عنوان :

مقاله آب و کشاورزی

تعداد صفحات : ۴۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

تمامی جانوران زنده اعم از انسان و گیاه و یا جانوران همواره در‌طول دوره زندگی ‌خویش نیازمند به آب است و حیات بدون وجود آن غیرممکن است. آب مایع حیات و لازمه‌‌ زندگی‌است.

رشد گیاه تابع وجود آب است بدین معنی که هر وقت آب محدود‌باشد رشد نیز کاهش‌می‌یابد ودر نتیجه عملکرد نیز کاهش‌می‌یابد. مقدار کاهش عملکرد متأثر از ژنوتیپ، شدت کمبود آب و مرحله نمو گیاه می‌باشد.

واژه های کلیدی: آب، گیاهان، تبخیر و تعرق، آبیاری قطره ای

فهرست مطالب

مقدمه.    ۱
آب قابل استفاده در گیاه    ۲
چگونگی جذب و حرکت آب    ۳
تبخیر و تعریق.    ۴
عوامل محیطی مؤثر بر تبخیر و تعریق    ۵
تبخیر و تعریق بالقوه.    ۶
راندمان مصرف آب.    ۹
تاریخچه.    ۱۱
معرفی سیستم آبیاری قطره‌ای    ۱۳
جنبه‌های مثبت و منفی در آبیاری قطره‌ای    ۱۵
بافت خاک و نفوذپذیری    ۲۰
شوری و قلیائیت خاک.    ۲۰
وجود لایه محدودکننده در پروفیل خاک.    ۲۱
نوع زراعت    ۳۰
راهبری سیستم آبیاری قطره‌ای    ۳۳
نمونه‌ای از طراحی یک سیستم آبیاری قطره‌ای    ۴۲
فهرست منابع    ۴۵

فهرست منابع

۱ـ سرمدنیا، غلامحسین و عوض کوچکی. ۱۳۷۴٫ فیزیولوژی گیاهان زراعی انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

۲ـ فرشی، علی‌اصغر و محمدرضا شریفی. ۱۳۷۶ برآورد آب موردنیاز گیاهان عمده زراعی کشور، مؤسسه تحقیقات خاک و آب. نشر آزمون کشاورزی کرج، جلد یک.

۳ـ فرشی، علی‌اصغر و محمد رضا شریفی. ۱۳۷۶٫ برآورد آب موردنیاز گیاهان عمده زراعی کشور، مؤسسه تحقیقات خاک و آب. نشر آزمون کشاورزی کرج، جلد دو.

۴ـ صحاف، مهندس بیوک فرشی، دکتر علی‌اصغر. ۱۳۷۸٫ آبیاری قطره‌ای. انتشارات نشرآموزش کشاورزی.

۵ـ علیزاده، امین و خیابانی، حمید.۱۳۷۲، آبیاری قطره‌ای، انتشارات آستان قدس رضوی.

۶ـ ملکوتی، دکتر محمد جعفر.۱۳۷۶٫ تأمین نیازهای خاک، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

۷ـ قهرمان، دکتر احمد. ۱۳۷۹٫ فیزیولوژی گیاهی، انتشارات دانشگاه تهران.

مقدمه:

تمامی جانوران زنده اعم از انسان و گیاه و یا جانوران همواره در‌طول دوره زندگی ‌خویش نیازمند به آب است و حیات بدون وجود آن غیرممکن است. آب مایع حیات و لازمه‌‌ زندگی‌است.

یک گیاه علفی سریع‌الرشد عمدتاً از آب تشکیل‌شده‌است و محتوی آب گیاه بین ۷۰ تا‌۹۰ درصد‌می‌باشد که بسته به سن گیاه، گونه گیاه، بافت گیاه موردنظر و محیط متفاوت است.

بنابه دلایل زیر می‌توان فهمید که آب برای بسیاری از فعالیتهای گیاهی لازم‌است:

اول آنکه حلاّ ل‌ بوده و محیطی مناسب برای واکنش‌های شیمیائی فراهم‌می‌نماید.

دوم آنکه محیط مناسب برای انتقال موادآلی و معدنی می‌باشد.

سوم‌آنکه محیطی مناسب است که موجب تورم سلول‌های گیاهی‌می‌شود. آماس باعث بزرگ‌شدن سلول، ساختارگیاه و شکل‌گیری آن می‌گردد.

چهارم آنکه باعث آبگیری و خنثی‌سازی بار الکتریکی روی مولکولهای کلوئیدی می‌شود.

دیگر آنکه ماده خام فتوسنتزی فرآیندهای هیدرولتیکی و سایر واکنش‌های گیاهی را تشکیل‌می‌دهد[۱].

باید دانست که ریشه گیاه در خاکهای نسبتاً مرطوب نفوذ‌می‌کند در حالی که ساقه و برگها در محیط نسبتاً خشک رشد‌می‌نمایند. به همین خاطر است که آب از خاک به داخل گیاه نفوذ‌کرده و به اتمسفر برمی‌گردد که این امر در جهت کاهش انرژی پتانسیل صورت‌می‌گیرد.

رشد گیاه تابع وجود آب است بدین معنی که هر وقت آب محدود‌باشد رشد نیز کاهش‌می‌یابد ودر نتیجه عملکرد نیز کاهش‌می‌یابد. مقدار کاهش عملکرد متأثر از ژنوتیپ، شدت کمبود آب و مرحله نمو گیاه می‌باشد.

 آب قابل استفاده در گیاه

ریشه گیاهان در خاک مرطوب رشدنموده و آب را تازمانی که پتانسیل آب خاک به یک حد بحرانی برسد از خاک می‌گیرند. آب قابل استفاده گیاه به آبی‌گفته‌می‌شود که آن مقدار از آبی که خاک می‌تواند از طریق ریشه گیاهان خارج‌گردد و یا تفاوت محتوی آب ظرفیت مزرعه و درصد پژمردگی دائم[۲].

رطوبت قابل استفاده از خاک متأثر از خواص کلوئیدی خاک همچون سطح ویژه ذرات خاک می‌باشد.‌مثلاً یک خاک رُسی لومی حدود ۲۰درصد وزن خود آب قابل استفاده‌دارد. درحالی که یک خاک دارای بافت سبکتر مانند یک خاک شنی ریز حدود ۷درصد وزن خود آب قابل استفاده دارد. باید توجه‌کرد یک خاک دارای بافت شنی ریز کمتر از ۸ سانتیمتر آب در هر متر عمق خاک نگهداری می‌کند در حالی که یک خاک با بافت رُسی لومی حدود ۱۷ سانتیمتر آب قابل استفاده در هر متر عمق خاک نگهداری می‌کند.

 چگونگی جذب و حرکت آب

در مقایسه با گیاهان یا خاک، هوا معمولاً دارای پتانسیل آب بسیار کم می‌باشد. چونکه یک برگ زنده معمولاً دارای پتانسیل آب بیش از ۱۵- بار می‌باشد. بنابراین یک اختلاف انرژی زیادی بین هوا و برگ وجوددارد که موجب استمرار حرکت آب به صورت بخار از برگ به هوا می‌گردد. وقتی اتلاف آب از گیاه صورت نمی‌گیرد مثلاً در شب پتانسیل آب گیاه با پتانسیل آب خاک به حالت تعادل نزدیک‌می‌شوند. اگر روزنه‌ها باز باشند اتلاف آب از برگ‌ها به طور مستمر ادامه داشته و موجب‌می‌شود که پتانسیل آب برگ نسبت به پتانسیل آب دمبرگ کاهش‌می‌یابد. این جریان از محل پتانسیل آب زیاد به کم حرکت می‌کند. لذا از دمبرگ به برگ جریان می‌یابد. این جریان آب پتانسیل آب دمبرگ را که از حالت تعادل با پتانسیل آب ساقه‌می‌باشد کاهش داده و لذا آب از ساقه به طرف دمبرگ جریان‌می‌یابد. این اختلاف انرژی تا ریشه و خاک نیز ادامه دارد به عبارت دیگر در سیستم انتقال آب از خاک به ریشه یک اختلاف پتانسیل به‌وجود می‌آید. سرعت جذب اب و حرکت آن در داخل گیاه بستگی به محتوی رطوبت خاک، تماس ریشه و خاک، مقاومت‌های گیاه و خاک در برابر جریان آب و اختلاف پتانسیل آب موجود دارد[۳].

تبخیر و تعرق

با توجه به تعریف تبخیر و تعرق که عبارتند از مجموع آبی که در مزرعه از طریق تبخیر و تعرق از گیاه از دست‌می‌رود را گویند. تبخیر یک فرآیند وابسته به انرژی است که متضمن تغییر از حالت مایع به بخارمی‌باشد. شدت تعرق تابع اختلاف فشار بخار مقاومت در برابر جریان آب و توانایی گیاه و خاک از نظر انتقال آب به جایگاه تعرق‌می‌باشد.

تعرق عمدتاً نیروی محرکه جهت به جریان‌انداختن آب جذب‌شده در گیاه را علیرغم وجود نیروی ثقل و مقاومت‌های اصطکاکی موجود در مسیر آب در گیاه تأمین‌می‌کند. سرعت جذب فعال آب نقش ناچیزی در جذب آب ایفا‌می‌نمایند ووقتی این مکانیزم‌ها مشخص‌می‌شوند که تعرق کم‌بوده و یا متوقف‌شده‌است.