عنوان :

تحقیق چرا معصومین نسبت به هم عملکرد مختلفی دارند (حدیث سلسله الذهب)

تعداد صفحات :۷۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این تحقیق سعی شده به یک سری مباحث عقیدتی پرداخته شود، که می تواند راه گشای حل بسیاری از شبهات می باشد.
ما فراوان در نحوه ی عملکرد معصومین مشاهده می¬کنیم که آنان فی الواقع هدف شان یکی ولی عملکردهای مختلفی خصوصاً نسبت به حکام وقت خود داشته اند. خاصه امام رضا علیه السلام که با پذیرفتن ولایتعهدی مأ مون شرایط خاصی را دارا شده اند، که این عمل موجب نسبت دادن اتهامات فراوانی به ایشان شد . درواقع با بیان عصمت از دیدگاه تشیع به این سوالات پاسخ داده می شود .
در آن زمان بحث های کلامی به اوج خود رسیده بود، به خاطر فرق مختلف اسلامی و دینی ورود کتب فلسفی و نشر آن در ایران توسط مأمون ، شبهات بسیاری ذهن مردم را مشغول کرده بود ، که حضرت جوابگوی تمام این شبهات به نحو احسن بودند و به همین دلیل است که یکی از القاب حضرت عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
درنتیجه بررسی وسیر در این روایات و مناظرات می¬تواند راه گشای بسیاری از شبهاتی که ، امروز گریبان همه ی ما را گرفته و باعث سردرگمی در جامعه شده باشد. از طرفی آشنایی با عملکرد معصومین علیهم السلام حضرت امام رضا علیه السلام برای ما ایرانیا ن که مملکت ماتحت لواء ولایت ثامن الحجج علیه السلام است و اینکه ما خود ر اشیعه اثنی عشری و جزء فرقه ناجیه می¬دانیم واجب و ضروری است.
در این تحقیق چنین موضوعاتی مورد بررسی قرار گرفته :
۱/ علل اختلاف عملکرد معصومین علیه السلام
۲ / علل پذیرش ولایتعهدی
۳ / شرح حدیث سلسله الذهب
۴/ بیان معارف از طریق امام رضا علیه السلام
تحقیق پیش رو درصدد رسیدن انسان به درجات بالای معرفت و شناختی است. که این امر جز درسایه قرآن و عترت برای بشر دست یافتنی نیست.محقق با استفاده از کلام معصومین خصوصاً عالم آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم سعی بر حل بر خی ازشبهات، که باعث سردرگمی بسیاری از افراد جامعه شده، بر آمده است.
نتایج حاصل شده از این تحقیق به این شرح است.
۱ – امامان معصوم از خطاء و اشتباه هستند، اگر درزمان های مختلف عملکردهای مختلفی دارند، به خاطر مصلحت اندیشی، و نشر بیشتر دین اسلام است.
۲ – مأمون خلیفه عباسی ، با حیله گری و زمینه سازی امام را مجبور به قبول ولایتعهدی کرده، هر چند حضرت از این فرصت بهترین نحو استفاده کرده و تشیع ر ابه بهترین شیوه ارائه کردند.
۴ – حضرت باتفسیر آیه «إنه لیس کمثله شی »به ما فهماندند که بین خدا و مخلوقات، مفارقت ذاتی و جزءبه جزء است و عجز از درک ذات بی منتهای الهی حد کمال و معرفت به خدا است.
۵ – نتیجه کلام حضرت در جبر و تفویض چنین است«لاجبر و لاتفویض بل امر بین الامرین »
۶– از اراده انسان و علم الهی چنین بدست می¬آید که ، این مسئله دو مقوله جدای از هم است و انسان درهر موقعیتی می¬تواند خود را به بالاترین درجات برساند.
۷ – اراده الهی جزء صفات فعل است ، آیات و روایات دال بر این مطلب است .
۸ – صفات خداوند عین ذات اوست و خلاف آن کفر محض است .
۹ – عالم حادث است، زیرا خداوند قدیم است ، چیزی پیش از او نبوده و همراه او در قدیم بااووجود نداشته است.
۱۰ – با گفتن«بسم الله»انسان داغ بندگی را به خود می¬نهد و خود را مختص به ذات باری تعالی می¬کند.
۱۱ – زمین هیچگاه بدون حجت باقی نمی¬ماند . اگر چنین شود سبب خلقت از بین می¬رود.
۱۲ – عالم و عالمیان به منزله نصف گردو و درنزد امام هستند و امام ولایتش نسبت به خود افراد به خودشان بیشتر است.
۱۳ – مقام امامت هیچ گاه به ظالم نمی¬رسد و با دلیل و برهان امامت خلفای سه گانه رد می¬شود
۱۴ – درنهایت با احادیث حضرت درمورد امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف به این نتیجه می¬رسیم که حضرت از غیبت امام عصر و غربال شدن مسلمانان در آخر الزمان و رجعت خبر می¬دهند و به ما مژده ظهور و پیروزی حق بر علیه باطل را می-دهند.
واژه های کلیدی: عصمت، معارف ، جبر و اختیار

فهرست

چکیده ۱
مقدمه ۵
بخش اول ۱۰
کلیات ۱۰
تعریف و تبیین موضوع: ۱۱
پیشینه موضوع: ۱۲
فرضیات و سوالات تحقیق ۱۲
سوالات اصلی: ۱۲
روش تحقیق ۱۴
واژگان کلیدی ۱۵
پیشگفتار ۱۸
دودلیل روشن ۲۲
عواقب خطرناک جبر ۲۵
عواقب شوم تفویض: ۲۶
روش صحیح: ۲۷
رابطه تمدن کنونی و عقیده جبر ۲۸
الف – اراده الهی ، صفت ذاتی اوست . ۳۱
ب) اراده الهی، صفت فعل اوست: ۳۲
خداوند و چگونگی بندگی او: ۴۷
شرح حدیث: ۴۸
رشد یابی «اسم» : ۴۸
نتیجهگیری: ۴۹
و ) امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف درکلام امام رضا علیهالسلام ۵۰
غیبت ۵۱
انتظار امام رضا علیهالسلام فرمودن به شخصی: ۵۶
ظهور ۵۹
پیشنهادات ۶۱
نتیجه ۶۱
کتب عربی ۶۴
کتب فارسی ۷۰

مقدمه

اگر دیدگان را بر افق خلقت بگشاییم و اندکی فراتر از محسوسات را بنگریم، چهارده حقیقت ملکوتی و چهارد ه وجود نورانی را خواهیم دید که بر بلندای آفرینش به بندگی حضرت حق مشغولند .

آفرینش به برکت آنان آفریده شده و بقیه مخلوقات به طفیل آنان پای در این عالم گذارده اند. حضرت مهدی _(عجل الله تعالی فرجه شریف ) می­فرمایند:

ما مصنوع پروردگار مان هستیم ، و پس از آن خلائق برای ما آفریده شدند. آری خداوند آفرینش را به آنان آغاز نموده  و به آنان خاتمه  می بخشد.

ایشان به اذن و عنایت خدای رحمن، در تمام جهان حاضر و بر هر آشکار و پنهان ناظرند. واقف به احوال پیشینییانند و آگاه به آمال آیندگان.

آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم، معلمان دین خدا و مبلغان و مروجان آیین اسلامند.

محبت و دوستیشان و ولایت و فرمانپذیری از ایشان و بغض از دشمنانشان، شرط قبولی طاعات وعبادات و رمز سعادت دنیوی و اخروی انسانهاست و بدون ولایتشان ، هیچ طاعت و عبادتی به درگاه الهی پذیرفته نمی­شود.

از اینرو ست که امام رضا علیه السلام می­فرمایند:

«هر کس در حالی که عارف به امامانش نباشد ، بمیرد به مرگ جاهلیت مرده است.»

بدین ترتیب واضح است که تجاهل در مساله امامت و عدم موضع گیری صریح در انتخاب امام و پیشوا به معنای انکار و طرد آن از گستره زندگی است و ثمره آن مرگ بر جاهلیت و فرجام بر او دردنیا و آخرت است.

امام علی بن موسی الرضا علیه السلام می­فرمایند :«در آن روز هر قومی به نام امام زمانشان و کتاب و پروردگار و سنت پیامبر خویش خوانده می­شوند». پس بر همه ما واجب است که امام و پیشوای حق ر ابا اطلاع و تحقیق انتخاب کرده و تابع آن بزرگان در تمام امور دنیوی باشیم تا در آخر به سعادت اخروی برسیم انگیزه اینجانب از نوشتن چنین تحقیقی معرفت یافتن به وجود مقدس امام رضا علیه السلام ، آن  امامی که مملکت ما تحت لوای ایشان قرار دارد و به برکت ایشان روزی می­خورد.

از طرفی در زمان حضرت مباحث کلامی، فلسفی رونق بسیاری یافته ، از این رو حضرت را عالم

آل محمد صلی علیه و آله و سلم نامیدند  پس هدف اینجانب از بررسی مناظرات آن حضرت ،

تطبیق آن در جامعه امروزی می باشد که سیر در آن می تواند   پاسخگوی سوالات و

شبهات بسیاری از افراد باشد که این را ه ما را به حق و حقیقت نزدیک تر می­سازد. تحقیق

اینجانب از روش «کتابخانه ای»و به شیوه« تحلیلی» «توصیفی» و با استفاده از کتب

«کلامی»،«فلسفی» ، «فقهی» و« تاریخی »سعی در جوابگویی به شبهات و نزدیکتر شدن به فهم کلام

حضرت بوده است.

مختصراً بخشهای مورد بررسی شده در این تحقیق چنین است.

بخش اول: اختلاف عملکرد معصومین علیهم السلام و تحلیل آن

۱ -۱ عصمت ، مبین اختلاف عملکرد معصومین

۲ – ۱ منشأ اختلاف شیعه و سنی در امامت

۳ – ۱ چرا عامه عصمت را در امام لازم نمی­دانند؟

۴ – ۱ وجوب عصمت امام در کلام معصومین علیهم السلام

بخش دوم: علل پذیرش ولایتعهدی

۱ – ۲ مأمون و شخصیت او

۲ – ۲ مأمون و سیاست

۳ – ۲ ولایتعهدی

الف) دلائل مأمون برای انتخاب ولیعهد

ب ) علل قبول ولایتعهدی توسط حضرت

بخش سوم : بیان معار ف الهی از مدینه تا خراسان

۱ – ۳ عرضه اعمال شیعیان بر امام

۲ – ۳ حدیث سلسله الذهب

– شرح «وانا من شروطها»

بخش چهارم: تبیین معارف در سخنان ثامن الحجج علیه السلام

۱ – ۴ توحید

الف) توحید ذاتی (انه لیس کمثله شی)

ادراک خداوند

مفارقت کلی خداوند با همه چیز در موجودات

ب) جبر و تفویض و ارده الهی

– نفی جبر و تفویض در کلام امام رضا علیه السلام

– بیان آیه الله مکارم شیرازی

– علم خداوند و اراده انسان

– جواب شبهه فوق درکلام امام خمینی (ره )

– تقابل علم خداوند و اراده انسان در کلام امام رضا علیه السلام

ج ) چگونگی اراده الهی در کلام امام رضا علیه السلام

– سخنان حضرت پیرامون اراده الهی

– اقوال حکماء پیرامون اراده الهی

– اقوال فقها و متکلمین پیرامون و اراده الهی

د) صفات خداوند عین ذات الهی اوست

– کلام امامیه و اشاعره پیرامون صفات خدا

– اشکالات و اراده به کلام اشاعره

ج) ولایت معصومین بر ما سوی الله

– برتری مقام امامت بر نبوت  در کلام امام

– شر ح و تفسیر ایه«و اذا ابتلی ابراهیم ربه… » و برتری امامت بر نبوت و رسالت

– منظور از «اماماً» درکلام اهل سنت

– جواب علامه طباطبایی (ره) به علمای اهل سنت

– شرح و تفسیر کلام علامه طباطبایی (ره )

– منظور از «الظالمین» در آیه فوق

– لفظ «ظالمین» و شبهه فخررازی

– کلام استاد سبحانی پیرامون حقیقت مشتق

– جواب اصولیها بر شبهه فخر رازی

– جواب علامه طباطبایی (ره)

و) امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف درکلام امام رضا علیه السلام

بخش اول

کلیات

تعریف و تبیین موضوع:

در این تحقیق سعی شده به یک سری مباحث عقیدتی پرداخته شود، که می تواند راه گشای حل بسیاری از شبهات  می باشد.

ما فراوان در نحوه ی عملکرد معصومین مشاهده می­کنیم که آنان  فی الواقع هدف شان یکی ولی عملکردهای مختلفی خصوصاً نسبت به حکام وقت خود داشته اند. خاصه امام رضا علیه السلام که با پذیرفتن ولایتعهدی مأ مون شرایط خاصی را دارا شده اند، که این عمل موجب نسبت دادن اتهامات فراوانی به ایشان شد . درواقع با بیان عصمت از دیدگاه تشیع به این سوالات پاسخ داده می شود .

در آن زمان بحث های کلامی به اوج خود رسیده بود، به خاطر فرق مختلف اسلامی و دینی ورود کتب فلسفی و نشر آن در ایران توسط مأمون ، شبهات بسیاری ذهن مردم را مشغول کرده بود ، که حضرت جوابگوی تمام این شبهات به نحو احسن بودند و به همین دلیل است که یکی از القاب حضرت عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.

درنتیجه بررسی وسیر در این روایات و مناظرات می­تواند راه گشای بسیاری از شبهاتی که ، امروز گریبان همه ی ما را گرفته و باعث سردرگمی در جامعه شده باشد. از طرفی آشنایی با عملکرد معصومین علیهم السلام حضرت امام رضا علیه السلام برای ما ایرانیا ن که مملکت ماتحت لواء ولایت ثامن الحجج علیه السلام است و اینکه ما خود ر اشیعه اثنی عشری و جزء فرقه ناجیه می­دانیم واجب و ضروری است.

پیشینه موضوع:

ردپای این بحث و پی بردن به اهمیت آن را باید گفت از همان زمانهای اولیه غیبت کبری امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف می­توان پیدا کرد. به طوری که محدثین اولیه شیعه در بحثها و کتب خود بخصوص در مورد حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام و زمان ولایتعهدی ایشان بحث نموده­اند و از آن جمله مرحوم ثقه­الاسلام محمدبن یعقوب کلینی متوفی ۳۲۸ – ۳۲۹ ه. ق و در کتاب شریف کافی که درمواضع مختلفی بحثهای حضرت را ذکر نموده­اند و همچنین مرحوم رئیس المحدثین محمدبن علی بن بابویه قمی متوفی (۳۸۱ ه . ق ) درکتاب التوحید که بحثهای توحیدی و پاسخگویی به شبهات مربوطه توسط حضرت را در این کتاب آورده­اند و همچنین در کتاب کمال الدین و تمام النعمه که بحثهای مربوط به امامت و ولایت که توسط حضرت انجام شده را ذکر کرده اند و اینکه در کتاب عیون الاخبار الرضا علیه السلام که می­توان گفت اولین کتابی است که به صورت جامع پیرامون علی بن موسی الرضا علیه السلام و بخصوص ویژگیهای زمان ولایتعهدی حضرت و بحثهای مختلف حضرت پیرامون عقاید شیعه امامیه در اصول پنجگانه تألیف شده است و کتبی چند دیگر در این موارد آمده است . البته  بنده مقاله­ای که مربوط به موضوعم باشد پیدا نکردم .

فرضیات و سوالات تحقیق

سوالات اصلی:

چرا معصومین نسبت به هم عملکرد مختلفی دارند؟
عالم آل محمد صلی الله وعلیهم و آله و سلم توحید و امامت را چگونه بیان فرمودند.
دلایل و اهداف حضرت ازبیان حدیث سلسله الذهب چه بوده است؟
حضرت با چه بیانی شبهه جبر و تفویض و اراده الهی را جواب داده­اند؟

۱ . نظر شیعه وسنی در نحوه انتخاب امام چگونه است؟

۲ . چهره واقعی مأمون به چه صورت بوده است؟

۳ . دلایل حضرت جهت پذیرش ولایتعهدی مأمون چه بوده است؟

۴ . انه لیس کمثله شی به چه معنا است؟

۵ . اراده الهی جزء صفات ذات است یا جزء صفات فعل است؟

۶ . صفات خداوند عین ذات اوست به چه معنا است؟

۷ . نظر امام رضا علیه السلام درباره حدوث عالم چه بوده است؟

۸ . بندگی خدا از زبان امام رضا علیه السلام به چه صورت است؟

۹ . شرح حدیث لولاحجه از زبان امام رضا علیه السلام به چه صورت است؟

۱۰ . علم امام از دیدگاه حضرت رضا علیه السلام و حکماء و متکلمین چگونه است؟

۱۱ . حضرت چگونه آیه «و اذا ابتلی ابراهیم ربه… » را شرح دادند؟

۱۲ . منظور از «الظالمین » در لاینال عهدی الظالمین چه کسانی هستند؟

۱۳ . امام رضا علیه السلام با چه بیانی وجود مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف را معرفی می­کنند؟

روش تحقیق

برای انجام دادن یک تحقیق جامع و کامل بهترین کار دست یافتن به مراکز معتبر است. از جمله این مراکز معتبر رفتن به کتابخانه ها و سرزدن به سایت های اینترنتی است.

کتاب منبعی است که علوم گذشتگان را به راحتی دراختیار آیندگان قرار می­دهد. و به راحتی ما را با علم و تجربه گذشتگان آشنا می­سازد.

پژوهش های حاضر مبتنی بر «روش کتابخانه ای» است.

بنده جهت شروع کار ، به لیستی که عناوین پیشنهادی پایان نامه های سطح دودر آن بود مراجعه شد.

ازجمله کتابخانه ها، کتابخانه مجلس ، الغدیر ، حضرت فاطمه سلام الله علیها ، دانشکده علوم و حدیث ، کتابخانه برادرم مرکز پژوهشگاه اطلاعات و مدارک و اسناد ملی، و همچنین از کتبی که خود در اختیار داشتم استفاده کردم وهمچنین cd نور را مورد استفاده قرار دادم.

نگارش مطالب در این تحقیق بر اساس روش تحلیلی صورت گرفته، که بعد از جمع آوری بررسی شده است .

در این تحقیق از کتب تاریخی و روایی و کلامی و فقهی و فلسفی  استفاده شده است. و تمام همت محقق بررسی شبهات و جوابگویی آن از طریق ائمه علیهم السلام خصوصاً از جانب عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم بوده است. که امید آن می­رود راه گشایی جهت بالا بردن معرفت ما نسبت به آن امام همام شود.

در این تحقیق چنین موضوعاتی مورد بررسی قرار گرفته :

۱/ علل اختلاف عملکرد معصومین علیه السلام

۲ / علل پذیرش ولایتعهدی

۳ / شرح حدیث سلسله الذهب

۴/ بیان معارف از طریق امام رضا علیه السلام

واژگان کلیدی

در این تحقیق واژه­های عصمت، معارف ، جبر و اختیار مورد بررسی قرار می گیرد.

عصمت در لغت: ملکه اجتناب از معاصی و خطا که درنمایندگان پروردگار است، پاکی و لغزش ناپذیر[۱]؛

عصمت در اصطلاح[۲]: عصمت با قدرت بر گناه ناسازگار نیست، بلکه معصوم بر انجام کاری که گناه است، قدرت دارد، وگرنه او به واسطه ترک گناه استحقاق مدح و پاداش نمی­یافت، و پاداش و کیفر در حق او باطل می­گشت و در نتیجه، از دایره تکلیف بیرون می­شد. و این امر باطل است به خاطر اجماع و به خاطر نقل که خداوند می­فرماید: «قل انما انا بشر مثلکم یوحی الی[۳]» بگو جز آن نیست که من انسانی مانند شمایم که بر من وحی می­شود.[۴]

عرفان در لغت:

در کتاب لغت در مورد معارف چنین آمده است.

المعرفه و العرفان: معارف جمع معرفت است به معنای درک کردن و دریافتن چیزی است از روی اثر آن باتدبیر و اندیشه که اخص از علم است و واژه انکار – نقطه مقابل آن است و می­گویند «فلان یعرف الله » و نمی­گویند «یعلم الله » تا متعددی به یک مفعول باشد زیرا معرفت بشر از خدای تعالی[۵] تدبر در آثار او بدون ادراک ذات اوست و می­گویند: الله بعلم کذا و نمی­گویند یعرف کذا- زیرا معرفت در علم قاصری که با تفکر بدست می­آید و به کار می­رود ، اصلش از عرفت است یعنی به بوی آن رسیدم (نه خودآن ) و یا از عبارت أصبت عرفه : به گونه و رخسارش رسیدم.[۶]

عرفان در اصطلاح :

در واقع معنای اصطلاحی معرفت همان معنای لغوی است و در منابع معنای اصطلاحی موجود نمی باشد .

جبر : در لغت به معنای اصلاح کردن بازور و قهر است.[۷]

جبر به معنای : ظلم، عدم میل، عدم رضای در کار، کراهت، دشواری و ستم می­باشد .

اختیار در لغت : مصدر باب افتعال از ریشه (خ، ی، ر) به معنی انتخاب ، گزینش ، حکومت و قدرت

جبر در اصطلاح: در برابر قدر ، تفویض و اختیار قرار دارد.مراد ازآن مجبور بودن انسان درکارهای ارادی خویش است. بدین معنا که طرفداران نظریه جبر، توانایی انسان را درانجام دادن کردارهای اختیاری وی نفی می­کنند و کردارهای اختیاری وی را نیز به خدانسبت می­دهند وتصریح می­کنند که کردارهای ارادی انسان، همانند هستی او آفریده خداست و آدمی را یارای سرباززدن از آنچه خدای جهان می­خواهد و اراده می­کند نخواهد بود[۸].

تفویض : کار را به کسی واگذار کردن فرقه مفوضه گویند: ما را اختیار مطلق است و اعمال عباد به خود آنها واگذار شده است. و خدا را دخالتی نباشد. در مقابل مجبره امامیه گویند. لاجبر و لاتفویض بل امر بین امرین[۹].

پیشگفتار