عنوان :

مقاله طالبان و امنیت جمهوری اسلامی ایران

تعداد صفحات : ۲۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

طالبان نام گروهی است از شبه نظامیان مخالف دولت افغانستان که دارای عقاید مذهبی متعصبانه و وابسته به مکتب حنفی و وهابی در دین اسلام است. طالبان در افغانستان و جهان عرب به کسانی گفته می شود که در مکاتب و مدارس دینی تعالیم اسلامی را فرا می گیرند.

 در بررسی تهدیدات طالبان بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران جنبه های مختلف امنیتی را مورد بررسی قرارداد، :

نقش طالبان در تهدید اقتصادی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نقش طالبان در تهدید امنیتی- نظامی جمهوری اسلامی ایران

نقش طالبان در تهدید سیاسی- ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران

در این پژوهش سعی می شود که بعد سیاسی- ایدئولوژیک را به عنوان بعد مهم و اصلی مورد بررسی قرارداد به این معنی که جنبه ی سیاسی- ایدئولوژیک جلوه ی بسیار مهمی در تهدیدات طالبان علیه ایران دارد.

واژه های کلیدی: طالبان ، امنیت ملی، سیاست خارجی،  جمهوری اسلامی ایران ، آمریکا،

فهرست مطالب

انتخاب موضوع پژوهش    ۱
طرح مسئله ی پژوهش    ۳
پیشینه ی موضوع پژوهش    ۵
کتب خارجی    ۵
کتب داخلی    ۷
هدف پژوهش    ۱۱
شناسایی متغیرهای دخیل    ۱۱
فرضیه های پژوهش    ۱۲
تعریف عملیاتی    ۱۲
امنیت    ۱۲
امنیت ملی    ۱۳
سیاست خارجی    ۱۳
طالبان    ۱۴
فرهنگ    ۱۴
اقتصاد    ۱۴
آمریکا    ۱۴
ایران    ۱۵
پاکستان    ۱۵
عربستان    ۱۵
قومیت    ۱۵
الف- روش گردآوری    ۱۶
ب- روش آزمون فرضیه    ۱۶
حدود و نقطه تمرکز    ۱۶
کتابنامه :    ۱۸

کتابنامه :

الف- فارسی (کتاب)

افغاستان قربانی فتنه. تهران : دفتر سیاسی ،۱۳۷۷٫
امامی ، حسام الدین. افغانستان و ظهور طالبان. تهران : نشر شاب ،۱۳۷۸٫
بریزار ، ژان شارل ، گیوم داسیکه. بن لادن حقیقت ممنوع. ترجمه حامد فولادوند. تهران : عطایی ، ۱۳۸۱٫
بخشی ، علی آقا ، مینو افشاری راد. فرهنگ علوم سیاسی .تهران : چاپار ، ۱۳۸۳٫
پهلوان ، چنگیز. عصر مجاهدین و برآمدن طالبان .تهران : نشر قطره ،۱۳۷۷٫
جانسون ، کریس. افغانستان کشوری در تاریکی ، ترجمه ی نجله خندق تهران : آیه ، بی تا.
چهره ممنوعه من. ترجمه ی فریبا حریری. بی جا : پیکان ، ۱۳۸۰٫
حق جو،  میر آقا. افغانستان  مداخلات خارجی. تهران : مجلسی ، ۱۳۸۰٫
حکمتیار ، کلیدین. بحران ، مشکلات ، راه های حل. تهران : مطبوع ،۱۳۷۹٫
حاج بابایی ، محمد رضا. قوانین ملاعمر (مجموعه قوانین واپسین نامه های طالبان در افغانستان) . تهران : نگاه امروز ، ۱۳۸۱٫
رفیعی ، عبدالله. افغانستان . سقوط طالبان- نگاه به آینده  تهران : سازمان عقیدتی سیاسی ارتش ، ۱۳۸۱٫
روح زنده ، جمیله. گذری بر تاریخ روابط سیاسی ایران و افغانستان ( از اوایل قاجاریه تا ظهور پدیده طالبان) و دیگر حوادث و بحران های ناشی از آن . تهران : صبحدم ، ۱۳۸۴٫
روا ، الیویه. افغانستان ؛ اسلام و نوگرایی . ترجمه ی ابوالحسن سرو قد مقدم. مشهد : آستان قدس ، ۱۳۶۹٫
رشید ، احمد. اسدالله سفایی. صادق باقری. طالبان ، اسلام ، نفت و بازی بزرگ جدید. بی جا : دانش هستی ، ۱۳۷۹٫
رشید ، احمد. کابوس طالبان . ترجمه ی گیلدا ایروانلو . تهران : مؤسسه فرهنگی و هنری غزل پویا ، ۱۳۸۳٫
رشید ، احمد. طالبان ، زنان ، تجارت مافیا و پروژه های عظیم نفت در آسیای مرکزی. ترجمه ی بخله خندق. تهران : بقعه ، ۱۳۸۱٫
روشندل ، جلیل. منافع ملی و نظام بین المللی. تهران : سمت ، ۱۳۷۴٫
صدری افشار، غلامحسین.  نسرین حکمی ، نسترن حکمی . فرهنگ گزیده ی فارسی. تهران : انتشارات دیبا ، ۱۳۸۳٫
ضعیف ، عبدالسلام ضعیف. تصویری از گوانتانامو : خاطرات ملا عبدالسلام ضعیف ، سفیر کبیر سابق طالبان در اسلام آباد پاکستان از زندان گوانتانامو. ترجمه ی وحید مژده. مشهد : خاطره ، ۱۳۸۵٫
طلوعی ، محمود. فرهنگ جامع سیاسی . بی جا: بی نا، ۱۳۷۷٫
عظیمی ، محمد رضا. طالبان چگونه آمدند ؟. بی جا : بی نا، ۱۳۷۹٫
علی آباد ، علیرضا. افغانستان ؛ اسلام و نوگرایی . ترجمه ی ابوالحسن سر قد مقدم. مشهد : آستان قدس ، ۱۳۶۹٫
عصمت الهی ، محمد هاشم (ودیگران). جریان پرشتاب طالبان . تهران : انتشارات بین المللی الهدی ، ۱۳۷۸٫
غرایاق زندی ، داود. طالبان و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران تهران : مرکز چاپ سپاه ، ۱۳۸۰٫
علی بابایی ، غلامرضا. فرهنگ روابط بین الملل. .تهران : مؤسسه چاپ و انتشار وزارت خارجه ، ۱۳۷۷٫
فرهنگ ، محمد صدیق. افغانستان در ۵ قرن اخیر. ج۲٫ قم : انتشارات وفایی ،۱۳۷۱٫
لورل ، کورنا. افغانستان . ترجمه ی فاطمه شاداب. .تهران : ققنوس ،۱۳۸۳٫
گنجی ، اکبر. سنت مدرنیته ، پست مدرنیسم. تهران : مؤسسه فرهنگی صراط ،۱۳۷۵٫
مبارز ، عبدالحمید. از سقوط سلطنت تا ظهور طالبان.بی جا :بی نا ، ۱۳۷۶٫
مارسدن ، پیتر. طالبان . جنگ ، مذهب و نظام جدید در افغانستان. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران : نشر مرکزی ،۱۳۷۹٫
مارسدن ، پیتر. طالبان . ترجمه ی نجله خندق. تهران : مرکز چاپ انتشارات وزارت خارجه ،۱۳۷۹٫
محمد پور ، مجید. افغانستان ، فرصت ها و تهدیدها. تهران : جاجروی ، ۱۳۸۵٫
مژده ، وحید. افغانستان و پنج سال سلطه طالبان. .تهران : نشر نی ،۱۳۸۲٫
میلی ، ویلیام. افغانستان ، طالبان و سیاست های جهانی . ترجمه ی عبدالغفار محقق .مشهد : ترانه ، ۱۳۷۷٫
مریدی، ،نوروزی . سیاوش. علیرضا ، فرهنگ اقتصادی. تهران : انتشارات نگاه ، ۱۳۷۳ .
نیسکون ، ریچارد. جنگ واقعی ، صلح واقعی. ترجمه ی علیرضا طاهری. تهران : کتابسرا ، ۱۳۶۴٫
« بازگشت طالبان در آستانه دهمین تسلطشان بر کابل». روزنامه همشهری ۲۸ دیماه ۱۳۸۵٫
واعظی ، حسن. تروریسم. .تهران : سروش ،۱۳۸۰٫

  مقالات

ایزرواتور،  نوول ، «افغانستان ؛ تریاک یا گندم ؟ ».ترجمه فخر طلاولی . ترجمان سیاسی. شماره ۱۸ ( ۱۳۸۰).
احمدی،  حمید . «طالبان» . ماهنامه ی اطلاعات سیاسی- اقتصادی ش۱۳۲-۱۳۱  (مرداد و شهریور ۱۳۷۷)
«خیزش آرام جنبش طالبانی در پاکستان». ترجمه ی باهر. ترجمان سیاسی. شماره ۱۵ (۱۳۸۰)
پاپلی یزدی ،  محمد حسین . «اهمیت ژئوپلتیکی شرق و شمال شرق ایران» ، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی .ش۴۴-۴۳ (بهار ۱۳۷۶)
سجادی،  سید عبدالقیوم. «طالبان : دین حکومت» . فصلنامه علوم سیاسی( ۱۳۷۷)
نصری مشکینی،  قدیر .«تراژدی افغانستان» . مجله فرهنگ توسعه. ش۲۵ ( دی ۱۳۷۵ )
مجتهد زاده، پیروز .«نگاهی به چگونگی شکل گیری مرزهای خاوری ایران» . ماهنامه ی اطلاعات سیاسی- اقتصادی.ش ۱۳۲-۱۳۱ ( مرداد و شهریور ۱۳۷۷)

ب- انگلیسی (کتاب)

v The military balance , (oxford : published by IISS) , 1997-98 , P.[5].

v Rashid, Ahmad, “Inside the Jihad”, Atlantic Unbound Sidebar, Aug,10,2000.

v Citha D.Maass, The AfghanistanConflict : External Involvement, Central Asia Survey,1999,18(1).

v Dilip Hiro, “Politics Iran/Afghanistan : Tehran States Down the Taliban”, IPS, Sept,1,2000.

v Arney,George.1990,Afghanistan,Mandarin.London.

v Bagg(British Agencies Afghanistan,Group)

,۱۹۹۷,Returnand reconstruction,Refugeecouncill,London.

v Roy,Olivier,1986,Islam and Resistance in Aghanistan,Camberidge University Press,Cambridge.

v Reshid,Ahmad.1994,The Resurqence.Of central Asia:Islam or Nationalism?,Zed books,London.

v Yual-Davis,Nira.1997,cender and Nation,sage,London.

انتخاب موضوع پژوهش

بعد از سقوط آخرین دولت کمونیستی در اواخر آوریل ۱۹۹۲ م ، و انتقال قدرت به مهاجرین(کسانی که در دهه های قبل یا خود یا پدرانشان به پاکستان عظیمت کرده بودند و حالا با برنامه ریزی منسجم برگشته بودند تا قدرت را در دست بگیرند این گروه طالبان نام داشتند) زیاده خواهی های بعضی احزاب جهادی ، دور شدن از اسلام و اصل مقدس جهاد ، نوگرائی و نژادپرستی افراطی ، عدم بلوغ سیاسی بسیاری از سران جهادی ، عدم برنامه ریزی و تربیت کادر متعهد و کاردان و ضعف شدید فرهنگی ، به خصوص در میان انقلابیون ، مضاعف بر نقشه های استعمار خارجی ، کشور افغانستان را وارد یکی از پیچیده ترین بحران های کنونی جهان نمود ، بحرانی که علیرغم ، تباهی ملت مظلوم افغانستان ، هویت اسلامی ، انقلابی نهضت مردم افغانستان و نیز امنیت منطقه ای کشورهای همسایه را با تهدید رو به رو ساخت. با ظهور جنبش طالبان در تابستان ۱۹۹۴ م ، بحران افغانستان وارد دور جدیدی شد. در زمان کوتاهی طالبان  بر پایتخت کشور و اکثر استان های جنوبی و غربی سیطره یافت[۱].

طالبان بزودی مناطقی در جنوب افغانستان را که زیر تسلط دولت مجاهدین به رهبری برهان الدین ربانی بود اشغال نمودند. آنها یک ماه و دور روز پس از اعلام موجودیت ، ولایت قندهار چهارمین ولایت مهم افغانستان را تصرف کردند. طالبان به پیشروی های خود ادامه دادند و تعدادی از ولایات را بدون جنگ یکی پس از دیگری اشغال می نمودند که به ترتیب دیگر ولایات وردک ، لوگر ، خوست ، هرات ، جلال آباد و کابل را با اندک درگیری هایی تا تاریخ ۲۶ سپتامبر ۱۹۹۶ به تصرف خود در آوردند. آنها به محض ورود به کابل ، پایتخت افغانستان ، دکتر محمد نجیب الله احمدزی ، رئیس جمهور سابق افغانستان و برادرش شاهپور احمدزی را کشتند و جنازه هایشان را چهار راه آریانا در نزدیکی ارگ ریاست جمهوری افغانستان به نمایش گذاشتند. سپس به تدریج سه چهارم خاک افغانستان را متصرف شدند. طالبان سپس نام حکومت خود را امارت اسلامی افغانستان گذاشتند و تشکیلات خود را از طریق رادیو افغانستان اعلام نمودند.[۲]

در نهایت طالبان در عرض کمتر از پنج سال نود درصد خاک افغانستان را بدست آورد.[۳]

به هر حال آنها بر افغانستان سلطه یافته بودند و از اواخر ۱۹۹۶ م توانسته بودند بر اریکه ی قدرت تکیه زنند اما سال ۲۰۰۱ م آخرین سال حکومت آنها بود و پس از پنج سال سلطه بر افغانستان سلطه خود را از دست دادند.

ماجرا بدین شکل بود : با وقوع حادثه تروریستی یازدهم سپتامبر و عدم تسلیم بن لادن به آمریکا از سوی طالبان بهانه حمله به افغانستان در اختیار آمریکا قرار گرفت. ایالات متحده به تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۰۱ به افغانستان حمله نمود طالبان با همکاری اعضای جبهه ی مخالف طالبان (مجاهدین سابق) شکست خوردند و حامد کرزای رئیس جمهور دولت موقت افغانستان گردید. طالبان پس از مدت کوتاهی مجدداً اعلان موجودیت نموده و با حاکمیت افغانستان مخالفت ورزیدند. طالبان در ظهور مجدد خویش بیشتر در مناطق جنوبی افغانستان ، با نیروهای بین المللی و افغان درگیر شدند. مناطق جنوبی افغانستان هم اینک صحنه نبردهای خونین میان شبه نظامیان و نیروهای ناتو و افغان است.[۴]

نکته ای که نظر مرا در پاراگراف قبلی جلب کرده بود واژه ی پیدایش مجدد طالبان بود. چند صباحی بود که طالبان را به عنوان یک گروه نیمه منحل یاد می کردند اما با تحرکات جدید این گروه در افغانستان و مباحثی مربوط به مبارزه با تروریسم که پس از واقعه ی ۱۱ سپتامبر بوقوع پیوست توجه مرا جلب کرد تا این که طالبان را که به عنوان یک گروه محرک تهدید کننده و همچنین به عنوان نماد بنیادگرایی در منطقه مطرح شدند و تهدیدی برای امنیت ایران تلقی می شدند را بررسی و کند و کاو کنم خود به خود به بحث امنیت ملی ایران کشاند. زیرا بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران امام خمینی (ره) بارها نکته ای را در محافل متذکر می شدند به این منوال که امکان ندارد در یک مکتب و در یک آئین دو فکر متضاد و رو درو وجود داشته باشد ، و باید این واقعیت روشن شود که کدام یک حقیقت را می گویند. منظور ایشان اسلام ناب محمدی از جانب انقلاب اسلامی و اسلام سنتی از سوی طالبان بود.

به هر تقدیر بنده وارد مبحثی شده ام و داده هایی که برای پژوهش به آن نیاز دارم آن قدرها زیاد و قابل ملاحظه نیستند و کتب چاپ شده فقط درباره طالبان و امنیت ملی ایران کم به نظر می رسد. بنابراین من با توجه به همین کتب محدود و کتاب های دیگر که در محدوده افغانستان ، طالبان ، همسایگان و ایران نوشته شده و مقالات و روزنامه ها و سایت ها باید داده ها و اطلاعات را جمع آوری و جفت و جور کرده و با بررسی کند و کاو در آنها بتوانم مطلبی را در حد توانم  ارائه کنم.  با این اوصاف ذکر شده و کمی مقدمه چینی نقش طالبان را بر امنیت ملی ایران بررسی کنم.

طرح مسئله ی پژوهش

جمهوری اسلامی ایران پس از روی کارآمدن مجاهدین در افغانستان همسو با بسیاری از سازمان های بین المللی جهانی و در راستای سیاست خارجی خود برای کمک به برادران مسلمان همسایه از هرگونه مساعدت دریغ نورزید و در زمان جهاد علیه شوروی نیز پذیرای بخش عمده ای از افغان های آواره بود. ایران از نظر سیاسی ضمن احترام به استقلال داخلی افغانستان- که خود از مدت ها پیش در زمان مبارزه در کنار گروههای مجاهدین برای دست یابی به آن تلاش می کرد- خواستار یک دولت فراگیر بود و این امر را از طریق تعالیم اسلامی ممکن می دانست. اما شکل گیری طالبان ، یک باره همه چیز را دگرگون کرد و کشمکش های داخلی افغانستان برای کسب قدرت را تبدیل به یک بحران عمومی در سطح منطقه ای از آسیای میانه تا هند کرد. و همچنین فضای نظامی و اتکا به زور را دوباره جایگزین آن کرد و تمام تلاش های انجام شده برای استقلال و کسب وحدت ملی را از بین برد.[۵]

در کلام ملا عمر و سمت او به عنوان رهبر «اجرا و تحقق دستورات اسلام» این پیام قابل درک بود که او می خواهد سرزمینی متحد پدید بیاید که حکومت آن براساس تفسیرهای سنت گرایانه و توأم با تعصب از قوانین اسلامی باشد. اگرچه در سراسر کشور تعهد عمیق نسبت به اسلام وجود داشت ، اغلب مردم رهبران افراط گرا را ، خواه گروه های مذهبی ، خواه از سایر گروهها ، تأیید نمی کردند ، زیرا این اشخاص آزادی های فردی را محدود می ساختند و در برابر هر نوع مخالفتی مجازات های سختی مقرر می داشتند.

مناطق شمالی ، از جمله مزار شریف ، تا حد زیادی به مقاومت در برابر طالبان ادامه داد ، زیرا ساکنان این مناطق به پشتون ها- که اسم قوم طالبان بود- اعتماد نداشتند و معتقد بودند که آنها  می خواهند «حکومت استبدادی عقب مانده ی پشتوان را بر افغانستان که مردمش از نژادها و اقوام مختلف هستند تحمیل کنند. مزار شریف پناهگاهی بود که تحت کنترل عبد الرشید دوستم و عبدالملک قرار داشت و ناحیه شمال شرقی کابل نیز تحت رهبری احمد شاه مسعود که از نژاد تاجیک بود ، در مقابل طالبان مقاومت می کرد. مزار شریف سرانجام در سال ۱۹۹۸ به کنترل طالبان درآمد ، ولی گروه های مقاومت در نود درصد خاک افغانستان که به تدریج تحت سلطه ی طالبان درآمده بود به مبارزاتشان ادامه می دادند. برای طالبان لازم  بود که مخالفت ها را با ارعاب و خشونت مهارکند. قوم هزاره ، که شیعه مذهب بودند ، از نظر طالبان ، کافر به حساب می آمدند و به طور خاصی مورد آزار و اذیت قرار می گرفتند.[۶]