عنوان :

مقاله بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت معلمان زن

تعداد صفحات : ۱۱۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

اوقات فراغت بخشی از عمر انسان است که متعلق به خود اوست ساعاتی است که فارغ از کار روزمره و مسوولیتهای دیگری که بر عهده اوست صرف کارها و فعالیتهایی می کند که خود دوست دارد و بر می گزیند. اگر از این اوقات به درستی استفاده شود می تواند سازنده باشد ولی اگر در جهت کارهای بیهوده باشد می تواند انسان را به تباهی و پوچی بکشاند.

صور آشکار گذراندن اوقات فراغت از دیدگاه اسلام بدین صورت است:

یکی از برنامه های تفریحی که متضمن فواید متعددی می باشد مسافرت است. رسول اکرم (ص) فرموده است: مسافرت کنید تا صحیح و سالم بمانید. در دیوانی که به امام علی (ع) نسبت داده شده است چنین آمده: برای نیل به تعالی و ترقی ، از وطنهای خود دور شوید و مسافرت کنید که مسافرت ۵ فایده است: سفر باعث تفریح و انبساط روح می شود و اندوه و آزار و آزردگیها را از بین می برد.

مسافرت یکی از راههای تحصیل درآمد و تأمین معاش است. مسافرت وسیله فراگرفتن علم و تجربه است. مسافرت به انسان می آموزد که چطور زندگی کند و آدمی در سفر با افراد با فضیلت بر می خورد.

در اسلام از انواع ورزش و بازی که موجب ساخته شدن انسان می شود به کرات از زبان ائمه اطهار و معصومین (ع) سخن رفته است. مثلا اسب سواری و تیراندازی برای ایجاد روحیه و سلحشوری و مقاومت نه تنها توصیه شده بلکه شرط بندی در این مورد جایز شمرده شده است.

خدمت به همنوعان و هموطنان و همشهریان که در دین مبین اسلام به آن توصیه شده که این امر موجب تقرب به خدا است و خشنودی خداوند و فرشتگان را به دنبال خواهد داشت.

موضوع این تحقیق بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت زنان معلم در شهرری می باشد که این جامعه آماری به صورت تصادفی از بین معلمان مدارس راهنمایی و دبیرستان شهرری انتخاب شدند و ۴۰ پرسشنامه در بین آنها توزیع شد که همه آنها برگردانده شد.

بیشتر جامعه نمونه برای گذران اوقات فراغت خود به صورت جمعی خانوده را ترجیح می دهد و در صد خیلی کمی هم گروه همکاران را بر می گزینند و در زمانی که در مدرسه وقت آزاد دارند بیش تر آنها هم صحبتی با همکاران و در مرتبه بعد رسیدگی به کارهای عقب افتاده را ترجیح می دهند .

واژه های کلیدی: اوقات فراغت، معلمان، سابقه کار ، رشته تدریس،

فهرست مطالب

چکیده
مقدمه
فصل اول: کلیات (طرح تحقیق)    ۱
طرح مسئله     ۲
اهمیت و ضرورت تحقیق     ۴
اهداف تحقیق    ۶
پیشینه تحقیق    ۷
فصل دوم: مرور رویکردهای نظری     ۱۱
نگاهی اجمالی بر روند تاریخی اوقات فراغت     ۱۲
صور مختلف گذران اوقات فراغت در ایران     ۱۸
اوقات فراغت از دیدگاه اسلام     ۲۲
ادبیات موضوع تحقیق     ۲۶
اوقات فراغت از دیدگاه جامعه شناسان و اندیشمندان     ۲۸
چارچوب نظری     ۳۵
فرضیه های تحقیق     ۴۶
انواع وقت     ۴۷
ابعاد فراغت     ۵۳
متغیرها     ۵۶
فصل سوم: روش شناسی تحقیق    ۵۷
روش تحقیق     ۵۸
تعریف مفاهیم     ۶۰
تعریف عملیاتی مفاهیم     ۶۲
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات     ۶۴
تجزیه و تحلیل داده ها     ۶۵
آزمون فرضیه ها     ۷۷
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات     ۸۳
نتیجه تحقیق     ۸۴
مشکلات تحقیق     ۹۰
پیشنهادات     ۹۱
منابع
ضمائم
نمونه پرسشنامه
کدنامه

منابع

–  اردلان ، فرنگیس(۱۳۶۳) «جامعه شناسی اوقات فراغت» (جزوه درسی)،دانشکده علوم اجتماعی و تعاون ، تهران ، بی تا.

– آزادارمکی ، تقی(۱۳۷۳) «نظریه های جامعه شناسی»، سروش.

– ازکیا ، مصطفی(۱۳۵۲) ، سمرقاره ، دهکده ای از تربت جام ، استان خراسان .

– اسکیدمور ، ویلیام(۱۳۷۲) ، «تفکر نظری در جامعه شناسی» ، ترجمه : علی محمد حاضری ، تهران، نشر سفیر.

– امیر شاهی ، غلامحسین (۱۳۵۲)، میر قلعه ، دهکده ای از دره گز ، استان خراسان .

– بهنام ، جمشید ؛ راسخ ، شاپور(۱۳۴۸)، «مقدمه ای بر جامعه شناسی ایران» ،تهران ، چاپ سوم ، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

– بیرو ، آلن(۱۳۷۰) «فرهنگ علوم اجتماعی» (انگلیسی ، فرانسه ، فارسی) ، ترجمه : باقر ساروخانی ، تهران ، چاپ دوم ، انتشارات کیهان.

– پورطائی ، علی(اسفند۱۳۶۳) «چگونگی گذران اوقات فراغت نزد جوانان و نوجوانان مشهد» ، بخش روانشناسی اجتماعی ، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی ، دانشکده علوم اجتماعی تهران.

– ترنر ، جاناتان. اچ(۱۳۷۳) «ساخت نظریه جامعه شناسی» ، مترجم : عبدالعلی لهسایی زاده ،شیراز ، انتشارات نوید.

– دفتر مرکزی کانون فرهنگی – تربیتی ، دوره هفتم ، شماره (۱) ، تابستان ۱۳۷۱٫

– دومازویه ، ژوفر(بهمن۱۳۵۲) ، «مقدمه ای بر جامعه شناسی فراغت» ، ترجمه مجله فرهنگ و زندگی ، شماره ۱۲٫

– دهخدا ، علی اکبر(۱۳۷۹) ، «لغت نامه» ، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

– روزنامه کیهان ، ۲۱ شهریور ، ۱۳۷۳٫

– روزنامه همشهری ، ۲۶ تیرماه ۱۳۷۸ ، سال هفتم ، شماره ۱۸۷۸٫

– روشه ، گی(۱۳۷۶) ، «جامعه شناسی تاکلوت پارسونز» ، مترجم : عبدالحسین نیک گوهر، تهران ، موسسه انتشارات تبیان.

– زاهدی اصل ، مجید ، «جامعه شناسی فراغت» ، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه ، شماره ۳۱٫

– زیتلین ، ایرونیگ و دیگران(۱۳۷۳) ، «آینده بنیان گذاران جامعه شناسی» ، مترجم : غلامعباس توسلی ،تهران ، نشر قومس.

– سرگرمیها و اوقات فراغت مرکز اسناد و مدارک ، شماره ۳۰٫

– ساروخانی ، باقر ، «مجله فرهنگ و زندگی» ، انتشارت دبیر خانه شورای عالی فرهنگ و هنر ، شماره ۱۲٫

– سماع الدین ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۰٫

– سمینار ملی و رفاه اجتماعی(۱۳۵۳) «مجموعه مقالات کمیته اوقات فراغت»، تهران.

– فرهاد ، محمد حسین(۱۳۷۱) ، « جامعه شناسی انحرافات و آسیب شناسی اجتماعی»، تهران چاپ هفتم.

– فریدمن ژورژ(پائیز۱۳۵۲)، «مجله فرهنگ و زندگی» شماره ۱۲ .

– فلسفی ، محمد تقی ، «جوانان از نظر عقل و احساسات» قم ، انتشارات نشر.

– کازنو ، ژان(۱۳۶۵) ، «جامعه شناسی ارتباط جمعی» ، مترجمین ، دکتر باقر ساروخانی ، دکتر منوچهر محسنی ، تهران ، انتشارات اطلاعات.

– کیان ، علی(۱۳۵۶) ، «پانامه دوره فوق لیسانس» ،بررسی و فعالیتهای فراغتی گردشهای جمعی دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی و تعاون تهران در دو گروه درآمد بالا و پایین.

– کیانی منش ، داوود (۱۳۵۲)، «کامرود دهکده ای در فردوس» استان خراسان.

– کینگ ، ساموئل(۱۳۴۹) ، «جامعه شناسی» ، مترجم : مشفق همدانی ،انتشارات امیر کبیر.

– مهدی پور ، عبدالرحمن(۱۳۷۱) «پایان نامه دوره کارشناسی ارشد» دانشگاه تربیت مدرس دانشگاه علوم انسانی ، استاد راهنما : مصطفی عسگری.

– میرزایی ، محمد(۱۳۴۶و۱۳۴۵) ، «پایان نامه دوره لیسانس» گذران اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی و تعاون ، تهران.

– نیک خلق ، علی اکبر۱۳۵۲ «ابراهیم آباد دهکده ای از کاشمر» ، استان خراسان.

– یانگ ، کلیمبال(۱۳۴۸) ، «جامعه شناسی» ، به نقل از کتاب جوان از نظر عقل و احساسات ، مترجم : محمد تقی فلسفی‌‌، قم ، انتشارات نشر.

مقدمه

اوقات فراغت دلپذیرترین اوقات آدمی است ، بخشی از عمر او که از آن خود اوست ، ساعاتی فارغ از کار روزانه و رنج ایام که صرف آن چیزی می کند که خود می خواهد ، خود برمی گزیند و اگر عاملی بیرونی دخالت نکند ، به رضا و رغبت دل می گذراند. این اوقات برای مومنان لحظه های خلوت و نیایش معبود ، برای عالمان و اندیشمندان دقایق تعمق و تحقیق و تفکر ، برای هنرمندان زمان پدید آوردن و ساختن و برای افراد بی ذکر و فکر و بی هنر ، ملال آورترین اوقات است ، خلاء هایی که نمی دانند چگونه و با چه وسیله ای پر کنند. و از این روست که این اوقات برای دسته ای  بارورترین و شاید گاه مفسده انگیز ترین اوقات است. همین تفاوت بارز ، به ویژه اگر مجموع اوقات سالم و پربار و ناسالم و بی بار را در یک جامعه یا همه جوامع بشری در نظر بگیریم ، نشان می دهد که این بخش از عمل آدمی چه اهمیتی می تواند داشته باشد. زمان عظیمی که یک سوی آن بارور کردن عمر زندگی و سوی دیگر آن ضایع شدن و هدر رفتن لحظه های شیرین و زود گذر است.

تا روزگاران دراز ساعات زندگی مردم ، به گونه ای که ما امروز معمولا به بخشهای مختلف تقسیم و از یکدیگر متمایز می کنیم مرز مشخصی وجود نداشت. هنوزهم جامعه هایی که این گونه مرز بندیها در آن نیست و کار فراغت و تفریح در آنها به گونه ای باهم عجین است. البته در جامعه ها و در طبقات و قشر های مختلف عمر به یکسان نمی گذشت ، اما به طور کلی چیزی به عنوان و نام برنامه عمومی و منظم زندگی که گذران روز و شب آدمی را تحت قاعده هایی نسبتا معینی در آورد و بخشی از آن را نیز به خود واگذارد وجود نداشت و چنین پدیده ای در واقع متعلق به عصر جدید است. عصری که پس از انقلاب صنعتی در تمدن بشری آغاز گردید ، عصری که گروه های وسیع مردم را به کارهای منظم در محیط های معین واداشت ، آنها را وادار کرد قسمتی از ساعات شبانه روز خود  را فقط به کار ، آن هم با شرایط و ضوابطی که جامعه تعیین می کرد اختصاص می دهد ، قسمتی را صرف بر طرف کردن احتیاجات روزانه و اگر وقت دیگری باقی می ماند به اختیار خود بگذرانند.

تا سالیان سال پس از وقوع انقلاب صنعتی و ایجاد جامعه ماشینی کار همراه با استثمار شدید برای قشرها و طبقاتی از جامعه مجالی برای فراغت باقی نمی گذاشت. کشمکشها و مبارزه ها در گرفت تا سرانجام ساعات کار محدود و محدود تر شد ، از شدت استثمار قدری کاسته شد و بقای جامعه های صنعتی در این دیده شده که دولت ها با ایجاد نظارت بر وضع کار و معیشت و گذران زندگی مردم ، توازنی را در زندگی اتباع خود برقرار سازند که حفظ و مراعات آن در نهایت چیزی جز بقاء و نیز غنای بیشتر جامعه نیست. در این دوره جدید بود که مفهوم فراغت با ابعاد و ملالی تازه ای که امروزه هم تا حد زیادی رایج است ، به تدریج در جامعه شکل گرفت و به ویژه در کشور هایی که پیشرفت صنعتی و اقتصادی چشمگیر داشتند ، از جایگاه خاصی برخور دار شد.

پیشرفتهای دیگر اقتصادی که با خود رفاه و آسایش بیشتر به همراه آورد ، به گروههای عظیمتری از مردم این امکان را بخشید که وقت بیشتری از اوقات خود را صرف امور معنوی ، ذوقی و به طور کلی فرهنگی کنند. نتایج سودمند این تجربه نشان داد که داشتن برنامه های هدایت شده برای صرف درست تر و بارورتر اوقات فراغت می تواند در دور کردن جامعه از خطر انواع فسادها ، جنایتها و هرز روی ها تا چه حد موثر باشد.

نکته دیگر آنکه چیزیکه اختصاصا امروز با نام اوقات فراغت از آن یاد می کنیم در روزگاران گذشته با این نام شناخته نبود.

«اوقات فراغت» با وقت آزاد فرق دارد ، با «بیکاری» ، «اوقات مرده» و نظایر آن نیز فرق دارد. «وقت آزاد» اعم و «اوقات فراغت» اخص می باشد. در اوقات فراغت کارهای متعددی چون خوردن ، خوابیدن ، شست و شو ، دید و بازدید و مانند آنها انجام می شود که فراغت بخشی از آن و گاه بخش بسیار کوچکی از آن را تشکیل می دهد. زیرا لحظه هایی که بتوان فارغ از وظایف اجتماعی ، خانوادگی و دیگر ، مالک آنها شد براستی کم است. به ویژه در جامعه هایی که بنیاد زندگی بر هدف های مادی و بدور از ملاحظات انسانی بنا شده است ، این لحظه ها اندکتراست.

در هر حال هرچه هست «اوقات فراغت» نزدیک ترین پیوند را با زندگی معنوی و فرهنگ دارد. اوقاتی که به میل و اختیار در راه آموختن ، آفریدن ، ساختن ، پژوهش ، تربیت ، مشارکتهای داوطلبانه اجتماعی ، خدمات رایگان انسانی ، گسترش افقهای فکری و در بسیاری از عرصه های دیگر صرف می شود ، طبعا ارتباط آن با محیط معنوی و فرهنگی جامعه تنگاتنگ است.

همین پیوند بسیار نزدیک و تاثیر بسیار عمیق داشتن اوقات فراغت است که جوامع آگاه را بر آن داشته است تا با اجرای سیاستهای سنجیده تر و حساب شده تر اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی ، ایجاد تسهیلات و خدمات ، فراهم آوردن فضاها و محیطهای مناسب فرهنگی ، در پیش گرفتن روشهای تشویق آمیز و تدابیر دیگر ، «اوقات فراغت» از هرز روی و بطالت دور و به باروری و زایایی نزدیک بگردانند و از این راه موثر بر فضای علمی و فرهنگی به طور کلی بر ارزشهای معنوی جامعه بیفزایند.

طرح مسئله

هر موجود زنده ای برای اینکه زنده بماند نشو و نمو نماید ، باید کاری انجام دهد و به تناسب شرایط محیط و وضع جسمی خود ، تلاش کند. از این نظر در میان موجودات زنده ، انسان وضعیت پیچیده ای دارد و به عبارت دیگر انسان به اقتضای ، شرایط اقلیمی ، نوع تولید و میزان نیازها ، به گونه ای دیگر تلاش می کند. همچنین پایگاه اجتماعی ، عقیدتی و ایدئولوژی ، وابستگی به گروه و سازمان و یا تشکیلات مختلف و متغیر های نظیر آن ، در کیفیت و کمیت تلاشهای انسانی موثر است. نوع کاری که کشاورز دارد و حتی اندازه آن و تقسیم بندیهای زمانی مربوط به آن به کلی با نوع و میزان فعالیت یک کارمند شهر نشین تفاوت دارد و میزان کوششهای ماهیگیران در محدوده سال و ماه و روز و شرایط وابسته به آن با کیفیت و کمیت کار عشایر به طور کلی متفاوت است و لی آنچه به صورت واقعیت مشترک بین همه انسانها با هر شغل و حرفه و شرایط و مقتضیات گوناگون وجود دارد ، این است که هر انسان با توجه به شرایط خود ، به میزانی که بتواند نیازهای درجه اول خود را مرتفع سازد کار می کند ، و یا در چارچوب قانون و عرف ، انجام وظیفه می کند ولی این چارچوب کم و زیاد می شود ، ولی هیچ انسانی وجود ندارد که در تمام فصول و ماهها به طور شبانه روز کار کند و یا به طور کلی کار نکند.

با قبول این واقعیت پدیده اوقات فراغت مطرح می شود ، بدین مضمون که وقتی انسان در طول روزمره ساعاتی را کار کرد ، پس از رهایی از کار تصمیم می گیرد ، بقیه را به گونه ای سپری کند و سپری گردیدن این اوقات به قشر خاصی منحصر نیست ، و عده ای آن را برای شکوفایی و رشد شخصیت و جمعی برای تفریح و سرگرمی و جماعتی آن را جهت استراحت سپری می کنند.

اما موضوع بررسی در اینجا «بررسی چگونگی گذراندن اوقات فراغت معلمان است. معلمان از فعالترین حساسترین و قویترین منابع نیرو و قدرت محرکی هستند که جامعه را به پیش می رانند و توفیق در مسیری که بشریت در قرن بیستم و بیست و یکم پیموده متکی بر آنان بوده و خواهد بود.

 اهمیت و ضرورت تحقیق

 در دهه های اخیر که اوقات فراغت جایگاه ویژه ای یافته است. متخصصین علوم اجتماعی و تربیتی و فرهنگی تلاش خود را بر جنبه های مختلف اوقات فراغت معطوف داشته اند و کوشیده اند به طرق علمی آن را وارسی نمایند.

اگر در نظر بگیریم که در دهه های اخیر با صنعتی شدن جوامع مساله اوقات فراغت نقش بارزتری یافته است ، آنگاه ضرورت تحقیق علمی در مورد آن آشکار می شود.

روانشناسان و آسیب شناسان اجتماعی بر این نکته تاکید دارند که بروز برخی کجرویها و انحرافات اجتماعی با استفاده ناصحیح و بدون برنامه از اوقات فراغت رابطه دارد. حقیقت این است که یکی از شرایط تحول عاطفی و بلوغ اجتماعی و قدرت همسان و همسازی افراد ، استفاده بجا و مناسب از اوقات فراغت است (علاوه بر فعالیت های رسمی). امروزه جامعه شناسی و علوم تربیتی توجه وافری به اوقات فراغت نموده اند. فراهم آوردن امکانات در زمینه ایجاد برنامه های مناسب و هدایت افراد در جهت انتخاب مناسب و بجا با توجه به توانمندیها و استعدادهای خود ، و شرایط اقتصادی ، خانوادگی و اجتماعی خود از اهمیت وافری برخوردار است. بنابراین ایجاد تعالی فکری در افراد برای انتخاب مناسب امری ضروری است. باید فراموش نکنیم که توجه نکردن به اوقات فراغت ، به ویژه اوقات فراغت جوانان و نوجوانان می توانند سبب ساز مشکلات و ناسازگاریهای اجتماعی و اخلاقی را فراهم سازد. ساموئل کینگ : معتقد است که صنعت از طریق کاهش تدریجی ساعات کار ، افزایش در آمد ، فراهم آوردن وسایل و امکانات لازم و القاء نظام نوینی از زندگی ، ابعاد جدیدی به اوقات فراغت بخشیده است.[۱] ابعاد مزبور در زمینه سیاسی و اجتماعی ،اقتصادی ، فرهنگی و خانوادگی تجلی می یابد و اهتمام مسؤولان و اولیاء را در جامعه و خانواده نسبت به بازشناسی این پدیده سبب می گردد. بنابراین از لحاظ نظری یافتن شرایط اوقات فراغت در کشور ما با توجه به شرایط خاص فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی امری است غیر قابل انکار ، از طرفی یافتن شرایط مذکور در این را می تواند به بدنه تحقیقات مشابه در دنیا بپیوندند.

از جهتی به دست آوردن یافته  ها و نتایج تحقیقات در این مورد ، را در جهت شرایط کاربردی و استفاده از نتایج آن در برنامه ریزیها و … یاری می کند.

 اهداف تحقیق

هدف اصلی در این تحقیق بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت معلمان زن در شهرری و پیدا کردن متغیر های موثر بر آن و میزان همبستگی بین آنها می باشد که در لوای این هدف کلی ، اهداف خاص دیگری را نیز دنبال می کنیم:

۱- مشخص کردن تنوع فعالیتهای فراغتی در بین معلمان زن در شهر ری.

۲- چگونگی انتخاب فرد یا افرادی برای گذران اوقات فراغت.

۳- تاثیر گرایش تحصیلی معلمان در انتخاب فعالیتهای فراغتی.

۴- تاثیر میزان در آمد در نحوه گذران اوقات فراغت معلمان زن در شهر ری.