عنوان :

مقاله اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر

تعداد صفحات :۳۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

این پژوهش شامل سه فصل است.پس از مقدمه که به بیان وطرح موضوع پرداخته شده در فصل اول زندگی سید قطب و محیط سیاسی و اجتماعی که وی درآن می زیسته اشاره می کنیم ودر فصل دوم به اندیشه ی قطب در باب جامعه ایده آل ،ایدئولوژی اسلامی و نظر او در مورد مکاتب فکری دیگر از جمله کمونیسم و سرمایه داری پرداخته و راه حل انقلابی که سید قطب برای رسیدن به این جامعه ایده آل ارائه می دهد مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم نیز ضمن اینکه مروری خلاصه وار بر اندیشه های سید قطب خواهیم داشت ،به تأثیر اندیشه های وی بر جنبشهای اسلامی معاصر در مصر ودیگر کشورهای اسلامی خواهیم پرداخت ودرپایان به یک  نتیجه گیری کلی می رسیم.

سید قطب زندگی دریک خانواده مذهبی – سیاسی ،تحصیل دردانشگاه، استخدام در وزارت معارف، روی آوردن به ادبیات، قصه نویسی، مقاله نویسی و شاعری همه از ویژگیهای دوران زندگی شخصی او بودند به خصوص اینکه وی بنا به دلایل عاطفی و یا شاید ناتوانی جنسی  هرگز اقدام به تشکیل خانواده نکرد.همه این عوامل باعث شدند که از قطب ،یک انسان بنیاد گرا و تند رو با تفکرات اسلامی که آمیخته با احساسات رادیکالی ضد غربی بود بسازد. او علی الظاهر یک بیمار روانی است.درروش او که خشونت و خونریزی پایه و اساس آن است او آنرا بر علیه رژیم پادشاهی فاروق و بعدها نیز رژیم سوسیالیست به کار برد. او نهایتا تنها راه حل مشکلات و نابسامانیها را در بازگشت به اسلام راستین و قرآن می‌داند. سخن او ظاهرا درست است. امادر عمل قابل اجرا نیست.

قطب در تعریفش از جهاد معتقد است که قبل از هر چیز باید جهاد کرد البته نه با زبان بلکه با زور و شمشیر که همان جهاد مسلحانه نام دارد. اندیشه های او منجر به انحراف جوانان و کشته و زخمی شدن و دستگیری و اعدامهای بسیاری ازآنان توسط حکومتهای اسلامی گردید و برداشتهای متفاوت از اندیشه اش منجر به ایجاد اختلاف در بین جامعه ی اسلامی وتشکیل شعبات مختلفی از گروه های بنیاد گرای اسلامی گردید. که بعدها همین گروه های تند روی اسلامی باعث سرکوبی گروه های میانه رو ومعتدل اسلامی از جانب حکومتها را فراهم نمودند. دید گاه های انقلابی و اید ئولوژیک وی باعث شد که این انشعابات، برای رسیدن به جامعه ی اسلامی ایده آل مورد نظر قطب، راه های مسالمت آمیز را کنار گذاشته و مخصوصا در دهه ی ۷۰ شیوه های انقلابی و مسلحانه را در پیش بگیرند که نهایتا منجر به ترور سادات توسط یکی از این گروه ها در «الجهاد» گردید.

واژه های کلیدی: سید قطب، اندیشه قطب، جامعه ایده آل، جنبش های اسلامی، ایدئولوژی اسلامی

فهرست مطالب

پیشگفتار    ۱
مقدمه ( طرح تحقیقاتی )   ۲
طرح موضوع    ۲
علل انتخاب مو ضوع   ۳
سؤال اصلی    ۳
سؤالات فرعی    ۳
فرضها    ۴
فرضیه تحقیق   ۴
روش تحقیق    ۴
سازماندهی تحقیق   ۴
فصل اول : زندگینامه سید قطب    ۵
شرح حال سید قطب تا پیش از پیوستن به اخوان المسلمین    ۵
سید قطب و اخوان المسلمین    ۷
منابع فصل اول   ۹
فصل دوم : اندیشه های بنیاد گرانه ی سید قطب    ۱۰
مبحث اول: جامعه ایده آل از دیدگاه سید قطب    ۱۱
«امت اسلامی » و ویژگی های آن    ۱۱
جامعه ایده آل صدر اسلام و تقابل آن با جاهلیت    ۱۲
فلسفه و تضاد آن با ایدئولوژی اسلامی    ۱۳
«عبودیت» و «الوهیت » زیر بنای ایدئولوژی اسلامی    ۱۳
دیدگاه قطب نسبت به مسلکها و ایدئولوژیهای دیگر    ۱۴
ناسیونالیسم    ۱۴
کمونیسم و سرمایه داری   ۱۴
مبحث دوم : «جاهلیت » از دیدگاه سید قطب   ۱۵
جاهلیت و غیر قابل اصلاح بودن آن    ۱۵
مبحث سوم : رستاخیز اسلامی راه حل سید قطب    ۱۶
دعوت و شرایط دعوت کننده به اسلام    ۱۶
جهاد از دیدگاه سید قطب    ۱۷
منابع فصل دوم    ۱۸
فصل سوم : تأثیر سید قطب بر جنبشهای اسلامی معاصر    ۱۹
جماعه المسمین (التکفیر والهجره)   ۲۱
منظمه التحریر اسلامی (سازمان آزادیبخش اسلامی )   ۲۲
الجهاد    ۲۲
منابع فصل سوم    ۲۴
نتیجه گیری    ۲۵
منابع ومأخذ   ۲۸

فهرست منابع ومأخذ:

۱-کوپل. ژیل، پیامبر و فرعون. تر جمه ی دکتر حمید احمدی، تهران، انتشارات کیهان، ۱۳۶۶

۲-حاج سید جوادی، اخوان المسلمین در مصر در امتحان تاریخ از حسن البناء تاسید قطب، تهران، انتشارات میثاق، ۱۳۵۸

۳- قطب،سید، چراغی بر فراز راه، ترجمه حسن اکبری مرزناک، تهران.انتشارات امت،بی‌تا

۴-دهقان نسب، اکبر. عدالت اجتماعی در اسلام، انتشارات امیر کبیر

۵-قطب ،سید. آینده در قلمرو اسلام

۶-محمودیان، محمود. جنبشهای اسلامی مصر در دو دهه اخیر و عوامل تقویت کننده آن ،دانشگاه امام صادق (ع)، ( پایان نامه )، ۱۳۶۸

۷-دکمجیان، هرایر. جنبشهای اسلامی در جهان عرب، ترجمه ی آقای دکتر حمید احمدی،  انتشارات کیهان، ۱۳۶۶

مقدمه (طرح تحقیقاتی)

۱- طرح موضوع:

به دنبال کاهش نفوذ استعمار غرب در اوایل قرن بیستم و گسترش موج استقلال طلبی در جهان سوم ، دیدگاههای متفاوتی نیز در مورد دین و سیاست در بین ملل اسلامی ظهور کرد. گروهی که مشحون پیشرفت غرب شده بودند اینگونه تصور می کردند که دین عامل عقب ماندگی مسلمانان است.در مقابل گروهی نیز عقب ماندگی ملل مسلمان را نه به خاطر اسلام، بلکه ناشی از عدم اجرای شریعت اسلام ،دور شدن از اسلام واقعی و روی آوردن به مکاتب بیگانه می دانستند.این طرز تفکر ایشان را وا داشت تا اسلام را دوباره به عنوان یک دین کامل و جهان شمول معرفی کرد و در کنار آن نیز برای بر قراری حاکمیت تعالیم شریعت واسلام بر زندگی سیاسی و اجتماعی خود وارد عمل شوند. تلاش این متفکران اصول گرا را می توان در جنبشهایی همچون اخوان المسلمین در مصر، جماعت اسلامی پاکستان و برخی جنبشهای اسلامی در ایران و دیگر کشورهای اسلامی مشاهده کرد.از جمله این متفکران می توان به حسن البناء، مودودی ،سیدقطب، امام خمینی و دکتر شریعتی اشاره کرد که نقش رهبری فکری و عملی این جنبشها را بر عهده گرفتند.

از طرف دیگر امروزه مساله بنیاد گرایی اسلامی و جنبشهای اصول گرایی اسلامی،نه تنها یک موضوع منطقه ای، یا مربوط به جهان اسلام نمی باشد بلکه موضوعی است جهانی و به خصوص بعد از وقایع یازدهم سپتامبر و حمله آمریکا به افغانستان و عراق،روزی نیست که خبری از آن در رسانه های گروهی جهان منتشر وپخش نگردد.ریشه های بنیاد گرایی اسلامی امروزی را بایذ در اندیشهه های اخوان المسلمین مشاهده کنیم.سید قطب رهبری تبدیل بنیاد گرایی محافظه کارانه اخوان المسلمین به افراط گرایی جوان سازمان آزادی بخش اسلامی (التکفیروالهجره)وسازمان (الجهاد)را بر عهده داشته است.بنابراین شاید بتوان ادعا کرد که شناخت اندیشه های وی تا حدودی راه شناخت جنبشهای نوین اسلامی دهه ۷۰به بعد راهموار می سازد.

علل انتخاب موضوع:

مهمترین مسئله ان است که تفکرات سید قطب وبرداشت های او از اسلام و تشکیل حکومت اسلامی (شیوه مبارزه با دستگاه حاکم) بسیار شبیه به تفکرات امام خمینی می باشد.به نظر اینجانب بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران مدتها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با تفکرات رهبران اخوان المسلمین به ویژه سید قطب آشنایی داشتند .از این لحاظ این موضوع برایم جالب و حائز اهمیت بوده است.

سئوال اصلی:

اندیشه سید قطب چه بوده و چه تاثیری بر جنبشهای اسلامی بعد از خود داشته است؟

سئوالات فرعی:

۱- سید قطب در چه محیط سیلسی اجتماعی می زیسته ونقش آن در شکل گیری افکار و اندیشه های او چه بوده است؟

۲- چارچوب ایدئولوژی اسلامی از دیدگاه سید قطب چیست؟

۳- سید قطب چه تاثیری بر جنبشهای اسلامی اخیر در مصر و احیانا در دیگر بلاد اسلامی داشته است؟

فرضها:

این پژوهش شامل دو فرض است:

۱- سید قطب از جمله متفکران اسلامی می باشدکه معتقد به لزوم رستاخیز یا احیای اصول اسلامی می باشد.

۲- سید قطب از اعضای جنبش اخوان المسلمین بوده و همانطور که خود می‌گوید به اهداف وآرمانهای این جنبش وفادار است.

فرضیه تحقیق:

سید قطب نقطه انشعاب در جنبشهای اسلامی معاصر به حساب آمده ورهبری تبدیل جنبشها از یک شیوه محافظه کارانه به شیوه انقلابی و جهادی را برعهده داشته است.

روش تحقیق:

روش تحقیق ما منابع کتابخانه ای می باشد.

سازماندهی تحقیق :

این پژوهش شامل سه فصل است.پس از مقدمه که به بیان وطرح موضوع پرداخته شده در فصل اول زندگی سید قطب و محیط سیاسی و اجتماعی که وی درآن می زیسته اشاره می کنیم ودر فصل دوم به اندیشه ی قطب در باب جامعه ایده آل ،ایدئولوژی اسلامی و نظر او در مورد مکاتب فکری دیگر از جمله کمونیسم و سرمایه داری پرداخته و راه حل انقلابی که سید قطب برای رسیدن به این جامعه ایده آل ارائه می دهد مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم نیز ضمن اینکه مروری خلاصه وار بر اندیشه های سید قطب خواهیم داشت ،به تأثیر اندیشه های وی بر جنبشهای اسلامی معاصر در مصر ودیگر کشورهای اسلامی خواهیم پرداخت ودرپایان به یک  نتیجه گیری کلی می رسیم.

فصل اول : زندگینامه سید قطب

شرح حال سید قطب تاپیش از پیوستن به اخوان المسلمین:

سید قطب در سپتامبر ۱۹۰۶در شهرستان موشا در ایالت اسیوط به دنیا آمد .او به خانواده ای ازنجبای روستایی که از نظر مالی در تنگنا قرار داشتند تعلق داشت. در این روستای بزرگ ،جمعیتی مختلط از اسلام و مسیحیت و مزارع کوچک خانوادگی ،دو سیستم آموزشی هم سطح یعنی مدارس دولتی ازیک طرف و مدارس قرآنی از طرف دیگر به چشم می خورد . سید قطب متعهد شد پیش از ده سالگی قرآن را حفظ کند .او از همان دوران کودکی با مسائل سیاسی آشنا شد چرا که از جانب پدرش جلسات مکرر سیاسی به صورت خصوصی در منزلشان برگزار می شد .وی ضمن طرفداری از ناسیونالیسم ضد انگلیسی مطبوعات و آثار جهانی را ازکتابفروشان دوره گرد محلی تهیه می کرد و می خواند (۱) . سید ، چهار سال به نزد عموی خود رفت، وی که طرفدار حزب وفد بود در حومه پایتخت زندگی می کرد .در سال ۱۹۲۵در دانشکده تربیت معلم ثبت نام کرد. پس از فارغ التحصیلی در ۱۹۲۸و۱۹۲۹در کلاسهای آمادگی دارالعلوم که برای جبران نقایص دانشکده آموزشی الازهر تأسیس شد، حضور یافت. او درسال ۱۹۳۰به طور رسمی از مؤسسه پذیرش گرفت ودر سال ۱۹۳۳درسن ۲۷ سالگی فارغ التحصیل شد.او برای شانزده سال به استخدام وزارت معارف عمومی مصر درآمد. از۱۹۴۰تا۱۹۴۵بازرسی وزارتخانه بود وطی این مدت طرحهایی که برای اصلاح سیستم آموزشی ارائه می داد ،توسط طه حسین به سطل آشغال ریخته می شد (۲). سید قطب تاسال ۱۹۵۴یعنی تا پایان جنگ جهانی دوم نقد ادبی می نوشت. او سهم فعالی در مباحثات دهه ۱۹۳۰ و۱۹۴۰ داشت. سبک کوبنده اش اورا به عنوان یک طرفدار اهل بحث و جدل به ویژه علیه طه حسین معروف کرد. درسال ۱۹۴۶از محمود عقاد و مکتب او فاصله گرفت و به انتشار مقالات خود در روزنامه پرداخت او به شاعری و نوشتن داستانهای بلند و کوتاه علاقه مند بود (۳) . حداقل سه اثر به نامهای بچه دهکده، رؤیاههای چهار گانه و خارها در حال حاضر موجود می باشد که عمدتا به مسائل زندگی شخصی وی و سرخوردگیهای عشقیش وی اشاره می کند . اوکه از این مسأله به صورت رمانتیک رنج می برد ،دریافت که راه ثمر بخش و عمل سازنده را از طریق خدمت به رسول خدا (ص)،به عنوان یک مبارز و مجاهد و سرانجام پیشوا باید کشف کند (۴) !

سپس مصلحت دید که خود امتیاز نشر مجله ای را بگیرد تا بتواند آزادانه هر آنچه را که می خواهد بنگارد .دراین مجله سید،از تمام احزاب به سبب آنکه آنها را بقایای دوران قدیم می پنداشت بریده بود موضوع اصلی مقالاتش از ادبیات به ناسیونالیسم و مخالفت با آن معطوف گشت.او مقالات خود را با بی پروائی و جسارت تمام می نوشت و بیشتر هجوم او متوجه رجال پیرامون ملک فاروق و سرمایه داران و رجال احزاب و پادشاهن و امیران ارتش و مزدوران انگلیسی بود.به همین جهت پس از مدتی از توزیع و نشر مجله اش توسط حکومت جلوگیری شد و امتیاز آن باطل و توقیف گردید. حکومت تصمیم گرفت سید را تبعید کند تا شاید افکار خشک مذهبی وی تغییر یابد.از اینرو سیدرا در۱۹۴۸برای اقامتی نا محدود به آمریکا فرستادند . قطب در طی ۲ سال اقامتش در آمریکا مستقیما با زندگی مدرن شهری و پیشرفت و تکنولوژی آشنا گشت .ظاهرا امید می رفت که با طرز تفکری جدید و روشنفکرانه به مصر برگردد.اما این تجربه ، او را در عوض به اسلام رادیکالی و سپس اخوان المسلمین نزدیکتر کرد (۵).

سید در اول اقامتش در آمریکا (اواخردهه ۱۹۴۰)همواره با لا اباگیری جنسی مواجه بود.وی شاهد بود که چگوه به دنبای ترور حسن البتاء شادی و شعف همه جا را فرا گرفت. لذا از آمریکا و آمریکائی و تمدن غربی به شدت منزجر و متنفر گشت. پس از بازگشت به مصر در تابستان ۱۹۵۱کتابی را نوشت تحت عنوان «آمریکائی که من دیدم» آنچنان مظاهر منفی آمریکا را تقبیح کرد که مجبور شد از وزارت معارف عمومی استعفا کند. پس از آن بیش از گذشته با اخوان المسلمین رابطه بر قرار کرد و سرانجام در چهل و پنج سالگی از ظریق صالح عشماوی به عضویت اخوان در آمد (۶)

سید قطب و اخوان المسلمین:

اومی گفت :من درسال ۱۹۵۱متولد شدم . (چون در آن سال به عضویت سازمان اخوان المسلمین درآمده بود) درسال ۱۹۵۵به جرم توطئه علیه نظام حاکم دستگیر و۲۵سال زندان محکوم شد.در ۱۹۶۴جهت مراقبتهای شدید پزشکی آزاد شد . پس ازآزادی پنج جوان با او تماس گرفتند .آنها پس از واقعه ی ۱۹۵۴تشکیل یک گروه انتقامی رادادند.اکنون در تحلیلهایشان به این نتیجه رسیده بودند که یک حرکت محدود و یک قیام غیر عمومی ،حرکتی کور است و مطلوبیتی نخواهد داشت.آنها در تاریک طرحی تربیتی و فرهنگی بودند تا نهضت را درمیان مردم گسترش دهند . لذا فرمولهای تربیتی جهت بالا بردن فرهنگ عمومی برای فراهم سازی جو قیام ارائه دادند . درهمان زمان بود که از قطب خواستند تابه عنوان یک ایدئولوگ رهبری و ارشاد آنها را به عهده گیرد. آنها جلسات هفتگی را برقرار کرده و در هر نشست دستور جلسه ی بعدی تعیین می‌گردید. اواخر سال ۱۹۶۴بود که این پنج نفر فضای بازتری را برای مانور سید فراهم کردند. همیشه در طول جلسات یک سؤال مطرح بود که اگر در طول مبارزه شان با موج سرکوب وترور مواجه شوند و واقعه ای ماند ۱۹۵۴رخ دهد چه باید بکنند؟ لذا اخوان المسلمین در آنزمان در حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰ مرد مسلح را تربیت کردو آماده به سلاح داشت. به هر حال سید قطب همانطور که قبلا نیز گفته شد پس از یک محاکمه فرمایشی به زندان رفت. در زندان موفق شد کتاب فی ظلال القرآن را بنویسد . ودر ۱۹۶۲شروع به نوشتن کتاب «معالم فی الطریق»نمود.در نوامبر ۱۹۶۴کتاب نشانه های راه وی چاپ شد . درهمین زمان جنبش اخوان اوج گرفته بود و هرروز کارهای نظامی جدیدی بر ضد حکومت مصر انجام می داد. ناصربا یکی از بزرگترین مخالفتها بر ضد حکومتش مواجه شد. اینجاشت که تصمیم می‎گیرد باز اخوان المسلمین را سرکوب کند،لذا اکثر رهبران  آن به ویژه قطب را دستگیر و تمام نسخه های معالم را جمع آوری کرد. وآنان را با اتهاماتی نظیر اقدام علیه امنیت کشور،رهبری گروهکها و تشکیلات ار تجاعی محکوم نمود و محاکمه کرد.اتهام اصلی قطب نوشتن کتاب معالم فی الطریق و اقدام بر علیه حکومت ذکر می شود و در نتیجتا به اعدام محکوم شد.

سید قطب ومودودی : سید قطب در آراء و افکار خود از دو نفر متأثر است:
۱-محمد عقاد که همانطور قبلا گفتیم حیات ادبی و رو شنفکری سید قطب عمیقا در اثر برخورد با محمود عباس عقاد شکل گرفته است .

۲-ابو الاعلی مودودی :که سید بیش از همه به عقاید او احترام می گذاشت و شالوده ی فکری سید نیز همان اساس فکر مودودی بود.او ازآن دسته از مسلمانان هندی که تحت تأثیر شدید فرهنگ غرب بودند،انتقاد و مسلمانان را به بسیج اسلامی دعوت می‌کرد. اندیشه ها و نوشته ها ی مودودی در شرایطی به مصر رسید که بقایای اخوان المسلمین در معرض فشار شدید قرار گرفته بودند . بسیازی از آنها در زندانها از شرایط سختی رنج می بردند.اندیشه های اسلامی سلفیه اینبار از طریق پاکستان به مصر باز می گشت.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .