2,580 views
عنوان :
تعداد صفحات : ۶۹
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
طرح خاورمیانه بزرگ که از سوی ایالات متحده آمریکا به عنوان بخشی از راهبرد امنیت ملی برای مقابله و مبارزه با تروریزم ارایه شده است، در بردارنده چالشها و فرصتهای امنیتی متعددی برای امنیت ملی ایران خواهد بود. از یکسو، ابعاد نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی امنیت ملی جمهوری اسلامی را به چالش میطلبد و از دیگر سو، فرصتهای ملی و منطقهای را در حوزههای چهارگانه امنیت ملی فراهم میسازد. دفع تهدیدات ناشی از این چالشها و استفاده بهینه از فرصتهای پیشآمده، مستلزم مدیریت راهبردی از طریق به کارگیری راهکارها و سازوکارهای امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است.
هدف این نوشتار توضیح مفاد و محتوا، تجزیه و تحلیل علل و انگیزهها و اهداف طرح خاورمیانه بزرگ به منظور واکاوی تأثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. به منظور تحقق این هدف از طریق استدلال و برهان منطقی، مباحث در چهار گفتار سازماندهی میشود. نخست، مفاد و مفروضههای طرح، توصیف و شرح داده میشود. در بخش دوم، خاستگاه و اهداف طرح در چارچوب واکاوی راهبرد امنیت ملی، اهداف خاورمیانهای سیاست خارجی و نقش ملی ایالات متحده بررسی میشود. موضوع قسمت سوم نیز تجزیه و تحلیل چگونگی تأثیر این طرح بر ابعاد مختلف امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. سرانجام، در نتیجهگیری بحث، پیشنهاد ما و راهکارهایی برای کاهش چالشها و تهدیدات امنیتی و بهرهبرداری از فرصتهای ناشی از طرح برای افزایش ضریب امنیت ملی ایران ارایه خواهد شد.
واژه های کلیدی: طرح خاورمیانه بزرگ، امنیت ملی، نقش ملی ایالات متحده، چالش های امنیتی، فرصت های امنیتی،
چکیده ۱
مقدمه ۳
نگاهی به تصویر تاریخی خاورمیانه ۶
خودویژگیهای جغرافیایی ۶
ساختار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ۷
تشکیل خاورمیانه مدرن ۱۲
تاریخچه طرح خاورمیانه بزرگ ۱۲
مبانی نظری طرح خاورمیانه بزرگ ۱۸
الف. مفاد و مفروضههای طرح ۲۳
۱٫ توسعهی سیاسی: دموکراتیکسازی ۲۴
۲٫ توسعه علمی ـ آموزشی ۲۵
۳٫ توسعه اقتصادی ۲۶
ب. خاستگاه و اهداف طرح ۲۷
۱٫ راهبرد امنیت ملی آمریکا ۲۸
۲٫ نقش ملی آمریکا ۳۳
۳٫ اهداف خاورمیانهای آمریکا ۳۶
ج. تأثیرات طرح بر امنیت ملی ایران ۳۷
۱٫ چالشهای امنیتی ۳۸
۱ـ۱٫ چالشهای نظامی ۳۹
۱ـ۲٫ چالشهای سیاسی ۴۱
۱ـ۳٫ چالشهای اقتصادی ۴۴
۱ـ۴٫ چالشهای هویتی ۴۷
۲٫ فرصتهای امنیتی ۵۰
۲ـ۱٫ فرصتهای ملی ۵۰
۲ـ۲٫ فرصتهای منطقهای ۵۳
برخی الزامات برای سیاست دفاعی ایران ۵۵
نتیجهگیری و راهکارها ۶۱
فهرست منابع ۶۴
خاورمیانه بزرگ شامل کلیه کشورهای جهان عرب، پاکستان، افغانستان، ایران، ترکیه میشود.
متن کامل طرح خاورمیانه بزرگ در روزنامه عرب زبان فرامنطقهای الحیات چاپ لندن، مورخ ۱۳ فوریه ۲۰۰۴ درج شده است.
بیلیس، جان، کن بوث، جان گارنت و فیل ویلیانر، استراتژی معاصر، نظریات و خط مشیها، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، ۱۳۷۴، ص۳، ریچارد اچ شوتز «مطالعات امنیت ملی قبل از جنگ سرد» در مطالعات امنیت ملی، اصغر افتخاری، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۸۱، ص ۸۱
کمیسیون امنیت ملی آمریکا، استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن ۲۱، جلال دهمشگی، بابک فرهنگی و ابوالقاسم راهچمنی، تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی و مطالعات تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران ۱۳۸۱
جونز، پیتر (۱۹۹۸)، به سوی رژیم امنیت منطقهای خاورمیانه، مسایل و راه حلها، گزارش پروشه سیپری، استکهلم، دسامبر
متز، استیفون و داگلاس جانسون، «عدم تقارن و استراتژی نظامی ایالات متحده، زمینه و مفاهیم استراتژیک، عبدالحسین حجتزاده، ماهنامه نگاه، سال سوم، شماره ۳۱، بهمن ۱۳۸۱، صص ۵۵ ـ ۴۲
مرکز پژوهشهای کاخ سفید «استراتژی امنیت ملی آمریکا» محمدحسن خانی و علی آدمی، ضمیمه فصلنامهی مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره دوم، تابستان ۱۳۸۲ ص۹
همانجا، ص ۱۱
همانجا، ص ۱۲
هالستی، کماجی، مبانی تحلیل سیاست بینالملل، بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، ۱۳۷۳، صص ۲۰۷ ـ ۱۹۷
بوزان، باری (۱۳۸۱)، خاورمیانه: ساختاری همواره کشمکشزا، ترجمه احمد صادقی فصلنامه سیاست خارجی، سال ۱۶، پاییز.
بوزان باری (۱۳۷۸)، مردم، دولتها و هراس، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی
«استراتژی امریکا در خاورمیانه بعد از ۱۱ سپتامبر» روزنامه اعتماد، ۸ تیر ۱۳۸۲ (به نقل از البیان)
وعیدی، جواد (۱۳۸۳) «خاورمیانه بزرگ: هدفگیری ریشهها» همشهری دیپلماتیک، شماره دهم، نیمه دوم اردیبهشت
همانجا، ص ۱۷
همانجا، ص ۲۵
نقیبزاده، احمد، درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۹، صص ۱۸۳ ـ ۱۸۰
مارتین، لی، نور، جی، چهره جدید امنیت در خاورمیانه، قدیر نصری، تهران، پژوهشکه مطالعات راهبردی ۱۳۸۳٫
همانجا، ص ۴۵
بوزان، باری (۱۳۷۸)، مردم، دولتها و هراس، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ (۲۰ شهریور ۱۳۸۰) که مبارزه با تروریسم به صورت مفهومی غالب در سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا درآمد، خاورمیانه نیز به کانون روابط و مرکز ثقل نظام بینالملل تبدیل شد. تصمیمسازان و سیاستپردازان ایالات متحده، با ایجاد پیوستگی و همبستگی بین اسلامگرایی یا بنیادگرایی اسلامی با تروریسم، علاوه بر توسل به نیروی نظامی و قوه قهریه بر علیه تروریستها، درصدد اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از طریق مهندسی اجتماعی ـ سیاسی و اصلاح دینی ـ مذهبی جوامع خاورمیانه به عنوان خاستگاه تروریسم بینالمللی نیز برآمدند.
ژنرال کالین پاول وزیر امور خارجه آمریکا در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۰۲ (۲۲ آذر ماه ۱۳۸۱) در سخنرانی خود در بنیاد هریتج در یک سخنرانی، برای نخستین بار و به طور رسمی طرح این کشور برای خاورمیانه را مبنی بر اصلاحات سیاسی، اقتصادی و آموزشی اعلام کرد. همچنین یکی از توجیات و بهانههای سهگانه حمله آمریکا به عراق در کنار «نبرد علیه تروریسم» و «سلاحهای کشتار جمعی»، استقرار دولت سرمشق در این کشور برای توسعه و اشاعه دموکراسی در منطقه براساس منطق دومینوی دموکراتیک اعلام گردید.
جورج بوش رئیس جمهور آمریکا در ۲۶ فوریه ۲۰۰۳، اندکی پیش از تهاجم نظامی به عراق طی سخنانی در انستیتو آمریکایی اینترپرایز، عزم خود را مبنی بر استقرار ارزشهای دموکراتیک در خاورمیانه ابراز داشت. سپس در ۹ مه همان سال در جهت عملیاتی کردن ارزشهای مورد نظر خود، «ایجاد منطقه مبادله آزاد میان ایالات متحده آمریکا و خاورمیانه تا ده سال آینده» را پیشنهاد داد. دیکچنی معاون رئیس جمهور آمریکا نیز در دسامبر ۲۰۰۳، در مجمع جهانی اقتصاد در داووس، صراحتاً سیاست رسمی دولت آمریکا مبنی بر دموکراتیک ساختن خاورمیانه را بیان داشت. روزنامه عرب زبان الحیات چاپ لندن در ۱۳ فوریه ۲۰۰۴، مفاد سند اجرایی «طرح خاورمیانه بزرگ» را که از سوی آمریکا برای طرح در نشست ۸ تا ۱۰ ژوئن ۲۰۰۴ سران گروه ۸ (G8) در سی آیلند ایالت جورجیا ارایه شده بود، منتشر ساخت.
هدف این نوشتار توضیح مفاد و محتوا، تجزیه و تحلیل علل و انگیزهها و اهداف این طرح به منظور واکاوی تأثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. به منظور تحقق این هدف از طریق استدلال و برهان منطقی، مباحث در چهار گفتار سازماندهی میشود. نخست، مفاد و مفروضههای طرح، توصیف و شرح داده میشود. در بخش دوم، خاستگاه و اهداف طرح در چارچوب واکاوی راهبرد امنیت ملی، اهداف خاورمیانهای سیاست خارجی و نقش ملی ایالات متحده بررسی میشود. موضوع قسمت سوم نیز تجزیه و تحلیل چگونگی تأثیر این طرح بر ابعاد مختلف امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. سرانجام، در نتیجهگیری بحث، پیشنهاد ما و راهکارهایی برای کاهش چالشها و تهدیدات امنیتی و بهرهبرداری از فرصتهای ناشی از طرح برای افزایش ضریب امنیت ملی ایران ارایه خواهد شد.
در ۱۹۰۲، تاریخدان نیروی دریایی آمریکا آلفرد تایر ماهان واژه «خاورمیانه» را برای نشان دادن منطقهای که عرب را از هند جدا میکرد بکار برد. منطقهای که در زاویه استراتژیکی ـ دریایی و مرکز خلیج فارس واقع شده است. بعدها این واژه توسط روزنامه تایمز چاپ انگلیس و سپس توسط دولت انگلیس بکار گرفته شد. این واژه جغرافیایی کمی بعد به نام خاور نزدیک مورد استفاده قرار گرفت. واژه نزدیک بکار برده شد زیرا مردم این منطقه مسیحی ـ اروپایی بودند و یا شرق به دلیل اینکه این منطقه هنوز زیر سلطه امپراطوری عثمانی، یک کشور مسلمان و شرقی قرار داشت. امپراطوری عثمانی آنقدر گسترش یافت که بخش وسیعی از آسیا و آفریقا را هم شامل میشد. ولی به مرور زمان، واژه خاور نزدیک کمکم از بین رفت و خاورمیانه جای آن را گرفت. در آن زمان، خاورمیانه شامل مناطق وسیعی از آسیای جنوب شرقی ـ غربی و آفریقای شمالی میشد. امروزه، مردم این منطقه هم واژه «خاورمیانه» را پذیرفتهاند و آن را بکار میبرند.
بطور کوتاه، کمبارانی و کمآبی، خشکی و بیحاصلی تقریباً گسترده، زمینهای بایر، زمینهای غیررسوبی، تعداد کم جنگل، کشاورزی متکی به آبیاری و مبارزه دائمی در رابطه با فرسایش انسان از ویژگیهای جغرافیایی این منطقه محسوب میشوند. بجز ساحل رودخانه نیل در مصر و دریای مدیترانه بقیه مناطق، چون شبه جزیره عربستان کویری هستند. قسمتهای وسیعی از پرس (ایران) و ترکیه هم جزء مناطق کویری به شمار میروند. برخی از قسمتها کویری مانند روب ال خالی در عربستان و کویرهای مصر کاملاً خالی از سکنه میباشند.
خاورمیانه خود ویژگیهای خاص خود را دارد. بطور نمونه قدیمیترین تمدنهای موجود در دنیا در این منطقه میزیستهاند. چادرنشینی و دامداری، چوپانی، تربیت اسب و شتر از ویژگیهای زندگی مردم محسوب میشد. در قرون وسطی تقریباً هیچ منبع انرژی وجود نداشت و چوب و ذغال برای سوخت خیلی کمیاب بود، در واقع، منابع انرژی این منطقه بسیار محدود بود. به این معضل باید مشکل مراقبت از مرزهای کویری و امنیت جادههای بازرگانی را هم اضافه کرد. فتح و کشورگشایی پدیدهای عادی در خاورمیانه محسوب میشد. تعداد زیادی حمله، کشورگشایی و مهاجرت، در این منطقه صورت گرفته است. هدف اصلی حمله و کشورگشاییها ایجاد خطوط بازرگانی برای رفع احتیاجات، کمکهای سیاسی و نظامی بودند. بطور نمونه، امپراطوری پرس و بیزانس دو قدرت بزرگ در قرن ۶ تا اوایل قرن ۷ بارها با هم درگیر شده و با دادن و معاوضه سلاح یا طلا به حمله و درگیری پایان میدادند.
آخرین و مهمترین حمله، هجوم اعراب مسلمان در قرن ۷ و آوردن تمدن مربوط به قرون وسطایی اسلامی بود. یکی دیگر از حمله و کشورگشاییهای مهم، حمله مغولها در قرن ۱۳ بود که به تمدن اسلامی اعراب پایان داد. به گفته تاریخشناسان، حمله مغولها علیرغم وحشیگری و ویرانی فراوان نتوانست تمدن و فرهنگ عربی و اسلامی را از بین ببرد، فقط تغییراتی در آن به وجود آورد. در آن زمان، تعداد زیادی از مردم این منطقه مهاجرت کردند. حمله قبایل ترک از آسیای مرکزی به طرف غرب و مرگ تیمور لنگ در سال ۱۴۰۵ به سلطه مغولها پایان داد.
۴ قرن حمله و کشورگشایی قبایل، تأثیر عمیقی در شرایط زندگی، ساختار سیاسی و اجتماعی مردم خاورمیانه گذاشت. از کشورگشاییهای مهم در این منطقه باید از حمله وهابیهای عربستان در قرن ۱۸ و امپراتوری عثمانی نام برد که از ضعف و امپراطوری رم و پرس (ایران) استفاده کرد و بخش وسیعی از منطقه خاورمیانه را به تصرف خود درآورد. خاورمیانه مهد سه مذهب بزرگ، یهودی، مسیحی و اسلامی است، ولی از حدود ۱۴ قرن پیش، این منطقه مرکز مذهب و تمدن اسلامی است. در قرن ۱۰ تعداد زیادی ترک به عنوان سرباز به این منطقه آمده و در قرن ۱۱ ترکها به عنوان فاتح و فتحکننده از مرزهای کشورهای عربی و پرس (ایران) گذشتند. در حقیقت در خاورمیانه، اسلام مذهب رسمی اعراب، پرس (ایران) و ترکها بود. مسیحیان بیشتر در مصر و لبنان، یهودیان هم در مصرف و پرس پراکنده بودند. مرکز فرهنگی یهودیان در پرس (ایران) بود، زیرا یهودیان در اینجا از امنیت بیشتر برخوردار بودند. مسیحیت نقش مهمی تنها در یک کشور ایفا کرد و آن لبنان بود. در قرون وسطی یهودیان تقریباً سرنوشتی مانند مسیحیان داشتند. در این زمان، یهودیان تحت تعقیب و فشار امپراطوری رم قرار گرفتند و در قرن ۱۹ برای اولین بار به اروپای مرکزی و شرقی مهاجرت کردند.
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .