عنوان :

مقاله رفوگری

تعداد صفحات : ۸۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله درباره رفوگری، ابزار و وسایل رفوگری، انواع گره در سر ریشه های قالی، شیرازه، چرم دوزی، ریشه دوزی، زنجیره، سوف بافی، بید خوردگی، ترمیم پارگی، چله کشی، تارکشی، پود کشی پارگیهای وسیع، سوزانکاری و مرمت پارگی کنار قالی و انواع مرمت آسیب دیدگی قالی را توضیح می دهد.

فرش همواره به دلایل مختلف از جمله فرسایش، مجاورت با مواد شیمیایی، ضربه، آتش و … همواره در معرض آسیب قرار دارد و همین امر باعث شده  کار رفو و رفو گری در جهت ترمیم استادانه بخش های آسیب دیده از اهمیت زیادی برخوردار شود.

مرمت پارگی کنار قالی

در پارگی کنار قالی ۳ طرف قسمتی که مرمت می گردد، فرش قرار دارد و طرف دیگر آن شیرازه است. در این نوع پارگی، بعد از چله کشی و گذاشتن چند چله به منظور شیرازه، القاج (پود کشی) می کنند. در این حالت، بهتر است پود کشی به صورت منفصل و در یک طرف قالی انجام گیرد که بعد از پود کشی آن را به کارگاه وصل می کنند و بعد هر سه گوشه آن را از نخ چله اضافی تمیز می کنند و گره های اضافی آن را درآورده و سر پودهای خود قالی را چیده و آنها را نیز تمیز می نمایند.

اگر قالی تخت باشد، یک رج پود را به صورت عکس دفعه قبل از تار عبور داده و سر پود را دور شیرازه پیچیده و با خامه ای که داخل سوزن قرار دارد، از کمی پایین تر از شیرازه پاره شده، داخل شیرازه نموده و از سر پاره شیرازه می آورند و آن را دور پود و ۴ تار شیرازه معین مخصوص بافت شیرازه قالی می پیچانند.

اگر قالی لول باشد، بعد از رد کردن پود کلفت از لا به لای تارها، پود نازک را نیز کشیده و سپس عمل شیرازه پیچی را انجام می دهند. در قالی نیم لول نیز دو پود یک اندازه و به صورت برعکس یکدیگر از میان تارها عبور داده و شیرازه پیچی را انجام می دهند.

 عمل مرمت پارگی و از بین رفتن قسمتی از فرش به صورت عرضی: قالی را از پشت بر روی میز پهن نموده، ابتدا دو قسمت فرش را به صورت جداگانه هستند، یک قسمت را که با میخ و اگر فرش ریز بافت باشد، با سوزن از عرض بر روی چارچوب بزرگ (کارگاه) نصب می کنند. قسمت پایینی فرش را نیز به همان صورت مذکور در بالا با میخ به کارگاه می گویند. البته باید این دو تکه جدا شده از فرش به اندازه آسیب دیدگی (رجهای از بین رفته) از هم فاصله داشته باشند. سپس این دو تکه را با سوزن و نخ چله با نخ دو گره، به صورت زیگزاگ به هم می دوزند و پس از آن متناسب با نوع قالی، تارکشی و پود کشی را انجام داده و عمل گره زدن را انجام می دهند.

وازه های کلیدی: رفوگری، قالی، شیرازه، گره، تارکشی، چله کشی، بیدخوردگی، مرمت پارگی، ریشه دوزی، چرم دوزی، سوزن کاری

فهرست مطالب

تعریف رفو و دلایل نیاز    ۱
ابزار و وسایل رفوگری    ۲
بخش اول: رفوی آسان    ۷
سر شکافتن قالی    ۷
انواع گره در سر ریشه های قالی    ۸
نخ دو گره    ۹
شیرازه یا لواردوزی    ۱۰
شیرازه متصل    ۱۰
شیرازه منفصل    ۱۲
شیرازه حصیری    ۱۳
چرم دوزی    ۱۵
ریشه دوزی    ۱۶
ریشه دوزی به روش مغزی    ۲۲
ریشه دوزی قالی به روش مغزی نوع اول    ۲۳
ریشه دوزی قالی به روش مغزی نوع دوم    ۲۴
زنجیره    ۲۶
سوف بافی    ۲۷
بید خوردگی    ۳۰
ترمیم بید خوردگی در قالیهای معمولی و متداول خانگی    ۳۰
بید خوردگی از روی فرش    ۳۳
آسیب دیدگی و سائیدگی قالی از پشت (در قالیهای کف ساده)    ۳۵
ترمیم پارگی وسیع و کوچک    ۳۶
چله کشی (تار کشی) پارگیهای وسیع    ۳۷
تار کشی قالی به روش بطلمه در قالی تخت    ۳۷
تار کشی قالی به روش مغزی نوع اول    ۴۰
تارکشی قالی به روش مغزی دوم    ۴۱
چند نکته:    ۴۳
پود کشی پارگیهای وسیع    ۴۴
پود کشی در قالی تخت    ۴۴
تذکرات مهم    ۵۱
پارگی و از بین رفتن قسمتی از سر ریشه های فرش    ۵۲
انواع گره    ۵۳
گره ترکی (متقارن)    ۵۳
گره فارسی (نامتقارن)    ۵۴
پودها    ۵۵
پود در قالی لول    ۵۵
پود در قالی نیم لول    ۵۵
پود در قالی تخت    ۵۶
سه پود (بافت تک تاری)    ۵۶
سه پود جفتی بافی    ۵۷
حرکت پود در رجهای مختلف    ۵۸
زدن گره ترکی با سوزن و خامه مناسب    ۶۰
نقشه خوانی    ۶۲
سوزانکاری    ۶۲
سوزن کاری در عرض قالی    ۶۲
سوزن کاری در پارگی به صورت یک برش در عرض    ۶۳
طریقه سوزن کاری در پوسیدگی سطح وسیعی از قالی در عرض    ۶۳
سوزن کاری در طول قالی    ۶۵
طریقه سوزن کاری در پوسیدگی سطح وسیعی از قالی در طول    ۶۵
ترک خوردگی    ۶۷
جفت کردن    ۶۷
ترمیم قالی که پود آن سالم ولی تارهای آن از بین رفته باشد    ۶۷
مرمت پارگی کنار قالی    ۶۸
عملیات تکمیلی    ۷۱
پرداخت یا موگیری    ۷۱
کیله کشی    ۷۲
اتوکشی قالی    ۷۲
چند نکته مهم    ۷۲
کهنه کردن رفو    ۷۳
سر نخ گیری    ۷۴
لفاف دوزی    ۷۶
لکه گیری    ۷۶
قیر    ۷۶
رنگهای جوهری و مرکبهای الوان    ۷۷
مرکرکروم    ۷۷
رنگها و چسبهای شیمیایی    ۷۷
نفت سیاه یا روغنهای سیاه    ۷۸
روش دیگر پاک کردن لکه جوهر    ۷۸
پاک کننده ها    ۸۰
گل سر شوی    ۸۰
ساپونینها یا چوبک    ۸۰
کلر    ۸۰
هیدرو    ۸۰
رنگ کردن قالی    ۸۱
جوش شیرین    ۸۱
سود    ۸۱
بهداشت و ایمنی در کار مرمت    ۸۲
فهرست منابع و مآخذ    ۸۳

فهرست منابع و مآخذ

قالی ایران، سال اول، مهر ماه ۱۳۷۷، شماره ۴، “رفوگری، هنری ناشناخته، حسین یاوری و محمود حاج نصیری”

قالی ایران، سال اول، مهرماه ۱۳۷۷، شماره ۶، “رفوگری، هنری ناشناخته محمود حاج نصیری”

پایان نامه محمود جمشیدی، “مرمت قالی در تبریز”، استاد راهنما: رسول روفه گر حق، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، سال ۱۳۸۲

مریم سمیع زاده، “تعمیرات فرش (رفوگری)”، اداره تدوین متون و مرکز نشر و تص.یر، تهران ۱۳۷۵

تعریف رفو و دلایل نیاز

گر چه در فرهنگ معین “رفو” به معنی “دوخت پارگی ها و سوراخها به نوعی که به سهولت معلوم نشود” آمده و در فرهنگ فارسی عمید نیز رفو، “دوختن پارگی و سوراخ بطوریکه رد آن به آسانی معلوم نشود” معنی شده است، اما از لحاظ فنی و در هنر قالیبافی، تعمیر و ترمیم استادانه بخش های آسیب دیده قالی به گونه ای که به راحتی قابل تشخیص نباشد را رفوگری می دانیم.

فرش همواره به دلایل مختلف از جمله فرسایش، مجاورت با مواد شیمیایی، ضربه، آتش و … همواره در معرض آسیب قرار دارد و همین امر باعث شده  کار رفو و رفو گری در جهت ترمیم استادانه بخش های آسیب دیده از اهمیت زیادی برخوردار شود.

همچنین عیوب دیگری حین تولید فرش بوجود می آیند که اکثراً حاکی از عدم دقت و یا سهل انگاری در کاربرد و استفاده از مواد اولیه مصرفی غیر مرغوب و رعایت نکردن اصول بافت صحیح می باشد. از جمله عیوب شایع در این مورد، عیب ابعاد فرش می باشد. بعد از تولید فرش باز هم امکان بروز آسیب وجود دارد، که به نحوه نگهداری و استفاده صحیح از فرش برمی گردد. به عنوان مثال جنس فرش خود عاملی ست که باعث جذب بعضی حشرات آسیب رسان به فرش می شود. آسیبهایی که بر فرش وارد می شوند بر دو نوع می باشند که شناسایی آنها اهمیت بسیاری در رفو و مرمت فرش دارد. این موارد را آسیب های کلی و آسیب های جزئی تشکیل می دهند.

 آسیب های کلی اکثراً نیازمند صرف وقت و هزینه بسیاری هستند وممکن است در مواردی از برطرف کردن این گونه عیوب صرف نظر کنند، که بیشتر در مورد فرشهایی صادق است که از ارزش هنری و قدمت کمتری بهره مند هستند.

معمولاً رفوگران آسیب هایی را جزئی می نامند که نیازمند ترمیم و تعویض تمام عناصر اصلی و شالوده فرش نباشد، در برخی موارد ممکن است اصلاح و ترمیم یک آسیب جزئی وقت و دقت بیشتری نسبت به یک رفوی کامل را طلب کند، اما در کل هزینه و مواد کمتری راصرف میکند.

ابزار و وسایل رفوگری

در این حرفه وسایل و ابزاری که مورد استفاده قرار می گیرد، تقریباً همان نتیجه وسایل بافت قالی را به ما می دهد، و رفوگر با استفاده از این وسایل فرش را مرمت و احیا می کند.در اینجا به ذکر تعدادی از آنها می پردازیم:

شانه یادفتین (تصویر ۱): شانه رفوگری در مقایسه با شانه بافت، دارای دندانه و تیغه های کمتری بوده و همان عمل مرتب کردن و کوبیدن گره های هر رج را به عهده دارد. به هنگام کاربرد این وسیله بایستی به کم استقامت بودن تارها توجه داشت.

قلاب (تصویر ۲): از این ابزار برای کشیدن نخ خامه از میان تارها بهره می گیرند و یا آنکه جهت قراردادن نخ خامه در میان تارها که با عمل فشار توام است، استفاده می شود. شکل کلی آنها شبیه درفش کفشدوزی است. قلاب انواع مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارتست از:

قلاب پشت: وسیله ای است که از یک میله نازک به قطر یک میلی متر (و یا بیشتر) و طول ۸-۷ سانتی متر و یک دسته چوبی مدور تشکیل شده و زائده نوک آن طوری است که می توان با آن نخ خامه را در محل مورد نظر قرار داده و به اصطلاح در میان تارها کاشت.

قلاب خواو مشهدی «قلاب خواب»: که زائده کوچک و ظریف نوک آن طوری است که می تواند نخ خامه را از میان تارها به طرف روی فرش بکشد. کاربرد قلاب بطور کلی جهت ایجاد گره u از پشت فرش و یا تعویض گره ها و نقشها و تمیز کاری پشت فرش پس از ئیندرمه می باشد.

چاقو : چاقوهای مورد استفاده  درکاررفو انواع مختلفی دارد، هر کدام جهت کاری مورد استفاده قرار می گیرند:

چاقو «کارد بی نوک» (تصویر ۳): این چاقو شکل دگرگون شده چاقوی بافت است و مخصوص قالی های گره ترکی می باشد. نام عامیانه آن که در بازارفرش تبریز رایج است «کارد بی نوک» می باشد، قسمت تیز این چاقو که در بافت مورد استفاده است در رفو کند و نابرنده است. لازم به ذکر است که این تنها وسیله ای است که در رفوگری کاربرد آن همراه یک کوبه میسر است، کوبه لوله ای فلزی است به طول حداقل ۲۵ سانتی متر که یک سر آن بوسیله یک تکه شیلنگ به طول ده سانتی متر پوشیده شده است. تا هنگام کوبیدن صدای زیادی ایجاد نکند. کاربرد این وسیله بیشتر در روش دفه کاری می باشد و نیز به هنگام بافت در مرحله رفو از آن جهت ایجاد فاصله بین و یا تنظیم رج ها استفاده می کنند.

چاقو و چنگال (تصویر ۴) : نام عامیانه ی این وسیله «چنگال» می باشد. این وسیله نیز مانند کارد بی نوک دگرگون شده چاقوی بافت می باشد و قسمت تیز آن در اینجا کند و نابرنده می باشد. این وسیله کاربرد بیشتری در رفوگری دارد، و مدت زمان بیشتری در دست رفوگر قرار دارد. کاربرد این وسیله در عملیات ده کاری و بیرون کشیدن تارها و تیره های پاره پوسیده و نیز شکافتن گره های غلط بافته شده می باشند.

چاقوی بافت (تصویر ۵) : وسیله آشنای هر قالی باف بوده و مرغوبترین نوع آن برای رفو، چاقویی است که فاصله بین قسمت چاقو و تیز آن با قلاب نوک آن درازتر باشد، و در بافت گره های رفو و گذراندن القاج کلفت و نازک استفاده می شود.

سوزن: سوزن مورد استفاده در رفوگری از جهت قطر دارای انوع و نمره های مختلف است، سوزن رفوگری از لحاظ جنس محکمتر و مقاوم تر از سوزن های معمولی بوده و خاصیت فلزی دارد و شکننده نمی باشد. کاربرد سوزن در تونه کشی و پود کشی و کوبلن زنی و شیرازه زنی می باشد، و بایستی سوزن رفوگری ظریف و نازک تر بوده، سوراخ انتهای آن دراز و بیضی شکل باشد، ته گرد و دایره مانند کار گذراندن نخ را آسان می کند، ولی در جایگزین کردن تارهای نو، انسجام و نظم گره ها را به هم می زند.

دستگاه چوبی یا دار رفوگری (چار چوب): یکی از وسایل اصلی و مهم رفوگری است و در اصل وظیفه دار قالی را به عهده دارد، و از اندازه کوچک ۳۰۳۰ سانتی متر  تا اندازه بزرگ  برای سربافی به اندازه ۳ تا ۴ متر و عرض ۷۰ سانتی متر یا بیشتر به کار می رود. لازم به ذکر است که این چارچوبها در ابعاد کوچک جهت رفو به کار می رود اما ابعاد بزرگتر آن در دفه کاری کاربرد دارد، چارچوب های مخصوص دفه کاری هر چه ضخیم تر باشد مرغوبتر و عمر بیشتری خواهد داشت، و برای ساخت این وسیله از چوب های نرم استفاده می شود، تا کوبیدن و کشیدن آن آسانتر باشد.

قاشین  gashin (تصویر ۶): وسیله ای که بعد از بافت قسمت آسیب دیده از آن استفاده می شود تا در هم رفتگی پرزها را باز کند، ابزاری است فلزی و با دندانه های درشت در لبه آن، شکل اره ای آن نیز وجود دارد.

کیله برس قالی (تصویر ۷): ابزاری است مانند برس سیمی ولی ظریف تر از آن که با سوزن های ریز و کوتاه، در حدود نیم سانتی متر که به صورت نواری به عرض سه تا پنج سانتی متر و طول ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر مشخص می شود و با کشیدن روی قسمتهای پرداخت شده پرزها را مرتب کرده، اضافه را بیرون می آورند.

قیچی (تصویر ۸): قیچی مورد استفاده در رفو دو نوع می باشد:

قیچی معمولی یا صاف: که تیغه ها و بازوهای این نوع قیچی در یک امتداد قرار داشته و برای بریدن شیرازه و کوتاه کردن ریشه ها به کار می رود و در مواردی نوک تیغه ها به سمت بالا انحنا داشته و برای ظریف کاری و قطع کردن نخ های اضافی سطح قالی و سرنخ زنی به کار می رود.

قیچی پرداخت: در این قیچی بازوها حدود سه سانتی متراز تیغه ها بالاتر بوده و رفوگر می تواند با تسلط به پرداخت مورد نظر برای انجام کار رفو بپردازد.

انبردست یا دم باریک : در واقع بیشتر از دم باریک استفاده می شود و از آن برای فرو بردن و بیرون کشیدن سوزن در مراحل مختلف استفاده می شود.

سوزن شیرازه: که برای شیرازه دوزی در قالی مورد استفاده قرار می گیرد.

تخته شیب دار: بریا نصب کردن قسمت پاره فرش و محکم و صاف کردن سوراخ قالی.

موم: که برای کشیدن بر روی تار و پود تار تابیده استفاده می شود تا تاب تار خوابیده و به راحتی وارد قال شود.

انگشتانه: انگشتانه برای سهولت کار رفوگران وآسیب ندیدن انگشتان دست از آن استفاده می شود.

درفش: برای بیرون آوردن یا داخل نمودن تار، پود و پرز قالی

میخ کش: برای درآوردن میخ از قالی تخته و کارگاه و یا از تخته شیب دار.

از دیگر وسایل مورد نیاز می توان به تخته، اتو، سنگ چاقو تیز کن، چکش، انگشتانه، میخ، نوار چرمی، و گازانبر، شیشه یا بطری جهت زیرکار (در مورد سوزن کشی کردن) نام برد، ضمن آنکه از موم هم استفاده می کنند و سوزن را به موم می زنند تا راحت تر در مغز قالی فرو رود.

بخش اول: رفوی آسان

  سر شکافتن قالی

در قسمت ابتدا و انتهای قالی، گلیم باف و ریشه قرار گرفته است؛ چنانچه قسمت گلیم باف آسیب دیده و از بین رفته باشد و یا گاهی به درخواست مشتری  خصوصا در قالی های صادراتی، قسمت گلیم باف باز می شود. حتی به دلیل اینکه پودهای گلیم از محل اصلی پایین تر آمده، یا قسمتهایی از چله یا گلیم بریده شده باشد، باز هم از این روش استفاده می کنند.

شیوه عمل : قالی را از پشت بر روی زمین پهن کرده، ابتدا پودهای اضافی را با قلاب از محل خارج می کنند. در مواردی که شکافتن با قلاب آسان نباشد و یا برای سهولت و سرعت عمل، پودها را با فاصله ۲۰ سانتیمتر از هم، با قیچی بریده و با قلاب از میان چله ها بیرون آورده و سر چله ها را با دست صاف می کنند. اگر سر چله ها مرتب نباشد، سر چله ها را با قیچی به یک اندازه بریده و مرتب می کنند و سپس سر تارها را با توجه به طول ریشه ها، گره می زنند. اگر چنانچه طول ریشه ها کوتاه باشد و نتوان آنها دور انگشتان پیچیده و گره زد، از روش دو گره استفاده می کنند.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .