عنوان :

مقاله سلطان حسین بایقرا

تعداد صفحات : ۱۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله درباره شرح زندگی نامه  آخرین پادشاه تیموری ، حسین بایقرا می پردازیم.

حسین بن منصور بن بایقرا، از نوادگان بایقرا پسر عمر شیخ تیمورى بود که بعد از ابو سعید در هرات به فرمانروایى نشست.

حسین بایقرا. وی آخرین پادشاه تیموری است که مدتی طولانی در شرق ایران حکومت کرد. بایقرا در محرّم ۸۴۲ ق. در شمال شرقی شهر هرات و در محلی به نام دولتخانه چشم به جهان گشود . نسب او هم از جانب پدر و هم از سوی مادر به تیمور می‌رسد. پدرش غیاث‌الدین منصور، فرزند بایقرا بود. این بایقرا از نوادگان تیمور بود که به قولی در سال ۸۲۶ ق. در بادغیس به قتل رسید.

حسین بایقرا در شمار اندک فرمانروایان تاریخ ایران است که نه تنها برای پیشبرد فرهنگ تلاش کرد، بلکه خود از جمله شاعران و نویسندگان قرن ۹ ق. به‌شمار می‌آید. آثار متعددی به نظم و نثر از وی برجای مانده است :رساله معما، به شعر که از طبع‌آزمایی‌های رایج آن زمان بوده است؛ مناظره گل و مل، در قالب مثنوی که نسخه دستنویس آن در کتابخانه شخصی اصغر مهدوی موجود است . دیوان منظوم ترکی، که اشعار آن در قالب غزل و دربر گیرنده مضامین عاشقانه است؛ و رساله‌ای منثور به زبان ترکی که در آن اندیشه‌ها و عقاید خود را همراه با شرح مختصری از وضعیت فرهنگی عصرخویش بیان کرده است.

واژه های کلیدی: حسین بایقرا، تیموریان، آثار تاریخی، هرات، امیر علی

فهرست مطالب

سلطان حسین بایَقرا    ۱
دربار هرات :    ۱
انحطاط نهایی تیموریان ایران :    ۱
امیرعلی و سلطان حسین    ۸
منابع و مآخذ:    ۱۵

منابع و مآخذ:

۱) افشار، ایرج. “کتابداری در کتابخانه‌های قدیم ایران”. بررسی‌های تاریخی. س. نهم،

۲ (خرداد و تیر ۱۳۵۳): ۱۵۱-۱۷۰؛

۲) امیرخانی، غلامرضا. کتاب و کتابخانه در عصر تیموری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۸؛

۳) بنایی، کمال‌الدین‌بن محمد. شیبانی‌نامه. به‌کوشش کازیوکی کوبو. کیوتو: دانشگاه کیوتو، ۱۹۹۷؛

۴) بیانی، مهدی. احوال و آثار خوشنویسان. تهران: علمی، ۱۳۶۳؛

۵) حبیبی، عبدالحی. هنر عهد تیموریان و متفرعات آن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵؛

۶) حسین بایقرا. دیوان سلطان حسین میرزا به‌ضمیمه رساله او. به‌کوشش محمد یعقوب واحدی جورجانی. کابل: انجمن تاریخ، ۱۳۴۹؛

۷) خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن همام‌الدین. حبیب‌السیر. به‌تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام، ۱۳۶۲؛

۸) همو. خلاصه‌الاخبار. نسخه خطی شماره ۲۲۶٫ کتابخانه ملی ملک؛

۹) همو. مأثرالملوک به‌ضمیمه خاتمه خلاصه‌الاخبار و قانون همایونی. به‌تصحیح میرهاشم محدث. تهران: خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۲؛

۱۰) قزوینی، یحیی‌بن عبداللطیف. لب‌ّالتواریخ. تهران: بنیاد، ۱۳۶۳؛

۱۱) گازُرگاهی، کمال‌الدین حسین. مجالس‌العشاق. به‌کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: زرین، ؛۱۳۷۵

۱۲) گلاسن، اریکا. “بایقرا”. دانشنامه جهان اسلام. ج ۲، ص ۲۰۶-۲۰۷؛

۱۳) مهدوی، سیروس. “حسین بایقرا”. دایره‌المعارف تشیع. ج ۶، ص ۳۲۶؛

۱۴) میرخواند، محمدبن خاوندشاه. تاریخ روضه‌الصفا. تهران: خیام، ۱۳۳۹؛ ۱۵) نظامی باخزری، عبدالواسع‌بن جمال‌الدین. منشأالانشاء. به‌کوشش رکن‌الدین همایونفرخ. تهران: دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۷؛

۱۶) Ganjei, Turkan. “Uno Scritto Apologetica di Husain Mirza Sultano del Khorasan”. Annalidell Instituo Oriental Dinapoli. 5 (1954): 157-183.

سلطان حسین بایَقرا

حسین بن منصور بن بایقرا، از نوادگان بایقرا پسر عمر شیخ تیمورى بود که بعد از ابو سعید در هرات به فرمانروایى نشست «۸۷۵ ق / ۱۴۷۰ م».

دربار هرات :

دربار او یک مرکز درخشان از ادب و هنر عصر بود . به طورى که هرات کانون بزرگى از فرهنگ و دانش عصر به شمار مى‏رفت. وزیر دانشمند، شاعر و نویسنده اُزبک او ، امیر علیشیر نوایى، روح واقعى این کانون و حامى و مربى دانشمندان و هنر پروران وابسته به دربار سلطان حسین بایقرا بود.

در این کانون پر آوازه افرادى همچون عبدالرحمن جامى، شاعر و عارف نامدار، کمال الدین بهزاد، نقاش و صنعتگر معروف، و میر خواند مورخ مشهور عصر، درخشیدند .

همچنین پاره ای علمای معروف نیز در هرات پرورش یافتند و توسط سلطان حمایت شدند . از میان ایشان نام ملا حسین واعظ کاشفى معروف است .

به علاوه در مدرسه بزرگى که سلطان به وجود آورد، هزاران عالم و طالب علم به حمایت سلطان و وزیرش ، سرگرم تحصیل و تحقیق و تألیف بودند.

انحطاط نهایی تیموریان ایران :

سلطان حسین بایقرا در ۹۱۲ ق / ۱۵۰۶ م دار فانى را وداع گفت که با مرگ او، حفظ باقیمانده قدرت تیموریان نیز غیر ممکن شد. انحطاط تیموریان که به خصوص از مرگ شاهرخ شروع شده بود .

چنانچه همزمان با آغاز منازعات خانگى فرزندان و نوادگان تیمور این انحطاط آغاز گشت . خصوصا که نواحى غربى ایران را از همان ایام، عرصه رقابت و نبرد دو طایفه متخاصم ترکمان شده بود .

هر کدام از این دو طایفه ، یعنی قراقویونلو و آق قویونلو مدتى در آذربایجان و حتى در عراق و فارس حکومت و قدرت یافتند .

سرانجام خاندان صفویه در آذربایجان و ولایت جبال( یا همان غرب و مرکز ایران فعلی ) و عراق عجم ( یا همان ایران فعلی بدون خراسان ) ، وارث قدرت آنها شد .

صفویه یا همان اولاد شیخ صفى الدین اردبیلی زاهد و صوفی ساکن و متولد اردبیل ، بالاخره چندى بعد با تسخیر هرات ، آخرین بازمانده قدرت تیموریان در خراسان را نیز خاتمه دادند .

امیرزاده ای تنها

با تکرار چشم های بادام تلخش

در هزار آینه ی شش گوش کاشی

به نیمروزی گرم در سال هزارو پانصد و چهارده ترسایی شاهزاده تهماسب میرزا به امارت هرات قدم به باغ سلطان حسین بایقرا گذاشت. چه دید و چه شنید شاهزاده ی خردسال به درستی نمی دانیم. آنقدر می دانیم که ده سالی از مرگ سلطان حسین بایقرا و میرعلیشیرنوایی وزیر خردمند و هنردوست آخرین شاه تیموری می گذشته است. شاید در شش – هفت سالی که ازبک ها بر شهر فرمان رانده بودند چندان هم ویرانی به بار نیامده بوده و شاهزاده ی جوان صفوی می توانسته است که بازمانده ی محفل هنرمندان و شاعران روزگار افسانه ای هرات را گرد هم آورد. خیلی زود جمعی تازه شکل می گیرد که شمع محفل آن کمال الدین بهزاد و هاتفی شاعر هستند. شاهزاده ی خرد سال در میان هنر و فرهنگ این بزرگان می بالد و بخت آن دارد که از بزرگترین نقاش همه دوران ها درس نگارگری بگیرد و آیین هنرمندی بیاموزد. و در کنار هنرآموزی با اندیشه ی باغ ایرانی و زمینه های اشراقی و فلسفی آن آشنا شود

لحظه هایی از تفرج شاهانه در باغ را که اینک می داند برساخته ی اندیشه ای کهن است، راه به ساختمان زیبای آجری کاخ کج می کند تا تک مضراب های کاشی های فیروزه و لاجورد را بر تاقی های سرسرا و حوضخانه در ذهن معنا کند. دستار دوازده ترک سرخ حیدری، بر سر و گردن کودکانه اش سنگینی می کند اما سکوت دلپذیر حوضخانه دوباره به اندیشه ی باغ بازش می گرداند؛ به راستی چگونه بزمی بوده است بزم سلطان بایقرا

استاد بهزاد و هاتفی شاعر از بزم سلطان حسین بایقرا یاد می کنند و شاهزاده را هوای درک آن بزم قلم به دست می دهد تا بیاموزد طرح زدن و خوشنویسی را و بیاموزد آیین هنرپروری و هنرمندی را. شاهنامه ی شاه تهماسبی میوه ی این اشتیاق تهماسب میرزا بود برای درک لمحه ای از آن باغ رویا، باغ سلطان حسین بایقرا و محفل اندیشه و هنر فرزین خردمند سلطان، میرعلیشیر نوایی

بازگشت زودهنگام شاهزاده به تبریز و تلخی دل کندن از رویای نا تمام هرات او را بر آن داشت که آن را در تبریز که اینک خیلی زود می بایست در آن بر تخت پادشاهی بنشیند ادامه دهد. بهزاد به سمت ریاست کتابخانه ی سلطنتی منصوب می شود و سلطان محمد نقاش آموزش شاه جوان را پی می گیرد. دلشدگان و هنرآموختگان نگارگری در کارگاه های هنری تبریز گرد می آیند تا تجلی بخش شاعرانگی همه جانبه ی هنر ایرانی شوند نه از آن گونه که برخی اندیشیده اند که آن ها تنها کتاب تزیین می کرده اند. کتاب مصور ایرانی چگاله ی همه ی دانش ها و هنرها ست.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .