عنوان :

مقاله بررسی مشکلات و عواملی که منجر به زوال خانواده و روابط

نامناسب زن و شوهر می‌گردد

تعداد صفحات : ۱۰۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

خانواده جایگاه مهمی در رشد شخصیت افراد دارد. اغلب افراد دچار مشکلات مختلف شخصیتی و روانی که فاقد بهداشت و سلامت عمومیی هستند از خانواده‌های ناسالم برخاسته‌اند. از اینرو در تامین سلامت عمومی افراد خانواده جایگاهی مهمی دارد و ضروری است راهکارهای مناسب در تامین سلامت عمومی خانواده شناسایی و به مرحله اجرا گذارده شود. در این راستا ضروریست عواملی که مخل سلامت عمومی خانواده‌ها هستند شناسایی و روشهای مقابله با آنها توصیه گردد. روشن است عدم تامین سلامت عمومی خانواده ، تلاشهای فردی برای رسیدن به اهداف و پیشرفتهای فردی و اجتماعی را با مانع روبرو خواهد ساخت.

از طرف دیگر زنان نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند»،  «زنان نیمی از نیروی اقتصادی جامعه هستند»، « زنان نبض حیات خانوداه بشمار می‌روند»، « زنان نقش اول در خانواده‌اند»، «پیشرفت جامعه در گرو سلامت خانواده‌ها و سلامت خانواده‌ها وابسته به سلامت زنان است» و … یکی از اساسی‏ترین مقوله‏های حیات بشری مسئله زنان است. به میزان توجه به موضوع زنان، جامعه از سلامت و پویایی و تعالی برخوردار می‏گردد و بدون اهتمام و تلاش به مسائل این گروه، امکان برخورداری از نسلی سالم، خلاق، پرتحرک و پویا وجود ندارد؛ چرا که زنان نیمی از پیکره جامعه‏اند و تأثیری مستقیم در سعادت و شقاوت نیم دیگر این پیکره دارند. لذا توجه بر زنان در واقع یعنی توجه به تمامی پیکره انسانی.

دوران بارداری از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان است و مهم‌ترین زمان برای بروز اختلالات خلقی و اضطراب محسوب می‌گردد. دوره‌ای که در آن سه حوزه وسیع روانی، اجتماعی و زیستی دچار تحول می‌شود. متأسفانه اکثر زنان ترجیح می‌دهند که غم و اندوه و ناراحتی خود را به تنهایی تحمل کنند، زیرا باور آنها این است که باید خودشان را همیشه سالم نشان دهند. اغلب خانواده‌ها و دوستان آنان مشتاق بازگشت صریح زن به وضعیت قبل از بارداری، و همان سطح کارکرد قبلی خوب او هستند.

در دوران بارداری جنین تحت تأثیر حالات و روحیات مادر قرار دارد. سلامت عمومی و روحیات مادر نیز می‌تواند تحت تأثیر محیط خانواده قرار گیرد. مطالعات انجام شده حاکی از آن است که پژوهشی درباره ارتباط محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار انجام نشده است و این پژوهش قصد دارد رابطه بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار را بررسی نماید. بنابراین مسئله اصلی پژوهش حاضر آن است که آیا بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه‌ای وجود دارد؟

جامعه تحقیق را کلیه زنان بارداری که  به بیمارستان مهر مراجعه کرده اند تشکیل می دهد. با توجه به نوع طرح تحقیق مورد استفاده، محقق صرفاً ۶۰ نفر را به طور تصادفی ساده انتخاب کرده و جزو نمونه تحقیق در نظر گرفته است.

نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین مؤلفه‌های محیط خانواده و سلامت عمومی در زنان باردار مشاهده نشد.

واژه های کلیدی: محیط خانواده، سلامت عمومی، زنان باردار، درگیری خانواده، استقلال خانواده،

فهرست مطالب

۱-۱ مقدمه    ۱
۱-۲ بیان مسئله    ۲
۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش    ۵
۱-۴ اهداف پژوهش    ۷
اهداف اصلی    ۷
اهداف فرعی    ۷
۱-۵ فرضیه‌های تحقیق    ۸
فرضیه اصلی    ۸
فرضیه‌های فرعی    ۸
۱-۶ متغیرهای پژوهش    ۸
۱-۷ تعریف مفاهیم و اصطلاحات پژوهش (عملیاتی و مفهومی)    ۹
فصل دوم    ۱۱
پیشینه پژوهش    ۱۱
مقدمه    ۱۲
بخش اول: سلامت عمومی    ۱۲
سلامت عمومی و تعاریف آن    ۱۲
نشانه‌های سلامت عمومی    ۱۸
مدل بیماری روانی و سلامت عمومی    ۱۹
رویکردهای مختلف روانشناسی و سلامت عمومی    ۲۲
الف) رویکرد روان تحلیل‌گری    ۲۲
ب) رویکرد رفتارگرایی    ۲۳
ج) رویکرد انسان‌نگری    ۲۳
قسمت دوم : خانواده و محیط خانواده    ۲۴
خانواده و اهمیت آن در نظریه های روان شناختی    ۲۴
تأثیر خانواده بر رشد شخصیت    ۲۶
– نظریه اسناد    ۳۰
تأثیر محیط‌های ارتباطی خانواده بر رفتار اعضای خانواده    ۳۴
سنجش محیط خانواده    ۳۹
مقیاس محیط خانواده    ۴۰
نقش سلامت عمومی در ثبات خانواده    ۴۲
عوامل خانوادگی موثر در سلامت عمومی    ۴۳
شیوه‌های ارتباطی موجود در خانواده    ۴۳
مهارتهای زندگی اعضای خانواده و نقش آن در سلامت عمومی خانواده    ۴۳
اقتصاد خانواده و نقش آن در سلامت عمومی خانواده    ۴۴
ازدواجهای مناسب در تامین سلامت عمومی خانواده    ۴۵
بخش سوم: مروری بر تحقیقات انجام شده    ۴۵
فصل سوم    ۴۸
روش اجرای پژوهش    ۴۸
۱-۳ مقدمه    ۴۹
۲-۳ روش اجرای پژوهش    ۴۹
۳-۳ جامعه پژوهش    ۴۹
۴-۳ نمونه و روش نمونه‌گیری    ۵۰
۳-۵ ابزار اندازه‌گیری و روش گردآوری دادهها    ۵۰
الف) پرسشنامه سلامت عمومی گلد برگ    ۵۰
شیوه نمره‌گذاری پرسشنامه گلدبرگ    ۵۱
روایی و پایایی پرسشنامه سلامت عمومی    ۵۲
روایی و پایایی مقیاس محیط خانواده    ۵۶
روایی    ۵۶
۶-۳ روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها    ۵۸
فصل چهارم    ۵۹
تجزیه و تحلیل داده ها    ۵۹
۱-۴:  مقدمه    ۶۰
۲-۴: روشهای آماری توصیفی    ۶۰
۳-۴: روشهای آماری استنباطی    ۶۵
فرضیه اصلی:    ۶۵
فرضیه‌های فرعی:    ۶۵
۴-۴ یافته های جنبی پژوهش    ۷۲
فصل پنجم    ۷۷
نتیجه گیری و پیشنهادها    ۷۷
۱-۵ مقدمه    ۷۸
۲-۵ خلاصه تحقیق    ۷۸
۳-۵ بحث و نتیجه گیری    ۸۰
۴-۵ محدودیت های تحقیق    ۸۷
۵-۵ پیشنهادها    ۸۸
فهرست منابع    ۹۰

منابع فارسی

احدی، حسن و بنی جمالی، شکوه السادات(۱۳۷۱). روان شناسی رشد، مفاهیم بنیادی در روان شناسی کودک، تهران: انتشارات بنیاد.

افروز، غلامعلی(۱۳۷۱). مقدمه ای بر روان شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

بازرگانی، روحیه (۱۳۸۲). بررسی و مقایسه مشکلات جنسی در زنان بارور و نابارور. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه تهران.

باقری، مسعود (۱۳۷۲). بررسی رابطه شیوه فرزندپروری با انگیزه پیشرفت، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران.

بنی جمالی، شکوه السادات و احدی، حسن(۱۳۷۰). سلامت عمومی و عقب ماندگی ذهنی، تهران: نشر نی.

بهرامی، هادی، (۱۳۷۷). آزمونهای روانی مبانی نظری و فنون کاربردی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

بهرامیان، رضا(۱۳۷۴). بررسی تأثیر نگرش‌های تربیتی والدین بر رشد اجتماعی دانش‌آموزان پایه اول راهنمایی شهر نجف‌آباد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران.

بوالهری، جعفر(۱۳۷۴). برنامه های سلامت عمومی در هنر، مجله دارو و درمان، سال دهم، شماره ۱۱۰، اسفند ۱۳۷۱، صص ۱۸-۱۲٫

تهمتن، کلثوم(۱۳۷۳). رابطه شیوه های فرزند پروری والدین و انگیزش پیشرفت دانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه شیراز.

توفیقی، گلبرگ (۱۳۸۶). بررسی مقایسه­ای سلامت عمومی و ویژگی های شخصیتی در زوج های بارور و نابارور مراجعه کننده به مرکز درمان ناباروری نوید. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

جوکار، بهرام(۱۳۷۹). چگونگی ادراک نوجوانان از همبستگی و اقتدار در خانواده واقعی و آرمان. چهارمین سمینار سراسری سلامت عمومی و اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات مهرماه- بهداشتی درمانی استان زنجان.

حسینی، سید ابوالقاسم (۱۳۷۰). اصول سلامت عمومی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد.

حسینی، سید ابوالقاسم (۱۳۷۰). اصول سلامت عمومی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد.

حسینی، سید ابوالقاسم(۱۳۷۸). مفاهیم و اهداف سلامت عمومی، فصلنامه اصول سلامت عمومی، شماره اول، سال اول، بهار.

خدارحیمی، سیامک(۱۳۷۴). مفهوم سلامت روان شناختی، مشهد: انتشارات جاویدان خرد.

دانش نیا، الهام (۱۳۸۶). بررسی اثر بخشی آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر سلامت عمومی دانشجویان دانشگاه اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

دلاور، علی(۱۳۸۶). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، چاپ دوم، تهران: انتشارات رشد.

رضایی، محمد(۱۳۷۵). بررسی رابطه بین شیوه‌های فرزندپروری مادران(اقتدار منطقی، آزادگذاری و استبدادی) با بلوغ اجتماعی دانش‌آموزان پایه‌های اول، دوم و سوم مدارس راهنمایی اداره آموزش و پرورش منطقه ۶ تهران در سال تحصیلی ۷۴-۷۵، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم.

رمضان زاده، فاطمه؛ عابدی نیا، نسترن. (۱۳۸۳). اضطراب و افسردگی در ناباروری. تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی.

زارعان مصطفی و همکاران(۱۳۸۶). رابطه هوش هیجانی و سبک های حل مساله با سلامت عمومی، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، ، ۱۳، ۲ (پیاپی ۴۹)، صص ۱۶۶-۱۷۲٫

سارافینو، ادوارد پی. (۲۰۰۲). روانشناسی سلامت. ترجمه الهه میرزایی و همکاران (۱۳۸۴). تهران: انتشارات رشد.

سازمان بهداشت جهانی(۱۳۷۲). مقدمه ای بر ادغام بهداشت روان در مراقبت های بهداشتی اولیه، ترجمه داود شاه محمدی و همکاران، تهران: انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد.

سامانی، سیامک (۱۳۸۱). بررسی مدل علّی انسجام خانواده، استقلال عاطفی و سازگاری روانی. پایان نامه دکترای تخصصی روانشناسی تربیتی، دانشگاه شیراز.

سامانی، سیامک(۱۳۷۸). تهیه و طراحی مقیاس فرآیندهای خانوادگی برای خانواده های ایران، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال چهاردهم، شماره ۲، صص ۱۶۲-۱۶۸٫

سرمد، زهره و همکاران(۱۳۸۳). روش های تحقیق در علوم رفتاری، چاپ دهم، تهران: نشر آگه.

سیف، علی اکبر(۱۳۸۲). اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی، ویرایش سوم، تهران: نشر دوران.

شاملو، سعید. (۱۳۸۲). سلامت عمومی. تهران: انتشارات رشد.

عقوبی، نورالله؛ نصر اصفهانی، مهدی؛ شاه محمدی، داوود (۱۳۷۴). بررسی همه گیر شناسی اختلالهای روانی در مناطق شهری و روستایی شهرستان صومعه سرا (گیلان-۱۳۷۴). فصلنامه اندیشه و رفتار، سال اول، شماره ۴، ۶۳-۵۵٫

علوی، طاهره (۱۳۸۲). هنجاریابی و بررسی خصوصیات روان سنجی پرسشنامه سلامت عمومی بر روی دانشجویان مراکز تربیت معلم شهر تهران. پایان امه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

کورتیس، آنتونی جی. (۲۰۰۰). روان شناسی سلامت. ترجمه فرامرز سهرابی (۱۳۸۲). تهران: انتشارات طلوع دانش.

گنجی، حمزه (۱۳۸۴). سلامت عمومی. تهران: نشر ارسباران.

گنجی، حمزه(۱۳۷۶). سلامت عمومی، تهران: انتشارات ارسباران.

مارنات،‌ گری گراث. (۱۳۷۳). راهنمای سنجش روانی، ترجمه: حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو. تهران: انتشارات رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ۱۹۹۰).

میر حکاک، طاهره (۱۳۸۲). رابطه بین سلامت عمومی، مشکلات دانشجویان، میزان استرس و عملکرد تحصیلی در دانشجویان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.

میلانی فر، بهروز(۱۳۷۰). سلامت عمومی، تهران: انتشارات قومس.

هندرن، رابرت؛ ارلی، جان و بیرل، روانا(۱۳۷۷). برنامه های بهداشت روان مدارس، ترجمه ربابه نوری قاسم آبادی و کارینه طهماسیان، تهران: انتشارات معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور.

هواسی، ناهید(۱۳۸۰). بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری در خانواده هایی که دارای نوجوانان معتاد هستند با خانواده هایی که دارای نوجوانان عادی هستند، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه الزهراء.

هومن، عباس. هنجاریابی و استاندارد سازی پرسشنامه سلامت عمومی. تهران: دانشگاه تربیت معلم. طرح پژوهشی، ۱۳۷۷٫

منابع لاتین

Aiken, Lewis-R, (1985). Psychological Testing and Assessment. Massachusett, Allyn Beconinc.

Baumrind, D. (1967). Child Care Practices Anteceding Three Patterns of The Preschool Behavior. Genetic Psychology Monographs, Vol. 75, p. 43-88.

Baumrind, D. (1971). Current Patterns of Parental Authority. Developmental Psychology Monographs, Vol. 4, (No. 1, Part 2).

Baumrind, D. (1991). The Influence of Parenting Style on Adolescent Competence and Substance Use. Journal of Early Adolescene, Vol. 11(1), p. 56-95.

Belsky, J.(1981). The Child in The Family. Reading, MA: Addison-Wesley.

Bookatqu, S. M.(1998). The relation of parenting style to adolescent school performance. Child Development, 69, 1244-1257.

Chan, D. W. & Chan, T. S. C. (1983). Reliability, validity and the structure of the General Health Questionnaire in an Chinese context. Psychological Medicine, 13, 363-72.

Cox, D. J., et. al.(1989). Individuation in Family Relations, Human Development, Vol. 29, p. 82-100.

Fish, C.B., & Ritenie, B.L.(1994). Getting Mad at Mom and Dad: Children’s Changing Views of Family Conflict. International Journal of Behavioral Development, Vol. 13(1), p. 31-48.

Flanagan, C.A.(1990). Changes in parents’ work status and adolescents’ adjustment at school. Child Development, 64, 246-257.

Fletcher, A. C. and S. R. Jefferson (1999). A Good Mother Got to Fight For Her Kids: Maternal Management Strategies in a High-Risk, Journal of Children & Poverty, Vol. 9(1), p. 21-39.

Gardner, H. (1983). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books.

Ghorbani, N.Y & et al. (2002). Self-report emotional intelligence: Construct similarity and functional dissimilarity at higher-order processing in Iran and U.S.A. International journal of psychology, 37(5), 297-308.

Glesgo, N.L., et. al.(1997). Parents’ Work Overload and Problem Behavior in Young Adolescents. Journal of Research on Adolescence, Vol. 5(2), p. 201-223.

Goldberg, D. P., & Hillier, V. (1979). A scaled version of General Health Questionnaire. Psychological Medicine, 9, 131- 145.

Hardy, D. F. et. al.(1993). Examining the Relation of Parenting to Children’s Coping With Everyday Stress, Child Development, Vol. 64, p. 1841-1853.

Harold, N., et. al.(1998). Parenting style as Context: An Integrative Model. Psychological Bulletin, Vol. 113(3), p. 487-496.

Jackson, C., & Henrikson, L.(1998). Reconstructions of Family Relationships: Parent-child Alliances, Personal Distress, and Self-esteem. Developmental Psychology, Vol. 32(4), p. 732-743.

Kerlinger, F. N. & Lee, H. B.(2000), Foundations of behavioral research (4^th ed.). Orlando, FL: Harcourt College Publishers.

Klein, D. M., & White, J. M. (1996). Family theories: An introduction. London: SAGE.

Moos, R. H. & Moos, B. A. (1976). A typology of family social environments. Family Process, 15, 357-371.

Olson, D. H. (1999). Empirical approaches to family systems. Journal of Family Therapy, Special Edition.

Samani, S. (2004). Developing a Family Cohesion Scale for Iranian adolescent. Paper presented in 28th International Congress of Psychology. Aug 8-13, Beijing, China.

Samani, S. (2005). Family process and content model. Paper presented in International Society for Theoretical Psychology Conference, 20-24 June, Cape Town, South Africa.

۱-۱ مقدمه

خانواده ریشه‌دارترین و مقدس‌ترین سازمان اجتماعی است که به اعتقاد جامعه‌شناسان در مقیاس کل دو وظیفه تولید نسل و تعیین هویت اجتماعی فرزندان را به عهده دارد و در مقیاس جزء اجتماعی کردن فرزندان و استقرار شخصیت بزرگسالان را نیز انجام می‌دهد. از دیدگاه روانشناسی هدف دیگر خانواده معاصر، شناخت نیازهای روانی و تلاش برای رفع این نیازهاست. با توجه به اهمیتی که جوامع امروز برای تداوم و بقاء خانواده و سلامت و سلامت عمومی افراد جامعه قائل هستند، بررسی مشکلات و عواملی که منجر به زوال خانواده و روابط نامناسب زن و شوهر می‌گردد (شوارتز وگنز، ۱۹۸۰، ترجمه، شهروزی ۱۳۸۱) از اولویت های جوامع به شمار می رود.

برآوردها نشان می‌دهند که در هر مقطع زمانی، تعداد زیادی از مردم با سلامت عمومی دچار مشکلاتی می‌شوند که ناخواسته بر روی زندگی فردی و اجتماعی آنها تأثیر گذاشته و موجب کاهش عملکرد مطلوب آنها می‌گردد. از سلامت عمومی تعاریف زیادی به عمل آمده که هر کدام با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای با دیگری متفاوت است. روان‌پزشکان، فردی را از لحاظ روان سالم می‌دانند که بین رفتار و کنترل او در مواجهه با مشکلات اجتماعی تعادل وجود داشته باشد. در تعادل و بهداشت روان، انسان به تنهایی مطرح نیست بلکه آنچه که مورد بحث است، پدیده‌هایی هستند که در اطراف او وجود دارند و بر مجموعه سیستم و نظام او اثر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌پذیرند (لئونارد سایم ۱۹۷۸، ترجمه از شاملو، ۱۳۷۲).

از عوامل دیگری که سلامت عمومی و جسمی را متأثر می‌سازد، حمایت اجتماعی است. انسان در طول زندگی نیازمند محیطی صمیمی و نیز افرادی است که حامی او باشند. انسان برای این که سلامت و سازگاری خود را از لحاظ فیزیکی در روان‌شناختی حفظ کند، نیاز به روش‌های مقابله دارد که برخی از آنها به صورت رسمی یعنی توسط مؤسسات مشاوره و مراکز سلامت عمومی و بعضی دیگر از جانب خانواده، دوستان و محیط اجتماعی وی تأمین می‌شوند و هر چه میزان دریافت کمک بیشتر باشد، سلامت عمومی فرد بیشتر و توانایی او در مقابله و سازش با مشکلات افزایش می‌یابد (لئونارد سایم، ۱۹۷۸، ترجمه شاملو، ۱۳۷۲).

بنابراین برخورداری از سلامت عمومی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها احساس امنیت و خود ارزشمندی و فقدان اضطراب و افسردگی در محیط خانواده و اجتماع است. افرادی که دچار مسائل و مشکلات عصبی و روانی می‌شوند، مضطرب،‌ افسرده، بلاتکلیف و بی‌هدف بوده و در خود فرو می‌روند و تداوم آن موجب مشکلاتی از قبیل آشفتگی و پریشانی فکر و عدم تعادل روانی می‌شوند. با توجه به موارد گفته شده و عنایت به نقش سلامت عمومی و تأثیر آن بر محیط خانواده، پژوهش حاضر در زمینه ارتباط به محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار انجام می‌گیرد. به امید آنکه این پژوهش زمینه‌ای برای انجام تحقیقات بیشتر و گسترده‌تر را فراهم آورد.

 ۱-۲ بیان مسئله

سلامت عمومی یکی از مقوله‌های مهم در مباحث روان‌شناسی و روانپزشکی بوده و به سبب اهمیت دوره بارداری، توجه به سلامت عمومی در زنان باردار از اهمیت خاصی برخوردار است. بی‌تردید عوامل متعددی بر سلامت عمومی افراد تأثیرگذارند، یکی از اصول اساسی در سلامت عمومی، شناسایی احتیاجات و محرک‌هایی است که به نوعی منشأ بروز رفتار و اعمال انسان هستند. احتیاجات ضروری انسان زنده فقط اکسیژن، آب و غذا نیستند بلکه احتیاجات روانی مانند احساس امنیت، آرامش، تعادل روانی، احساس پیشرفت و برتری همگی از اصول سلامت عمومی هستند. کارل منیجر[۱] می‌گوید: «سلامت عمومی عبارت است از حداکثر سازش فرد با جهان اطرافش به طوری که شادی و برداشت مفید و مؤثر و کامل وی را در پی داشته باشد». تودور[۲] (۱۹۶۶: به نقل از رسولی، ۸۰-۱۳۷۹) سلامت عمومی را ارتقای عملکرد اجتماعی[۳] و نداشتن علایم افسردگی[۴] و اضطراب[۵] تعریف کرده است.

سازمان بهداشت جهانی[۶] (۱۹۴۸: به نقل از دی ماتئو و مارتین[۷]، ۲۰۰۲: کرتیس، ترجمه کریمی، ۱۳۸۰) سلامت را چنین تعریف کرده است: حالت کامل سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم حضور بیماری یا ضعف و سستی و شاخص‌های سلامتی ارائه شده در سال ۲۰۰۰ عبارت بوده‌اند از حرمت انسان، استقلال، مسئولیت فردی و اجتماعی، سطح سواد، اشتغال، امنیت، پاسخگو بودن مسئولین، خدمات بهداشتی و درمانی که در بین ۱۹۴ کشور عضو، ایران رتبه ۹۶ را بدست آورده و در ارتباط با خدمات بهداشتی رتبه ۵۴/۱ را کسب کرد. به این ترتیب ملاحظه می‌شود که موضوع سلامتی افراد تنها در بیماری جسمی خلاصه نشده و به طور عمده در چارچوب سلامت عمومی و اجتماعی قرار می‌گیرد. اضطراب و افسردگی شایع‌ترین مشکلات سلامت عمومی در جامعه هستند.

محیط خانواده[۸]، عامل مهمی در تأمین نیازهای روانی اعضای خانواده به ویژه همسران است. این عامل در بروز اختلالات نقش مهمی دارد. علاوه بر نقش مستقل محیط خانواده در آسیب‌شناسی اختلالات روانی، نقش مهمی در نحوه تأثیر سایر عوامل سبب شناختی دارد. به عنوان مثال، فقر در محیط خانوادگی مثبت، تأثیر منفی کمتری می‌گذارد (اسنیک[۹] و همکاران، ۲۰۰۷).

محیط خانواده، ویژگی‌هایی همانند میزان اتخاذ قوانین برای مدیریت خانواده،‌ قدرت تصمیم‌گیری اعضای خانواده،‌ میزان توجه اعضاء خانواده‌، سلامت عمومی و نوع تعاملات آن و توجه اعضای خانواده به ارزش‌های اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی را دربرمی‌گیرد (موس و موس، ۱۹۹۳).

هیچ مرحله‌ای از زندگی یک زن به اندازه دوران بارداری هیجان‌انگیزتر و شگفت‌انگیزتر نیست. در این زمان موجود زنده در بدن مادر بوجود می‌آید، رشد می‌کند و بالاخره پا به این دنیا می‌گذارد. در طول این مدت بدن مادر و روحیات او دستخوش تغییراتی می‌گردد که کاملاً بدیع و یگانه است (مارگارت و اسپین لای[۱۰]، ۱۹۹۸).

دوران بارداری از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان است و مهم‌ترین زمان برای بروز اختلالات خلقی و اضطراب محسوب می‌گردد. دوره‌ای که در آن سه حوزه وسیع روانی، اجتماعی و زیستی دچار تحول می‌شود. متأسفانه اکثر زنان ترجیح می‌دهند که غم و اندوه و ناراحتی خود را به تنهایی تحمل کنند، زیرا باور آنها این است که باید خودشان را همیشه سالم نشان دهند. اغلب خانواده‌ها و دوستان آنان مشتاق بازگشت صریح زن به وضعیت قبل از بارداری، و همان سطح کارکرد قبلی خوب او هستند (کاترین و ویسنر، ۲۰۰۳).

در دوران بارداری جنین تحت تأثیر حالات و روحیات مادر قرار دارد. سلامت عمومی و روحیات مادر نیز می‌تواند تحت تأثیر محیط خانواده قرار گیرد. مطالعات انجام شده حاکی از آن است که پژوهشی درباره ارتباط محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار انجام نشده است و این پژوهش قصد دارد رابطه بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار را بررسی نماید. بنابراین مسئله اصلی پژوهش حاضر آن است که آیا بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه‌ای وجود دارد؟

 ۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش

سلامت عمومی از جمله مفاهیمی است که امروزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، که دایره شمول موضوعات آن هر روز فراگیرتر می‌شود. عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است و در هر طبقه و صنفی و در هر گروه و جمعی، اشخاص نامتعادلی زندگی می‌کنند. برخورداری از تعادل روانی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها احساس امنیت، کارآمدی و ارزشمندی، فقدان اضطراب و افسردگی، عملکرد اجتماعی بالا و سلامت و شادابی جسمانی و روانی است. افرادی که دچار مسائل و مشکلات عصبی و روانی می‌شوند مضطرب،‌ افسرده، بلاتکلیف، بی‌هدف و فرو رفته در خود می‌شوند و تداوم این اختلالات ممکن است شخصیت فرد را در هم بریزد و مشکلاتی از قبیل آشفتگی و پریشانی فکر و عدم تمرکز حواس و کاهش توان یادگیری و در عملکرد فرد اختلال ایجاد شود(علی نیاکروئی، ۱۳۸۲).

در هزاره سوم میلادی، به علت پیشرفت‌های فناوری و تأثیر مثبت آن بر سلامت و کیفیت زندگی انسان، بررسی و پژوهش در مورد مسأله سلامت و عوامل تأثیرگذار بر آن می‌تواند بسیاری از گره‌های فرو بسته و پیچیدگی‌های مربوط به بیماری‌شناسی، نحوه زندگی، ارتقاء سلامت جسمانی و اجتماعی را بگشاید و در شنایایی عوامل تهدیدکننده سلامت عمومی راهگشا باشد (یاریان، ۱۳۸۷).

با توجه به مطالب مطرح شده بالا به نظر می‌رسد اگر عوامل مؤثر بر سلامت عمومی زنان باردار شناسایی گشته و به خوبی درک شوند، کمک زیادی در جهت بهبود سلامت عمومی زنان باردار خواهد شد. اما اگر در این حوزه سرمایه‌گذاری انسانی و مادی صورت نگیرد و سلامت عمومی زنان باردار مورد غفلت قرار گیرد مشکلات بسیاری از جمله ناسازگاری‌های فردی، اجتماعی و تحصیلی‌ گریبان‌گیر آنان می‌گردد. لذا توجه به سلامت عمومی زنان باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است برای رسیدن به این هدف‌ها طرح و بررسی و همچنین برنامه‌ریزی اصولی برای تأمین سلامت عمومی در درون خانواده‌ها امری لازم است. بنابراین لازم است در جهت پیشگیری و ارتقاء سطح سلامت عمومی برنامه‌های مدرنی را فراهم نموده و با اجرای این برنامه‌ها، سلامت عمومی افراد را افزایش دهیم.

با استفاده از نتایج به دست آمده از این پژوهش محیط خانواده می‌تواند زنان باردار را آموزش داد و از طریق برنامه‌های روانی- تربیتی در حل مشکلات سلامت عمومی آنها را در زمان بارداری یاری دهد. و نیز راهکارها و الگوهایی را برای بهبود کیفیت زندگی، افزایش رفتارهای سازگارانه و مقابله و کنار آمدن با بسیاری از عوامل تهدیدکننده سلامت عمومی فراهم آورد و پیرو آن سبب تدوین و انجام برنامه‌های پیشگیرانه در محیط خانواده گردد. بنابراین پرداختن به چنین بررسی‌ها و اخذ اطلاعات مهم و کاربست آن در محیط خانواده می‌تواند مانع بسیاری از ناکامی‌ها، شکست‌ها و آسیب‌های روانی شود.

۱-۴ اهداف پژوهش

اهداف اصلی

تعیین رابطه بین مؤلفه‌های محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

 اهداف فرعی

۱- تعیین رابطه بین به هم پیوستگی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۲- تعیین رابطه بین بیان خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۳- تعیین رابطه بین درگیری خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

 ۴- تعیین رابطه بین استقلال خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۵- تعیین رابطه بین جهت‌یابی پیشرفت خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۶- تعیین رابطه بین جهت‌یابی فکری- فرهنگی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۷- تعیین رابطه بین جهت‌یابی فعالیت‌های تفریحی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۸- تعیین رابطه بین تأکیدات اخلاقی-  مذهبی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۹- تعیین رابطه بین سازمان خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۱۰- تعیین رابطه بین کنترل خانواده و سلامت عمومی زنان باردار

۱۱- تعیین رابطه بین مؤلفه‌های محیط خانواده و مؤلفه‌های سلامت عمومی زنان باردار

  ۱-۵ فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی

بین مؤلفه‌های محیط خانواده و سلامت عمومی در زنان باردار رابطه وجود دارد.

فرضیه‌های فرعی

۱- بین به هم پیوستگی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۲- بین بیان خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۳- بین درگیری خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۴- بین استقلال خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۵- بین جهت‌یابی پیشرفت خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۶- بین جهت‌یابی فکری- فرهنگی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۷- بین جهت‌یابی فعالیت‌های تفریحی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۸- بین تأکیدات اخلاقی-  مذهبی خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۹- بین سازمان خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۱۰- بین کنترل خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۱۱- بین مؤلفه‌های محیط خانواده و مؤلفه‌های سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد.

۱-۶ متغیرهای پژوهش

متغیر پیش‌بین هر متغیری است که به منظور تعیین این مطلب که آیا در رفتار نفوذ می‌کند یا نه مورد پژوهش قرار می‌گیرد. در آزمایش‌های تجربی، متغیر مستقل، متغیری است که به وسیله آزمایشگر و به منظور تعیین رابطه آن با پدیده مورد مشاهده، دستکاری، کنترل، یا انتخاب می‌شود. در پژوهش‌های غیرتجربی و همبستگی (پس رویدادی) که امکان دستکاری در آن وجود ندارد متغیر مستقل متغیری است که فرض می‌شود قبلاً دستکاری شده است (هومن، ۱۳۸۰).