عنوان :

مقاله زیگورات؛ یک سازه ی تمثیلی

تعداد صفحات : ۱۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

از دوران کهن بشر به این حقیقت پی برده بود که کوهستان نقش مهمی در تولید آب و باران دارد و منابع آب و تراوش آنها بصورت چشمه در کوهها به وفور یافت می شد .

آب چنانکه می دانیم پیوند تنگاتنگی با شکل گیری تمدن ها داشته است .نطفه ی شکل گیری و جایگاه ویژه ی کوه و کوهستان در ذهن بشر گذشته را باید در این امر جستجو کرد . علاوه بر این پناهگاههای سنگی متعدد و غار های مسکونی که از رهگذر فعالیت های باستان شناسی شناخته شده همه در کوهها و کوهستان جای داشته اند . از این نکته نیز نباید غافل شد که ابزار سنگی بشر پارینه ، سنگ است و منبع سنگ ، کوه .

کوه در اندیشه های اساطیری جایگاه خدایان است ، اما در سرزمین سومرو بابل در جنوب بین النهرین ، به دلیل اینکه کوه مهمی وجود نداشت . در میان اقوام ساکن در سرزمین میان رودان علاوه بر احداث معابدی با شکوه برای خدایان ، ساخت بناهایی به مانند کوه در چندین طبقه متشکل از سکو هایی بر روی هم مرسـوم بود . به این  بناها ” زیگـورات ” گفته می شد . سومریان و بابلیان چون کوه مهمی نداشتند ، زیگورات ها و عبادتگاههای خود را (( کوه آسا )) می ساختند . یکی از نمونه های مشهور و کهن آن در اور ، در حدود ۲۲۰۰ پیش از میلاد ساخته شده است . مشهورترین آن ها در بابل ، یعنی برج توراتی بابل بود.

 واژه های کلیدی: زیگورات، کوهستان، کوه آسا، خدایان،

فهرست مطالب

چکیده:    ۱
درآمد:    ۲
۱- کوه دراندیشه وحیات بشر    ۳
۲-زیگورات سازه ایی کوه آسا:    ۷
کتابنامه    ۱۵

کتابنامه

۱- آمیه ، پیر،تاریخ عیلام ،ترجمه شیرین بیانی، انتشارات دانشگاه تهران،۱۳۸۴

۲- الیاده ،میرچا ،رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری،انتشارات سروش،۱۳۷۶

۳- انوری،حسن،فرهنگ بزرگ سخن،انتشارات سخن، ۱۳۸۱ ،چاپ اول

۴- ایونس،ورونیکا، اساطیر مصر،ترجمه باجلان فرخی،انتشارات اساطیر،۱۳۷۵

۵- بارنز،جیناال،خاستگاه تمدن درآسیای شرقی،ترجمه زهراباستی،انتشارات سمت،۱۳۸۳

۶- بودز،فرانسوا و کلودبکلن،پیر،قوم مایا،ترجمه مهران کندری،انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،۱۳۸۴

۷- بهار،مهرداد،پژوهشی دراساطیرایران،نشر آگه،۱۳۷۵ ،چاپ دوم

۸- پنیست،جان،شناخت اساطیر ایران،ترجمه باجلان فرخی،انتشارات اساطیر ،۱۳۸۰

۹- توب،کارل ،اسطوره های آزتکی ومایایی، ترجمه عباس مخبر، نشر مرکز،۱۳۷۵

۱۰- حموی بغدادی ، یاقوت ،معجم البلدان جلد دوم ، بکوشش علینقی منزوی، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی ،۱۳۸۳

۱۱- خاقانی شروانی ،بکوشش سید ضیاالدین سجادی ،شرکت سهامی انتشار و نشر امیرکبیر،۱۳۶۳

۱۲- سهروردی ،شهاب الدین ، صفیر سیمرغ ،انتشارات مولی ،۱۳۸۴

۱۳- سهروردی ،شهاب الدین ،عقل سرخ ،انتشارات مولی ، ۱۳۸۳

۱۴- شاپور شهبازی ، علیرضا،راهنمای مستند آثارتخت جمشید،بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد،۱۳۸۴

۱۵- شورای نویسندگان(پژوهش دانشگاه کمبریج)، تاریخ اسلام، ترجمه احمد آرام، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۵، چاپ پنجم

۱۶- صراف،محمدرحیم، نقوش برجسته ایلامی، جهاددانشگاهی تهران، ۱۳۷۲

۱۷- طبری، محمدبن جریر، تاریخ طبری جلددوم(تاریخ الرسل والملوک)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۵، چاپ پنجم

۱۸-عطارنیشابوری،فریدالدین،منطق‌الطیر،بکوشش حمدرضاشفیعی کدکنی،انتشارات سخن،۱۳۸۳،چاپ اول

۱۹- فردوسی،ابوالقاسم،شاهنامه، بکوشش سعید حمیدیان، نشر قطره، ۱۳۷۹، چاپ پنجم

۲۰- فریزر،جیمزجورج،شاخه ی زرین(پژوهش درجادو و دین)،ترجمه کاظم فیروزمند،نشرآگه،۱۳۸۴

۲۱- قرشی،امان الله،آب وکوه دراساطیرهندوایرانی،نشرهرمس ومرکزبین المللی گفتگوی تمدنها،۱۳۸۰

۲۲- کاسیرر،ارنست،فلسفه ی صورتهای سمبلیک جلددوم: اندیشه ی اسطوره ای،ترجمه یدالله موقن،نشرهرمس،۱۳۷۸

۲۳- کخ،هایدماری، اززبان داریوش،ترجمه پرویزرجبی،نشرکارنگ، ۱۳۸۵

۲۴- کوروفیکن،فئودور،تاریخ یونان باستان،ترجمه غلامحسین متین،انتشارات محور،۱۳۷۸

۲۵- گیرشمن،رومن،چغازنبیل جلداول:زیگورات،ترجمه اصغرکریمی،انتشارات میراث فرهنگی،۱۳۷۳

۲۶- مجیدزاده،یوسف،تاریخ وتمدن بین النهرین جلداول:تاریخ سیاسی،مرکزنشردانشگاهی،۱۳۷۶

۲۷- مجیدزاده،یوسف،تاریخ وتمدن بین النهرین جلددوم:هنرومعماری،مرکزنشردانشگاهی،۱۳۸۰

۲۸- مصباح،آزیتا،پوشاک بین النهرین ومصرباستان،انتشارات توس،۱۳۸۳

۲۹- ملک شهمیرزادی،صادق،زیگورات سیلک،انتشرات میراث فرهنگی،۱۳۸۱

۳۰- میرشکرایی،محمد،”دیدارهوم” در:کتاب ماه هنر،شماره ۲۵-۲۶،مهروآبان، ۱۳۷۹

۳۱- نصرتی،مسعود،” اهمیت ومقام کوه مقدس ومینوی” در:کتاب ماه هنر،شماره ۳۵-۳۶، ۱۳۸۰

۳۲- وندیداد،بکوشش هاشم رضی،انتشارات بهجت،۱۳۸۵، چاپ اول

۳۳- هال،جیمز،فرهنگ نکاره ای نمادها درهنرشرق وغرب،ترجمه رقیه بهزادی،انتشارات فرهنگ معاصر، ۱۳۸۰

۳۴- هرودوت،تاریخ هرودوت جلد اول، ترجمه هادی هدایتی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳

درآمد:

از دوران کهن بشر به این حقیقت پی برده بود که کوهستان نقش مهمی در تولید آب و باران دارد و منابع آب و تراوش آنها بصورت چشمه در کوهها به وفور یافت می شد .

آب چنانکه می دانیم پیوند تنگاتنگی با شکل گیری تمدن ها داشته است ، نگاهی به شکل گیری تمدن ها ی کناره ی رودها و منابع آبی نظیر رود نیل ، دجله و فرات ، هوانگ هو و یانگ تسه کیانگ در چین ، جیحون و سیحون ، رود هیرمند سیستان ، رودهای گنگ و سند و رود کارون ، این امر را ثابت می کند . نطفه ی شکل گیری و جایگاه ویژه ی کوه و کوهستان در ذهن بشر گذشته را باید در این امر جستجو کرد . علاوه بر این پناهگاههای سنگی متعدد و غار های مسکونی که از رهگذر فعالیت های باستان شناسی شناخته شده همه در کوهها و کوهستان جای داشته اند . از این نکته نیز نباید غافل شد که ابزار سنگی بشر پارینه ، سنگ است و منبع سنگ ، کوه .

از سوی دیگربشر پارینه براین عقیده بود که تمام امور جاری در طبیعت و در کل جهان هستی توسط روح های مقدس هدایت و کنترل می شوند و همه افراد قبیله موظف به پیروی از سرنوشتی هستند که روح هـای مقدس برای آنهـا در نظـر گرفته اند و بر این باور بودند که روح های مقدس در محلی در نزدیکی آسمان و به عبارت دیگردر ارتفاعات کوهستان ها ی بلند در جایی که از انظار عمومی به دور بود در محلی به نام کوهستان مقدس قرار دارند و تنهـا رئیس قبیله ( شمن ) بود که می توانست به این محل راه یافته و با روح هـای مقدس ارتباط برقـرار کند . همچنین آنان بر این عقیده بودند هـر شخصی که می میرد روان او به روح های مقدس می پیوندد .(فریزر؛ ۱۳۸۴؛۸۴ )

کوه در اندیشه های اساطیری جایگاه خدایان است ، در یونان بلندترین کوه المپ( Olympe )  بود که زیارتگاه زئوس خدای خدایان در این کوه قرار داشت . در واقع می توان گفت که پناه جستن خدایان به کوه و تولید مثل آنان در کوه و اقامتشان بر کوه از قدیم نمایانگر اهمیت و تقدس کوه بوده است .

اما در سرزمین سومرو بابل در جنوب بین النهرین ، به دلیل اینکه کوه مهمی وجود نداشت عبادتگاههـای خود را کوه آسـا می ساختند ، از جمله برج بابل را که شبیه کوه بود . در واقع زیگورات ها و اهرام و معابد چندین طبقه ی بلند در همه جا نمادی از کوه بوده اند و این پربیراه نیز نخواهد بود زیرا همانگونه که پس از ابداع خط و کتابت هیچ نشانه و حرفی بی جهت و از روی تفنن بکار نمی رفت پیش از آن نیز هیچ تصویری و حتی هیچ خطی بر سفالینه ها ، مهرها ، صخره ی کوههـا و دیواره ی غارها نیز از روی تفنن و صرفاً برای تزئین نقش نمی بسته است . در این میان شیوه ی معماری نیز حکمتی داشته و در پس آن معنایی نهفته بوده است . صرفنظر از اساطیر سایر ملل و اساطیر ایرانی که تقدس کوه را در اندیشه ی بشر شرح می دهد ، یافته های باستانی نیز صحت این نظر را تأیید می کند ، از جمله ی یافته های باستانی در ایران ، یک لیوان سفالی از شوش است که مربوط به اواسط هزاره ی چهارم پ . م . است و خطوط زیگزاگی نقش شده بر روی آن که نماد کوهستان است . جام سفالی دیگری نیز از همین دست بدست آمده که تاریخ آن نیز به هزلره ی چهارم پ . م . می رسد که خطوط روی آن بیانگر کوهها و چشمه هاست و می توان نظیر این نقوش را در بسیاری از محوطه های باستانی ایران و از آن جمله سفالینه های سیلک مشاهده کرد . این بن مایه ها و موتیف ها نشان می دهد که کوه در اندیشه ی بشر گذشته ی ایرانی و سایر ملل نقش مهمی داشته است .

۱- کوه دراندیشه وحیات بشر

در همه ی اساطیر ، کوه مقدسی هست که نسخه ای کمابیش با نام و نشان و شناخته از المپ (Olympe) یونانی است . برای همه ی خدایان آسمانی ، بر بلندی ها ، جایی که به عبادت آنان اختصاص یافته ، تعبیه شده است . ارزشهای رمزی و مذهبی کوهستان ، بیشمارند . کوه به آسمان نزدیکتر است و به همین علت صاحب قداست دو گانه ای است : از سویی ، از رمزپردازی فضایی علو و رفعت ( بلند  ،  عمودی ، قائم  ،  برترین  و غیره ) بهرمند است ، و از سوی دیگر، علی الاطلاق قلمرو تجلیات قداست آثار جوی ، و به این اعتبار ، اقامتگاه خدایان است .

کوه غالبأ نقطه ی تلاقی آسمان و زمین ، و بنابراین (( مرکز )) ، نقطه ای که محور عالم از آن می گذرد ، جایی آکنده از قداست ، محلی که گذار از هر منطقه ی کیهان به مناطق دیگرش در آنجا واقعیت می یابد ، تلقی شده است . بدینگونه ، بنا به معتقدات مردم بین النهرین ، (( کوه زادبوم )) ، آسمان و زمین را به هم می پیوندد ، و کوه Meru بنا به اساطیر هندو ، در مرکز جهان سر بر کشیده است ، و بر فرازش ، ستاره ی قطبی ، نور افشان است . اقوام اورالی – آلتایی نیز ، کوهی مرکزی ، Sumbur ، Sumur یا Sumeru نام دارند که بر قله اش ، ستاره ی قطبی آویزان است . بر حسب معتقدات ایرانیان ، کوه مقدس البرز ( Harburz ) ((( هر)) به معنی کوه + (( برز )) به معنی بالا و بلند و بزرگ ، جمعأ : کوه بزرگ ) در میانه ی زمین واقع است و به آسمان پیوسته است . در Edda ، Himinbjorg ( دو منظومه ی اساطیری  ایسلند ) همانگونه که از نامش پیداست ، (( کوه آسمانی )) است . و در آن کوه ، قوس قزح ( Bifrost ) به طاق آسمان می پیوندد . معتقدات همانندی نزد فنلاندیان ، ژاپنی ها و غیره ، یافت می شود . (الیاده؛۱۳۷۶، ۱۰۶)

(( کوه )) از اینرو که نقطه ی تلاقی آسمان و زمین است ، در (( مرکز عالم )) واقع است و به یقین ، مرتفعترین نقطه ی زمین است . بدین علت مناطق ممتاز و مخصوص – (( امکنه ی مقدس )) ، معابد ، قصور ، شهر های مقدس –  به (( کوهستان )) شباهت یافته و خود (( مرکز )) شده اند ، یعنی به نحوی جادوئی با قله ی کوه جهانی همگون گشته اند . کوههای تابور ( Tabor ) و جرزیم ( Gerizim ) در فلسطین نیز (( مرکز )) فلسطین بودند ، و بنابراین (( ارض مقدس )) که مرتفعترین جای جهان تصور شده است ، در طوفان غرق نگردید . نوشته ای ربنی ( rabinique ) می گوید : (( طوفان سرزمین اسرائیل را فرو نگرفت )) . از لحاظ مسیحیان ، جلجتا ، در مرکز عالم واقع است ، زیرا ، قله ی کوه جهان و نیز جایی است که حضرت آدم در آنجا آفریده و به خاک سپرده شد . و بر حسب روایات اسلامی ، مرتفعترین   نقطه ی عالم ، کعبه است ، زیرا ، (( ستاره ی قطبی ثابت می دارد که کعبه دقیقاً بر فراز مرکز آسمان ، جای گرفته است )) .( همان ؛۱۱۱) روایت شده که حضرت آدم ( ع ) بر نزدیکترین کوهی از کوههای زمین به بهشت که در سرزمین هند بود هبوط کرد . و نیز گفته شده که حضرت آدم ( ع ) بر کوه ابوقبیس در مکه فرود آمد و به غاری در آن کوه رفته و آن را غار کنج نامید و از خدا خواست که آن را مقدس نگاه دارد . ( نصرتی ، ۱۳۸۰ ، ۱۰۳ )

 در فلسفه و عرفان اسلامی غالباً به جای البرز ، از قاف گفتگو شده است . قاف اصولاً از واژه ی ایرانی باستانی – Kaufa ( = کوه ، کوه مطلق ) آمده است . در واقع همان البرز اساطیری یا بزرگترین فرزندش اپرسین و به سبب یکسانی آن با جزء نخست قفقاز ، قاف در اذهان عامه در این ناحیه تصور گردیده است . ( قرشی ، ۱۳۸۰ ، ۱۵۱ )

 شیخ شهاب الدین سهروردی ( ۵۴۹ – ۵۸۷  ه . ق . ) در کتاب عقل سرخ می نویسد :

گفت : (( اول کوه قاف گرد جهان درآمده است و یازده کوه است و تو چون از بند خلاص یابی ( بمیری ) آن جایگاه خواهی رفت . زیرا که تو را از آنجا آورده اند و هر چیزی که هست عاقبت با شکل اول رود . )) حکایت کوه نخستین در اساطیر کهن هند و ایرانی این گونه به قرن ششم هجری رسید . ( سهروردی ، ۱۳۸۳ ، ۴ )

همین عارف معروف ( شیخ شهاب الدین سهروردی ) در صفیر سیمرغ  گوید :

(( نشیمن سیمرغ در کوه قاف است . صفیر او به همه رسد . و لیکن مستمع کم دارد … همه ی علوم از صفیر سیمرغ است و غذای سیمرغ آتش است … و نسیم صبا از نفس اوست . عاشقان راز دل با او گویند.)) (سهروردی ؛۱۳۸۴؛ ۷-۸) در داستان منطق الطیر عطار ، مرغانی را می بینیم که همگی اجتماع می کنند و به راهنمایی هدد به سوی کوه قاف حرکت می کنند تا سیمرغ را که در کوه قاف است ، پیدا کنند :

(( هست ما را پادشاهی بی خلاف    در پس کوهی که باشد کوه قاف ))

سرانجام از صد هزار مرغ تنها سی تن بی بال و پر ، رنجور و سست ، دل شکسته و ناتندرست به کوه قاف رسیدند . این عده ی قلیل وقتی بر بالای کوه آمدند ، روشنایی خیره کننده ای را دیدند ، اما سرانجام دیدند از مرغ خبری نیست و متوجه شدند که سیمرغ حقیقی خودشان هستند .( عطار ، ۱۳۸۳ ، ۲۴۲ ) جایگاه این مرغ اساطیری کوه نشین که در اوستا به صورت Saena – murv ( = مرغ شاهین ) آمده ، با شاخ و برگ عرفانی ، از البرز اساطیری به قاف اساطیری منتقل شده است . در ضمن این همان کوه نخستین است که بنا بر اساطیر یونانی ، زئوس پرومته را در آن به بند کشید و ما به دلایل دیگری ضحاک را در دماوند به بند کشیدیم . ( قرشی ، ۱۳۸۰ ، ۱۵۲ )

در ترجمه ی تفسیر طبری در قصه ی اصحاب کهف می بینیم که هفت تن که بر خلاف بت پرستان روزگار خود ، خداوند عزوجل را برگزیده بودند ، از دست پادشاه وقت به کوه گریخته و در غار کهف پناهنده شدند ، به قدرت خداوند ، در غار بسته شد و در آنجا به خواب رفتند و سپس بعد از گذشت سیصد سال دوباره از خواب بیدار شدند ، اما دوباره با دعا به درگاه خداوند ، دوباره در همان جا به خواب ابدی فرو رفتند . ( طبری ، ۱۳۷۵ ، ۵۴۷ )

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .