عنوان :

مقاله تاریخ مطبوعات اراک از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی ایران

تعداد صفحات : ۸۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

پژوهش حاضر درباره تاریخ مطبوعات در اراک از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی را توضیح می دهد.

یکی از روزنامه ها ، روزنامه خورشید اراک می باشد. علی محمد مددی صاحب امتیاز هفته‌نامه «خورشید اراک» در سال ۱۲۹۵ خورشیدی در روستای «نوازن» از توابع فراهان به دنیا آمد و پس از طی مدارجی از تحصیل در شهربانی اراک مشغول به خدمت شد. علی محمد مددی در سال ۱۳۲۵ در آزمون دریافت کنندگان مجوز روزنامه شرکت کرد و پس از توفیق در آزمون، امتیاز هفته‌نامه «خورشید اراک» را گرفت و مقدمات انتشار آن را از هر جهت فراهم کرد. در همان اوان به علت پاپوشی که برایش دوخته بودند توقیف و مدت هفت ماه در زندان ماند و سرانجام به علت بی‌گناهی تبرئه شد و چون همسرش دچار بیماری صعب العلاجی شده بود به ناچار به تهران رفت و بقیه عمر خود را در آنجا گذراند و در نتیجه توفیق انتشار روزنامه‌اش را پیدا نکرد.علی محمد مددی در سال ۱۳۵۸ در تهران درگذشت.

واژه های کلیدی: مطبوعات، اراک، انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامی، خورشید اراک، آینده اراک، سپر،صدای اراک، طاهر،

فهرست مطالب

مقدمه    ۴
اولین روزنامه نگار اراکی    ۶
نامه (ارشاد) بادکوبه    ۹
آینده اراک    ۱۲
اتفاق    ۱۳
اراک امروز    ۱۵
اراک نو    ۱۶
توضیحات:    ۱۷
افق اراک    ۱۹
افکار اراک    ۲۱
اهرام    ۲۲
بیان الحق    ۲۵
تمدن ایران    ۲۷
خلق اراک    ۲۸
خورشید اراک    ۲۹
دانش روز    ۳۰
رنجبر    ۳۳
روشندل    ۳۴
زبان اراک    ۳۸
سالنامه    ۳۹
سالنامه    ۴۱
سالنامه معارف عراق    ۴۳
سپهر    ۴۵
سفرنگ بینش    ۴۷
سمنگان    ۴۹
سندان    ۵۳
صدای اراک    ۵۶
طاهر    ۵۷
فرتاب    ۵۸
قیام اراک    ۵۹
مدنی    ۶۱
مفتش ایران    ۶۴
نامه عراق (اراک)    ۶۷
ندای اراک    ۷۳
هدی    ۷۶
منابع و مآخذ    ۸۰

منابع و مآخذ:

تاریخ جراید و مجلات ایران. محمدصدر هاشمی

چهره مطبوعات معاصر ایران. غلامحسین صالح‌یار

مقدمه

پژوهش حاضر نگاهی است به روند پیدایش ، رشد، فراز و فرود و افت و خیز مطبوعات در اراک از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، هدف از این پژوهش گردآوری و ثبت پیشینه مطبوعاتی اراک است که در هراستان و شهری یکی از بایسته‌های فرهنگی آن استان و شهر به شمار می‌رود. متاسفانه تا کنون در این زمینه جز مقاله محققانه اما مختصر آقای سعید رجبی فروتن با عنوان (مطبوعات استان مرکزی تاکنون) کار در خور توجهی صورت نگرفته است. تحقیق حاضر نیز بر اساس منابع و ماخذ موجود و با تلاش و تکاپوی فراوان از طریق دستیابی به اطلاعات پراکنده‌ای که نزد بعضی پیش‌کسوتان هنوز زنده این عرصه موجود بود، چرا که اصولا دست‌یابی به پاره‌ای آگاهی‌های لازم به دلیل نبودن ماخذ و مدارک قابل اعتماد و استناد، برای پژوهندگان مقدور نگردید.

نکاتی که پیش از مطالعه این پژوهش نیاز به یادآوری دارد به قرار زیر است:

۱-از پاره‌ای نظریات که در این تحقیق نام برده شده متاسفانه حتی یک نسخه نیز باقی نمانده و اصولا بعضی از نشریات حتی منتشر نشده‌اند و صرفا فردی به عنوان صاحب امتیاز، مجوز چاپ نشریه‌ای را گرفته اما نشریه به هر دلیل به مرحله چاپ نرسیده است که حتی المقدور با استفاده از آگاهی‌های موجود سعی شده است شرح حال صاحب امتیاز یا هر گونه اطلاع مفید دیگر به دست داده شود.

۲- تنظیم فهرست الفبایی نشریات بر اساس اطلاعات مندرج در دو کتاب زیر صورت گرفته است:

الف- تاریخ جراید و مجلات ایران، تالیف محمدصدر هاشمی

ب- چهره مطبوعات معاصر ایران، تالیف غلامحسین صالح یار

و اگر نام جریده‌ای در این ماخذ نبود، بر اساس نمونه موجود آن جریده را معرفی کردیم.

۳- سعی شده است درباره هر نشریه ابتدا شناسنامه آن، در حد آگاهی‌های موجود آورده شود. سپس یک مقاله بعنوان نمونه کار و پس از آن یادداشت‌ها و توضیحات پژوهندگان. نکته در خور توجه آن است که کوشش شده انتخاب مقالات به گونه‌ای باشد که علاوه بر نشان دادن سبک و سیاق نوشتاری و محتوایی حاوی آگاهی‌هایی درباره روال کار و نحوه انتشار خود نشریه نیز باشد.

۴- در نحوه انعکاس مقالات سعی شده است ضمن تمایز مقاله با استفاده از حروف شکسته رسم الخط نشریه نیز حفظ شود. گر چه این التزام- به خاطر رعایت امانت- پاره‌ای ناهماهنگی‌ها و حتی اشتباهات نگارشی را نیز به دنبال داشته که به پژوهندگان نیز پوشیده نیست و امید است که خوانندگان این نقص را بر ما ببخشایند.

۵- اطلاعات و آگاهی‌هایی که بر اساس گفتار شفاهی افراد تهیه شده و بیشتر جنبه نقل به مضمون دارد، در گیومه « » قرار داده نشده است.

اما در هر صورت نام منبع و مرجع مورد استناد ذکر شده است.

۶- در انتخاب متون، به ویژه اشعار، بیشتر جنبه‌های اجتماعی و آگاهی بخشی اثر از محتوی و روال نشریه مورد نظر بوده و قوت و ضعف اثر به لحاظ ادبی ملاک انتخاب نبوده است. به همین دلیل چه بسا نظمی سست و مخدوش نیز به عنوان نمونه‌ای از یک نشریه انتخاب شده باشد.

این رساله تمام آنچه که باید باشد نیست. چیزی است که ما توانسته‌ایم نه آنچه که می‌خواسته‌ایم بنابراین کاستی‌هایش بسیار و ناگفته‌هایش فراوان است و امید آنکه آیندگان به رفع نواقص این اثر به تلاش برخیزد که همه چیز را همگان دانند.

۷-از دو نشریه به جز عنوان نشریه و نام صاحب امتیاز آن هیچ گونه اطلاعاتی به دست نیاوردیم و ذکر آنها را در بخش شرح تفصیلی مطبوعات ضروری ندانستیم.

راهنمای اجتماعی اراک- صاحب امتیاز احمد محمدی عراقی

سعادت اراک- صاحب امتیاز بانو سلطنت استاد آقا

اولین روزنامه نگار اراکی

تا آنجا که اطلاع داریم- به احتمال قریب به یقین- میرزا محمد صادق خان امیری ملقب به ادیب الممالک اولین سلطان آبادی (اراکی) است که در خارج از اراک اقدام به انتشار نشریه کرده است. جرایدی که به مباشرت و مدیریت ادیب الممالک منتشر می‌شده، به شرح زیر است:

۱-ادیب الممالک در سال ۱۳۱۶ قمری نایب رئیس مدرسه لقمانیه تبریز شد و در همان حال جریده «ادب» را در تبریز منتشر کرد .روزنامه «اطلاع» در شماره ۴۵۷ خود که روز چهارشنبه منتشر شد هشتم رجب سال ۱۳۱۶ انتشار یافته درباره «ادب» چنین می‌نویسد:

«در این هفته نمره اول روزنامه ادب مصوب پست دارالسلطنه تبریز به اداره انطباعات ایران پرتو وصول افکند.

به شرف مطالعت آن نایل شدیم، همانا این جریده فریده از نتایج دانش و افکار و نسایج کلک سحار ادیب اریب و فاضل لبیب آقا میرزا صادق خان و ادیب الممالک پیش خدمت حضور همایون از احفاد مرحوم مبرور قائم مقام است که صاحب فضل حسب و وراث علم و ادب و به یقین از کان جز زرناب و از عمان جز در خوشاب چیزی نزاید و بر نیاید. این روزنامه منحصرا «از علوم و معارف بحث و نگارش خواهد نمود..

امیدواریم آثار بدیعه و مطالب رفیعه از افکار آن جناب در صحایف روز این جریده به یادگار بماند و دانش طلبان از آن بهره‌مند گردند.»

ادیب الممالک تا زمانی که در تبریز بود ۲۲ شماره از نشریه (ادب) را در آنجا منتشر کرد.

ادیب الممالک درسال ۱۳۱۸ قمری ناچار به ترک تبریز شد. ابتدا به قفقاز رفت و پس از چندی به مشهد آمد و در ارض مقدس مجددا نامه (ادب) را منتشر کرد. انتشار نامه (ادب) مشهد از ۴ رمضان ۱۳۱۸ تا شوال ۱۳۲۰ قمری ادامه داشت . دیباچه اولین شماره (ادب) مشهد شعری است از ادیب الممالک با این مطلع:

جهت اطلاع  از نوع نثر ادیب الممالک قسمتی از سرمقاله (ادب) مشهد را نقل می‌کنیم.

«بعضی در نفیسه و لئالی بی همتا در قعر بحار جراید به نظر غواصان خامه دبیران مملکت غرب رسیده است که همواره در طلب آن سر از پا نشناخته در تک رویاهای ژرف متلاطم و گرداب‌های هایل خطرناک فرورفته و به وسایل گوناگون آن جواهر رنگارنگ بر سر ممالک خود کشانیده و دوش و بنا گوش عروسان فکر ابنای وطن را بدان لئالی پر بهار آرایش دهند. وقتی با کمال دقت به چشم بصیرت در می‌نگریم می‌بینم که میزان ترقی و تنزل هر مملکتی از وضع و ترتیب و رواج بازار جراید آن سامان و مقیاس فکرت روزنامه‌نگاران و فوائد و آثار مترتبه از نشر جراید در آن قلمرو به دست می‌آید. پس به این اعتبار می‌توان گفت که روزنامه هر مملکتی نماینده و مرات افکار و خیالات مردم آنجا است…

این بنده درگاه از دیرگاه می‌خواست گمشده وطن را که خانمانش بر باد و نام و نشانش از یاد رفته است، در طی اوراق جراید به دست آوردو چشم فرزندان سعادتمند را به دیدار پدر مهربان روشنی بخشد.

امید که بزرگان به این خیال خرده نگیرند و بنده را جاهل و بوالهوس نشمارند. زیرا جراید همچنان که بیان کردیم آیینه افکار عالم ‌اند و نقاد قلب بنی‌آدم و بسیاری دیده‌ایم که مردمان نام و نشان گمشده خود را در اوراق مجلات اعلان کرده و به اندک زمانی از وی خبر و اثر یابند این کرت سیم  است که بدین کار شگرف و خیال مقدس پرداخته‌ام و انصاف همی دهم که چون در ایام سلف اعتمادم بر این خامه ابتر و اعتضادم بر توجه ابنای بشر بود، تایید الهی در پیشرفت امورم مساعدت نفرمودی، چنان که در وهله اول کودک فکرم قبل از اوان ترضیع زبان در کام کشید. دفعه آخری در رحم مادر سقط گردید ولی اینکه سپری ساخته‌ام که سهم حوادث بر وی کارگر نشود. زیرا که ملازم حصن ولایت است و چراغم شمع هدایت، آن را که روی امید به آستان قدس حضرت ثامن الائمه و سراج الامه مولانا علی بن موسی الرضا علیه و آبائه و اولاده آلاف التحیه والثنا باشد، البته با ثابت و سیار در ستیزد و از گردش لیل و نهار نپرهیزد.»

ادیب الممالک در سال ۱۳۲۱ قمری به تهران آمد و نامه (ادب) را در آنجا منتشر کرد. نخستین شماره (ادب) تهران روز دوشنبه ۲۷ رجب، عید مبعث حضرت الرسول (ص) منتشر شد.

ادیب الممالک در سال ۱۳۲۳ قمری مسافرتی به باکو کرد و در آنجا به نشر ضمیمه فارسی نامه (ارشاد) همت گماشت.

نامه (ارشاد) بادکوبه

«متجاوز از یک سال ورقه ضمیمه به زبان فارسی داشته و نویسنده ورقه فارسی آن یکی از بزرگ‌‌ترین شعرا و نویسندگان و روزنامه نگاران دوران مشروطیت ایرانی یعنی مرحوم ادیب الممالک بوده است.»

۵-ادیب الممالک پس از مشروطه سر دبیر روزنامه (مجلس) شد. این روزنامه که یکی از بهترین روزنامه‌های صدر مشروطیت است به مدیریت محمد صادق طباطبایی منتشر می‌شد. در اولین شماره آن قصیده معروف ادیب الممالک به این مطلع آمده است:

شاد باش ای مجلس ملی که بینم عنقریب      از تو آید درد ملت را در این دوران طبیب

۶- ادیب الممالک مدتی سردبیر نشریه دولتی (ایران) شد که مدیر آن ندیم السلطان بود و چندی نیز از طرف وزارت داخله مدیر نامه نیمه رسمی (آفتاب) گردید. امور این روزنامه زیر نظر میرزا حسن خان صبا قرار داشت.

۷- ادیب الممالک در سال ۱۳۲۵ قمری نشریه (عراق عجم) را در تهران منتشر کرد. نامه (عراق عجم) ارگان جمعیتی به همین نام بود که سرلوحه آن چنین آمده است:

«در این جریده مطالب علمی، ادبی، اخلاقی، سیاسی پلتیکی، حب وطن، امور متعلقه به مدارس، بیداری ابنای وطن و مقالات عام المنفعه درج می‌شود.»

نمونه‌ای از سر مقاله  (عراق عجم):

«عاشورای سنه ۱۳۲۶-

جن و بشر بر آدمیان نوح می‌کنند چرا؟

برای این که نوع انسان در این ماه ذلیل و دستخوش دیوان وشیاطین می‌شوند تکیه ملت دام صید و شست شکار مظلومان است. تکیه دولت مذبحه و مقبره بیچارگان است. تکیه دولت نخجیرگاه پری رویان و مقتل بدبختان و مقبره عشاق و تفرجگاه سنگین دلان است. تکیه دولت جایی است که شمس الملک در آنجا به ضرب و شلاق و زخم قمه و غداره شور عاشورا را تجدید می‌کند. تکیه دولت جایی است که فتحنامه آل زیاد و صحیفه ذلت آل محمد در آن در کمال قشنگی و دلربایی قرائت می‌شود. تکیه دولت مکانی است که مستبدین سرمشق و دستورالعمل شمر و یزید را در آنجا تعلیم می‌‌گیرند. تکیه دولت عرصه‌ای است که قدرت و غلبه استبداد را به مشروطیت هویدا می‌کند.»

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .