عنوان :

مقاله حج از نظر امام خمینی (ره)

تعداد صفحات : ۶۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

فریضه حج در میان فرایض، از ویژگی خاصی برخوردار است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه‏های دیگرش غلبه داشته باشد، با آن که جنبه عبادی‏اش نیز ویژگی خاصی دارد.

نوشته حاضر را به بررسی حج به لحاظ اهمیت سیاسی این فریضه الهی می پردازیم و در آن کوشیده‏ایم به آیات قرآن کریم و سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به عنوان مبنای دیدگاه امام خمینی(ره) اشاره کنیم .

حضرت امام (ره) فرمودند: عموم برادران و خواهران اسلامی باید توجه داشته باشند که یکی از مهمات فلسفه حج ایجاد تفاهم و تحکیم برادری بین مسلمین است.”

اجتماع حج یکی از عوامل موءثر در خنثی کردن توطئه هایی است که برای تفرقه افکنی میان مسلمانان چیده می‏شود و به طرق مختلف حتی گاهی تحت عنوان مذهب، برای برهم زدن وحدت جامعه اسلامی و ایجاد تفرقه، کوشش هایی به کار می‏رود. اگر این کنگره عظیم سالانه نبود، بی تردید توطئه‏ها موءثر افتاده، همبستگی ضعیفی که امروز در میان میلیون‏ها مسلمان با مذاهب متعدد وجود دارد، دیگر وجود نداشت. این اجتماع، با عظمتی که دارد جلو حرکت‏های تند انحرافی است که گاه به نام طرف داری از توحید انجام می‏گیرد.

حج ادامه فلسفه جماعت و جمعه و عید است و فراگیرترین عامل بازدارنده از پراکندگی مسلمانان از هر ملت و کشور است. بدین سان حج به عنوان یکی از ارکان عملی اسلام در بنیان وحدت جامعه اسلامی جایگاه اساسی دارد.

واژه های کلیدی: حج، کعبه، رمی جمرات، وحدت امت اسلامی، اخلاص، آیات قرآن کریم ، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ، ائمه معصومین (علیهم السلام) ، دیدگاه امام خمینی(ره)

فهرست مطالب

مقدمه    ۴
کعبه مظهر قیام و پایداری امّت اسلامی    ۵
حج از بعد سیاسی ـ اجتماعی    ۵
حج عبادت صرف نیست    ۹
حج تعطیل ‏پذیر نیست    ۱۲
هیچ عملی هر چند صالح جایگزین حج نمی‏شود    ۱۴
کعبه مظهر آزادگی    ۱۵
حج و برائت از مشرکان و کافران    ۱۶
اوج برائت در رمی جمرات    ۲۰
حج و وحدت امت اسلامی    ۲۱
امامت و رهبری در حج    ۲۳
تقوا روح عمل است    ۲۶
کعبه خانه پاک برای پاکان    ۲۶
تواضع و خودداری از غرور و تکبّر    ۲۸
خدمت در سفر حج :    ۲۸
جز نیکی سخن نگوید    ۲۹
نشانه قبولی حج    ۳۰
۱- اخلاص و خودسازی    ۳۹
۲- تفاهم و حفظ وحدت    ۴۱
۳- هوشیاری در مسائل سیاسی    ۴۲
پاورقیها    ۶۵

مقدمه

“حج بی روح و بی تحرّک و قیام، حج بی برائت، حج بی وحدت و حجی که از آن هدم کفر و شرک برنیاید حج نیست”۱(امام خمینی ره)

ماه ذی الحجه الحرام، ماه مهمانی خدا، ماه وصال عاشقان به معشوق در راه است. حج گزاران که به مهمانی خدا دعوت شده ‏اند، آماده می‏شوند تا در ضیافت خاص الهی شرکت جویند. آنان که به ندای ابراهیم خلیل الرحمان لبیک گفته‏اند، به سفری عازم اند که همه شعور و آرزوست ؛ آرزوی رسیدن به معشوق تا با طواف کعبه عهد و پیمان با ابراهیم بت شکن ببندند که دیگر جز کعبه به گرد چیزی نگردند و با کشتن قربانی در منا، همه مظاهر غیرالهی را سر ببرند و با پرتاب سنگ به سوی شیطان، از هر چه رنگ غیر خدایی و شرک دارد برائت جویند و با شرکت در اجتماع پرشکوه و کنگره عظیم حج تمام عوامل اختلاف‏انگیز را کنار گذاشته، در برابر کفر جهانی یگانه شوند و با وحدت خود، عزّت اسلامی را نمایش داده، پشت کفر را بلرزانند.

نوشته حاضر را بدین مناسبت و به لحاظ اهمیت سیاسی این فریضه الهی به حج گزاران و همه علاقه‏مندان حج تقدیم می‏کنیم و در آن کوشیده‏ایم به آیات قرآن کریم و سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به عنوان مبنای دیدگاه امام خمینی(ره) اشاره کنیم تا بر غنای آن افزوده گردد و با بیان گوشه‏هایی از اهمیت این کنگره عظیم الهی و فریضه مذهبی، برخی از وظایف حج گزاران ـ که یکایک آنان نماینده کشور جمهوری اسلامی‏اند ـ یادآوری شود به آن امید که رعایت آن‏ها موجب برائت عملی حج گزاران و مسلمانان از شیاطین، به خصوص شیطان بزرگ شود و با ارمغان استقلال امت اسلامی، به عزّت آنان بیفزاید.

کعبه مظهر قیام و پایداری امّت اسلامی

با اندک تأمل در منابع حج در قرآن وسنت و سیره مبارک پیش روان مکتب توحید به خوبی درمی‏یابیم که آثار و منافع این فریضه عظیم الهی بیش از آن است که بتوان کاملاً بیان کرد.

حج از بعد سیاسی ـ اجتماعی

در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان، بلکه در سرنوشت بشر نقشی بسیار ارزنده دارد. نخستین خانه‏ای که برای مردم بنا گردیده و مشعل هدایت انسان خوانده شده، کعبه است. امام خمینی (ره) با توجه به این مسئله می‏فرماید:

“یک همچو مجلس هایی که اسلام درست کرد مثل حج هیچ قدرتی نمی‏تواند درست کند؛ هیچ قدرتی، همه ممالک اسلامی و سران ممالک اسلامی جمع بشوند که نیم میلیون جمعیت را یک جایی ببرند نخواهند موفّق شد… این اجتماعات، اجتماعات سیاسی است. باید در این اجتماعات گویندگان و نویسندگان همه بلاد مسلمین در آن جا مسائل اسلام را مسائل بلاد مسلمین، گرفتاری هایی که دارند، مسلمین از دست کی گرفتاری دارند و آن باید چه بکند، دولت هایی که با مسلمین چه می‏کنند با او چه بکند کوشش کنند.”۲

در جای دیگر می‏فرماید:

“در حج…. باید بررسی از اوضاع مسلمین در هر سال بشود که مسلمین در چه حال هستند. این سفر حج برای این مسائل بوده است، برای “قیام ناس” بوده است، برای این بوده است که مسلمین مشکلات مسلمین را درک کنند و در رفعش کوشش کنند.”۳

قرآن کریم می‏فرماید: “انّ اوّل بیت وضع للناس للّذی ببکه مبارکاً و هدی للعالمین؛۴ نخستین خانه‏ای که برای مردم قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکه است که پربرکت و مایه هدایت جهانیان است.”

و در آیه دیگر، خانه خدا را عامل قیام و پایداری مردم معرفی کرده است “جعل الله الکعبه البیت الحرام قیاماً للناس…؛۵ خداوند کعبه بیت الحرام را وسیله استواری و سامان بخشیدن به کار مردم قرار داده است.”

“ناس” واژه‏ای است برای همه مردم و فرزندان آدم بدون نام و مشخّصه و بی‏رنگ و فراگیرترین کلمه‏ای است که در فرهنگ قرآن به کار رفته است. از آن رو که دین وسیله سعادت و فلاح آدمیان است، همه انسان‏ها مخاطب قرآن اند و مشخّصه‏های انسانی آن را محدود نمی‏سازد. همین واژه در آیات مربوط به حج و بنای کعبه و دعوت ابراهیم(ع) محور قرار گرفته است. همه جا سخن از ناس یعنی توده‏های انسانی به میان می‏آید: آن جا که قرآن از بنای کعبه سخن گفته و آن گاه که نقش این خانه را در قوام و استواری انسان یاد آورده، واژه ناس را مطرح کرده است، چرا که این خانه مایه برکت و هدایت و رستگاری همه عالمیان است.

امام خمینی (ره) در این باره می‏فرماید:

“فریضه حج در میان فرایض، از ویژگی خاصی برخوردار است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه‏های دیگرش غلبه داشته باشد، با آن که جنبه عبادی‏اش نیز ویژگی خاصی دارد.”۶

ائمه(ع) با توجه به این اهمیت، حج را وسیله تقویت دین الهی نامیده و کعبه را پرچم رفیع اسلام معرفی کرده‏اند. یعنی تا حج برپا است و عظمت دارد، دین الهی مقتدر و پرچم آن در اهتزاز خواهد بود.

علی (علیه السلام) می‏فرماید: “والحج تقویه للدین؛۷ خداوند متعال حج را مایه تقویت دین قرار داد” و در جای دیگر می‏فرماید: “جعله الله سبحانه و تعالی للاسلام علماً؛۸ خداوند پاک و بلند مرتبه حج را پرچم اسلام قرار داده است.”، چه پرچم نماد و نشانه بقای یک ملت و کشور و استقرار و پایدار آن است، لذا در میان تمام ملل و اقوام نشانه عزت و استقلال تلقی شده و آن را مقدس دانسته‏اند و برای نگهداری آن از گزند زمان و در افراشته داشتن آن فداکاری‏ها کرده‏اند. اسلام از این نیز فراتر رفته و بزرگ‏ترین نماد توحید و هدایت یعنی کعبه را پرچم معرفی کرده است تا امت را در زیر سایه خود جمع کند و از تفرقه نگه دارد و مسلمانان با قبله قرار دادن آن و طواف به دور آن این یگانگی را عملی سازند. عظمت و عزّت اسلام و استقلال مسلمانان در سایه این پرچم پرافتخار است، بنابراین باید همواره افراشته بماند.

طبیعی است این نقش در صورتی جامه عمل خواهد پوشید که حج، با روح و تحرّک انجام بگیرد و وحدت واقعی که جز با طرد بیگانگان و دشمنان اسلام و برائت جستن از آن‏ها امکان نخواهد داشت به وجود آید. لذا دشمنان اسلام تلاش می‏کنند ابعاد اجتماعی و سیاسی حج برای مسلمانان تبیین نگردد و گاه حرکت سیاسی را در حج متناقض با روح معنوی حج می‏دانند و این یکی از دردهای بزرگ جامعه اسلامی است.

حضرت امام خمینی (ره) می‏فرماید:

“بزرگ‏ترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد، هنوز به صورت یک عبادت خشک و یک حرکت بی‏حاصل و بی ثمر باقی مانده است.”۹

و در ادامه در باره اهمیت حج از بعد سیاسی ـ اجتماعی و وظیفه حج گزاران می‏فرماید:

“حج عرصه نمایش و آیینه سنجش استعدادها و توان مادی و معنوی مسلمانان است. حج بسان قرآن است که همه از آن بهره‏مند می‏شوند ولی اندیشمندان و غواصان و دردآشنایان امت اگر دل به دریای معارف آن بزنند و از نزدیک شدن و فرورفتن در احکام و سیاست‏های اجتماعی آن نترسند، از صدف این دریا گوهر هدایت و رشد و حکمت و آزادگی را بیش‏تر صید خواهند نمود و از زلال حکمت و معرفت آن تا ابد سیراب خواهند گشت و همان اندازه که آن کتاب زندگی و کمال و جمال در حجاب‏های خود ساخته ما پنهان شده است و این گنجینه اسرار آفرینش در دل خروارها خاک کج فکری‏های ما دفن گردیده است، حج نیز به همان سرنوشت گرفتار گشته است ؛ سرنوشتی که میلیون‏ها مسلمان هر سال به مکه می‏روند و پا جای پای ابراهیم واسماعیل و هاجر می‏گذارند ولی هیچ کس نیست ازخود بپرسد ابراهیم (ع) و محمد(صلی الله علیه و آله) که بودند و چه کردند و چه هدفشان بود، از ما چه خواستند. گویی به تنها چیزی که فکر نمی‏شود همین است مسلّم حج بی روح و بی تحرّک و قیام، حج بی برائت، حج بی وحدت و حجی که از آن هدم کفر و شرک برنیاید حج نیست.”۱۰

از این جااست که استمرار و قوام دین بر قیام کعبه پیوند می‏خورد. امام صادق (علیه السلام) می‏فرماید: “لایزال الدین قائماً ما قامت الکعبه؛۱۱ دین پیوسته برپا خواهد بود تا زمانی که کعبه پابرجاست.”

و از این رو دشمنان اسلام می‏کوشند اجتماع با عظمت مسلمانان را در مراسم حج کم رنگ و آن را از محتوای عالی سیاسی ـ اجتماعی خالی کنند و آثار مهم و نقش عظیم آن را در عزّت بخشیدن به امت و استحکام دین الهی بی ثمر سازند و به همین جهت است که امام رضا (علیه السلام) حج و اجتماع مردم در آن را سرچشمه سود و خیر و منفعت برای جمیع خلق می‏داند و می‏فرماید: “… مع ما فی ذلک لجمیع الخلق من المنافع لجمیع من فی شرق الارض و غربها و من فی البرّ و البحر ممن یحجّ و ممن لم یحجّ؛۱۲ با منافعی که حج برای تمام انسان‏ها، در شرق و غرب عالم، در خشکی و در دریا، آنانی که حج می‏گذارند و یا نمی‏گذارند، دارد.”

حج عبادت صرف نیست

قرآن کریم آن جا که مردم را به حج دعوت می‏کند فلسفه آن را چنین بیان می‏دارد:

“لیشهدوا منافع لهم و یذکروا اسم الله فی ایام معلومات علی ما رزقهم…”.۱۳

یعنی حج گزاران از هر نقطه عالم بیایند تا بر منافع خودشان گواه باشند و در روزهای معینی یاد خدا بکنند. پس فلسفه حج این است که حاجیان در این کنگره عظیم شرکت کنند و بر منافع خود شاهد باشند.

در باره این آیات نکاتی را تذکر می‏دهیم:

۱) طبق این آیه حج عملی چند بعدی است: عبادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و… تنها یک عمل عبادی صرف نیست.

۲) شهادت بر منافع در این آیه کریمه نه تنها در مقابل یاد خدا آمده، بلکه مقدم ذکر شده است و از این تقدیم به نظر می‏آید که بُعد غیر عبادی حج بیش از بعد عبادی آن مورد توجه قرار گرفته و اهمیت دارد و این در حالی است که بعد عبادی حج در مقابل اعمال دیگر عبادی عظمت بسیار بزرگ دارد.

حضرت امام (ره) در این مورد می‏فرماید: فریضه حج در میان فرایض از ویژگی خاص برخوردار است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه‏های دیگرش غلبه داشته باشد با آن که جنبه عبادی اش نیز ویژگی خاص دارد.”۱۴

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .