عنوان :

مقاله تعامل امام علی (ع) با خلفا در جهت انسجام اسلامی

تعداد صفحات : ۳۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این‌ مقاله‌، با توجه‌ به‌ ضرورت‌ و هدف‌ طرح‌ موضوع‌، به‌  مفهوم‌شناسی‌ وحدت‌ پرداخته‌ شده‌ و از تعامل‌ امام‌ علی‌(ع) با خلفا در جهت‌ وحدت‌ اسلامی‌ با تأکید بر پاسبان‌ و حافظ‌ وحدت‌ بودن‌ حضرت‌ سخن‌ به‌ میان‌ آمده‌ است‌.

پس‌ از درگذشت‌ پیامبر و در جریان‌ سقیفه‌، عده‌ای‌ فرصت‌ طلب‌، جهت‌ ایجاد اختلاف‌، برای‌ بیعت‌ به‌ در خانه‌ علی‌ آمدند و حضرت‌ دست‌ رد به‌ سینه‌ آنان‌ کوبید و برای‌ مصالح‌ برتر و وحدت‌ امت‌ اسلامی‌ سکوت‌، و در جهت‌ وحدت‌ اسلامی‌ با خلفا همکاری‌ کرد.

علی‌ در دوران‌ ۲۵ ساله سکوت‌ خویش‌ بیشتر می‌کوشید وظیفه‌ الاهی‌ و انسانی‌ خود را در قالب‌ مشاوره‌های‌ نظامی‌، سیاسی‌، علمی‌، قضایی‌، اقتصادی‌ و. .. برای‌ حفظ‌ دین‌ و ثبات‌ جامعه‌ نوپای‌ اسلامی‌ به‌ انجام‌ رساند. او نمی‌توانست‌ در برابر معضلات‌ گوناگون‌ که‌ دامنگیر اسلام‌ و امت‌ اسلامی‌ شده‌ بود و بقای‌ دین‌ و حیات‌ مسلمانان‌ را به‌ خطر جدی‌ انداخته‌ بود، بی‌ تفاوت‌ بماند آن‌ هم‌ به‌ بهانه‌ این‌ که‌ حقش‌ را گرفته‌اند؛ البته‌ همکاری‌ علی‌ با خلفا به‌ حدی‌ بود که‌ خلفا از آن‌ به‌ نفع‌ خویش‌ بهره‌ نگیرند و مشروعیت‌ خود را مطرح‌ نسازند.

علی‌ در سه‌ دوره با سه‌ شخص‌ متفاوت‌ روبه‌رو بود که‌ هر کدام‌ از این‌ دوران‌، موضع‌ مناسب‌ با خود را می‌طلبید؛ بدین‌ سبب‌ حضرت‌ در عصر خلیفه‌ سوم‌، افزون‌ بر این‌که‌ در جایگاه‌ مرجع‌ علمی‌ و قضایی‌ مورد مشورت‌ خلیفه‌ قرار گرفت‌، در برابر ناراضیان‌ خلیفه‌ نیز نقش‌ میانجیگری‌ را به‌ عهده‌ داشت‌ و هنگام‌ محاصره خانه خلیفه‌ و بستن‌ آب‌ بر وی‌، به‌ خلیفه‌ آب‌ رساند و فرزندانش‌ را برای‌ حفاظت‌ از او به‌ در خانه‌اش‌ گماشت‌. مراسم‌ خاک‌ سپاری‌ خلیفه‌ را نیز علی انجام‌ داد.

واژه های کلیدی : وحدت، قرآن کریم ،پیامبر اسلام (ص) ، حضرت علی (ع) ، ابوبکر، عمر  ، عثمان ،سقیفه ، ، انصار ، مهاجر ، نهج البلاغه  ، ابوذر، عمار ، سلمان، مالک اشتر

فهرست مطالب

چکیده مطالب    ۱
مقدمه    ۲
پاسبان‌ مصالح‌    ۳
حافظ‌ وحدت    ۵
همکاری‌ علی‌ با خلفا    ۱۰
تعامل‌ علی‌ با خلیفه‌ اول‌    ۱۱
الف – مشاوره‌ سیاسی‌    ۱۱
ب‌. مشاوره‌ نظامی‌    ۱۲
ج‌. همکاری‌ علمی‌    ۱۴
مناظره‌ با دانشمندان‌ یهود    ۱۴
د. همکاری‌ قضایی‌    ۱۵
علی‌ در دوران‌ خلیفه‌ دوم‌    ۱۶
الف . همکاری‌ نظامی‌    ۱۶
۲٫ جنگ‌ با رومیان‌    ۱۷
۳٫ نبرد بیت‌ المقدس‌    ۱۷
۴٫ جنگ‌ خراسان‌    ۱۸
نقش‌ پیروان‌ علی‌ در جنگ‌ ها    ۱۸
یاران‌ علی‌ و حکومت‌    ۱۹
الف . حضور علی‌ در حکومت‌    ۱۹
ب‌. مشاوره‌ سیاسی‌    ۲۱
ج‌. مشاوره‌ اقتصادی‌    ۲۲
د. علی‌ و امور دیوانی‌    ۲۳
ه. . علی‌ مرجع‌ علمی‌    ۲۴
امام‌ علی‌ و خلیفه‌ سوم‌    ۲۵
الف. پناهگاه‌ علمی‌    ۲۶
ب‌. امام‌ علی و داوری‌های‌ عثمان‌    ۲۷
ج‌. امام‌ علی‌ و ناراضیان‌ خلیفه‌    ۲۸
۱- وساطت‌ و میانجیگری‌    ۲۸
۲- فرستادن‌ آب‌    ۲۹
۳- جلوگیری‌ از قتل‌ خلیفه‌    ۲۹
۴- به‌ خاک‌ سپاری‌ عثمان‌    ۳۰
نتیجه    ۳۱
منابع‌ و مآخذ    ۳۲

منابع‌ و مآخذ

. محمدبن‌ یعقوب‌ کلینی‌، اصول‌ کافی‌

. محمد ابی‌ یعلی‌ الفرا، الاحکام‌ السلطانیه‌، ایران‌، سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌، ۱۴۰۶ ه..

.. محمد بن‌ النعمان‌ مفید، الارشاد، قم‌، انتشارات‌ بصیرتی‌.

. شریف‌ رضی‌، الخصایص‌ الائمه‌ خصائص‌ امیر المؤمنین‌۷، تحقیق‌، الدکتور محمد هادی‌ امینی‌، مشهد، م.

. عبدالحسین‌ امینی‌، الغدیر، تهران‌، ۱۳۷۱ ش‌.

. محمود زمخشری‌، الکشاف‌، بیروت‌، ۱۳۶۲ه

جلال‌ الدین‌ سیوطی‌، الدر المنثور فی‌ التفسیر بالمأثور، قم‌، ۱۴۰۴ ق‌.

. عبد الله‌ بن‌ مسلم‌ بن‌ قتیبه‌، الامامه‌ و السیاسه‌، اول‌، قم‌، شریف‌ رضی‌، ۱۳۶۳ ش.

. محمد باقر مجلسی‌، بحار الانوار، تهران‌، ۱۳۶۲ ش‌.

. نصیر الدین‌ عبد الجلیل‌ قزوینی‌ رازی‌،بعض‌ مثالب‌ النواصب‌ فی‌ نقض‌ بعض‌ فضایح‌ الروافض‌، سید جلال‌ الدین‌ محدث‌، ۱۳۷۱ ش‌.

. محمد بن‌ جریر بن‌ یزید طبری‌، تاریخ‌ الامم‌ والملوک‌، تاریخ‌ طبری‌، بیروت‌، چاپ‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌. دار التراث‌.

یوسف‌ ابن‌ جوزی‌، تذکره‌ الخواص‌، تهران‌، کتابخانه‌ نینوا.

. احمد ابن‌ یعقوب‌ یعقوبی‌، تاریخ‌ یعقوبی‌، بیروت‌، دار صادر، ۱۳۷۹ ق‌، ترجمه‌ ابراهیم‌ آیتی‌، شرکت‌ انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی‌، تهران‌، ۱۳۷۸ ش‌.

. محمد بن‌ حسن‌ طوسی‌، تهذیب‌ الاحکام‌، تصحیح‌ و تعلیق‌ علی‌ اکبر غفاری‌، اول‌، نشر صدوق‌، تهران‌، ۱۳۷۵

. محمد معین‌، فرهنگ‌ معین‌، چهارم‌، ۱۳۶۰ ش‌.

. خلیل‌ جرّ، سید حمید طبیبیان‌، فرهنگ‌ لاروس‌، مؤسسه‌ انتشارات‌ امیر کبیر، تهران‌، ۱۳۶۷ ش‌.

. جعفر سبحانی‌، فروغ‌ ولایت‌، قم‌، مؤسسه‌ امام‌ صادق ۱۳۷۶ ه

مقدمه

وحدت‌ و همبستگی‌ مسلمانان‌، از مسائل‌ بسیار مهم‌ و اساسی‌ بوده‌ که‌ کلام‌ خدا و سنت‌ نبوی‌، بر آن‌ تأکید فراوان‌ کرده‌ است‌.

ندای‌ روح‌ بخش‌ و طراوت‌ آفرین‌ وحدت‌، زمانی‌ بر زبان‌ پیامبر و اصحاب‌ وفادارش‌ جاری‌ شد که‌ زمزمه‌های‌ تفرقه ریشه‌دار در آداب‌ و عادات‌ و کینه‌های‌ دیرین‌ جاهلی‌، به‌ گوش‌ می‌رسید.

با رحلت‌ پیامبر زمینه مناسب‌ برای‌ بازگشت‌ برتری‌های‌ قومی‌ و نژادی‌ فراهم‌ شد و نخستین‌ شکاف‌ میان‌ مسلمانان‌ بر سر مسأله‌ جانشینی‌ پدید آمد. هر کدام‌ به‌ ادلّه‌ گوناگونی‌ در این‌ باره‌ تمسک‌ می‌کردند. پس‌ از ماجرای‌ سقیفه‌ و تعیین‌ نخستین‌ خلیفه‌، بسیاری‌ از اصحاب‌ پیامبر با همه‌ اختلاف‌ سلیقه‌ و بینشی‌ که‌ داشتند، به‌ سبب‌ مصالح‌ اسلام‌ و وحدت‌ امت‌ اسلامی‌ سکوت‌ اختیار کردند و مانع‌ از هم‌ پاشیدگی‌ و تفرقه‌ در جامعه اسلامی‌ شدند.

امام‌ علی‌ برای‌ حفظ‌ وحدت‌ مسلمانان‌، اطراف‌ خویش‌ از هر گونه‌ حرکتی‌ که‌ به‌ تضعیف‌ اسلام‌ و از هم‌ پاشیدگی‌ صفوف‌ مسلمانان‌ بینجامد، بر حذر می‌داشت‌ و از هیچ‌ گونه‌ مساعدت‌ فکری‌ با خلفا کوتاهی‌ نکرد. گزارش‌ تاریخی‌ حاکی‌ از آن‌ است‌ که‌ مشاوره خلفا با علی در امور مهم‌، دستگاه‌ خلافت‌ را از لغزش‌ اصولی‌ باز داشت‌؛ به‌ ویژه‌ سازمان‌ قضایی‌ حکومت‌ را بر استیفای‌ حقوق‌ مردم‌  وامی‌داشت‌.

پاسبان‌ مصالح‌

در زمان‌ حیات‌ پیامبر، جامعه نو بنیاد اسلامی‌ هر لحظه‌ از ناحیه روم‌، ایران‌ و منافقان‌ تهدید می‌شد. خطر امپراتور روم‌، پیوسته‌ فکر پیامبر را به‌ خود مشغول‌ می‌ساخت‌ و حضرت‌ تا دم‌ مرگ‌ از فکر روم‌ بیرون‌ نرفت‌.

نخستین‌ برخورد نظامی‌ مسلمانان‌ با ارتش‌ روم‌ که‌ در سال‌ هشتم‌ هجرت‌ در سرزمین‌ فلسطین‌ رخ‌ داد، به‌ شکست‌ ارتش‌ اسلام‌ منتهی‌ شد، و هر لحظه‌ بیم‌ آن‌ بود که‌ به‌ مرکز اسلام‌ حمله‌ شود.

پیامبر اکرم‌ در سال‌ نهم‌ هجرت‌ با ارتشی‌ مجهز به‌ سوی‌ کرانه‌های‌ شام‌ حرکت‌ کرد و سرانجام‌ توانست‌ حیثیت‌ دیرینه خود را باز یابد (ابن‌ هشام‌، ج‌ ۴، ص‌ ۲۸ ۱۱؛ طبری‌، ج‌ ۳، ص‌۴۲ـ۳۶). این‌ پیروزی‌، پیامبر را قانع‌ نکرد و چند روز قبل‌ از بیماری‌ خود، ارتش‌ اسلام‌ را به‌ فرماندهی‌ اسامه‌ مأمور کرد تا به‌ کرانه‌های‌ شام‌ برود (همان‌، ص‌ ۲۸۸؛ علی‌ بن‌ اثیر، ج‌ ۲، ص‌ ۵؛ طبری‌، ج‌ ۳، ص‌ ۱۸۳).

خطر دوم‌، امپراتوری‌ ایران‌ بود. خسرو ایران‌ پس‌ از دریافت‌ نامه پیامبر از شدت‌ ناراحتی‌، آن‌ را پاره‌ و سفیر ایران‌ را با اهانت‌ بیرون‌ کرد و به‌ استاندار یمن‌ نامه‌ نوشت‌ که‌ پیامبر را دستگیر کرده‌، در صورت‌ امتناع‌ او را بکشد (محمد ابن‌ سعد، ج‌ ۱، ص‌ ۲۶۰؛ مجلسی‌، ج‌ ۲۰، ص‌ ۳۸۹)؛ ولی‌ عمر او دیری‌ نپایید و خسرو پرویز در زمان‌ پیامبر کشته‌ شد.

خطر سوم‌، حزب‌ منافق‌ بود که‌ افراد آن‌ پیوسته‌ به‌ صورت‌ ستون‌ پنجم‌ میان‌ مسلمانان‌ مشغول‌ کار و تلاش‌ بودند تا آن‌ جا که‌ قصد جان‌ پیامبر را کرده‌، خواستند در راه‌ تبوک‌ به‌ مدینه‌، حضرت‌ را ترور کنند.

قدرت‌ تخریبی‌ منافقان‌ به‌ اندزه‌ای‌ بود که‌ قرآن‌ کریم‌ از آن‌ها در سوره‌های‌ بقره‌، آل‌ عمران‌، نساء، مائده‌، انفال‌، توبه‌، عنکبوت‌، احزاب‌، محمد، فتح‌، مجادله‌، حدید، منافقین‌ و حشر یاد می‌کند (آیت‌ الله‌ سبحانی‌، مبانی‌ حکومت‌ اسلامی‌، ص‌ ۱۳۰(.

پس‌ از رحلت‌ جانکاه‌ پیامبر اکرم‌، امت‌ اسلامی‌ بر سر مسأله خلافت‌ و رهبری‌ دچار اختلاف‌ شدیدی‌ شدند. شیعیان‌ بر این‌ باور بودند که‌ پیامبر در موارد بسیاری‌ به‌ ویژه‌ غدیر خم‌، علی‌ را به‌ جانشینی‌ خود برگزید؛ اما اهل‌ سنت‌ اعتقاد داشتند که‌ حضرت‌ فرد خاصی‌ را برای‌ چنین‌ منصبی‌ هنوز معیّن‌ نفرموده‌ است‌.

در هر صورت‌، در جریان‌ سقیفه‌، عده‌ای‌ پس‌ از بحث‌ و گفت‌وگوی‌ فراوان‌، سرانجام‌ خلیفه‌ای‌ را برای‌ مسلمانان‌ برگزیدند؛ در حالی‌ که‌ جمع‌ بسیاری‌ از صحابه‌ و نزدیکان‌ پیامبر حضور نداشتند. ابوذر، سلمان‌، مقداد، عمار، ابویوب‌ انصاری‌، عباس‌ عموی‌ پیامبر فروه ا بن‌ عمرو، ابی‌ ابن‌ کعب‌، براءابن‌ عازب‌، ابوالهیثم‌ ابن‌ التیهان‌ و  خالدبن‌ سعید و بریده‌ اسلمی‌، خزیه‌ ابن‌ ثابت‌ و…، بیعت‌ نکردند (ابن‌ عبدربه‌، العقد الفرید، ج‌ ۴، ص‌۲۴۷) پس‌ از آن‌، کشمکش‌ میان‌ مسلمانان‌ اوج‌ گرفت‌ و اسلام‌ در چنین‌ وضعی‌ هر لحظه‌ از ناحیه‌ دشمان‌ خارجی‌ و داخلی‌ تهدید می‌شد.

امام‌ علی‌ که‌ خود را در این‌ مسأله‌ صاحب‌ حق‌ می‌دانست‌، برای‌ حفظ‌ مصالح‌ جامعه‌ اسلامی‌ از حق‌ مسلّم‌ خود دست‌ برداشت‌ و در برابر وضعیت‌ پدید آمده‌ سکوت‌ اختیار کرد. اگر حضرت‌ با توسل‌ به‌ قدرت‌ و قیام‌ مسلحانه‌ برای‌ گرفتن‌ حق‌ خود اقدام‌ می‌کرد، نتایج‌ ذیل‌ را به‌ دنبال‌ می‌داشت‌:

۱٫ در قیام‌ مسلحانه‌، امام بسیاری‌ از یاران‌ خود را که‌ از دل‌ و جان‌ به‌ امامت‌ او معتقد بودند از دست‌ می‌داد. شهادت‌ و جانفشانی‌ در راه‌ خدا امری‌ مطلوب‌ است‌؛ ولی‌ با کشته‌ شدن‌ این‌ افراد باز حق‌ به‌ صاحبش‌ باز نمی‌گشت‌.

۲٫ افزون‌ به‌ از دست‌ دادن‌ بهترین‌ عزیزان‌، قیام‌ بنی‌ هاشم‌ و دیگر یاران‌ حضرت‌ سبب‌ می‌شد تا بسیاری‌ از صحابه پیامبر که‌ به‌ خلافت‌ امام‌ راضی‌ نبودند نیز کشته‌ شوند و در نتیجه‌ قدرت‌ مسلمانان‌ در مرکز تضعیف‌ می‌شد. این‌ گروه‌ هر چند در مسأله رهبری‌ در مقابل‌ امام‌ موضع‌ گرفته‌ بودند، در امور دیگر با حضرت‌ اختلافی‌ نداشتند و قدرتی‌ در برابر شرک‌، مسیحیت‌ و یهودیت‌ به‌ شمار می‌رفتند.

۳٫ بر اثر ضعف‌ مسلمانان‌، قبایل‌ دور دست‌ که‌ اسلام‌ به‌ طور کامل‌ در اندیشه آنان‌ ریشه‌ ندوانیده‌ بود، به‌ گروه‌ مرتدان‌ و مخالفان‌ اسلام‌ پیوسته‌، صف‌ واحدی‌ تشکیل‌ می‌دادند و چه‌ بسا بر اثر قدرت‌ مخالفان‌ و نبود رهبری‌ صحیح‌ در مرکز، چراغ‌ توحیدی‌ برای‌ ابد به‌ خاموشی‌ می‌گرایید (سبحانی‌، فروغ‌ ولایت‌، ص‌ ۱۶۶)

امیر مؤمنان‌ خطر دشمنان‌ و این‌ حقایق‌ تلخ‌ را از نزدیک‌ به‌ خوبی‌ حس‌ کرده‌ بود؛ بدین‌ لحاظ‌ برای‌ حفظ‌ مصالح‌، سکوت‌ را بر قیام‌ مسلحانه‌ ترجیح‌ داد.

حافظ‌ وحدت

‌ وحدت‌ امت‌ اسلامی‌ برای‌ علی از اصول‌ بسیار مهم‌ و اساسی‌ بود. حضرت‌، حکومت‌ و رهبری‌ را نیز برای‌ حفظ‌ این‌ اصل‌ می‌خواست‌ و تمام‌ مصیبت‌ها و رنج‌های‌ زمانه‌ را هم‌ بدان‌ سبب‌ تحمل‌ می‌کرد.

هنگامی‌ که‌ علی مشغول‌ تجهیز پیامبر بود، عده‌ ای‌ در سقیفه‌ برای‌ انتخاب‌ خلیفه‌ اجتماع‌ کردند. ابوسفیان‌ که‌ شم‌ سیاسی‌ نیرومندی‌ داشت‌، زمانی‌ که‌ خبر بیعت‌ مردم‌ را با ابوبکر شنید، زمینه اختلاف‌ مسلمانان‌ را آماده‌تر دید. افزون‌ بر خطر ارتداد، اختلاف‌ مهاجران‌ و انصار در پایتخت‌ کشور اسلام‌، امری‌ نمایان‌ بود موضعگیری‌های‌ انصار و مهاجران‌ در جریان‌ سقیفه‌ که‌ به‌ طرح‌ شعار «منا امیر و منکم‌ امیر» شد، نشانی‌ از زمینه اختلاف‌ بین‌ این‌ دو گروه‌ بود.

به‌ رغم‌ این‌ که‌ پیامبر پیوسته‌ برای‌ ایجاد برادری‌ و الفت‌ بین‌ مهاجران‌ و انصار، فراوان‌ کوشید (انفال‌ (۸)، ۶۳)، حس‌ عصبیت‌ و نژاد پرستی‌ برخی‌ افراد، باعث‌ شد بعد از رحلت‌ پیامبر گرامی‌، مهاجران‌ و انصار دائم‌ همدیگر را به‌ جنگ‌ تهدید کنند.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .