عنوان :

مقاله بیماریهای زیتون در ایران

تعداد صفحات : ۹۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

ارزش غذایی زیتون برکسی پوشیده نیست. زیتون با دارا بودن خواص دفع کنندگی سموم بدن بر اهمیت تغذیه ای آن بیش از بیش افزوده می گردد. در ایران یکی از راههای تأمین روغن خوراکی مورد نیاز کشور با افزایش سطح زیر کشت درخت زیتون پیش بینی شده است. بی شک، با افزایش سطح کشت، وجود و اهمیت عوامل خسارت زا آشکار می گردد. این عوامل یا در کشور وجود دارند و با افزایش جمعیت سبب آلودگی می‌گردند و یا از خارج وارد می شوند.

عمده ترین نگرانی باغبان، حفظ باغات زیتون در مقابل حمله وخسارت ناشی از آفات وبیماری ها می باشد. حفاظت از یک باغ ، نیاز به انتخاب صحیح درخت وکشت آن در محل و در منطقه مناسبی دارد که قبل از هر چیز نسبت به انجام فاکتورهای زیر کوتاهی نشده باشد: ( کیفیت عمق خاک، شرایط جوی، امور زراعی، هرس، دفع علف های هرز، کودریزی ، آبیاری ، به خصوص دفع آفات، حشرات و بیماری ها)‌

رعایت نکات فوق نه تنها رشد ونمو درختان را تأمین می کند بلکه مقاومت آن ها را در مقابل حمله پاراز یت ها و حمایت از آن ها تضمین می نمایند. تهیه وانتخاب نهال سالم وقوی در آغاز ، کمک بهتری به مقاومت درخت در مقابل عوارض طبیعی یا جوی وحملات بسیاری از عوامل در آینده خواهد نمود.

برای روش تحقیق به طور مستمر از باغات و نهالستان های کشور بازدید به عمل آمد و به منظور ارزیابی و تعیین وضعیت آلودگی درختان مادری زیتون، چندین باغ مادری به طور پراکنده انتخاب شده و مشخصات هر باغ، محل جغرافیایی ، مساحت، روش و دور آبیاری، ارقام درختان، تعداد درختان و علائم مشاهده شده ثبت گردید. با توجه به مساحت باغ و تعداد درختان موجود در آن، تعدادی از درختان به طور تصادفی مورد بررسی قرار گرفت و علائم غیرطبیعی و عوارض موجود و علائم شناخته شده بیماری های درخت زیتون یادداشت و از اندام های دارای علائم و بیمار نمونه برداری گردید. و در این مقاله بیماری‌های مهم درختان زیتون و بررسی های انجام شده روی آن ها در چند استان را بررسی کردند.

 آنچه در طی مطالعات و تحقیقات و مشاهدات اخیر در باغات زیتون استان ها بدست آمده است بیانگر این است که مدیریت صحیح و اصولی در باغات زیتون اعمال نمی گردد و علت عمده شیوع و ایجاد بیماری های گیاهی و افزایش جمعیت آفات همین موضوع است.

آبیاری غرقابی، مصرف بیش از حد کودهای حیوانی نپوسیده در مجاورت طوقه و تنه درختان در باغات قدیمی و کاشت عمیق نهال در باغات جدید، علت اصلی پوسیدگی های ریشه و طوقه درختان به نظر می رسد. عدم هرس درختان و احداث باغات جدید در زمین هایی که سابقه کشت پنبه و صیفی جات دارند، شیوع و خطر ابتلا به پژمردگی ورتیسلیومی را افزایش می دهند.

واژه های کلیدی: درخت زیتون، پژمردگی ورتیسلیومی، بیماری لکه طاووسی زیتون، پوسیدگی ریشه و طوقه، ماکروفومای زیتون، آفتاب سوختگی، گلسنگ زیتون

چکیده    ۱
مقدمه    ۳
روش تحقیق و بررسی    ۹
بیماریهای مهم درختان زیتون وبررسیهای انجام شده روی آن در چنداستان    ۱۳
پژمردگی ورتیسلیومی    ۱۳
بیماری لکه طاووسی زیتون    ۲۱
سرخشکیدگی شاخه های جوان    ۲۶
بیماری فوماژین یا کپک دوده ای    ۲۷
بیماری مومی شدن میوه    ۲۸
پوسیدگی ریشه و طوقه    ۲۹
ماکروفومای زیتون    ۳۰
آنتراکنوز زیتون    ۳۲
پوسیدگی بذر و هسته    ۳۳
بیماری فومای زیتون    ۳۳
بیماری سرخشکیدگی سرشاخه ها    ۳۴
بیماری لکه برگی زیتون    ۳۴
خشکیدگی نوک سرشاخه ها    ۳۴
سل زیتون    ۳۴
نماتد مولد غده ریشه    ۳۸
گلسنگ زیتون    ۴۴
انگل گلدار سس    ۴۴
سرما و یخبندان    ۴۵
آفتاب سوختگی    ۴۶
سایر عوارض جوی    ۴۷
عدم باردهی    ۴۸
ریزش گل و میوه    ۴۹
سال آوری    ۵۱
سترونی    ۵۲
خفقان ریشه    ۵۳
کلروز    ۵۴
بررسی های انجام شده در استان های مختلف    ۵۵
جمع بندی و بحث    ۶۲
روش های حفاظت    ۶۶
جداول پیوست    ۷۴
منابع    ۸۴

منابع علمی مورد استفاده :

۱) خلاصه مقالات شانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، ۱۳۸۳، دانشگاه تبریز.

بیماری های گیاهی وعلف های هرز ، جلد دوم.

۲) خلاصه مقالات پانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران ، ۱۳۸۱، دانشگاه رازی کرمانشاه.

بیماری های گیاهی وعلف های هرز ، جلد دوم.

۳) ضمیمه خلاصه مقالات پانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران ، ۱۳۸۱ ، دانشگاه رازی کرمانشاه، آفات/بیماری ها/علف های هرز.

۴) خلاصه مقالات چهاردهمین کنگره گیاهپزشکی ایران ، ۱۳۷۹ ، دانشگاه صنعتی اصفهان. بیماری های گیاهی وعلف های هرز، جلد دوم.

۵) خلاصه مقالات سیزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، ۱۳۷۷ ، آموزشکده کشاورزی کرج . بیماری های گیاهی وعلف های هرز ، جلد دوم.

۶) خلاصه مقالات نهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، ۱۳۶۸، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی.

۷) خلاصه مقالات هفتمین کنگره گیاهپزشکی ایران ، ۱۳۶۲ ، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (کرج).

۸) معینی، محمد رحیم، ۱۳۸۱ . گزارش نهایی بررسی وضعیت آلودگی درختان مادری زیتون به عوامل خسارت زای قارچی، باکتریایی، و ویروسی در استان های کشور ، نشریه شماره ۱۴۰٫ مرکز تحقیقات کشاورزی استان زنجان ، سازمان تحقیقات ، آموزش وترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی.

۹) زینانلو، علی اصغر، و تکاسی، محمد، و معینی،‌محمد رحیم، و محیسنی، عبدالامیر، ۱۳۸۱ . گزارش نهایی بررسی علل عارضه خشکیدگی قلمه ونهال های زیتون ، نشریه شماره ۱۲۸ . مرکز تحقیقات کشاورزی استان زنجان ، سازمان تحقیقات ، آموزش وترویج کشاورزی ، وزارت جهاد کشاورزی.

۱۰) معینی ، محمد رحیم، ۱۳۸۰ . گزارش نهایی بررسی مقدماتی و شناسایی بیماری های مهم درختان زیتون در استان زنجان ، نشریه شماره ۶۸ . مرکز تحقیقات کشاورزی استان زنجان ، سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی.

۱۱) نشریه آفات وبیماری های گیاهی، ۱۳۷۶٫ شماره ۱، جلد ۶۵ .

۱۲) طباطبایی، محمد. زیتون و روغن آن ۲٫ انتشارات صندوق مطالعاتی توسعه کشت زیتون، معاونت امور باغبانی، وزارت کشاورزی.

۱۳) فرح بخش ، قدرت الله ، و معینی، مهدی، ۱۳۵۴ . آفات مهم زیتون در ایران . اوین، تهران: انستیتوی بررسی آفات وبیماری های گیاهی، سازمان ملی تحقیقات کشاورزی ، وزارت کشاورزی ومنابع طبیعی .

مقدمه

درخت زیتون با نام علمی Olea europea گیاهی است همیشه سبز و بومی نواحی گرمسیر که در صورت وجود ۳۰۰ میلی متر بارندگی سالیانه کشت دیم آن نیز امکان پذیر می‌باشد. براساس محاسبات به عمل آمده در سازمان جهاد کشاورزی زنجان امکان توسعه کشت زیتون تا سطح ۲۰ هزار هکتار قابل دستیابی بوده و می تواند سالیانه حدود ۱۶۰۰۰ تن روغن زیتون در منطقه تولید نماید که با محاسبات قیمت روغن زیتون در بازارهای جهانی ( هر تن معادل ۸۰۰ دلار) ارزش اقتصادی آن سالانه ۸/۱۲ میلیون دلار می‌باشد که می‌تواند تحول عظیمی از نظر اقتصادی و اجتماعی ایجاد نماید.

زیتون در ایران در نواحی طارم، گرگان، مازندران، گیلان، خوزستان، فارس، خوربیانک، رامیان، کوهستان‌های دالاهو، لرستان، کهکیلویه و بویراحمد، چهار محال و بختیاری، کرمان، قزوین، کردستان و گرمسار کشت می گردد.

در جهان به دلیل اهمیت زیتون و فرآورده های آن درصنایع مختلف، تحقیقات زیادی درباره کشت و پرورش، آفات و بیماری های گیاهی و ارقام مختلف آن و روش های کنترل آفات و بیماری های این درخت در دنیا صورت گرفته است. در تحقیقات گیاهپزشکی، عوامل بیماری زای متعددی از روی درختان زیتون جدا و گزارش شده است و اهمیت هر یک از آن ها از نظر کمی و کیفی روی محصول مورد توجه قرار گرفته است.

لکه برگی ها، بیماری‌های آوندی، بیماری های ریشه و طوقه و رشد قارچ‌های بیماری زا روی میوه زیتون که در انبار باعث افزایش اسیدیته روغن می‌شود از جمله عوامل مهمی است که موجب خسارت در تولید این محصول می گردد.

مهمترین بیماری های درخت زیتون، پژمردگی ورتیسیلیومی، لکه چشم طاووسی، مومی شدن میوه، کپک دوده ای و ماکروفوما، تعیین و تشخیص شده است.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی در تمامی کشورهای شمالی مدیترانه، سوریه و کالیفرنیا وجود دارد که باعث کم شدن عملکرد، خشک شدن شاخه های جوان وخشکیدن کامل درخت می‌شود.

این بیماری را در جنوب سوریه عمده مشکلات پرورش درختان زیتون عنوان می‌نمایند و بررسی های انجام شده در باغات ۱۰-۵ ساله نشان می دهد که آلودگی به این بیماری تا ۲۹/۴۹ درصد باغات وجود داشته و در جایی که در سال های قبل از احداث باغ سبزیجات مانند گوجه فرنگی کشت می شده است این بیماری شیوع بیشتری داشته است.

بیماری های مهم درختان زیتون درکشورهای مدیترانه ای عبارتند از گال باکتری با عامل Pseudomonas syringae، لکه چشم طاووسی با عامل (Spiloceae oleagina) با گسترش زیاد و قابل توجه و شدت بالا در کلیه مناطق کشت زیتون، پژمردگی  وریتسیلیومی با عامل Verticillium dahliae  و آنتراکنوز زیتون با عامل Glomerella cingulata با توسعه و گسترش محدود وکم ولی شدت بالا در درختان آلوده و دیگر بیماری میوه با عامل Mycocentrospora cladosprioides و Camarosporium dalmatica و نکروز باعامل Phoma incompta و دیگر بیماری ها که از قارچ های کم اهمیت می باشند.

در ایتالیا بیماری هایی که روی اپیدمیولوژی و روش های کنترل آن ها به منظور اجرای یک برنامه تلفیقی در جهت کنترل بیماری و کاهش دفعات مبارزات شیمیایی تحقیقاتی صورت گرفته است، عبارتند از پوسیدگی های ریشه، لکه برگی ها باگال باکتریایی و خسارت نماتدهای گیاهی و خشکیدن درختان.

بیماری که چشم طاووسی با گستردگی زیاد در مناطق مدیترانه‌ای به عنوان مهمترین عامل کاهش محصول و بیماری گال باکتریایی با آلودگی شدید در یونان گزارش شده است.

در سال ۱۹۹۴ در ایتالیا قارچ Phoma incompta را به عنوان عامل جدید بیماری که موجب تغییر رنگ آوندهای چوبی، قهوه ای شدن برگ ها و خشکیدگی شاخه‌های جوان می‌شود معرفی نمودند.

علائمی از سکته ، بد شکلی و داسی شدن برگ و زردی از علائم بیماری های ویروسی بر روی درختان زیتون می باشد، ضمن اینکه تلاش برای تشخیص ایزوله های عامل بیماری ناموفق بوده است با عمل پیوند نیز به طور رضایت بخش نتوانسته اند علائم را انتقال دهند. درسال ۱۹۷۶ در ایتالیا یک ایزوله ویروس از درخت زیتون جدا گردید که هیچ علائمی روی آن نداشته است، این ویروس استرینی از SLRV بوده که روی درختان گیلاس و زردآلو نیز دیده می‌شود و در قسمت مرکزی ایتالیا تنها در یک مورد روی درختان بد شکلی برگ و میوه ایجاد نموده است. بعدها نیز تعدادی ویروس از درختان زیتون جدا شده است که بدون علائم بوده اند.

در سال ۱۳۴۳، اسکندری از نواحی شمالی ایران ، بیماری لکه طاووسی را جمع آوری و قارچ های Harmiscium olea, Spiloceae نیز توسط ارشاد در سال های ۱۳۵۶ از درختان زیتون گزارش گردید.

براساس طرح های تحقیقاتی و نمونه برداری ها و مطالعات موردی در منطقه طارم و شمال کشور از قسمت های ریشه و برگ زیتون قارچ های Fusarium oxysporum ، Armillariella mellea، Verticillium dahliae، V.alboatrum، Marssonia olivarum ، Phoma sp، Botrytis cinerae ، Nigrospora sp و Spiloceae oleagina جدا گردیده است.

پوسیدگی ریشه ناشی از Fusarium solani در قلمستان ها و Rhizoctonia sp و Pythium sp، Macrophoma phaseolina توسط افشاری آزاد و همکاران در سال ۱۳۷۷ از درختان زیتون گزارش شده است.

صارمی در سال ۱۳۷۹ قارچ های Fusarium solani را علت مرگ نهال های اولیه زیتون و Verticillium dahliae را عامل Opoplexy و مرگ سریع نهال های جوان و شاخه های درختان مسن و Cycloconium oleaginum را عامل لکه چشم طاووسی برگ زیتون و قارچ Phoma sp را عامل لکه گرد و کوچک مدور در سطح برگ ها را در مناطق طارم زنجان، رودبار، گرگان، مشهد، و اطراف قم گزارش نموده است.

از زمان شروع اجرای طرح توسعه باغات زیتون تاکنون، عارضه خشکیدگی نهال ها در مبادی تولید و درختان جوان در باغات جدید الاحداث خسارات سنگینی به تولید کنندگان نهال و باغداران کشور وارد ساخته است. عوامل بیماری زای دخیل در ایجاد این عارضه از سال ۱۳۷۶ تاکنون در نقاط مختلف کشور جداسازی، شناسایی و گزارش گردیده است.

نظر به اینکه احتمال می رفت بخشی از آلودگی ها ناشی از تهیه قلمه از درختان مادری آلوده باشد، لذا درختان زیتون باغات منتخب برای قلمه گیری از نظر آلودگی به عوامل بیماری زا به ویژه بیماری آوندی مورد بررسی قرار گرفتند. برای این منظور درختان مادری زیتون در هر منطقه قبل از شروع فصل قلمه گیری ( نیمه دوم شهریور و نیمه دوم اسفند) مورد بررسی و بازدید قرار گرفتند و پس از ثبت تعداد درختان وارقام موجود در هر باغ، از درختانی که دارای علائم پژمردگی یا خشکیدگی بودند نمونه برداری و به آزمایشگاه منتقل گردیدند. نمونه ها پس از ضدعفونی سطحی در محیط کشت های PDA، CMA و زاپک – الکل مورد کشت قرار گرفته و در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد به مدت ۷-۳ روز نگه داری گردیدند. پس از ظهور کلنی قارچ ها و خالص سازی آن ها اقدام به مطالعه میکروسکوپی و شناسایی گردید. نتایج بررسی ها در استان گلستان نشان داد که مهمترین بیماری‌های شایع در درختان مادری زیتون این استان ، پژمردگی وریتسلیومی با عامل Verticillcum dahliae و لکه چشم طاووسی با عامل Cycloconium oleaginum می‌باشد. پژمردگی وریتسلیومی در تمام باغات منتخب استان گلستان وجود داشت. متوسط آلودگی به V.dahliae در باغ مدیریت کشاورزی کردکوی ۲/۳% و C.oleaginum 6/38% برآورد گردید. در بین ۱۳ رقم موجود در باغ مزبور، بیشترین آلودگی به ورتیسلیوم در ارقام کنسروالیا (۱۴%)، سویلانا(۱۰%) و ماری (۹%) مشاهده گردید. در ارقام کروناکی، مانزانیلا، والانولیا و کالامون آلودگی مشاهده نشد. آلودگی به سیکلوکونیوم نیز تقریباً در تمام ارقام مشاهده می شد. ارقام زرد (۹۵%)، آمیگدالولیا (۸۵%)، سویلانا (۷۵%) بیشترین آلودگی را داشتند، در حالیکه ارقام کروناکی، بلدی و والانولیا کمترین آلودگی را نشان می‌دادند. در استان زنجان ۱/۱۲% درختان باغات منتخب زیتون دارای علائم سرخشکیدگی شاخه ها، ۷/۱۲% درختان دارای علائم لکه چشم طاووسی، ۶/۵% درختان دارای پوسیدگی ریشه و طوقه ناشی از Armillariella mellea  و ۵/۱% درختان دارای علائم پژمردگی وریتسلیومی بودند و از آن ها V.dahliae جداسازی و بیماری زایی آن ها به اثبات رسید. در استان گیلان (حومه رودبار، منجیل، لوشان و رستم آباد) از بین عوامل بیماری زا C.oleaginum عامل لکه چشم طاووسی و Botrytis cinerea عامل سرخشکیدگی شاخه ها از فراوانی بیشتری برخوردار بودند. قارچ V.dahliae تنها از تعداد معدودی از درختان جداسازی گردید.

به منظور بررسی فعالیت نماتدهای پارازیت گیاهی از خاک گلدان های حاوی قلمه و نهال های زیتون، آن هایی که پژمرده یا خشک شده اند را به روش استفاده الک و سانتریفوژ جداسازی و بعد از بررسی عدم وجود و یا وجود نماتدهای پارازیت گیاهی در نمونه ها مشخص می گردد که این عمل در استان گیلان انجام شده و نماتد شناسایی شده و تحقیقاتی روی آن ها صورت گرفته است.

در آخر لازم به ذکر است که زیتون گیاهی است مقاوم به کم آبی و سازگار با خاک های کم مایه و به تعبیری محصول ثروتمند خاک های فقیر است ، این گیاه بومی آسیای غربی( ایران، اردن، عراق) بوده و در ایران تا قبل از اجرای طرح توسعه، زیتون منحصراً‌ در شیب های تند، سنگلاخ و کم آب دره سفید رود، رودبار، منجیل و طارم با سطح زیر کشت ۶۵۰۰ هکتار کشت می شد و در مناطق دیگر مثل گرگان و مازندران به دلیل عدم توجه، درختان زیتون از بین رفته و تنها نشانه هایی از آن به جا مانده است.

روش تحقیق و بررسی:

۱- بازدید و نمونه برداری: در طول سال های ۷۶و۷۷و۷۸ توسط مجریان تحقیق، به طور مستمر از باغات و نهالستان های کشور بازدید به عمل آمد و به منظور ارزیابی و تعیین وضعیت آلودگی درختان مادری زیتون، چندین باغ مادری به طور پراکنده انتخاب شده و مشخصات هر باغ، محل جغرافیایی ، مساحت، روش و دور آبیاری، ارقام درختان، تعداد درختان و علائم مشاهده شده ثبت گردید. با توجه به مساحت باغ و تعداد درختان موجود در آن، تعدادی از درختان به طور تصادفی مورد بررسی قرار گرفت و علائم غیرطبیعی و عوارض موجود و علائم شناخته شده بیماری های درخت زیتون یادداشت و از اندام های دارای علائم و بیمار نمونه برداری گردید. درختان از نظر ماکروسکوپی به دقت بررسی و در صورت وجود علائم غیرطبیعی در اندام های هوایی درخت، علائم مزبور یادداشت و ثبت گردید.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .