عنوان :

مقاله بررسی فرایند زندگی و قلمرو فکری مولوی

تعداد صفحات :۱۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله درباره زندگی نامه وروش فکری مولانا می پردازیم .کلام مولوی ساده و روان و دور از آرایش و پیرایش است ولی در عین سادگی آن چنان بامهارت به سخن پرداخته او را باید در ردیف اوّل شاعران یا گویندگان نام آور زبان فارسی قرار داد . مولوی همه جا به حکایات و قصص و تمثیل توسّل می جوید و معضلات عرفانی و مسائل مختلف فرهنگ اسلامی را به طرز حیرت آوری می شکافد و بازگو می کند . مهمترین دلیل نفوذ و تأثیر کلام او در میان همه فرقه ها و مسائل مختلف آن است که وی شاعری است حساس ، صاحب اندیشه و جهان بینی ، مسلمانی مؤمن و آزاده ، متّقی و پارسا و وارسته از دنیا ، وی توانسته است مسائل غامض عرفان را با شرح آیات و احادیث درآمیزد . دیوان غزلیّات او پُر است از مضامین عالیه عرفانی و دریای جوشانی است از عواطف و اندیشه های بلند شاعر که با فراز و نشیب همراه است و در همه جای آن شور و التهابی فوق العاده مشاهده می شود و اندیشه های تابناک انسانی موج می زند.

مولوی کلام خود را با آیات قرآن و حکایات درمی آمیزد و به خاطر ساده بودن باعث
می شود که مردم از هر طبقه و گروه بتوانند با مسائل پیچیده عرفانی آشنا شوند و به همین دلیل کلام او در نهایت تأثیر در بین اندیشه ها و عقاید عموم فارسی زبانان قرار می گیرد .

روش فکری مولانا که با یک هیجان فوق العاده روانی درآمیخته است و به طور کلی با نظر به تنوع ابعاد و گسترش استعدادهای روانی یک مغز رشدیافته انتظار یک جهان بینی کلی و همچنین یک نگرش علمی معمولی کاملاً بی مورد و بیهوده است .

در این مبحث به ۳ قلمرو فکری مولانا اشاره می کنیم که بدون توجه دقیق به آنها نمی توانیم درباره جهان بینی مولانا نظر صحیحی ابراز کنیم . قلمرو داستان پردازی ها، قلمرو بینش های علمی مولوی ،  قلمرو بینش های عرفانی مولوی

واژه های کلیدی: مولانا، مثنوی، قلمرو داستان پردازی ها، قلمرو بینش های علمی ، قلمرو بینش های عرفانی

فهرست مطالب

مقـدمه   ۰
تولد :   ۱
زندگی :   ۱
آثار :   ۳
قلمرو فکری ( جهان بینی ) مولوی   ۴
۱- قلمرو داستان پردازی ها   ۴
۲- قلمرو بینش های علمی مولوی   ۵
۳- قلمرو عرفانی مولانا   ۸
نتیجـه   ۱۲
منـابع   ۱۳

منـابع

۱- غزلیات شمس تبریزی ، دکتر شفیعی کدکنی

۲- مولوی ، جهان بینی ها در مکاتب شرق و غرب ، دکتر محمد تقی جعفری

۳- گزیده مثنوی ، دکتر محمد تقی استعلامی

۴- پیغام اهل راز ، دکتر رضا اشرف زاده

۵- کلیات شمس ( دیوان کبیر ) ، دکتر فروزان فر

مقـدمه

ادبیّات در هر شکل و قالبی که باشد ، نمایشگر زندگی و بیان کننده ارزش ها و معیارها و ویژگی هایی است که زندگی فردی و جمعی بر محور آن ها می چرخد ، نقد و بررسی و ارزیابی آثار ادبی نیز چنین است و نمی تواند به دور از آن ارزش ها و معیارها باشد .

ادبیات از دو دیدگاه ما را با زندگی پیوند می دهد : ۱- از دیدگاه عاطفی و عرفانی ۲- از دیدگاه خردورزی ، وقتی که اثری را بررسی می کنیم یا قطعه شعری می خوانیم ، عواطف و احساسات ما با عواطف و احساسات شاعر جنبه های مشترک پیدا می کند و با او هم سویی روانی پیدا می کنیم ، و یا وقتی سرگذشتی را مطالعه می کنیم در کشاکش حادثه بزرگی قرار می گیریم و لحظات زندگیمان با آن حادثه آمیختگی پیدا می کند ، در این موارد نفس و جان نمی تواند از اثرپذیری برکنار مانَد. اگر از جهت خردورزی جنبه های مثبت و منفی آن را دریابیم زندگی را مطرح ساخته ایم . هدف غایی ادبیات تعالی انسان و وصول به ادب نَفْس است . آثاری که پیامش در جهت پروردن انسان متعالی خواهنده « حقّ » و جوینده
« حقیقت » نباشد صفت والا و پرارج نمی تواند به خود گیرد .

تولد :

مولانا روز ششم ربیع الاول سال ۶۰۴ هـ. . ق / سی ام سپتامبر ۱۲۰۷ میلادی در بلخ به دنیا آمد . پدرش واعظ سرشناس شهر ، بهاء الدین محمد معروف به بهاء ولد بود . در منابعی که پس از شهرت مولانا نوشته شده بهاء ولد را از مشایخ صوفیان کبروی و دارای لقب سلطان العلماء می بینیم و از خود او نقل شده که این لقب را پیامبر در خواب به او عطا کرده است .

زندگی :

اما نوشتن سرگذشت مردی چون مولانا جلال الدین محمد ، کار آسانی نیست . مردی که درباره او هر چه بگویند و بنویسند ، باز هم ناگفته ها بسیار است و آفریننده مثنوی مردی است به نام محمد ، با لقب جلال الدین ، که دوستان و یاران نزدیک او را مولانا می خواندند و در منابع دست اول شرح احوال او ، و نیز آثاری چون مقامات شمس به همین لفظ مولانا از او یاد شده ، و آن چه را به او منسوب بوده با صفت مولوی توصیف کرده اند . لقب ها و توصیف هایی چون « خداوندگار » و « سرالله الاعظم » نیز برای او به کار رفته ، که در شمار اسم خاص یا شهرت او نمی آید . تکرار واژه « خاموش » یا صورت های مخفف آن در پایان تعدادی از غزل های دیوان شمس ، نیز این تصور را پدید آورده که تخلص او در غزل خاموش است اما مولانا غالباً در آن غزل ها ، خاموش را با همان معنی لغوی و وصفی آن به کار برده و کمتر موردی است که این  کلمه را بتوان تخلص شمرد در واقع تخلص مولانا در دیوان شمس تبریز است زیرا روح او چنان با روح شمس درآمیخته که خود را نیز شمس تبریز می دیده است از مولانا با عنوان روحی یا مولانای روحی نیز یاد شده است زیرا او در روم یا ترکیه امروزی می زیسته و آرامگاه او و خاندانش در شهر قونیه است .

مولانا در ۲۴ سالگی در مسند تدریس و ارشاد به جای پدر نشست ، مفتی و فقیه و مدرس شد اما در پشت این سیمای فقیهانه وجودی دیگر از عشق می گفت و انتظار می کشید تا برهان الدین محقق ترمذی از راه برسد و آن ( پری رو ) را از مستوری به درآورد .

دوشنبه ۲۶ جمادی الثانی سال ۶۴۲ ، شمس تبریز در قونیه طلوع کرد مردی بلندبالا با چهره استخوانی ، نگاهی نافذ و آمیخته با خشم و مهربانی ، غمگین ، رنج کشیده و به تقریب شصت ساله شمس الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی در دیار خود کسانی از پیران طریقت را دیده بود .

در گوشه و کنار آثار مولانا ارشاداتی هست که نشان می دهد شمس مرد آگاه و فرزانه ای بوده علوم شرعی و ریاضی و حکمت می دانسته است روز ۲۶ جمادی الثانی سال ۶۴۲ یک مدرس باحشمت از مدرسه پنبه فروشان بیرون آمده بود که فردا به مدرسه بازگردد ، اما فردا شاگردانش انتظار کشیدندو او بازنگشت . سه ماه چهل روز بیشتر یا کمتر مولانا و شمس درب به روی خود بستند و آن چه را در مدرسه ها نمی توانستند بگویند با هم در میان نهادند و دیدند که راهشان از هم جدا نیست .

شاگردانی که دیدار مولانا برای آن ها دیگر میسر نبود و جمعی از عوام شهر هم صدا شدند که شمس ، موجه ترین مرد راه خدا را از راه خدا به در برده است . شهر به آشوب کشیده شد و شمس نه در پی آشوب بود و نه می خواست که مرادی محبوب را از مریدانش جدا کند روز ۲۱ شوال سال ۶۴۳ هـ . ق شمس  از قونیه رفت و نگفت به کجا ؟ و شاید خود او هم نمی دانست به کجا خواهد رفت ؟ اما پس از رفتن او یاران صاحب دل به مجلس مولانا پیوستند و در یاد شمس همدم شدند . نیم قرن سفر کردن آموختن و خواندن و اندیشیدن و گفتن و
سرودن و نوشتن عوالم دوگانه خانقاه و مدرسه را تاب آوردن رنج ها دیدن و نرنجانیدن مولانا را فرسوده کرده بود و می توان گفت که از اواخر دفتر سوم مثنوی ، غبار پیری و فرسودگی بر سیمای مولانا نشسته بود و گاه رشته سخن از دست او بیرون می رفت . آخرین شب زندگی را مولانا در شب سوزان گذراند اما بیم مرگ در چهره او نبود زیرا مرگ جسم ، برای او پیوستن روح به آزادی و جاودانگی بود غروب روز یکشنبه پنجم جمادی الثانی ۶۷۲ هـ . ق /۱۷ سپتامبر ۱۲۷۳ میلادی در یک شامگاه سرد اواخر پاییز ، دو آفتاب در شهر قونیه فرو نشست . جسم دردمند و سوزان مولانا سرد شد بی آن که وجود حقیقی ا و را بمیراند و امروز او سرشار از زندگی من و شما را در این گفتارها و دفترها به هم پیوند می دهد و با من و شما در گفتگو است .

آثار :

مثنوی آخرین اثر مولانا است که شش دفتر دارد که مرتبه روحانی و معنوی آن بالاتر و محتوای فکری آن بیشتر از آثار دیگر اوست دیوان شمس شامل غزلیاتی است که بیشتر آن ها را مولانا به نام شمس سروده و پس از نومیدی از بازیافتن او و عنایت به صلاح الدین زرکوب و چلبی حسام الدین غزلیاتی نیز به نام آنان ساخته و بر شمس نامه خود افزوده است علاوه بر غزل ها در دیوان شمس قطعات ، ترجیعات و ریاضیات هم هست که مجموع ادبیات این کتاب عظیم را مطابق با متن تصحیح شده شادروان بدیع الزمان فروزان فر به ۴۰۳۲۶ بیت می رساند علاوه بر مثنوی و دیوان شمس از مولانا سه مجموعه دیگر به نثر فارسی
داریم . یکی مکاتیب یا مکتوبات او که نامه ه ایی دست در موضوعات و به مناسبت های گوناگون و در میان آنها از نامه های خصوصی خانوادگی تا مکاتبه با مقامات و کارگزاران
سرشناس عصر مولانا دیده می شود. اثر دیگر ، تقریرات مولانا در مسائل مذهبی و اخلاقی و عرفانی است که نام فیه ما فیه بر آن نهاده اند و دیگر مجالس سبعه مولانا است که در واقع هفت خطابه منبری است .

قلمرو فکری ( جهان بینی ) مولوی

با نظر به روش فکری مولانا که با یک هیجان فوق العاده روانی درآمیخته است و به طور کلی با نظر به تنوع ابعاد و گسترش استعدادهای روانی یک مغز رشدیافته انتظار یک جهان بینی کلی و همچنین یک نگرش علمی معمولی کاملاً بی مورد و بیهوده است .

بنده در این مبحث به ۳ قلمرو فکری مولانا اشاره می کنم که بدون توجه دقیق به آنها
نمی توانیم درباره جهان بینی مولانا نظر صحیحی ابراز کنیم .

۱- قلمرو داستان پردازی ها

۲- قلمرو بینش های علمی مولوی

۳- قلمرو بینش های عرفانی مولوی

۱- قلمرو داستان پردازی ها و تمثیل و تشبیه و تنظیر ، که مهارت مولانا را در حد اعلائی از فعالیتهای مغزی نشان می دهد . وی هیچ توجهی به آن ندارد که آیا همه آن داستانها صحیح است یا نه ؟ و همچنین مولانا با آن تمثیلات و تشبیهات و تنظیرات ، نظری به واقعیتهای عینی همه عناصر آن امور ندارد ، زیرا او با تمام صراحت به نارسائی تمثیل برای اثبات یا توضیح واقعیات اعتراف نموده می گوید :

متحد نقشی ندارد این سرا                                    تا که مثلی وا نمایم مر ترا

هم مثال ناقصی دست آورم                                   تا زحیرانی خرد را واخرم

لذا این اعتراض به مولانا که او شاعرانه یا فانتزی فکر می کند ، کاملاً بی مورد
است . او می کوشد تا بتواند موضوعات معقول و اصول عالی و بنیادین جهان بینی و انسان شناسی و خدایابی را با مفاهیم محسوس و قابل فهم عموم مطرح کند . مسلّم است که با آن امتیازات فوق العاده عالی و فراوان که مولانا در ادای تمثیل و تشبیه و تنظیر برخوردار است و در این فعالیت مغزی ، شاید بی نظیر بوده باشد گاهی هم مبتذل و سبک و ناچیز از آب در می آید. او پس از ملاقات با شمس به کوه آتش فشانی تبدیل می شده است که هرگونه مواد درونی را بیرون می ریزد ، با این ملاحظه که مولانا از ابراز هر آنچه که می داند به جهت جهل حاکم در محیط امتناع می ورزد.

هر چه می گویم به قدر فهم تست                           مردم اندر حسرت فهم درست .

با این وصف ، همان تشبیهات و تمثیلات و دیگر فعالیت های مغزی مولانا در داستان هایی که می آورد ، وسعت اطلاعات عمومی و قدرت فوق العاده در استنتاج و تصرفات او را در مضامین داستانها به خوبی اثبات می نماید .

۲- قلمرو بینش های علمی مولوی

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .