­باشد، استفاده شده است. و از مقوله اکوسیستم بعنوان نمونه­ای که متضمّن حفظ و توسعه میراث طبیعی هر کشور است، بهره برده است. این کتاب یک راهنمای کاربردی برای مسؤولین محسوب می­شود که در آن نقش هر کدام از آنان و سطوح ارتباطی شان را مشخص می­سازد.

۴- اقتصاد و بازاریابی.

A- 4  کتاب«اقتصاد گردشگری».

نگارش: دانلد لانبرگ، ام کرشنیا مورتی و منیک اچ، استاونگا: ترجمه محمّد رضا فرزین. تهران شرکت چاپ و نشر بازرگانی، ۱۳۸۳، ۳۶۹ ص: مصوّر

بخش اوّل این کتاب به تعاریف و ابعاد اقتصادی گردشگری، بخش دوّم به مبانی اقتصادی در کارکرد هتل، رستوران، خطوط هوایی و بخش سوّم روشهای کمی متداول در اقتصاد گردشگری را مورد بررسی قرار میدهد.

B-4 کتاب« بازاریابی گردشگری».

نویسنده: سن لو مسدن؛ ترجمه محمّد ابراهیم گوهریان، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۸۰، ۴۰۸ ص، جدول، نمودار.

این کتاب بسیار ارزشمند و علمی اشاره به موارد: محیط بازاریابی در صنعت گردشگری، رفتار مصرف کننده، رفتار خرید سازمانی، تقسیم بندی بازار، موقعیت مالی و برنامه جامع بازاریابی، برنامه­ریزی بازاریابی، پیش­بینی تقاضا، برنامه­ریزی بودجه، پژوهش در ارتباطات، نظام توزیع در صنعت جهانگردی، مؤلفه­های اضافی در برنامه جامع بازاریابی، بازاریابی ارتباطی، بخشهای ره آورد در صنعت گردشگری مقاصد و اماکن بازاریابی، بازاریابی بین­المللی گردشگری، گردشگری پایدار و چالشهای قرن بیست و یکم دارد.

مطالعه این کتاب برای صاحبان و کارکنان شاغل در آژانس­های جهانگردی، هتل داران، مسؤولین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشجویان و استادان مدرس در هر واحد درسی رشته توریسم بسیار، بسیار مفید است و در خواننده بینش عمیقی از جهانگردی ایجاد می­نماید.

۵ – جامعه شناسی و مردم شناسی:

A- 5 کتاب «ارتباط بین فرهنگها»

نویسندگان: کاری. ا. سامووا، ریچارد، ای، پورتر، لیزا، استفانی، مترجمان: غلامرضا کیانی، اکبر میرحسینی، تهران: انتشارات بازار، ۱۳۷۹، ۴۶۸ ص.

موضوع اصلی این کتاب رابطه میان فرهنگ و ارتباط می­باشد که آنرا در دامنه وسیعی از مفاهیم فرهنگ­ها، تفاوتهای فرهنگی در ادراک، ژرف ساخت فرهنگی زبان و فرهنگ، ارتباط غیر کلامی، تأثیرات فرهنگی بر محیط، تأثیر محیط بر فرهنگ، پذیرش تفاوتها و تحسین تشابه­ها می­باشند. اطلاع از این موارد در صنعت توریسم حائز اهمیت است زیرا که بعد فرهنگی توریسم به همین ارتباط­ها و تعامل و تقابل فرهنگ­ها پذیرش تفاوت­ها، تقویت صبوری و سعۀ صدر جهانگردان پیوند مستقیم دارد.

B- 5 کتاب« مردم شناسی گردشگری».

نویسنده: پیتر. م. برنز، ترجمه هاجر هوشمندی، تهران: افکار: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده مردم شناسی، ۱۳۸۵، ۲۷۱ ص، جدول، مصوّر.

این کتاب هم از جمله ارزشمندترین کتابهای منتشر شده در مقوله توریسم است. و به مسائلی توجه دارد که ریشه در جان آدمیان و گردشگران دارد. عناوین آن شامل:مردم شناسی گردشگری و گردشگر،مردم شناسی گردشگری، جهانی سازی و توسعه، هستند که در محتوای آنها به موضوعات مطرح در مردم شناسی گردشگری، دین و مسلک، تغییرات اجتماعی، نمادگرایی و اسطوره شناسی میهمانداری و طرحی از نظرات درباره توسعه را در بر می­گیرد.

C- 5کتاب «جامعه شناسی گردشگری».

مؤلف: یورکوس آیوستولویولوس، استلا لیوادی، آندرویا ناکیس، ترجمه: بیژن شفیعی، رشت: وارسته، ۱۳۸۴، ۲۵۹ ص، نمودار.

تنها کتابی است که درباره فلسفه­های اجتماعی در ارتباط با گردشگری از نظرات فلاسفه در مقاله­های مختلف استفاده نموده است و بصورت ریشه­ای به واقعیتها پرداخته است. این دیدگاهها، نسبت به توریسم غالباً منفی هستند ولی دانستن آنها برای اهل این حِرَف بخصوص دانشگاهیان، ضروری است. در این کتاب ابتدا با تحولات گردشگری از منظر علوم اجتماعی آشنا می­شوید و سپس از نظرات فلاسفه­های همچون: یورگوس آپوستلوپولوس، مالکم کریک، اریک کوهن، جیولی لیمبن پارتیللو، جان اوری، میشل ایرلند، استفان برایتون، ماریا کوزیس، لیندا کی ریشتر سیسیلیا. ایو کارچ و جی.س. دان، سی مایکل هال، لیولین داتسن، جوزف پی کاپرچُفسکی و گراهام دان که هر کدام از این بزرگواران در موضوعاتی متفاوت از جامعه شناسی گردشگری، داد سخن داده­اند، در این کتاب مطلع می­شوید. متن کتاب به لحاظ تخصّصی بوده و نسبتاً سنگین است ولی با دقت و چند باره خواندن نتایج خوبی حاصل میشود.

۶- پایان نامه­ ها و رساله­ های تحصیلی:

«اثر بکارگیری راهبردهای رقابتی در دفاتر (شرکتهای) خدمات مسافرتی بر بازار آنها از گشتهای ورودی به کشور».

نگارش: علیرضا محمّدی هفشجانی، تابستان ۱۳۸۰، ۸۸ص، نمودار، جدول.

برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی .

در این تحقیق سعی شده است تا راهبردهای رقابتی که بخشی از موضوع مدیریت راهبردی را به خود اختصاص داده­اند، توضیح داده شوند و اثر بکارگیری آنها را در قسمتی از فعالیتهای جهانگردی مورد بررسی قرار میدهد.

A- 6- « بررسی صنعت جهانگردی در ایران بعد از سال ۱۳۵۸»

نگارش: نسرین رضایی، تیرماه ۱۳۷۱، ۲۹۹ ص، جدول، نمودار، مصوّر.

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت دولتی.

تحقیق شامل چهار فصل است که فصل اول آن شامل تعاریف جهانگردی، انواع آن، اثرات مثبت و منفی جهانگردی، ذکر روش و موضوع و اهمیّت تحقیق و موانع و مشکلات آن پرداخته است. در فصل دوّم تاریخچه جهانگردی و جهانگردی پیش و بعد از انقلاب، گسترش جهانگردی در طول نیم قرن و جهانگردی قرن ۲۱ است. فصل سوّم به مقوله بهداشت جهانگردی و سیاستهای بین­المللی در کشورهای رده بالای جهانگردی پرداخته شده است.در فصل چهارم مشخص نبودن اهداف و سیاستهای جهانگردی را در ایران مورد بررسی قرار داده است.

B-  ۶- «بررس عوامل موثر در عدم تمایل بخش خصوصی برای سرمایه­گذاری در صنعت جهانگردی ایران».

 

 نگارش: علیرضا موحدی، زمستان ۱۳۷۴، ۲۹۸ ص، جدول

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی.

در فصلهای مختلف پژوهش، نظرات مسوولان و سرمایه­گذاران، پیرامون عدم تمایل بخش خصوصی برای سرمایه­گذاری در صنعت جهانگردی و نظرات ایرانگردان و جهانگردان پیرامون عوامل مؤثر در کمبود تقاضا برای ایرانگردی که نهایتاً موجب کاهش سودآوری صنعت و عدم تمایل بخش خصوصی برای آن میشود مورد بررسی قرار گرفته است.

C- 6 «زمینه­ های فرهنگی توسعه جهانگردی پایدار در ایران»

نگارش: مهدی کاظمی، تیرماه ۱۳۸۱، ۱۹۹ ص، جدول، نمودار.

رساله دکتری جهت دریافت درجه دکتری در رشته مدیریت دولتی.

این رساله با تمرکز بر بعد فرهنگی جهانگردی و با هدف ساخت چهارچوب نظری مناسب جهت بررسی زمینه­های فرهنگی توسعه جهانگردی در ایران، انجام گرفته است. از این رو نگارنده تلاش نموده است که با در نظر گرفتن اهمیّت بُعد فرهنگی در مدیریت جهانگردی به روشنگری این بعد برای اعمال مدیریت مناسب با شرایط فرهنگی با توجه به فرضیات بنیادین جامعه در ارتباط با صنعت جهانگردی در ایران بپردازد.

D- 7-« نقش جهانگردی در اشتغالزایی با تأکید بر آژانسهای توریستی شهر تهران».

نگارش:زهرا مومن صفایی، تابستان ۱۳۸۳، جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در جغرافیا و برنامه­ریزی توریسم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر.

این پایان نامه بر بُعد اشتغالزایی صنعت توریسم بحث و گفتگو می­کند و به توصیف آژانسهای گردشگری شهر تهران، نحوه عملکرد و مشکلاتشان تأکید دارد.

E-  ۸- «نقش فرهنگی- اقتصادی صنعت توریسم در اقتصاد ملی و مقایسه آن با ترکیه».

نگارش: پرنیاز دباغ­زاده کارگر، اسفند ۱۳۸۰، جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در مطالعات منطقه­ای، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز، دانشکده علوم سیاسی.

در فصل اوّل پایان نامه تعریف جهانگردی و جهانگرد و انواع جهانگردی، تکالیف جهانگرد و ویژگیهای متمایز صنعت جهانگردی ارائه شده است. در فصل دوّم اهمیت اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی صنعت توریسم در ایران، تأثیرات، رهیافت­های گوناگون (اثباتی- سلبی) گردشگری زنان پرداخته است در فصل به موانع و راهکارهای گردشگری در ایران اشاره شده است از جمله موقعیّت نامطلوب جهانگردی بین­المللی در ایران، عدم وجود دستگاه واحد سیاستگزاری گردشگری. نامناسب بودن هتلها، غیر استاندارد بودن رستورانهای بین راهی، پایین بودن کیفیت حمل و نقل، مشکل اخذ ویزای اجباری ایران، نابسامانی وضع گمرک، فقدان آژانسهای مسافرتی منظم، رعایت حجاب در ایران، امنیّت گردشگران، ضعف فرهنگ عمومی مردم و مسؤولین دربرخوردبا توریستها، ضعف ساختارهای اقتصادی صنعت توریسم در ایران، بیان شده است.

در فصل چهارم به بررسی توریسم ترکیه عنایت شده  که ابتدا به موقعیّت جغرافیایی، جمعیّت، نژاد مردم ترکیه. دموکراسی در ترکیه، ساختار اقتصادی ترکیه (در چهار صفحه) بطور مختصر مطالبی ارائه شده است. سپس به موقعیّـت توریستی ترکیه( در سه صفحه)، طرح­های جدید توریستی آن( در یک صفحه)،  توریستم مذهبی ترکیه (در یک صفحه) و توریست ترکیه در مقایسه با ایران (دو صفحه)، بصورت گذرا پرداخته شده است. نظر به وجه تشابه اندکی که این بخش از پایان نامه مورد بحث با موضوع تحقیق پایان نامه حاضر دارد. رئوس این تفاوت از نظر آن نگارنده محترم آورده میشود.

«ساختار نظام حکومتی ترکیه مبتنی بر سیستم لائیک و غیر اسلامی است، موانع شرعی و اسلامی را در پذیرش توریست کنار گذاشته و پذیرای هرگونه توریست چه بصورت مختلط ویا مجرد، چه بصورت گروهی و خانوادگی بوده است. سیستم حکومتی لائیک ترکیه، اولین تفاوت پذیرش نوع توریست را در مقایسه با ایران نشان میدهد. ایران بدلیل سیستم حکومت اسلامی و رعایت قوانین و شعائر اسلامی ملزم به پذیرش توریستهای فرهنگی است و محدودیتهایی برای توریستها ایجاد کرده است. از جمله رعایت پوشش کامل توریستهای زن، محدودیت برای ورود گردشگران خارجی زن و مجرد مگر بهمراه یکی از اعضاء خانواده، منع استفاده از مشروبات الکلی و…. امّا ترکیه بدلیل سیستم سکولار خود چنین محدودیتهایی را ندارد و حتی سواحل این کشور پذیرای توریستهای اروپایی و امریکایی به سنّت و شیوه غربی است وهیچگونه محدودیتی در زمینه استفاده از این سواحل وجود ندارد.

ایشان،همچنین سهل بودن دریافت روادید، بهترین سیستم حمل و نقل و مبادله توریست با کشور اسرائیل را از تفاوتهای دیگر توریست ترکیه با ایران برشمرده­اند.منابع اصلی تحقیق عبارتند از: مجموعه مقالات منتشره، در نشریات، روزنامه­ها، پایان­نامه­های کارشناسی مرکز مطالعات و تحقیقات سازمان ایرانگردی و جهانگردی، مقالات خبری، کتاب اقتصاد سفر و جهانگردی، کتاب گسترش جهانگردی در ایران بجای فروش، شناخت جهانگردی و کتاب گردشگری و توسعه در جهان سوّم.

۸-۱ قلمرو تحقیق:

در حوزه موضوعی، قلمرو تحقیق شامل بررسی سازمانهای متّولی دولتی در امر توریسم (که عهده­دار سیاستگزاری­های جامع جهانگردی­اند) و آژانسهای توریستی  (که بخش نخستین اجرائی در عملیاتی کردن سیاستها به شمار می­روند) ایران و ترکیه و تطبیق آنان بمنظور شناسایی توانائی، ضعفها  یا کاستی­های دخیل در صنعت توریسم ایران است. پژوهش در چهار عرصه فوق ، نشان از حجم وسیعی از اطلاعات و تلاش وسیعتری دارد که برای نیل بدان انجام شده است.

در حوزه مکانی، ابتدا به بررسی جغرافیای طبیعی دو کشور ایران و ترکیه بعنوان بستری که تمامی جاذبه­های طبیعی، تاریخی، تفریحی و …. بر روی آن قرار دارند پرداخته شده است.سپس به جغرافیای انسانی دو کشور در بعد فرهنگ، روند تحولات تاریخی مورد مطالعه واقع گردیده است و بدلیل جنبه مهم اقتصاد در حوزه گردشگری به اجمال مطالعه جغرافیای اقتصادی دو کشور در این تحقیق لحاظ شده است.

حوزه زمانی پژوهش، شامل فعالیتها، تلاش، اقدامات مؤثر یا بازدارنده­ای است که دو کشور در یک دهه اخیر یعنی از سال ۱۹۹۷ الی سال ۲۰۰۶ میلادی انجام داده­اند میشود که مطالعه و بررسی محتوایی شده است.

۹-۱ روش و مراحل تحقیق:

۱-۹-۱- شیوه­گردآوری اطلاعات:

گردآوری اطلاعات هم بصورت تجربی- میدانی و هم از طرق مطالعات کتابخانه­ای صورت گرفته است. نظر به اینکه نگارنده، مدیر عامل و مدیر فنی یکی از آژانسهای جهانگردی (تور گردان) از سال ۱۳۷۶ به بعد بوده است، اطلاعات تجربی نسبتاً وسیعی از روند تحولات صنعت جهانگردی ادغام، انشعابها، بخشنامه­ها، قوانین و مقررات، آئین­نامه­ها و تغییرات آنها، مشکلات رو در روی صنعت جهانگردی ایران، آژانسهای جهانگردی، سیستم حمل و نقل، وضعیّـت هتل­ها و سایر …….. رادر اختیار داشته است که در عین دارا بودن این تجارب در کمال بیطرفی و بعنوان یک منبع از آن تجارب استفاده کرده است.

دربعد میدانی، از مصاحبه­هایی که مسؤولین دست­اندکار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با نشریات انجام داده­اند. همچنین از مقالات و مصاحبه­های اساتید معتبر و صاحبنظر دانشگاه، رایزن فرهنگی – توریستی سفارت ترکیه در ایران، نمونه­هایی چند از صاحبان آژانس­های گردشگری، نمایندگان مجلس و مراجع معظم تقلید در نشریات گوناگون بهره مقتضی گرفته شده است.

مطالعات کتابخانه­ای با هدف شناسایی علمی ابعاد پیچیده­ و پویایی صنعت توریسم، موضوعات مطرح، و عوامل مؤثر آن در سطح منطقه­ای جهانی انجام گرفته است.

۲-۹-۱- روش تحقیق:

این پژوهش بر اساس روش تحقیق در علوم انسانی از طریق مشاهده فعال (تجربی) و از روشهای مشاهده­ای تشریحی و سَنَدی تواماً بهره گرفته شده است.که درفصل دوّم بخش پایه های نظری تحقیق به تفصیل بدان پرداخته شده است.

۱۰-۱ ساختار تحقیق:

این تحقیق شامل پنج فصل و در         صفحه تدوین شده است.

 بخش نخست از فصل اوّل مشتمل بر بیان مسئله است، که در آن تعریف دقیق و روشنی از موضوع ارائه شده است. نظر به اینکه این پژوهش جویای علل و دلایل عقب ماندگی صنعت توریسم در ایران است جبراً فضای عمومی آن حالت انتقادی داشته امّا تلاش بر این بوده است که به ریشه­های عقب ماندگی و موانع بازدارنده رونق در نظام گردشگری ایران بپردازد.

در مبحث «هدفهای تحقیق» هدفهایی که دست­یابی به آن مورد نظر است برشمرده شده است. که عبارتست از کشف علمی مجهول یا مجهولاتی است که سبب عدم توفیق ایران در صنعت جهانگردی میشوند.

پرسش­های اصلی، ۴ سؤال اساسی در مورد سیاست­های عمومی، برنامه­ریزی کلان، تعدّد سازمان موازی توریسم در ایران و سیاستهای اصولی ترکیه در رابطه با جهان پیشرفته صنعتی است.

فرضیه­های پژوهش در همین موارد تنظیم شده­اند.

در بخش پیشینه تحقیق، سوابق مربوط به موضوع آورده شده است. متغیرهای اصلی و فرعی و واسطه هم به تفصیل ذکر گردیده­اند. شیوه­گرآوری اطلاعات تجربه­ای- میدانی و کتابخانه­ای بوده است. روش تحقیق، تجربی- تاریخی و توصیفی- تحلیلی است. ساختار تحقیق و محدودیتهای پژوهش آخرین مطالب این فصل است.

در فصل دوّم چهارچوب نظری پژوهش، تعاریف، مفاهیم کلی و واژگان فنی مورد استفاده در صنعت توریسم که نتایج تجربیات علمی سایر محققین است که در این حوزه به مطالعه
پرداخته اند.

در بخش مفهوم شناسی «موضوعات مطرح در توریسم» ارائه شده است و در آن از کلیه عوامل دخیل در امر توریسم در کنار هم شرحی آورده شده است. ضرورت ارائه تعریف هم که نکته­ای کلیدی در پژوهش است از مطالب جدید است که تا کنون در هیچ پایان­ نامه­ای دیده نشده است.

در بخش پایه­های نظری از روش معمول پژوهش در علوم انسانی یعنی شیوه منطق استقرایی سود برده شده است. مطالب مربوط به گردشگری بین­المللی در مکتب فلسفی مدرن و امور ایران در فضای رادیکالیزم بررسی شده­اند.

در فصل سوم به تشریح جغرافیای طبیعی، انسانی و اقتصادی ایران و ترکیه پرداخته شده است و ضمناً در مبحث جغرافیای انسانی، روند تحولات تاریخی و فرهنگی دو کشور از باستان تا کنون بررسی شده است.

در فصل چهارم، با استفاده از طرح­های اولیه و فرضیه­ها در فصل اوّل، قالب­های نظری و مدل تجربی معرفی شده در فصل دوّم، ساختار جغرافیایی مورد مطالعه در فصل سوّم، به تبیین موضوع پایان نامه پرداخته شده است.

در فصل پنجم با ذکر عناوین هر یک از فصلها وبیان چگونگی ارتباط آنها با یکدیگرضمن تطبیق جمعبندی و گزارش ارائه شده است. در نهایی­ترین موضوع به اثبات فرضیه ها پرداخته و با ارائه پیشنهادات به پایان کار پایان نامه تحصیلی توفیق حاصل شده است.

۷-۱ متغیّرهای تحقیق

الف) متغیّرها یا عوامل اصلی:

بمنظور تحصیل درکی عمیقتر از صنعت جهانگردی و در راستای آن امکان یافتن برای برنامه­ریزی بهتر، متغیرهایی وجود دارند که دارای توان بالقوه­ای بوده و می­توانند نقش محلی، منطقه­ای و یا جهانی ایفاء کنند. می­توانند سبب رشد صنعت جهانگردی بشوند و یا آن را به رکود بکشانند و عبارتند از:

تغییر در ترکیب جمعیّت، پیشرفت فناوری، تغییرات سیاسی، جهانگردی پایدار، توجه به مسائل محیط زیست، امنیّت و بهداشت و منابع انسانی.

۱٫تغییر در ترکیب جمعیّت:

تغییر در ترکیب جمعیّت کشورهای جهان، یکی از متغیرهای بسیار مهم بحساب می­آید عامل افزایش جمعیّت جهان را باید برای تأمین نیازهای صنعت جهانگردی و خدمات در سالهای بعدی مورد توجه قرار داد. کشورهای گردشگر پذیر لازم است برای سه دسته از مسافران که هر کدام دارای سلیقه­ها و اقلام مصرفی خاصی هستند، برنامه توریستی نظام­مند داشته باشند. افراد ۱۸ تا ۳۴ سال بزرگترین گروه­های مسافرتی را تشکیل میدهند که بیشتر جذب کشوهای آسیائی میشوند.

ژاپن و کشورهای غربی بدلیل دارا بودن امکانات پزشکی و بهداشتی سطح بالا با رشد جمعیّت سالخورده و کسانی که عمرشان بیش از ۵۰ سال است روبرو هستند. این نسل که از« نسل انفجار زاد و ولد» هستند، دارای منبع مالی و وقت کافی برای مسافرت بوده، مدت زمان بیشتری در مقصد میگذرانند و مبالغ بیشتری هزینه می­کنند و بیشتر جذب کشورهایی می­شوند که از نظر فرهنگی و سطح آموزش غنی باشند.

و سرانجام خانواده­هایی که مرد و زن کار می­کند و تعدادی فرزند هم دارند. نیاز جهانگردی این خانواده­ها باید بگونه­ای باشد که موجبات لذت بردن همه افراد خانواده مهیّا گردد. ضمناً با افزایش نیروی کار زنان، خانواده­های یکنفره، زوج بدون  بچّه، ساختار خانوادگی در سراسر دنیا در حال تغییر از سنّتی به غیر سنّتی است که باید در برنامه­ریزی صنعت جهانگردی این عامل هم از نظر دور نگه داشته نشود.

۲٫ رشد فناوری:

پیشرفته صنعت هوانوردی در طول نیم قرن گذشته، تحولات تکنولوژی شگرفی را بهمراه داشته است. ظهور هواپیماهای پیشرفته قادر به طی کردن فاصله بین شهر شانگهای در چین و شهر نیویورک در آمریکارا در فاصله زمانی ۳ ساعت میسّر کرده است که جای بسی شگفتی است امّا شاید چند سالی طول بکشد تا از نظر اقتصادی برای گروه­های بیشتری از مردم اقتصادی و مقرون بصرفه گردد.

قطارهای بسیار سریع با سرعت حیرت­آور ۴۸۳ کیلومتر در ساعت (۳۰۰ مایل در ساعت) بیش از یک دهه است که در کشورهای ژاپن و فرانسه بکار گرفته شده­اند و حتی در تونل زیردریایی مانش بین فرانسه و انگلیس در تردّدند و علاوه بر حمل مسافر، واگنهای حمل خودرو با سرنشین را هم پوشش میدهند.

خدماتی که با سیستم کامپیوتری ذخیره جا[۸] از طریق بزرگراه­های الکترونیکی ارائه میشوند در دسترس افراد در دورترین نقاط دنیا قرار گرفته است. در واقع سیستم توزیع جهانی[۹] در درسترس همگانی است و مسافران می­توانند بصورت مستقیم از این فناوری­ها، برای خرید بلیت هواپیما رزرو جا در هتل­های مقصد ثبت نام استفاده از گشت­های محلی و … بهره ببرد.

با وجود اینکه پیشرفت فناوری، محصولات و خدمات صنعتی جهانگردی را تنوع و بهبود می­بخشد، ممکن است سبب از دست رفتن شغل و به تبع آن تغییر شغل و یا کاهش افراد شاغل گردد که اثرات ناخوشایندی بر اقتصاد­های محلی باقی میگذارد.

۳٫تغییرات سیاسی:

متغیر اصلی سوم، تغییرات سیاسی است که اثرات شدیدی بر صنعت توریسم برجای میگذارد. نمونه­های آن را درگر ایش کشورهای اروپای شرقی و یا کشورهای مستقل مشترک المنافع(پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می­توان مثال زد که در این کشورها دولتهای مردم سالار با اندیشه­های دموکراتیک و اقتصاد بازار آزاد بوجود آمدند و تأثیر تدریجی بر روند جهانگردی در سطح جهان گذاشتند. وقوع انقلاب در ایران و تغییر رژیم سیاسی، نمونه آشنایی برای ماست که سبب رکود گردشگری برای سالیانی چند شد.

۴٫ صنعت جهانگردی پایدار[۱۰]:

اصطلاح جهانگردی پایدار دارای معانی و تفسیرهای متعدد است. ساده­ترین بیان اینگونه می­تواند باشد:

کشوری که اقبال جذب جهانگردان را بسوی خود کسب کرده، برای حفظ موقعیت خود از کلیّه توانایی­های کشور بهره میگیرد و به تشویق جهانگردان از طُرُق گوناگون می­پردازد تا آنها را به بازدیدهای بعدی ترغیب کند. چرا اینکار را می­کند؟ بخاطر ایستادگی در مقابل رقیبان جدید! این رقیبان جدید چه کسانی هستند؟ کشورهایی که در گذشته توانایی جذب جهانگردان را نداشته­اند ولی بمرور این توانایی را کسب کرده­اند. در همین راستا یکی از توصیه­های مهم سازمان جهانی جهانگردی چنین است که: کشورها بطور مستمر اقدام به ایجاد جاذبه­های نو بکنند.

۵٫ توجه به مسائل محیط زیست:

صنعت جهانگردی علاوه بر ثبات سیاسی و مسائل امنیتی، نیاز به توسعه سالم اقتصادی و حفظ منابع طبیعی دارد. ساحل دریاها، استراحتگاههای کوهستانی، جنگلها، مراکز آثار و تاریخی و ییلاق­های خوش آب وهوا در اثر استفاده جمعیّتهای انبوه دستخوش تهدید قرار بگیرند.یکی از راه های مبارزه با این پدیده ممانعت از بهره برداری بیش از حد از آنهاست. با محدودیت ورود جهانگردان به این مناطق امکان حفظ یکپارچگی فرهنگ ملی و مزایای اشتغالزایی و هم پیشگیری از اثرات سوء تغییرات سریع آب و هوا بر مناطق پذیرای جهانگردان همچون سواحل دریاها و ….. فراهم میاید.

۶٫ رعایت بهداشت:

جهانگردان و مسافران بین­المللی، امور بهداشتی و رعایت آنرا روز بروز بیشتر مورد توجه قرار میدهند. در برخی از کشورهای در حال توسعه بیماری­هایی همچون وبا و مالاریا بطور کامل ریشه کن نشده است. شیوع ویروسهای جدید مانند ساردس، آنفلوانزای مرغی و از هم مهلک تر ایدز، تهدیدهای بسیار جدی­ای هستند که در کمین جهانگردان هستند. لازم است جهانگردان به مسئله آب نوشیدنی، غذاها و ملزومات پزشکی و کنترل ارتباطی با مردم کشورهای میزبان اهمیت بدهند و همچنین از دولتها و مسئولین جوامع میزبان خواسته شده است که اقدامات بهداشتی وسیعتری را بعمل آوردند.

۷٫ ایمنی یا امنیّت:

در نزد جهانگردان بین­المللی مسئله امنیّت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، تقریباً محال است که مسافر یا توریستی پیدا شود که مسئله امنیّت و سلامت محیط را از هر نظر مدّ نظر قرار ندهد. مسئله امنیت و سلامتی سیستم حمل و نقل و مکانهای اسکان در کشورهای خارجی، دغدغه خاطر تمامی جهانگردان در شرایط عادی است.

کشمکش­های جهانی و جنگها، تروریسم و جنایت، تنشهای سیاسی، گروگانگیری موانع عمده امنیّتی بر سر راه جهانگردی است.

۸٫ منابع انسانی:

به سبب پایین بودن نرخ رشد جمعیّت در کشورهای صنعتی، احساس میشود که در سدۀ بعد که افراد متخصّص سالخورده می­شوند، صنایع مختلف جهان با کمبود متخصّص روبرو شوند. لذا حداقل برخی از این کشورها ناگزیر از وارد کردن نیروی کار به کشورشان می­شوند.

در مقابل کشورهای در حال توسعه دارای نیروی کار جوان امّا بدون مهارت کافی هستند. برای فائق آمدن بر این مُعضل آینده چاره در تعدیل نرخ جمعیّت کشورهای صنعتی و آموزش و تربیت افراد متخصّص در کشورهای در حال توسعه است. برنامه­ریزی­های صنعت جهانگردی چه در کوتاه مدت و چه در میان مدت و چه در بلند مدت توجه به این عوامل یا متغیّرهای اصلی بشدّت ضروری است.

ب) متغیّرهای فرعی:

عوامل جمعیّتی، اجتماعی و شرایط زندگی، متغیّرهای فرعی در صنعت جهانگردی به شمار می­روند که بیشتر از جنبه آمایش صحیح و تدارک سفر خوب و مناسب و شناخت کامل از الگوهای رفتاری- توقّعی بدان­ها توجه می شود. این متغیّرها عبارتند از: سنّ، جنس، تحصیلات، سایر عوامل…………

۱٫     سنّ:

جمعیّتهای سالخورده انسانی معمولاً متّمول و بیش از دیگر اقشار به سفر می­روند. تقریباً همیشه انگیزه سفر در آنان وجود دارد. گاهی فکر می­کنند در باقیمانده عمر و یا در پائیز زندگی از مکانهایی که تا کنون موفق بدیدن آنها نشده­اند هر چقدر بیشتر بازدید کنند. به سفرهای دورتری می­روند و به آژانس­های جهانگردی اعتقاد بیشتری دارند. از آژانس­ها توقّع دارند، بندهای مندرج در قرارداد مسافرتی اشان کاملاًباید اجراء شود. لذا آژانسها بایستی به این امر نهایت توجه و دقت را داشته باشند. سالخوردگان تمایل ندارند بابت هزینه اقامت پول زیادی بپردازند اما در مجموع آنان از سایر گردشگران بین­المللی پول بیشتری خرج می­کنند.

۲٫    جنسیت:

زنان با انگیزه فرار از محیط یکنواخت زندگی خود یا ایجاد تغییر در شرایط شخصی مانند مرگ یک عضو خانواده، شکست در عشق، طلاق یا جدایی، تمایل به تجربه کردن کارهای مخاطره آمیز، تمایل به نشان دادن توانایی­های شخصی، یافتن استقلال و اثبات شایستگی­های خود دست به سفر می­زنند.

زنان به مسئله ایمن بودن سفر اهمیت زیادی میدهند. در سفر هم رسیدگی به وضیعت شخصی، تمیز بودن لباس، داشتن آینه و لوازم آرایش و وسایل اتو کردن لباس را ازیاد نمی­بردند. در بازرگانی و تجارت هم زنان نقش بسیار مهمی را ایفاء می­کنند.

۳٫   تحصیلات:

تحصیلات با مسافرت رابطه بسیار محکمی دارد. و متغیری مهم بحساب می­آید. معمولاً با بالا رفتن میزان تحصیلات افراد، تمایل به سفر در آنان افزایش می­یابد. زیرا در پی کسب تجربه­های جدید برمیآیند تا به شناخت بیشتر خود کمک نمایند.

۴٫   چرخه زندگی:

اصطلاح چرخه زندگی برای درک قدرت خرید افراد در سفر اهمیت پیدا می­کند و در جامعه شناسی متداول است. دارای ۹ حالت است که در جدول شماره ۳-۱ ملاحظه می­کنید.

---