عنوان :

مقاله طرقبه

تعداد صفحات : ۳۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله درباره موقعیت جغرافیایی دهستان طرقبه، نظریه مکان مرکزی، فرضیات و اصول نظریه کریستالر، مرکزیت ثقل جمعیتی، مرکزیت هندسی، مرکزیت میانه، وزن بندی مراکز با استفاده از روش مرکزیت “کنت برگز” را توضیح می دهد.

نخستین گام در فرآیند طراحی برنامه مراکز روستایی، همان تعیین مرکزیت فعلی سکونتگاههاست.

مکان مرکزی به مکانی گفته می شود که کالا و خدمات را در اختیار نواحی فراتر از حول و حوش خود قرار می دهد و از این نظر برای مناطق منعددی مرکزیت دارد ومنبع مایحتاج انها به حساب می آید .

اساس نطریه کریستالر بر وجود نظم در تعداد ، اندازه ، فاصله و آرایش فضایی مکانهای مرکزی با توجه به کارکردها و سلسله مراتب سکونتگاهیشان استوار است .

کنت بریگز نوعی طبقه بندی از خدمات را که بر اساس ترتیب استقرارشان و  ارزش مرکزیت قرار دارد پیشنهاد کرد. روش کار بدین صورت است که ارزش مرکزیت هر سرویس خدماتی در تعداد آن و به تفکیک هر روستا ضرب و در نهایت اعداد محاسبه شده، جمع می شوند.

واژه های کلیدی: دهستان طرقبه، نظریه مکان مرکزی، نظریه کریستالر، مرکزیت ثقل جمعیتی، مرکزیت هندسی، مرکزیت میانه، وزن بندی ، مرکزیت “کنت برگز”

فهرست مطالب

-مقدمه  ۲
-موقعیت جغرافیایی دهستان طرقبه  ۳
-نظریه مکان مرکزی ۴
-فرضیات و اصول نظریه کریستالر۹
-فاصله روستاها از یکدیگر ۱۳
-مرکزیت ثقل جمعیتی۱۵
-مرکزیت هندسی۱۶
-مرکزیت میانه ۱۹
-وزن بندی مراکز با استفاده از روش مرکزیت “کنت برگز”۲۴
منابع

فهرست منابع:

 ۱-آسایش ، حسین،کتاب اصول وروشهای برنامه ریزی روستایی،انتشارات دانشگاه پیام نور،چاپ ششم،دیماه ۱۳۸۳

۲- استانداری خراسان رضوی، سازمان معاونت و برنامه ریزی، دفتر آمار و اطلاعات، بخش GIS

۳- استعلاجی، علیرضا, بررسی و تحلیل رویکردها و راهبردهای توسعه روستایی-ناحیه‌ای, نشریه جهاد, سال ۲۲, شماره ۲۵۰-۲۵۱ و ۲۵۲, خرداد و تیر و مرداد ۱۳۸۱

 ۴- بخشداری طرقبه

 ۵- جهانی ، مهدی ، برنامه ریزی روستایی در ایران (نمونه دشت گرمسار)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ، شماره ۴۰ ، بهار ۱۳۷۵

  ۶- جهاد کشاورزی طرقبه

 ۷- حاتمی نژاد، حسین ، رسوب داراب خانی، تحلیلی بر نظریه مکان مرکزی کریستالر،

 فصلنامه سپهر، فصلنامه مهندسی نقشه برداری، دورسنجی و علوم جغرافیایی ، سال پانزدهم، شماره ۶۰، زمستان ۱۳۸۵

    ۸- رهنمائی، محمد تقی، توانهای محیطی ایران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، وزارت مسکن و شهرسازی، ۱۳۷۰

 ۹- سازمان مدیریت و برنامه ریزی؛ طرح بررسی نظام خدمات رسانی روستایی استان خراسان

 ۱۰- شکوهی، حسین، فلسفه جغرافیا، انتشارات گیتا شناسی،۱۳۶۴

 ۱۱- شکوهی، حسین، دیدگاه های نو در جغرافیای شهری،جلد اول،،انتشارات سمت،چاپ نهم ، ۱۳۸۵

۱۲- طرح ساماندهی روستاهای پراکنده – بنیاد مسکن انقلاب اسلامی،مشاوران طرح: دکتر مهدی طالب ، دکتر عباس سعیدی، دکتر گتمیریو دکتر جواد صفی نژاد، چلد اول، دفتر مطالعات و برنامه ریزی ، آذر ماه ۱۳۷۳

۱۳- فرهنگ آبادیها و شناسنامه آبادیهای خراسان، سال ۷۵

مقدمه:

 نخستین گام در فرآیند طراحی برنامه مراکز روستایی، همان تعیین مرکزیت فعلی سکونتگاههاست. مرکزیت باید با خدمات واقعی سروکار داشته باشد، نه با ساختمانها، دفاتر بسته یا غیر قابل دسترس یا با تسهیلاتی که کارکرد ضعیف دارند.

بر این اساس هر مرکز روستایی یک حیطه و محدوده ای را زیر نفوذ خود دارد که باید به آن حدود خدمات رسانی نماید.

به این ترتیب در یک منطقه باید سیستمی از “مراکز خدمات مرکزی” در مقیاسها و اندازه های مختلف، بر اساس بعد و کشش عرضه خدماتی و نوع فعالیتهای مستقر در آنها وجود داشته باشد. این مراکز خدماتی می توانند روستاهای مرکزی منطقه باشند.

 مکان مرکزی نسبت به حوزه محیط خود موقعیت تولیدی، توزیعی و یا عرضه خدمات مورد نیاز را دارا می باشد.

 موقعیت جغرافیایی دهستان طرقبه:

 نخستین سئوالی که ذهن هر جغرافیدان را بیش از هر چیز به خود معطوف می کند موقعیت و ویژگی جغرافیایی مکان مورد مطالعه است. موقعیت جغرافیایی، بیان یک پدیده طبیعی یا مصنوعی روی کره زمین است.( رهنمائی، ۱۳۷۰، ۳۲)

 دهستان طرقبه در غرب شهرستان مشهد و در ۹  ۵۹ تا ۳۴  ۵۹ طول شرقی و ۱۵  ۳۶ تا ۲۷  ۳۶ عرض شمالی واقع شده است. (شکوهی، ۱۳۶۴، ۲۴۴)

 دهستان طرقبه از شمال به دهستانهای توس و میان ولایت و از شرق به شهر مشهد، از جنوب به دهستانهای سرجام و پیوه ژن و از غرب به دهستان شاندیز و شهرستان نیشابور محدود می شود.

 مرکز این دهستان روستای حصار است که در ۲۴  ۵۹طول شرقی و ۱۸  ۳۶عرض شمالی واقع شده است. (سازمان مدیریت و برنامه ریزی: طرح بررسی نظام خدمات رسانی روستایی استان خراسان)

 حالت تراکمی آن متوسط و جمعیت نسبی آن ۶/۲۹ نفر در هر کیلومتر مربع می باشد.(بازوبندی، ۱۳۸۵، ۱۹)

نظریه‌ مکان‌ مرکزی‌:

با وجود نارساییهای‌ آشکار نظریه‌ فون تونن ، این نظریه چارچوبی‌ برای‌ سیاست‌ مکانی‌، بسیاری‌ از جغرافی‌ دانان‌ و اقتصاد دانان‌ را به‌ مطالعه‌ و روند سازماندهی‌ زیستگاه‌ انسان‌ و ساختار سلسله‌ مراتبی‌ آن‌ واداشت‌. در این میان یکی از  مهمترین‌ نظریه هایی‌ که تاثیر فزاینده ای در برنامه‌ ریزی‌ استقرارگاههای‌ روستایی‌ ایجاد نمود نظریه‌  مکان‌ مرکزی کریستالراست‌ . این نظریه در جهت پاسخ گویی به علت توزیع فضایی شهرها  و اندازه سلسله مراتب بین انها طرح ریزی شده است و مزکزیت یک مکان با افزایش و کاهش سرویس دهی آن مکان افزایش یا کاهش می یابد .

مکان مرکزی به مکانی گفته می شود که کالا و خدمات را در اختیار نواحی فراتر از حول و حوش خود قرار می دهد و از این نظر برای مناطق منعددی مرکزیت دارد ومنبع مایحتاج انها به حساب می آید .

این نظریه بر اساس موقع نسبی مکانهای مرکزی(شهر وروستا) نسبت به یکدیگر بنیاد شده است . در واقع موقع نسبی هر مکان مرکزی تحت تاثیر یک فضای رقابتی اقتصادی و اجتماعی موجود در بین مکانهای مرکزی ناحیه جغرافیایی قرار دارد.

عقاید کریستالر در مورد نظام سلسله مراتبی زیستگاه ، بیتشر به اصول تجاری و حمل ونقل متکی است .این زیستگاهها در سطح ملی به مکانهای مرکزی رده بالاتر ، رده پایین تر ، پاینترین رده و مکانهای مرکزی معین طبقه بندی کرد . آنگاه ، مرکزیت یک مکان ، اهمیت نسبی خود را در رده بندی سلسله مراتب منعکس می کند .

این مدل متکی بر اصل بازار یابی است . نتیجه کاربرد این اصل ، پدید آمدن روابط متقابل سلسله مراتبی بین مکانهای مرکزی است و این نواحی بازاری ، هم از نظر مکانی و از نظر جمعیت ، طیف وسیعی از نواحی بزرگ تا نواحی کوچکتر دارند  ، و توزیع کالا و خدمات را با حداقل هزینه حمل ونقل و با حد اقل تعداد مکانهای مرکزی به حداکثر می رسانند. برای نیل به این هدف حتی المقدرو باید تعداد زیادی از مکانهای مرکزی ، بر روی (شش) خط مستستقیم مستقر شوند .

کریستالر معتقد است که ضمناً مکانهای مرکزی می توانند نتیجه اصل جدایی مسائل اجتماعی – سیاسی باشند مراکز مهم اداری و مراکز تابعه آنها برای تسهیلات اداری ، که لزوماً دنباله رو منطق اقتصادی نیستند ، طراحی می شده اند . به همین نحوه شهرهای مرزی را که عمدتاً برای هدفهای دفاعی بنا شده اند می توان به گونه ای مستقر کرد که دارای حوزه های نفوذ چندان وسیعی نباشد (مهندسان مشاور DHV ، صص ۷۸و۸۳ )

نظریه مکان مرکزی از ابداعات والتر کریستالر ، جغرافیدان پرآوازه آلمانی است که برای اولین بار در کتاب او با عنوان «مکان های مرکزی در جنوب آلمان» چاپ ۱۹۳۳ ، طرح شده است . نقطه یا مکان مرکزی به مکانی گفته می شود که کالا و خدمات را در اختیار نواحی حول و حوش خود قرار می دهد و از این نظر برای مناطق متعددی مرکزیت دارد و منبع مایحتاج آنها به حساب می آید . در واقع این نظریه در جهت پاسخگویی به علت توزیع فضایی شهرها و نظام سلسله مراتب بین آنها طرح ریزی شده است و مرکزیت یک مکان با افزایش و کاهش سرویس دهی به آن مکان افزایش و کاهش می یابد .   (حاتمی نژاد،۱۳۸۵، ۶۵)

اساس نطریه کریستالر بر وجود نظم در تعداد ، اندازه ، فاصله و آرایش فضایی مکانهای مرکزی با توجه به کارکردها و سلسله مراتب سکونتگاهیشان استوار است . نطریه مکان مرکزی در سال ۱۹۳۳ در جنوب آلمان وضع گردید و متکی به فرضیاتی به شرح زیر است :

–  تجانس و همگنی در فضایی جغرافیایی و یکسانی هزینه حمل ونقل درتمامی جهات و وجود آرایش فضایی منطم در نحوه استقرار مکانهای مرکزی در خصوص تعیین حوزه نفوذ و شعاع عملکرد آنها . .

–   توزیع جمعیت روستایی بصورت یکنواخت بوده در استفاده از مکانهای مرکزی از نظر مصرف و برتری یکسان  الگوی رفتاری مشابه داند .

–   در نظر گرفتن آستانه جمعیتی :که‌ حداقل‌ جمعیت‌ لازم‌ برای‌ یک‌ کالا یا خدمات‌ است‌، بطوریکه‌ سودآوری‌ قابل‌ توجهی‌ نیز داشته‌ باشد. یعنی هر فعالیتی برای بر برپایی به حداقل جمعیتی نیازمند است و مکانهای مرکزی بزرگتر از تنوع کارکردی برخودارند و آستانه جمعیت بیشتری نیز دارند . این عامل نوع ، کیفیت و قیمت کالا و خدمات قابل عرضه در یک مکان مرکزی را تعیین می کند .

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .