عنوان :

مقاله تجلی تعزیه در فیلم مسافران اثر بهرام بیضایی

تعداد صفحات : ۲۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

در این مقاله سعی بر آن است تا با توجه به اندیشه های بهرام بیضایی، بررسی فیلم مسافران وی، پرداخته شود. نگاه بیضایی در مسافران، نگاه اسطوره‌ای است. تعزیه هم نوعی پردازش به اسطوره است. پس اولین رگه های تجلی تعزیه در مسافران بیضایی از همینجا نمایان می شوند.

از سوی دیگر ساختار نمایش تعزیه براساس سمبول، نماد و نشانه است. فیلم مسافران هم یک اثر کاملاً سمبولیک است.

در فیلم مسافران با دو نوع زمان سر و کار داریم. زمان تاریخی (مدرن) و زمان سنتی (اسطوره‌ای). زمان تاریخی، زمانی است که آغاز و انجام دارد. به تعبیر دیگر تاریخ «انسان» را از هنگام تولد تا مرگ در بر می گیرد. یعنی این زمان، شروع و پایان را به هم می پیوندد. در متونه کهن، نظیر «بندهش» بدین زمان، زمان «کرانه مند» می‌گویند. زمان سنتی زمانی است که ابتدا و انتها ندارد و در واقع می توان آن را زمان الهی (سرمدی) دانست. انسان باستانی جهان را همچون دام و بازیچه یاوه و کودکانه‌ای می‌انگاشت که به قصد فریب او طراحی و تهیه شده است. در نتیجه پایان زمان تاریخی هر فرد (مرگ) به منزله نیستی وی پنداشته نمی شد، بلکه آغاز راه تازه ای به حساب می‌آمد. از این رو گیتی را می نکوهیدند و آن را مزرعه آخرت (مینو) بر می شمردند.

پس از زمان خطی (تاریخی)، مرگ= پایان و در زمان اسطوره‌ای (سنتی)، مرگ= آغاز.

واژه های کلیدی: بهرام بیضایی ، مسافران، تعزیه،اسطوره،  آینه، رنگ سیاه،

فهرست مطالب

چکیده    ۳
آینه    ۴
دریا    ۴
آسمان    ۵
زمین    ۵
عباس    ۶
جنگل    ۶
آتش    ۶
خورشید    ۷
سوگواری و عزاداری    ۷
خاک و خاکستر و کاه ریختن بر سر و جامعه چاک زدن    ۸
دادن فدیه و نذریه    ۸
شکوه کردن و زاری نمودن به درگاه خداوند    ۹
رنگ سیاه    ۱۰
رنگ سفید    ۱۰
امام حسین    ۱۱
رنگ آبی    ۱۱
پانویس    ۲۳

پانویس:

۱- بیضایی (بهرام): فیلمنامه مسافران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، چاپ سوم، ۱۳۸۱٫

۲- بیضایی (بهرام): نمایش در ایران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، چاپ سوم، ۱۳۸۰٫

۳- بالازاده (امیرکاوس): مسافران و تفکر سنتی (مقاله)، مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار بیضایی، موسسه انتشارات آگاه، چاپ سوم، ۱۳۷۸٫

۴- خلج (منصور): نمایشنامه نویسان ایران «از آخوندزاده تا بیضایی»، نشر اختران، چاپ اول، ۱۳۸۱٫

۵- سپانلو (محمدعلی): نویسندگان پیشرو ایران، موسسه انتشارات نگاه، چاپ پنجم، ۱۳۷۴٫

۶- صمدیان (محمد): پایان نامه کارشناسی باعنوان تجلی اساطیر ایران باستان در تعزیه، دانشگاه آزاد اسلامی اراک، ۱۳۷۸٫

۷- قوکاسیان (زاون): مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار بهرام بیضایی، موسسه انتشارات آگاه، چاپ سوم، ۱۳۷۸٫

۸- قوکاسیان (زاون): گفت و گو با بهرام بیضایی، موسسه انتشارات آگاه، چاپ دوم، ۱۳۷۸٫

۹- مصاحبه نگارنده با استاد سعید ساحلی (مدرس دانشگاه و پژوهشگر در آثار بهرام بیضایی)، خرداد ۱۳۸۲٫

نگاه بیضایی در مسافران، نگاه اسطوره‌ای است. اسطوره‌ها تفکرات انسان را درباره هستی و طبیعت روایت می کنند. نگرش انسان ها نسبت به خود، خدا و جهان از طریق اسطوره‌ها صورت می گیرد. اساطیر زبان گویای اوضاع اجتماعی هر ملت هستند. از سویی اسطوره با دین یک بافت را تشکیل می دهند که چون تار و پود به هم پیوسته اند. تعزیه هم نوعی پردازش به اسطوره است. پس اولین رگه های تجلی تعزیه در مسافران بیضایی از همینجا نمایان می شوند.

از سوی دیگر ساختار نمایش تعزیه براساس سمبول، نماد و نشانه است. فیلم مسافران هم یک اثر کاملاً سمبولیک است. برای روشن شدن مطلب به تشریح برخی رمزها و نمادهای این فیلم می پردازیم.

– آینه:

نماد هر چیز پاک ایرانی. صافی، نور، صداقت. نماد یک فرهنگ. نماد ارزشهای فرهنگی ایرانی. رمز تجلی است که از خود نوری ندارد، بلکه نور مطلق را باز می تاباند. نماد زایش و تکرار است. در این فیلم خانم بزرگ نگران آینه است.

– دریا:

رمز «وجود» است. وجود مطلق دریا موج بر می دارد و از آسمان هفتم تا زمین اول می رسد. شاید دریا در این فیلم نمود نا خودآگاهی، ناشناخته و شاید مرگ است و دهکده در دل طبیعت، نمودار زندگی اجتماعی است.

در اساطیر اقوام گوناگون، آب شالوده تمام جهان، جوهر گیاهان، اکسیرابدیت و مایه عمر دراز و نیروی آفریننده و اصل همه درمان هاست. در اساطیر ایران آناهیتا (ناهید) ایزد بانوی آب است و سرچشمه آب های روی زمین و منبع همه باروری هاست. آب به معناهای مختلف همچون عزت، قدرت، عطا، رحمت، جاه و منزلت بکار رفته است. آب مظهر پاکی است و به صورت نمادین در تعزیه، جنگ بین دو طرف خیر و شر برسر پاکی است.

– آسمان:

رمز «روح» است، وجود آسمانی انسان. کره نورانی دور کرانه‌ای است که عرش خداوند محسوب می شود. زندانی است که اهریمن در ان افتاده است. آسمان جز اولین کسانی است که در نبرد اهورامزدا و ا هریمن به یاری اهورا می شتابد.

– زمین:

زامیاد در اوستا (زم یزت) و در پهلوی (زام یزد) به معنی ایزد زمین است و نام ایزدی است که غالباً از او با صفت نیک کنش یاد می شود. زمین رمز «جسم» است جسم در مقابل روح و زمین در برابر آسمان قرار دارد. زمین چون مادری مادینه است که می تواند دانه گیاهان را در خویش بپرورد و گیاه را در روی زمین نمایان سازد. زن نیز نماد زایش است. زمین وزن به عنوان عوامل زایش در فیلم مسافران با تاکید فراوان نشان داده می شوند. اعتقاد به مادر بودن و غم خوار بودن زمین و یا خاک در نمایش تعزیه به وضوح به کار رفته است.

عباس:

زمین کربلا خوش کربلایی      عجب مهمان نواز و بی وفایی

نزمین کربلا مادر ندارم       سرم را روی زانویش گذارم

زمین کربلا تو مادری کن       سرم را روی خاکت می گذارم

– جنگل:

رمز «هیولی» است. تعین ندارد و خیمره تاریک وجود به حساب می آید. بی وفا و بی حیا و مظهر آشوب ازلی است. جنگل وجه مثبتی هم دارد. چنان که انبوه اسمای خداوند را به «جنگل الهیت» تشبیه کرده اند. جنگل تکثر درخت است و درخت هم نماد انسان است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .