عنوان :

مقاله دفاع مشروع و اعمال در حکم دفاع مشروع

تعداد صفحات : ۲۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مقاله حاضر در مورد ماهیت تاسیس حقوقی دفاع مشروع، شرایط تجاوز و دفاع و موضوع مورد تجاوز در دفاع مشروع، مصادیق اعمال در حکم دفاع مشروع و قلمرو زمانی و مکانی اعمال در حکم دفاع مشروع را توضیح می دهد.

دفاع مشروع رفتاری است که جنبه پیشگیری از نتایج زیانبار یک حمله غیر عادلانه را دارد. بدین لحاظ دفاع مشروع بیشتر در جهت تامین و حفظ امنیت شخصی در غیاب هیات اجتماعی است تا قضاوت و اجرای عدالت خصوصی و فردی. همین جنبه پیشگیری از نتایج زیانبار حمله غیر عادلانه در دفاع مشروع به عنوان عامل موجهه جرم است که تحقق دفاع مشروع را منوط به رعایت شرایطی نموده است.

دفاع وقتی قانونی است که برای دفع تجاوز فعلی یا خطر قریب الوقوع نسبت به نفس یا عرض یا ناموس یا مال یا آزادی تن شخص مورد تجاوز یا دیگری به شرح مذکور در ماده ۳۳ قانون راجع به مجازات اسلامی باشد.

 ودفاع مشروع در حقوق موضوعه ایران در قانون راجع به مجازات اسلامی و قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ) پیش بینی شده است .

 واژه های کلیدی: دفاع مشروع، مصادیق اعمال حق ، شرایط تجاوز ، قانون مجازات اسلامی، قلمرو مکانی، قلمرو زمانی

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
اول :    ۱
ضرورت دفاع در مقام اعمال یک حق و یا انجام یک تکلیف :    ۱
دوم :    ۲
نظریه دفاع مبتنی بر اجبار روحی (معنوی)    ۲
بخش اول    ۴
ماهیت تاسیس حقوقی دفاع مشروع    ۴
الف . اعمال حقوق فردی و خصوصی در دفاع مشروع    ۴
ب . قلمرو علت موجهه در دفاع مشروع    ۵
بخش دوم    ۶
شرایط تجاوز و دفاع و موضوع مورد تجاوز در دفاع مشروع    ۶
۱ . ماهیت غیر قانونی تجاوز :    ۶
۲ . فقدان تحریک قبل از تجاوز :    ۹
۳ . فعلیت تجاوز :    ۹
۴ . غیر قابل دفع بودن تجاوز :    ۱۰
ب . شرایط مشروعیت دفاع در قبال تجاوز    ۱۱
۱ . ضروری بودن دفاع :    ۱۱
۲ . متناسب بودن دفاع با خطر تجاوز :    ۱۲
۳ . استفاده مدافع از آسان ترین وسیله نجات :    ۱۲
۴ . توانایی مدافع برای دفاع از دیگری و ناتوانی او در دفاع از خود :    ۱۳
ج . موضوع تجاوز در دفاع مشروع    ۱۳
۱ . دفاع از نفس :    ۱۳
۲ . دفاع از عرض یا ناموس :    ۱۳
۳ . دفاع از مال :    ۱۵
۴ . دفاع از آزادی تن خود یا دیگری :    ۱۵
۲ . اعمال در حکم دفاع مشروع    ۱۶
بخش اول    ۱۶
مصادیق اعمال در حکم دفاع مشروع    ۱۶
الف ) قتل عمدی در مقام دفاع از شخص    ۱۶
ب. قتل عمدی در مقام دفاع از مال    ۱۶
ج . قتل سارق مسلح و قطاع الطریق    ۱۸
۱ . دفاع در مورد راهزنی در راه ها و شوارع و سرقت با اسلحه    ۱۸
۲ . دفاع در مقابل سارق مسلح در غیر راهها و شوارع    ۱۹
بخش دوم    ۲۰
قلمرو زمانی و مکانی اعمال در حکم دفاع مشروع    ۲۰
الف . محل دفاع    ۲۰
ب . زمان دفاع    ۲۰
ج . اشکالات ناشی از شناخت اعمال در حکم دفاع مشروع    ۲۱
منابع:    ۲۵

منابع:

۱ . در مورد ماهیت جرم بودن عمل دفاع کننده به نظرات جناب آقای دکتر ضیا الدین پیمانی در کتاب تفصیل قواعد دفاع مشروع در حقوق جزایی ایران بویژه صفحات ۲۳ و ۲۴ مراجعه شود.

۲ . داود العطار : الدفاع الشرعی فی الشریعه الاسلامیه (چاپ اول , ۱۴۰۱ ه_ / ۱۹۸۱ م) , ص ۱۷ .

۳ . عبد القادر عوده : التشریع الجنائی , ج ۱/ص ۴۷۳ .

۴ . در مورد تعرض به نفس ناشی از ترک فعل آقای دکتر ضیا الدین پیمانی معتقد است :

۶ . ماده واحده قانون تشدید مجازات رانندگان مختلف مصوب دی ماه ۱۳۳۵ مقرر می دارد :

( هر راننده ای _ اعم از آنکه شغل او رانندگی باشد یا نباشد شخصاً و یا با شرکت دیگری _ به قصد قتل یا سرقت اموال هتک ناموس , مرتکب ربودن شخص یا اشخاصی که در آن وسیله نقلیه است بشود در صورت وقوع قتل , محکوم به اعدام است و دادرسان حق ندارند مجازات را حتی یک درجه تخفیف بدهند و در صورت وقوع سرقت و یا هتک ناموس به عنف به حبس دائم و در صورت شروع به قتل یا شروع به سرقت و یا شروع به هتک ناموس به حبس جنایی درجه یک از پنج تا پانزده سال مجازات خواهد شد.

۷ . پاسخ و سئوالات از کمیسیون استفتاات و مشاورین حقوقی شورای عالی قضایی (۱۳۶۵) ج ۳ / ص ۴۳ , سئوال ۱۱ .

۸ . دکتر پرویز صانعی : حقوق جزای عمومی , ج ۱/ص ۲۱۲ .

۱۵ . دکتر عبدالحسین علی آبادی : حقوق جنایی , ج۱/ص ۲۶۸ .

۱۸ . دکتر ضیا الدین پیمانی : تفصیل قواعد دفاع مشروع در حقوق جزایی ایران ,ص ۲۵۷ .

مقدمه

حق دفاع در مقابل تجاوزات به جان آزادی عرض و ناموس و مال از حقوق طبیعی هر انسان است و لذا وضع مقررات در این زمینهم هم با اصول و مبانی حقوق اسلامی و هم با حقوق اروپایی هماهنگی دارد.

دفاع مشروع در حقوق موضوعه ایران در قانون راجع به مجازات اسلامی و قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ) پیش بینی شده است . حقوق موضوعه ارتکاب اعمالی را که در شرایط عادی جرم و مستوجب مجازات است در مقام دفاع جرم نمی شناسد و مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی دفاع کننده را منتقی میداند اساس و مبنای دفاع مشروع در حقوق موضوعه متکی بر نظریات حقوقی زیر است :

اول : ضرورت دفاع در مقام اعمال یک حق و یا انجام یک تکلیف :

اولین نظریه در مورد تاسیس دفاع مشروع این است که دفاع مشروع اعمال یک حق و حتی انجام یک تکلیف است در مواقعی که خطر قریب الوقوع است و به مراجع عمومی دسترسی نیست , بایستی افراد امکان محافظت از خودشان یا دیگران را داشته باشند. فکر وجود حق طبیعی دفاع و ضرورت دفاع به عنوان یک حق یا وظیفه , اساس این نظریه را تشکیل می دهد حق دفاع در ادوار مختلف پیوسته یکی از علل مشروعیت ارتکاب جرم شناخته شده است حقوق روم دفاع مشروع را قبول داشته و سیسرون آن را حق طبیعی تلقی نموده است.

دفاع مشروع تحت تاثیر افکار مسیحیت تغییر کرد و طبق آن کسی که در مقام دفاع مشروع مرتکب عمل مجرمانه می شد چنین رفتاری را مغایر با کردار نیک تلقی می کردند و دفاع کننده را مجرم می دانستند و الغای مجازات , مستلزم تقاضای عفو را از حاکم بود , و اصولاً در موارد دفاع از نفس , تقاضای عفو همیشه مورد قبول واقع میشد در شریعت اسلام دفاع , مسئولیت جزایی را منتقی می سازد و بر سه قسم است :

۱ . دفاع مشروع که نوعی دفاع فردی است

۲ . امر به معروف و نهی از منکر که نوعی دفاع اجتماعی است .

۳ . جهاد که دفاع از کیان اسلام است .

دوم : نظریه دفاع مبتنی بر اجبار روحی (معنوی)

در تجاوزی که علیه فردی به عمل می آید و دفاع کننده را در موقعیت دفاع مشروع قرار می دهد فرض بر این است که دفاع کننده در زمان دفاع در وضعیت اجبار روحی (معنوی ) بوده است علی الاصول اعمال زور و توسل به قدرت شخصی همیشه موضوع است ولی در چنین فرضی با اختلال در عنصر روانی جرم, رفتار مجرمانه ای که در مقام دفاع به عمل آمده است , به علت وجود وضعیت اجبار مستوجب کیفر نیست . این نظریه همیشه منطبق با واقع نیست , زیرا در بیشتر موارد اقدام دفاع کننده به نحوی است که مبین قصد و اراده و درک واقعی او هنگام دفاع است .

تفاوت عمده در انتخاب یکی از دو نظریه بالا موجب می شود که در نظریه ضرورت دفاع در مقام اعمال یک حق و انجام یک تکلیف دفاع مشروع از عوامل موجهه جرم به حساب می آید در حالی که در نظریه دفاع مبتنی بر اجبار روحی (معنوی ) دفاع مشروع از علل عدم قابلیت انتساب یا عوامل شخصی رافع مسئولیت کیفری محسوب میگردد. در حقوق جزای کشور ما دفاع مشروع از عوامل موجهه جرم است , زیرا با اجتماع شرایطی عملی که جرم است در مقام دفاع از نفس یا عرض یا ناموس یا مال خود یا دیگری و یا آزادی تن خود یا دیگری قابل تعقیب و مجازات نیست. ضوابط دفاع مشروع در مواد ۳۳ به بعد قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب ۱۳۶۱ پیش بینی شده است بعلاوه مواردی هم در مواد ۹۲ به بعد قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ) مصوب ۱۳۶۳ معین شده است که علی رغم فقدان جمیع شرایط لازم برای تحقق دفاع مشروع با احراز شرایط قانونی برای دفاع در دادگاه عمل در حکم دفاع مشروع تلقی می شود.

بنابر آنچه که داود العطار در کتاب (الدفاع الشرعی فی الشریعه الاسلامیه) نوشته برای دفاع مشروع تعریفی در کتب فقهی نیامده است . تنها عبد القدر عوده در کتاب (فی التشریع الجنایی الاسلامی) می نویسد :

الدفاع الشرعی : هو واجب الانسان فی حمایه نفسه او نفس غیره و حقه فی حمایه ماله او مال غیره من کل اعتدا حال غیر مشروع بالقوه الالازمه لدفع هذا الاعتدا.

دفاع مشروع بر هر انسانی در حمایت از جان خود و یا جان دیگری واجب است و حقی است برای او در حمایت از مال خود و یا مال دیگری در مقابل هر نوع تجاوز فعلی نامشروع با هر وسیله ای که برای دفع این تجاوز ضروری باشد.

مواد ۳۳ به بعد قانون راجع به مجازات اسلامی ضوابط عمومی دفاع مشروع را معین می کند مواد ۹۲ به بعد قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ) مواردی را که در حکم دفاع مشروع تلقی می گردد پیش بینی نموده است . ما این مقررات را در دو بحث مورد بررسی قرار می دهیم.

۱ .ضوابط کلی برای تحقق دفاع مشروع

بخش اول

ماهیت تاسیس حقوقی دفاع مشروع

الف . اعمال حقوق فردی و خصوصی در دفاع مشروع

ماده ۳۳ قانون راجع به مجازات اسلامی با غیر قابل تعقیب و مجازات دانستن عمل مجرمانه در مقام دفاع از نفس یا عرض یا ناموس یا مال خود یا دیگری یا آزادی تن خود یا دیگری در واقع حق خصوصی دفاع را مورد قبول قرار داده است. مبنای این امتیاز شخصی در ضرورت دفاع , عدم امکان توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت و یا موثر واقع نشدن مداخله قوای مذکور در رفع تجاوز و خطر است (بند ۲ ماده ۳۳ قانون مورد بحث) در اینجا به هیچ وجه لازم نیست برای مشروع دانستن دفاع اجبار روحی یا معنوی دفاع کننده مطرح گردد چه بسا ممکن است دفاع کننده آزادانه و آگاهانه و در خارج از موارد اجبار , مبادرت به دفاع مشروع نموده و باز استحقاق استفاده از عوامل موجهه جرم را داشته باشد.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .