-
دسته: رشته کشاورزیفرمت : word | حجم : 3.83mb | صفحات : 210قیمت: 12000 تومان1,535 views
عنوان :
مقاله شبیه سازی رشد و عملکرد برخی ژنوتیپ های سویا (
Glycine max L.) با استفاده از مدل CROPGRO-
Soybean
تعداد صفحات : ۲۱۰
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده :
کشت سویا هم در زراعت بهاره و هم در زراعت تابستانه صورت می گیرد، کشت دوم آن در ایران بعد از محصولاتی چون گندم، جو، سیب زمینی، کاهو و باقلا انجام می شود و بدین لحاظ نیاز به اختصاص زمینی خاص جهت کشت ندارد. مهم ترین مناطق کشت سویا در استان های گلستان و مازندران (گرگان،گنبد،ساری) و در استان های لرستان وآذربایجان شرقی (دشت مغان) است.
موارد استفاده سویا در کشاورزی و صنعت متکی به روغن زیاد (۲۰%) و پروتئین فراوان (۴۰%) دانه است. از آن جایی که سویا منبع سرشاری از پروتئین و روغن است ماده خاصی برای مصارف گوناگون در صنعت و کشاورزی شده است. سطح کشت آن در تغییر بوده و تحت تأثیر قیمت سویا نسبت به سایر محصولات مخصوصاً ذرت مقدار مازاد، میزان صادرات و وضعیت هوا در فصل کاشت می باشد، به طوری که اگر شرایط برای کشت ذرت مناسب نباشد سطح زیر کشت سویا افزایش می یابد
گیاه سویا بیشتر از بسیاری از محصولات، در تناوب قابل استفاده است. از آنجا که سویا با خاک هایی با بافت متوسط و کاملا” زهکشی شده سازگار است. در تناوب محصولاتی که با این شرایط سازگارند از جمله ذرت و غلات دانه ریز و یا ذرت و کتان کشت می شود. سویا به علت کمی مقاومت به کم آبی در تناوب مناطق خشک و دیم بکار نمی رود و بیشتر می توانیم سویا را در زمین های مرطوب تر و پست که نیاز به تهیه بستر و کشت در آخر بهار دارد مشاهده کنیم. سویا در تناوب ذرت، پنبه و غلات استفاده می شود و همچنین برای تناوب با گیاهانی چون توتون و بادام زمینی مناسب است ولی سویا را باید جهت جلوگیری از ازدیاد جمعیت آفات وبیماری ها در مزرعه قبل از این دو محصول کشت کرد.
به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر ارقام سویا پیش بینی رشد، عملکرد و اجزای عملکرد سویای بهاره توسط مدل – soybean CROPGRO، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین) اجرا شد آزمایش مذکور به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد.تیمار های آزمایش شامل چهار تاریخ کاشت ۱۳ اردیبهشت ، ۲۳ اردیبهشت،۳ خرداد و ۱۳ خرداد (با فواصل ۱۰ روز) در کرت های اصلی و چهار رقم سویای میان رس بهاره (از گروه سه) شامل Williams،L-17 ،Zin و M7 در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت دوم و رقم ویلیامز با دارا بودن بیشترین عملکرد و شاخص های رشد مناسب برای منطقه ورامین شناخته شد.نتایج شبیه سازی در این تحقیق در بر گیرنده مناسب بودن مدل رشد DSAT جهت بررسی روند رشد سویا می باشد.
واژگان کلیدی : سویا ، تاریخ کاشت ، رقم ، عملکرد و اجزای عملکرد و شاخص های رشد .شبیه سازی رشد
فهرست مطالب
چکیده ۱
فصل اول مقدمه ۳
۱-۱- مقدمه و اهمیت ۴
۱-۲- مشخصات گیاه شناسی سویا ۵
۱-۲-۱ – ریشه ۶
۱-۲-۲- ساقه ۷
۱-۲-۳- برگ ۸
۱-۲-۴- گل و غلاف ۹
۱-۲-۵- دانه ۱۱
۱-۳- رشد و تکامل سویا ۱۳
۱-۴- مرفولوژی دانه و جوانه زنی ۱۶
۱-۵- اکولوژی سویا ۱۷
۱-۵-۱-احتیاجات جوی و خاک ۱۸
۱-۵-۲- انتخاب واریته ۲۱
۱-۵-۳- حاصلخیزی ۲۲
۱-۵-۴- نیاز سویا به نیتروژن ۲۳
۱-۵-۵- آهک دادن ۲۶
۱-۶- عملیات زراعی و تهیه بستر ۲۷
۱-۶-۱- کنترل علف هرز ۲۸
۱-۶-۲- تاریخ کاشت ۳۰
۱-۶-۳- فاصله ردیف و میزان کاشت ۳۴
۱-۶-۴- میزان بذر ۳۸
۱-۶-۵- عمق کاشت ۴۱
۱-۶-۶- ماشین آلات کشت ۴۱
۱-۶-۷- آغشته سازی با باکتری ۴۲
۱-۶-۸- ضد عفونی بذر ۴۴
۱-۷- بیماری ها ۴۸
۱-۸- آفات ۴۹
۱-۹- نیاز سویا به عناصر غذایی ۵۱
۱-۱۰- آبیاری ۵۳
۱-۱۱- برداشت محصول ۵۴
۱-۱۱-۱- خشک کردن و انبار داری ۵۶
۱-۱۲- فرآیند و مصارف سویا ۵۸
۱-۱۳- ترکیبات دانه ۵۹
۱-۱۳-۱- اجزای فعال بیولوژیکی ۶۴
۱-۱۳-۲- تهیه کنجاله ۶۴
۱-۱۳-۳- روغن سویا ۶۵
۱-۱۳-۴- فرآورده های پروتئینی ۶۶
۱-۱۴- مدل سازی ۶۷
۱-۱۴-۱- مدل خانواده DSSAT ۶۸
فصل دوم بررسی منابع ۷۰
۲-۱- ارتفاع بوته ۷۱
۲-۲- اجزای عملکرد و شاخص های رشد ۷۲
۲-۳- عملکرد دانه ،عملکرد بیولوژیک ،شاخص برداشت و شاخص های رشد ۷۹
۲-۴- کیفیت بذر (روغن و پروتئین) ۸۶
۲-۵- مدل سازی بر اساس معادلات ریاضی ۸۹
فصل سوم : ۳-۱ – مواد و روش ها ۹۲
فصل چهارم نتایج و بحث ۱۰۱
۴-۱- ارتفاع بوته ۱۰۲
۴-۲- تعداد غلاف در بوته ۱۰۶
۴-۳- تعداد غلاف در متر مربع ۱۰۹
۴-۴- تعداد دانه در غلاف ۱۱۲
۴-۵- تعداد دانه در متر مربع ۱۱۵
۴-۶- وزن صد دانه ۱۲۰
۴-۷- وزن پوسته غلاف بدون دانه ۱۲۳
۸-۴- عملکرد غلاف ۱۲۶
۴-۹- عملکرد دانه ۱۲۹
۴- ۱۰ – عملکرد بیولوژیک ۱۳۴
۴-۱۱- شاخص برداشت ۱۳۷
۴-۱۲- درصد روغن ۱۴۳
۴-۱۳- عملکرد روغن ۱۴۷
۴-۱۴- درصد پروتئین ۱۴۹
۴-۱۵- عملکرد پروتئین ۱۵۳
۴- ۱۶- شاخص سطح برگ ۱۵۷
۴-۱۷- سرعت رشد محصول ۱۵۹
۴-۱۸- سرعت جذب خالص ۱۶۲
۴-۱۹- مدل سازی ۱۶۴
۴-۱۹ -۱- شبیه سازی شاخص سطح برگ و شاخص برداشت ۱۶۴
۴- ۱۹ -۲- شبیه سازی وزن ساقه ، برگ و غلاف ۱۷۱
۴-۱۹- ۳- شبیه سازی عملکرد دانه ۱۷۶
پیشنهادات ۱۸۱
منابع ۱۸۳
چکیده انگلیسی ۱۹۷
منابع مورد استفاده :
– اردکانی .م.ر.،ب .اکبری طرهورانی ،ج .دانشیان ،ب. ثانی .۱۳۸۵٫ ارزیابی شاخص های درجه روز رشد ،فتوپریود ،فتوترمال بر صفات فنولوژیکی ژنوتیپ های سویا.نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص ۳۵۶ .
– اردکانی .م . ر.، ج .دانشیان ، ع.اصلان، پ .جنوبی .۱۳۸۵٫ ارزیابی عکس العمل ارقام و لاین های سویا نسبت به فتوپریود و دما در شرایط طبیعی . نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص ۳۷۱٫
– اصلان .ع، ج. دانشیان ،م.ر. اردکانی ،پ .جنوبی .۱۳۸۵ . تاثیر تاخیر کاشت بر عملکرد دانه و خصوصیات زراعی ارقام سویا. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص۸۳ .
– اندرخو .س.ع، ا.کارگشا.۱۳۸۵٫بررسی اثر تاریخ کاشت و فاصله خطوط (تراکم) بر خصوصیات کمی و کیفی رقم تلار (BP) سویا در کشت بهاره. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص۳۱٫
– بهتری ،ب . ۱۳۸۴ . اثرات محدودیت آب بر روند ذخیره سازی روغن ،پروتئین و عملکرد دانه در دو رقم سویا. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه تبریز.
– بنایان اول .م.۱۳۸۰٫ مدل شبیه سازی رشد و نمو بادام زمینی.علوم و صنایع کشاورزی.شماره ۲ .سال ۱۵ صفحه ۱۰۱ تا ۱۱۵
– پارسا،م . ۱۳۸۰٫ مقایسه سویا با تراکم های مختلف به عنوان کشت دوم در منطقه مشهد.پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
– پوردوایی ،ح . ۱۳۷۱ . بررسی و مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد در ارقام سویا .سمینار بررسی مسائل دانه های روغنی .کمیته دانه های روغنی .
– پنینگ دوریس‘ اف. دبلیو. تی‘ دی. ام‘ جانسن‘ اچ. اف. ام‘ تن برگ و ا. باکما. ۱۳۷۵٫ مدل سازی در گیاهان زراعی (فرآیند های اکوفیزیولوژیکی رشد و نمو). ترجمه کوچکی‘ ع و م. نصیری محلاتی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ دوم. ۲۸۷ص.
– ترابی‘ ب. ۱۳۸۳٫ پیش بینی نمو فنولوژیکی در گیاه نخود. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و منابع طبیعی گرگان. دانشکده علوم زراعی.
– تقی زاده ،م.ص. ۱۳۸۳٫ بررسی اثر نسبت های مختلف بذر و تراکم گیاهی در کشت مخلوط بر عملکرد و اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی ارقام سویا .پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه فردوسی مشهد.
– تلاوکی ،م.۱۳۷۶٫ تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد و شاخص های فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی ارقام سویادر منطقه کوشک .پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه شیراز .
– جامسون ،م . ۱۳۸۵٫ بررسی اثر محلول پاشی روی بر اجزای عملکرد و اجزای عملکرد دانه و خواص کیفی دانه در دو رقم سویا در کشت تابستانه. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و منابع طبیعی گرگان. دانشکده علوم زراعی.
– جنت پور .غ، م.ر. اردکانی ،ج. دانشیان .۱۳۸۶ . تاثیر تاریخ های مختلف کاشت ارقام سویا بر عملکرد سویا و برخی از صفات آن در باغ های هرس کف بر چای .چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران.تهران ص ۳۱٫
– حضوری .ع، م.جلیلی ،ن. رزمی ،ع. نامور ،ع.نعمتی .۱۳۸۷٫ اثر تاریخ های مختلف کاشت و تراکم بوته و ژنوتیپ بر صفات مورفولوژیکی و عملکرد دانه سویا.دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.کرج.ص ۳۵۴٫
– خزائی .ع ، س. نظری ،ش .ندری .۱۳۸۵٫ بررسی و مقایسه عملکرد لاین های خالص سویا در خرم آباد. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص۲۶۲٫
– خواجه پور‘ م. ر. ۱۳۸۳٫ گیاهان صنعتی. تالیف. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان. چاپ دوم. ۵۶۰ ص.
– خودریان‘ ج و اچ. اچ‘ وان لار. ۱۳۷۹٫ مدل سازی فرآیند های رشد گیاهان زراعی. ترجمه نصیری محلاتی‘ م. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ اول. ۲۸۰ص.
– دانشیان . ج، ع.اصلان ،م.ر.اردکانی ،پ.جنوبی .۱۳۸۵٫ ارزیابی عکس العمل ارقام و لاین های سویا نسبت به فتوپریود و دما در شرایط طبیعی . نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص۳۷۲٫
– رامئه ،و.ا.ر. ۱۳۸۳ . بررسی خصوصیات کمی مرتبط با عملکرد در ارقام و لاین های خالص سویا . هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران-رشت.ص ۴۵٫
– رحیمیان اول ،ح . م . بنائیان. ۱۳۷۵٫ مبانی فیزیولوژیکی اصلاح نباتات (ترجمه) چاپ اول .انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد.
– رستگار ،م .۱۳۸۵ . زراعت صنعتی .تهران .برهمند ۱۳۸۵٫
– رضایی زاد‘ ع. ب‘ یزدی صمدی. م. ر. احمدی و ح. زینالی. ۱۳۸۰٫ بررسی روابط میان عملکرد سویا و اجزای آن از راه تجزیه علیت. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. جلد پنجم. شماره سوم. ۱۱۴-۱۰۷٫
– رمزی ،ع.۱۳۸۵٫ کشت سویا به عنوان کشت دوم جایگزین ذرت علوفه ای .نشریه ترویجی ،سازمان جهاد کشاورزی شهرستان ری.
– رئیسی .س ، م. شهبازی .۱۳۸۳ . بررسی عارضه اختلال در غلاف بندی در تیپ های مختلف رشد سویا. هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران-رشت.ص ۴۵٫
– رئیسی س، ا. هزار جریبی . ۱۳۸۵ . بررسی اثر عوامل مختلف بر میزان روغن و پروتئین دانه سویا. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران – پردیس ابوریحان ص۹۰ .
– زمان .ک ، ا.فرنیا ،ا.ح. شیرانی راد ، ا. رخدادی .۱۳۸۷ .روند رشد و عملکرد ارقام سویا در تاریخ های مختلف کاشت در سنندج. دهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.کرج.ص ۳۵۰٫
– زرین زاده ،ج.۱۳۷۲ .مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سویا به عنوان کشت دوم در منطقه مشهد.پایان نامه کارشناسی ارشد داشگاه فردوسی مشهد.
– سلطانی . ا. ۱۳۸۴٫ مدل سازی ریاضی در گیاهان زراعی.انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.۱۷۵ صفحه.
– سلطانی. ا. ، م. قلی پور، آ .حاجی زاده آزاد.۱۳۸۴ . یک مدل ساده برای رشد و نمو چغندر قند.علوم و صنایع کشاورزی. شماره ۲ . سال ۱۲٫ صفحه ۱۱ تا ۲۶ .
– شجاعی نوفرست ،ک.۱۳۷۴ . بررسی اثرات تراکم بوته بر خصوصیات فیزیولوژیکی ،راندمان مصرف آب ،عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم رشد محدود و نامحدود سویا . پایان نامه کارشناسی ارشد .دانشگاه صنعتی اصفهان.
– شمس . ک، ق . نورمحمدی ، ع.ا. سیادت .۱۳۸۴ . اثر تاریخ کاشت بر روند رشد ،عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سویا در منطقه کرمانشاه .مجله علمی پژوهشی گیاه و زیست بوم .پیش شماره اول ،بهار ۱۳۸۴٫
– صدقی ،م . ۱۳۸۵ . بررسی اثرات فیزیوولژیک تداخل علف های هرز و سطوح مختلف کود حاوی نیتروژن بر ارقام سویا.پایان نامه دکتری گرایش فیزیولوژی دانشگاه تبریز .
– عباس رستمی ،ح . ۱۳۸۴ . تاثیر تاریخ کاشت بر صفات مرفولوژیک عملکرد و اجزای عملکرد سویا در کشت دوم .پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و منابع طبیعی گرگان. دانشکده علوم زراعی.
– فروزان ، ک. ۱۳۸۰ . سویا .کمیته دانه های روغنی – شرکت سهامی توسعه کشت دانه های روغنی . چاپ اول .شرکت چاپ چاوشگران نقش .
۱-۱- مقدمه و تاریخچه سویا
در واپسین سال های قرن بیستم شاید بتوان سویا را منبع اساسی و عمده پروتئین مصرفی و مردمان قرن آینده خواند. امروزه سویا به عنوان یک کالای استراتژیک نه تنها پاسخگوی مصارف غذایی متنوع و متعدد در زنجیره غذایی است، بلکه مصارف صنعتی فراوانی نیز دارد. گفته ها و مطالبی که در آثار ادبی آمده گویای این واقعیت است که سویا یا لوبیای روغنی از نباتات قدیمی و بومی آسیاست که در سال ۲۸۳۸ قبل از میلاد در نواحی شمال شرقی چین شناسایی و کشت آن مرسوم شد. همچنین سویا یکی از پنج دانه مقدس (برنج، گندم، جو، ارزن و سویا) محسوب می شده است. تاریخچه زراعت سویا دارای سه مرحله است. مرحله اول با کشت آن توسط مردم قدیم چین شروع شد، مرحله دوم در دهه دوم قرن بیستم هنگامی که سویا به صورت یکی از صادرات مهم آسیای شرقی درآمد آغاز گردید و مرحله سوم از حدود سی سال پیش با ابداع روش های مدرن کاشت، داشت و برداشت سویا شروع شد و با تولید ارقام سازگار با شرایط محیطی متفاوت و همچنین پیشرفت صنایع فرآورده های غذایی زمینه مناسبی برای افزایش سریع سطح زیر کشت این گیاه فراهم شد(کوچکی ،۱۳۸۰).
تصور می شود موطن اصلی این گیاه شمال شرقی چین باشد و استرالیا مرکز محتمل پراکندگی برای تمام منطقه اقیانوس آرام از جمله چین است. با توجه به مدارک و اسناد تاریخی، نیمه شرقی شمال چین به عنوان منطقه اهلی شدن سویا شناخته شده است. استخراج روغن از سویا برای اولین بار در سال ۱۹۱۵ در آمریکا انجام شد (ناصری، ۱۳۷۰) و فعالیت های اصلاح بر روی گیاه سویا از سال ۱۹۴۰ بطور جدی آغاز شد که منجر به تولید ارقام با عملکرد بالا و سازگار نسبت به انواع شرایط محیطی گردید.
در ایران اولین بار در سال ۱۳۱۷ مقداری بذر سویای خوراکی برای ناحیه گیلان و نیز مقداری بذر سویای علوفه ای برای ناحیه کرج از آلمان وارد و زیر نظر بنگاه اصلاح بذر مورد ارزیابی قرار گرفت. کلیه آزمایشات حاکی از عملکرد مطلوب این گیاه بود اما بدلیل عدم وجود بازار فروش کشت آن رونق نگرفت (کریمی ،۱۳۶۸). در سال ۱۳۴۱ گروه صنعتی بهشهر مقداری بذر سویا از ژاپن وارد کرد و پس از انعقاد قرارداد با زارعان، در ترویج و افزایش سطح زیر کشت آن تلاش های زیادی مبذول کرد به طوری که در سال ۱۳۵۳ سطح زیر کشت این محصول به حدود ۲۰ هزار هکتار و در سال ۱۳۵۵ به ۶۰ هزار هکتار رسید و محصولی بالغ بر ۱۰۰ هزار تن تولید نمود (رمزی، ۱۳۸۵).
در حال حاضر آمریکا بزرگترین صادر کننده و تولید کننده سویا در دنیا است که همراه با کشورهای چین و برزیل و آرژنتین بیش از ۹۰% تولید جهان را به خود اختصاص داده اند ( فائو، ۲۰۰۵ ، رستگار، ۱۳۸۵).
کشت سویا هم در زراعت بهاره و هم در زراعت تابستانه صورت می گیرد، کشت دوم آن در ایران بعد از محصولاتی چون گندم، جو، سیب زمینی، کاهو و باقلا انجام می شود و بدین لحاظ نیاز به اختصاص زمینی خاص جهت کشت ندارد. مهم ترین مناطق کشت سویا در استان های گلستان و مازندران (گرگان،گنبد،ساری) و در استان های لرستان وآذربایجان شرقی (دشت مغان) است.
موارد استفاده سویا در کشاورزی و صنعت متکی به روغن زیاد (۲۰%) و پروتئین فراوان (۴۰%) دانه است. از آن جایی که سویا منبع سرشاری از پروتئین و روغن است ماده خاصی برای مصارف گوناگون در صنعت و کشاورزی شده است. سطح کشت آن در تغییر بوده و تحت تأثیر قیمت سویا نسبت به سایر محصولات مخصوصاً ذرت مقدار مازاد، میزان صادرات و وضعیت هوا در فصل کاشت می باشد، به طوری که اگر شرایط برای کشت ذرت مناسب نباشد سطح زیر کشت سویا افزایش می یابد(رمزی ،۱۳۸۵).
۱- ۲- مشخصات گیاه شناسی :
سوژا یا سویا گیاهی یکساله از خانواده بقولات، جنس گلایسین، و گونه ماکس که به خاطر درصد قابل توجه روغن در دانه آن به عنوان دانه روغنی کشت می شود. این گیاه خودگشن بوده و مقام نخست در تأمین روغن گیاهی در جهان را دارا است. حدود ۴۰ گونه که به صورت بوته های در هم و پیچیده هستند در منطقه آسیا و استرالیا پراکنده هستند. گیاه سویا به عنوان یک گیاه با ارزش از نظر پروتیین و روغن با داشتن حدود ۴۰ درصد پروتیین و ۲۰ درصد روغن امروزه نزدیک به ۶۰ درصد پروتیین گیاهی و ۳۰ درصد روغن گیاهی مورد نیاز جهانیان را تامین می نماید.سویا گیاهی است روز کوتاه که بطول روز حساس بوده و به این خاطر از نظر زمان رسیدگی به ارقام مختلف در گروههای رسیدگی سه صفر تا دوازده (۰۰۰ تا ۱۲ ) قرار می گیرند.
به طور کلی ارقام سویا از نظر طول دوره رویش به سه گروه تقسیم می شوند :
زودرس ۷۰ تا ۹۵ روز
متوسط رس : ۱۰۰تا ۱۳۰ روز
دیر رس : ۱۴۰ تا ۱۸۰ روز
در این طبقه بندی زودرس ترین ارقام در گروه های ۲ تا ۷ قرار می گیرند (فروزان، ۱۳۸۰).
در کشور ما ارقام گروه های ۲، ۳، ۴، ۵ و ۶ با توجه به نواحی مختلف و شرایط آب و هوایی منطقه تطابق بیشتری را نشان داده و در چهار دسته زیر تقسیم بندی می گردند:
– ارقام زودرس شامل گروه های ۲ و۳ : مانند ارقام چیپوا، هاراسوی، زان، ویلیامز و سپیده
– ارقام متوسط رس شامل گروه ۴ : مانند ارقام کلارک ، بونوس و وین
– ارقام دیررس شامل گروه ۵ : مانند ارقام هیل، سحر، ساری و تلار
– ارقام خیلی دیررس شامل گروه ۶ : مانند ارقام هود ، لی، فورست
سویا در ایران معمولا در دو فصل بهار و تابستان کشت می شود. در بهار به عنوان کشت اول و در تابستان به عنوان کشت دوم کشت می شود ( فروزان، ۱۳۸۰).
۱-۲-۱-ریشه
سویا دارای یک ریشه اصلی عمیق بوده که تعداد زیادی ریشه های فرعی یا جانبی از آن منشعب می شوند که در صورت وجود رطوبت و عدم خشکی یا وجود لایه غیر قابل نفوذ، ریشه می تواند تا عمق ۱۵۰ سانتی متری خاک نفوذ نماید ( رمزی، ۱۳۸۵).
ریشه های فرعی حاصل از ریشه اصلی دارای پراکنش افقی بوده که پس از ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر رشد با وجود رقابت ریشه های ردیف های کناری به سمت عمق گرایش پیدا کرده و تا عمق نفوذ ریشه اصلی در خاک فرو می روند. رشد ریشه در دوره رویشی سریع تر از رشد قسمت های هوایی بوده و عمق آن در مرحله گلدهی اغلب ۲ برابر ارتفاع ساقه است ولی وزن ریشه خشک کمتر از وزن خشک اندام های هوایی می باشد. رشد ریشه تا زمان تشکیل دانه ادامه یافته و سپس قبل از ورود به مرحله رسیدگی فیزیولوژیک متوقف می شود.
سویا از گونه های گیاهی تثبیت کننده نیتروژن است و این عمل از طریق همزیستی با باکتری های خانواده ریزوبیاسه صورت می گیرد. باکتری های این خانواده هوازی و گرم منفی هستند و دارای شکل میله ای می باشند. باکتری مناسب سویا برادی ریزوبیوم ژاپنیکوم نام دارد. مقدار نیتروژن تثبیت شده توسط ریزوبیوم ها ممکن است تا ۸۰ درصد کل نیتروژن مورد نیاز را در شرایط مساعد تثبیت، تامین نماید. قسمت اعظم نیتروژنی که در اختیار گیاه قرار می گیرد به مصرف تولید دانه می رسد (وارول و پاترسون ۱۹۹۲). باکتری ریزوبیوم ژاپونیکوم به طور طبیعی در خاک های ایران وجود نداردو به همین جهت لازم است این باکتری همراه بذر به خاک اضافه گردد (رمزی، ۱۳۸۵).
۱-۲-۲- ساقه :
ساقه و برگ های سویا پوشیده از کرک یا موهای بسیار ظریف خاکستری یا قهوه ای رنگ کوتاهی پوشیده شده است. ارتفاع بوته ها گاهی به ۱۵۰سانتی متر و حتی بیشتر و گاهی واریته هایی یافت می شود که به طور قابل ملاحظه ای بزرگ تر هستند (کریمی ، ۱۳۸۴). یک ساقه اصلی مستقیم، استوار و استوانه ای که کاملا” مشخص بوده و از بخش تحتانی بوته می تواند شاخه ها و یا انشعابات متعددی ایجاد شود، پایه گل را تشکیل می دهد( کریمی ،۱۳۸۴، رستگار، ۱۳۸۵، خواجه پور، ۱۳۸۳). رشد ساقه با خروج محور لپه ها از خاک شروع شده و با تکامل دانه ها در داخل نیام پایان می یابد. ساقه سویا مخروطی شکل بوده و دارای تعدادی گره یا بند (۱۹تا۲۴) می باشد (رستگار، ۱۳۸۵، لطیفی، ۱۳۷۲). با انجام انشعابات ساقه، از قطر ساقه اصلی کاسته شده و با کاهش تراکم، تعداد شاخه های انشعابی یا فرعی که اغلب در قاعده ساقه اصلی قرار دارند بیشتر می شود. تعداد ساقه های فرعی در ارقام دیررس زیاد بوده و برعکس، در ارقام زودرس تعداد آنها کمتر است. با افزایش ساقه های فرعی در بوته، عملکرد دانه نیز افزایش خواهد یافت. تعداد ساقه های مزبور از صفر تا ۶عدد متغیر می باشد( رمزی، ۱۳۸۵).
۱-۲-۳- برگ
سویا دارای برگ های هترومورف یا غیر همگن است. پایین ترین گره نزدیک خاک، محل برگ های لپه ای ، دومین بند محل اتصال برگ های ساده یا اولیه یک برگچه ای و سایر بند ها به ترتیب محل اتصال برگ های سه برگچه ای متناوب بوده و قاعده شاخه ها و پایه گل ها محل برگ های ضمیمه می باشد. (رستگار ، ۱۳۸۵ ).
برگ های لپه ای یا کوتیلدونی اولین برگ هایی هستند که در بوته جوان ظاهر می شوند. این برگ ها بدون دمبرگ و به شکل متقابل می باشند. مواد غذایی درون این دو برگچه قرار دارد. این برگچه ها به صورت اپی جیل یا برون خاکی به سطح خاک راه می یابند.
این برگچه ها در اوایل دوره رشد هنگامی که ظهور برگ های اصلی به تعویق می افتد، دارای اهمیت ویژه ای می باشند، چرا که فعال بودن آنها به مدت ۱۰تا ۱۲روز پس از جوانه زنی که سیستم ریشه ای هنوز فعال نیست، در عملکرد نهائی دخالت دارد. بنابراین هر گونه خسارت یا حذف شدن این برگ ها توسط آفات و یا بیماری ها عملکرد نهائی را کاهش خواهد داد
برگ های ساده یا اولیه، یک برگچه ای و دارای دمبرگ بوده (به طول ۱تا ۲سانتی متر) که به صورت متقابل و ساده هستند. این برگ ها کمی بزرگ تر از برگچه های دو لپه ای هستند و به شکل بیضوی تا باریک کشیده و بعضا” خیلی کشیده و کرکدار دیده می شوند. برگ های ضمیمه، برگ های ساده و خیلی کوچک هستند که بصورت جفت در قاعده شاخه ها و قاعده پایه گل ها قرار دارند. این گل ها فاقد دمبرگ و برجستگی در محل اتصال می باشند ( رستگار، ۱۳۸۵).
برگ اصلی سویا، برگی است مرکب و هر برگ مرکب از ۳ و بندرت ۴ برگچه ای تشکیل شده و از این رو این برگ ها را سه برگچه ای (Trifoliate) می نامند. شکل این برگچه ها قلبی شکل یا مثلثی نوک تیز می باشد. برگ های اصلی سویا همانند برگ های اصلی لوبیای معمولی دارای دمبرگ طویل است. با این تفاوت که در سویا، تمامی سطوح اعم از ساقه، شاخه ها، برگچه های اصلی، دمبرگ ها و میوه ها پوشیده از کرک های زبر و خشن بوده، در صورتی که اندام های فوق در لوبیا فاقد کرک های خشن هستند. آرایش برگ ها در سویا می تواند عملکرد را تحت تأثیر قرار دهد. به طور معمول برگ های قائم نسبت به برگ هایی با آرایش افتاده دارای کارایی بالاتری از نظر فتوسنتز بوده و بنابراین گزینش در جهت ایجاد برگ های قائم در حفظ رطوبت و کاهش فشار کمبود آب موثر خواهد بود.
این آرایش برگی به سبب سایه اندازی کمتر به برگ های تحتانی و سهولت نفوذ نورکافی به پای بوته ها، باعث عمر بیشتر برگ های تحتانی و سهولت نفوذ نورکافی به پای بوته ها، افزایش طول عمر برگ های محدوده پایین بوته شده و تولید ماده خشک را افزایش می دهد. از طرف دیگر ارقام دارای برگ های قائم به دلیل حجم کم بوته قابلیت کشت درتراکم های بالا را داشته و در نتیجه ماده خشک بیشتری را تولید خواهند نمود. وجود کرک نیز در اندام های مختلف سویا، تعرق را به میزان ۲۵% کاهش می دهد و برگ های سویا در هنگام رسیدگی دانه، ریزش می کنند ولی در برخی ژنوتیب ها در مرحله رسیدگی، برگ ها بر روی بوته ها باقی می مانند که انجام عمل برگ ریزی توسط مواد برگ ریز صورت می گیرد.
۱-۲-۴- گل و غلاف
مهم ترین عوامل تحریک کنندگی و تشکیل گل در سویا عبارتند از طول روز و شب، درجه حرارت و ویژگی های ژنتیکی گیاه. رنگ گل در سویا متفاوت بوده و اغلب به رنگ های ارغوانی، سفید تا آبی و بنفش دیده می شود ( کریمی، ۱۳۸۴، رستگار، ۱۳۸۵). گل های سویا کوچک بوده، به طول ۶تا ۷میلی متر و دارای دمگل کوتاه می باشند. اختصاصات خانواده پروانه آسا: هر گل شامل ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ ( یک بزرگ به نام درفش یا استاندارد، ۲بال و ۲ ناو) ، ۱۰پرچم (۹عدد بهم چسبیده و یکی آزاد ) و یک مادگی کرک دار می باشد (رستگار، ۱۳۸۵). این گل ها در محل اتصالات دمبرگ به ساقه اصلی یا شاخه فرعی که به آکسیل خوانده می شود، به وجود می آیند.
آرایش گل سویا به صورت خوشه ای می باشد. تعداد گل ها در یک آرایش خوشه ای بین ۲ تا ۲۰عدد متغیر بوده و تعدا گل های خوشه ای در یک بوته نیز درحدود ۱۵ تا ۲۰عدد می باشد. گل های سویا ۹۹ درصد خود گشن و حدود۱ درصد دگرگشن می باشند ( کریمی، ۱۳۸۴، رستگار، ۱۳۸۵، ویس، ۲۰۰۰) . دلیل این امر آزاد شدن گرده ها پیش از باز شدن گل ها می باشد بطوری که ارقام کاشته شده در کنار هم نیز به ندرت قادر به استفاده از گرده های یکدیگر خواهند بود( ویس، ۲۰۰۰) .تمامی گل های تولید شده در یک بوته، تولید میوه نکرده و تعداد زیادی از آنها (حدود ۲۰ تا ۸۰درصد ) ریزش می کنند. حداکثر ریزش گل و غلاف های جوان در مرحله اوج گلدهی و بعد از آن صورت می پذیرد. در سویا مراحل ریزش گل و میوه های جوان به شرح زیر است :
۱- ریزش جوانه گل قبل از گرده افشانی
۲- ریزش گل بعد از گرده افشانی و تلقیح
۳- ریزش غلاف های جوان و نارس در سنین مختلف
عملکرد در سویا به تعداد گل وابسته بوده و بنابراین با درصد ریزش گل و غلاف همبستگی عکس دارد. به طور کلی در هر بوته سویا ۲۵ تا ۳۰ درصد گل ها تبدیل به غلاف شده و بقیه گل ها ریزش می کنند. متعاقب این امر تعدادی از غلاف های جوان در سنین مختلف می ریزند و تعدادی نیز با وجود رشد کامل عاری از دانه بوده که به آنها غلاف های پوک گفته می شود. بنابراین به طور معمول ریزش توام گل و غلاف در ارقام مختلف سویا زیاد است .
در هر دو سیستم رشد (محدود و نامحدود ) ریزش گل و غلاف در قسمت پایین بوته بیشتر است. در سیستم رشد نامحدود غلاف بندی در بخش فوقانی بوته کم بوده و بیشترین غلاف ها در قسمت وسط بوته تشکیل می گردد. در ارقام با رشد محدود تعداد غلاف ها در انتهای بوته بیشتر بوده و بطور نسبی معادل غلاف های وسط بوته است.
تبدیل گل به غلاف در سویا تدریجی صورت می گیرد بنابراین در بوته سویا به طور همزمان اندام هایی نظیر غنچه، گل و همچنین غلاف ها در سنین مختلف دیده می شود. غلاف ها بعد از تکامل گل شروع به رشد می کنند (فروزان، ۱۳۸۰) و هر گل بارور شده تولید یک نیام می کند (رستگار، ۱۳۸۵) در مراحل اولیه غلاف های کوچک، گوشتی و نرم و پرزدار هستند و به تدریج که بزرگ تر می شوند (فروزان ، ۱۳۸۰) و به طول ۳ تا ۱۰سانتی متر و عرض ۲ تا ۴ سانتی متر می رسند ( رستگار، ۱۳۸۵، ویس، ۲۰۰۰) در مراحل آخر رنگ غلاف ها، زرد، قهوه ای، قهوه ای روشن، متمایل به سفید و استخوانی است و دانه ها سخت شده و حالت شیری ندارند(فروزان، ۱۳۸۰، رستگار، ۱۳۸۵، ویس ۲۰۰۰) .تعداد غلاف ها در بوته ممکن است به ۴۰۰عدد برسد (رستگار، ۱۳۸۵). غلاف ها معمولا زمانی که می رسند ، می شکنند و بذر آزاد شده می ریزد (رستگار، ۱۳۸۵، ویس، ۲۰۰۰). زود یا زیاد شکستن غلاف ها یک صفت زیان آور محسوب می شود و خشکی هوا و حرارت نیز موجب تشدید ریزش دانه ها می گردد.
ارقامی نیز که غلاف بندی آنها از نزدیکی سطح زمین شروع می شود، در برداشت با کمباین مقدار زیادی تلفات دارند و هرچه غلاف بندی از سطح بالاتری شروع شود این صفت مطلوب تر خواهد بود.
۱-۲-۵- دانه
دانه سویا دارای اشکال بیضوی، تخم مرغی، گرد و مدور می باشد که در وسط دانه دارای فرورفتگی می باشد وقطر آنها بین ۵تا۱۰میلی متر بوده و به صورت دسته های۲ تا ۳ تایی داخل غلاف قرار دارند ( رمزی، ۱۳۸۵، ویس، ۲۰۰۰).
نمو دانه پس از تلقیح به سرعت صورت می پذیرد. رشد دانه ها در غلاف بطئی بوده ولی پس از متوقف شدن دوره گل، این رشد شدت یافته و مواد غذایی در مدت ۳۰تا ۴۰ روز پس از تلقیح در دانه ها ذخیره می گردد. این مرحله یکی از بحرانی ترین دوره های رشد نبات بوده و بایستی به طور حتم رطوبت و مواد غذایی کافی در خاک موجود باشد( کریمی ، ۱۳۸۴، رستگار ،۱۳۸۵ ). اگر آب در این مرحله جهت آبیاری در دسترس نباشد و یا بارندگی اتفاق نیافتد به علت ریزش برگ ها و غلاف ها، عملکرد دانه می تواند تا ۸۰درصد افت کند. در این دوره حدود ۳۰ تا۴۰ درصد فسفر و پتاس جذب بوته می شود.
دانه های موجود در غلاف اغلب بعد از ۶۵ تا ۷۵ روز پس از تلقیح به مرحله رسیدگی فیزیولوژیک می رسند. تشکیل و رشد دانه سویا طی سه مرحله انجام می گیرد : در مرحله اول بلافاصله پس از تشکیل نیام شروع می شود، انتقال مواد فتوسنتزی به دانه خیلی کند و در پایان این مرحله وزن دانه برابر ۵% کل وزن دانه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک می باشد. در مرحله دوم سرعت انتقال مواد به دانه افزایش یافته و تا مرحله فیزیولوژیک ادامه دارد و در مرحله پایانی رطوبت دانه کم شده و به مرحله رسیدگی نهائی می رسد .
رنگ دانه ها سفید، استخوانی، زرد، زرد نخودی، قهوه ای، قهوه ای مایل به سبز، قرمز وسیاه ولی ارقام تجاری زرد کمرنگ می باشند( کریمی، ۱۳۸۴، خواجه پور، ۱۳۸۳، ویس، ۲۰۰۰). ارقامی که در روغن کشی مورد استفاده قرار می گیرند اغلب به رنگ زرد نخودی و یا متمایل به رنگ سبز هستند. مقطع دانه های رسیده بایستی به رنگ کرم بوده و برعکس مقطع سبز یا پسته ای رنگ دلیل نارسی بذر است.
ارقامی که بذور آنها به رنگ قرمز، قهوه ای تیره و سیاه باشند دارای روغن اندک (کمتر از ۱۲درصد ) و پروتئین بیشتر می باشند، و از این رو بیشتر جهت تولید علوفه کشت می شوند.
مقدار روغن دانه هایی که در روغن کشی استفاده می شوند در حدود ۱۶ تا ۲۴درصد (باتوجه به نوع ژنوتیب و محیط ) بوده و پروتئین چنین دانه هایی نیز بین ۳۵ تا۴۵ درصد متغیر می باشد ( رستگار، ۱۳۸۵).
روغن سویا حاوی ۱۰ درصد اسید لینولنیک، ۵۵ درصد اسید اولئیک و ۳۰ درصد اسید لینولئیک می باشد. میزان پروتئین و روغن در سویا رابطه عکس دارند. گاهی میزان بالای پروتئین باعث کم شدن باروری بذر می گردد. دما نیز بر میزان افزایش روغن دانه تأثیر دارد: به طوری که بالا رفتن میزان دما باعث افزایش میزان روغن می شود که بر میزان پروتئین تأثیر معکوس دارد ، دانه ها قابل هضم و دارای کلسیم، آهن، ویتامین بالا می باشند (رستگار، ۱۳۸۵).
وزن هزار دانه در سویا دارای طیف وسیعی است به طوری که مقدار آن بین ۸۰ تا ۴۵۰ گرم نوسان می باشد. برای کاشت، ارقامی مناسب هستند که وزن هزار دانه آنها ۱۲۰ تا ۲۳۰ گرم باشد.
ارقامی که وزن کمتری دارند به دلیل اندوخته اندک غذایی، درصد سبز مطلوبی در مزرعه نخواهند داشت.
البته ژنوتیب هایی که وزن هزار دانه بیشتری دارند (لپه های درشت تری را دارا می باشند) با توجه به سبز نمودن اپی جیل سویا، در خاک های سنگین، نیمه سنگین و سله دار، درصد سبز کمتری رانشان می دهند (کوچکی ،۱۳۸۰).
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
