عنوان :

مقاله قومیت ها

تعداد صفحات : ۱۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله به بررسی اهمیت موضوع قومیت در ایران و جهان، چگونگی روند رشد احساسات قومی، چگونگی شکل گیری قومیت، چگونگی شکل گیری قومیت  سیاسی و بسیج قومی چهار نظریه وجود دارد، قومیت از دیدگاه پژوهشگران، شکاف های قومی در ایران، مهمترین عناصر هویت ملی و قومی و راهکار هایی برای ثبات امنیت را مورد بررسی قرار می دهد.

قومیت به گروهی با ویژگی های فرهنگی بنیادی چون زبان ، آداب و رسوم و میراث تاریخی متمایز از سایر گروه های اجتماعی اشاره دارد که دارای پیوستگی ها و هبستگی های نژادی  بوده و از منابع و منافع مشترک و تجربیات تاریخی تقریبا ً مشابهی برخوردار هستند ،

قومیت به عنوان وسیله ای برای هویت یابی در جوامع چند فرهنگی و چند نژادی و یا تلاش در جهت وحدتی روانشناسانه بر مبنای یک عنصر ذهنی یا واقعی مانند خون و تقدیر مشترک تعریف شده است .

به هر صورت اگر ما تعریف قومیت را بپذیریم و یا جامعه خود را جامعه ای چند قومی بنامیم ، واقعیت این است که در درون کشور ما اقوام مختلفی زندگی می کنند بخصوص که بخشی از آنها در حاشیه مرز ها مستقر هستند که در تثبیت امنیت در مرز ها نقش بسزایی دارند .

در جغرافیای فعلی ایران باید به مسئله قومیت ها به عنوان واقعیتی انکارناپذیر و حائز اهمیت توجه نمود ، بحران های مختلف بین قومیت ها در تاریخ معاصر نشانگر این امر است که ثبات و امنیت کشور در گرو چاره اندیشی اساسی برای این حوزه است .

در تاریخ معاصر متاسفانه هرگاه حکومت مرکزی دچار ضعف و ناتوانی گشته ، مسائل قومیت ها به شکل های مختلف و در بعضی موارد به صورت خشونت آمیز بروز کرده و حکومت متمرکز نیز فقط توانسته با اعمال قدرت فائق از ظهور گرایشات قومی جلوگیری نموده و این گرایشات را به نیمه پنهان پس براند اما در هر زمان امکان بروز آنها به اشکال مختلف و شاید بحرانی ، منتفی نگردیده است .

گاهی تعارضات اجتماعی در خارج ازچارچوب نظام سیاسی صورت می پذیرد و اصل نظام سیاسی را هدف می گیرند در این شرایط ، گروه های اجتماعی تمایلی به گفتگو با نظام سیاسی ندارند و می کوشند با تغییرات نظام و با توسل به خشونت خود را بر نظام جامعه تحمیل کنند و اساسا ً اصل گفتگو مورد انکار است .

تحقیقات نشان می دهد که شکاف های هویتی قومی می توانند زمینه بسیار مساعدی برای اینگونه تحرکات خشن فراهم آورد . نکته مهمی که باید مورد توجه قرار داد این است که وجود اقوام مختلف در یک کشور نمی تواند به هیچ روی به تنهایی دلیلی بر تحرکات مبتنی بر هویت جویی قومی و نژادی دانست .

در هر جامعه می توان سلسله ای از پیوند ها را در طبقاتی از تعلقات از نظر اهمیت قرار داد ، که باید پیوند با دولت در رأس هرم پیوند ها قرار گیرد ، تا زمانی که پیوند های مختلف قومی ، زبانی ، گروهی ، … در طول پیوند به دولت هستند مشکلی وجود ندارد و هیچ یک از پیوند ها نمی توانند عامل ایجاد شکاف در جامعه گردد ، اگرچه می توانند تنش های زود گذری را موجب گردند .

در بسیاری از کشور های اروپای غربی اگرچه اقلیت های قومی و نژادی موجودند ، ولی دولت ها کوشیده اند با اتخاذ تدابیر و سیاست های فراگیر پیوند با دولت را در طول پیوند ها قرار دهند و مانع از ایجاد احساس های قومی در جامعه شوند .

واژه های کلیدی: قومیت ، شکل گیری قومیت، نظریه پردازان سنتی، نظریه پردازان جدید، نظریه پردازان مرحله گذار، نظریه پردازان فرانوگرایی، شکاف های قومی ، عناصر هویت ملی و قومی و ثبات امنیت

فهرست مطالب

مقدمه    ۴
بررسی انواع خشونت در بین اقوام مختلف    ۵
اهمیت موضوع قومیت در ایران و جهان    ۶
چگونگی روند رشد احساسات قومی    ۶
چگونگی شکل گیری قومیت    ۷
درباره چگونگی شکل گیری قومیت  سیاسی و بسیج قومی چهار نظریه زیر وجود دارد :    ۷
قومیت از دیدگاه پژوهشگران    ۷
قومیت ها در ایران از دیدگاه نظریه پردازان سنتی    ۸
مرحله جدید    ۹
قومیت ها در ایران از دیدگاه نظریه پردازان جدید    ۹
مرحله گذار    ۱۰
قومیت ها در ایران از دیدگاه نظریه پردازان مرحله گذار    ۱۰
مرحله فرانوگرایی    ۱۰
قومیت ها در ایران از دیدگاه نظریه پردازان فرانوگرایی    ۱۱
شکاف های قومی در ایران    ۱۱
مهمترین عناصر هویت ملی و قومی    ۱۲
راهکار هایی برای ثبات امنیت    ۱۲
آخر سخن    ۱۷
منابع     ۱۸

منابع :

  ۱ – احمدی ، حمید ، قوم شناسی سیاسی ایران ، سخنرانی در دانشگاه تهران ، خبرگزاری میراث فرهنگی ، ۵/۳/۸۳

۲ – اسمیت ، آنتونی ، منابع قومی ناسیونالیسم ، واحد ترجمه ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۳ – آشوری ، داریوش ، تعریف ها و مفهوم فرهنگ ، تهران ، مرکز اسناد فرهنگی آسیا ، ۱۳۵۷

۳ –  ایوبی ، حجت ا… ، شکاف قومی و خشونت در پیکار های سیاسی ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۵ – باوند ، هرمیداس ، سیاست قومی در نظام بین الملل ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۶ – بیات ، کاوه ، تحول دیدگاه تاریخی ایرانیان نسبت به مسایل قومی ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۷ – بهرامی ، روح ا… ، سیاست قومی پهلوی اول در قبال قوم لر ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۸ – پاشنده کریم ، تاملی بر مسائل قومی ایران ، مقاله ،   فرودین ۸۴

۹ – رمضان زاده ، عبد ا… ، روند بحران قومی در نظام بین الملل ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۱۰ – سید امامی ، کاووس ، یکپارچگی ملی و رشد هویت های قومی ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۱۱ – فکوهی ، ناصر ، قوم شناسی ، روزنامه شرق ، ۳۰ فروردین ۱۳۸۳

۱۲ – قیصری ، نور ا… ، قومیت عرب و هویت ملی در ج.ا.ایران ، فصلنامه مطالعات راهبردی ، بهار ۱۳۷۷

۱۳ – کبودوند ، محمد صدیق ، هفته نامه پیام مردم

مقدمه

شکل گیری پدیده مسایل قومی و اقلیت ها موضوعی است که با فروپاشی تعدادی از قدرت های بزرگ جهانی در پایان جنگ بین المللی اول شکل مشخص و گسترده ای یافته است ، حدود پنج هزار قومیت در دنیا شناسایی شده که در چارچوب بیش از دویست دولت جمع شده اند . ظهور جوامع چند قومیتی ۱  پدیده تاریخی جهان معاصر و زاییده حوادث جهانی متعدد است ، عمده ترین عوامل مهاجرت های گسترده طی قرن نوزدهم و بیستم و تأسیس دولت های تازه در جهان سوم بدنبال زوال نظام استعماری اروپایی متعاقب جنگ جهانی دوم است . امروزه جوامع اندکی وجود دارند که ( حداقل تا حدودی ) چند قومیتی نباشند . اضمحلال امپراتوری روسیه ، اتریش و عثمانی در پایان جنگ جهانی اول باعث شکل گیری انبوهی از خواسته های قومی و ملی در بخش های برجای مانده از این امپراتوری ها برای کسب نوعی موجودیت مستقل و کشوری و پدید آمدن مسایلی بود که هنوز هم تا حل و فصل نهایی آنها ، راه دشواری در پیش است  .  نفوذ تجدد ۲ نیز در تمامی مناطق جهان نتوانسته است موضوع قومیت را به عنوان منبع ایجاد منازعات سیاسی ” از اعتبار ساقط سازد .”

جامعه ایران از لحاظ دسته بندی تشکل های قومی ، در زمره کشور های کثیرالمله یا کثیرالمله قومی که دارای بدنه تاریخی – فرهنگی مشترکی هستند ولی در عین حال از خرده فرهنگ ها ۳  و نوعی گویش های فرهنگی برخوردارند ، قرار دارد . ارتباط خرده فرهنگ ها از دو سو است :

الف – از یک طرف به موجب ارثیه ای که از زمان هخامنشیان تا به امروز در کالبد و پیکره جوامع ایرانی رسوخ داشته ، همانا سازگاری و تساهل و بردباری و همزیستی مسالمت آمیز نژادی – زبانی در کشور وجود دارد . بدین معنی که برای افراد متعلق به خرده فرهنگ ها هیچگونه مانع بازدارنده اساسی برای مشارکت در اداره عمومی – البته به معنای متداول خود – و یا میل به مقامات و مناسب مختلف وجود ندارد . به خصوص در هزار ساله گذشته به ویژه از زمان سلجوقیان به بعد بسیاری از سلسله ها و شخصیت های دیوانی و سیاسی و غیره متصف و متعلق به همین خرده فرهنگ ها بوده اند .

ب – از سوی دیگر در این رابطه از لحاظ مذهب ، جامعه ما با نوعی نارسایی و نابردباری روبروست .

تاریخ ایران در صد ساله اخیر حاکی از آن است که در شرایط بحران سیاسی و اقتصادی که قدرت سیاسی به شدت در بحران بسر می برد ، شاهد حرکت های قومی فراوانی هستیم که غالبا ً در دورانی اتفاق افتاده اند که دولت مرکزی به دلیل هجوم بیگانگان ، اشغال کشور و امثال آن دچار بحران بوده و در عمل حکومت چندان حضوری در جامعه نداشته است .

بررسی انواع خشونت در بین اقوام مختلف

برخی از محققان خارجی تشکیل دولت ملی را به تاسیس حکومت صفویان در ایران نسبت می دهند اما به مفهوم مدرن کلمه ، دولت ملی با پیروزی انقلاب مشروطه در ایران شکل می گیرد . علت هم این است که تا این زمان کشور ایران بر اساس پیوند های ایلی – قبیله ای اداره می شد ، اما با انقلاب مشروطیت در نظام اداره کشور عنصری جدیدی به نام ملت دخیل شد که دستاورد انقلاب مشروطیت بود . انقلاب مشروطیت و نهاد های تاسیسی آن به یک معنا شأن مردم ایران را از رعیت به ملت که صاحب حقوق سیاسی و اجتماعی و از جمله حق دخالت در تعیین سرنوشت است ارتقاء داد .

ماهیت سنتی قدرت در دوران قبل از مشروطیت باعث شده بود که حکومت های مرکزی همواره ساز و کار خاصی را در کنش خویش نسبت به حکومت های محلی و مرکز گریز و گروه های قومی و ایلات و عشایر در پیش بگیرد این کنش ، واکنش متقابل خود را در پی داشت که در تاریخ ایران به روابط حکومت های محلی و مرکزی تعبیر شده و باعث تعاملاتی در روابط حکومت های محلی و مرکزی گشته و نیز باعث تعاملاتی در روابط حکومت های مرکزی و محلی و گروه های قومی با ساختار های معیشتی مبتنی بر مناسبات تولیدی خاص خود و ساختار سیاسی قومی و ایلی و عشیره ای شده بود.

ژان ژاک روسو می گوید : اعطای یک شخصیت ملی به یک واحد و جمعیت که از داشتن شخصیت ملی محروم است وظیفه ساده ای نیست بوجود آوردن و ابداع اقوام , مانند خلق امت ها به عوامل از قبل موجود و شرایط مناسب احتیاج دارد , در غیر این صورت ابداعات از پا گرفتن در میان جمعیت های ناشناخته , عاجز و ناتوان خواهند بود .

قومیت از واژگانی است که پس از انقلاب مشروطیت در ایران معانی نوینی پیدا کرده و با مفاهیم کهن آن متفاوت شده است ، قومیت به گروهی با ویژگی های فرهنگی بنیادی چون زبان ، آداب و رسوم و میراث تاریخی متمایز از سایر گروه های اجتماعی اشاره دارد که دارای پیوستگی ها و هبستگی های نژادی  بوده و از منابع و منافع مشترک و تجربیات تاریخی تقریبا ً مشابهی برخوردار هستند ، برخی مفهوم قومیت را مفهومی کهن  و برخی مدرن می دانند ، گروهی بر آنند که قومیت همواره وجود داشته و باید آن را پدیده ای فراتر از نظام خویشاوندی و انسجام دهنده به یک گروه انسانی دانست که با تکیه بر گروه بزرگی از نماد ها ، باور ها و ذهنیت ها در طول زمانی بسیار طولانی شکل گرفته است ، در حالی که گروه دیگر معتقدند که قومیت بیش از هر چیز حاصل مدرنیته بوده و باید آن را واکنشی در برابر پدید آمدن دولت های ملی دانست که به ویژه در کشور های در حال توسعه عموما ً بر محور یکی از اقوام موجود در پهنه سرزمینی خود به وجود آمده اند و این امر سبب شده است که اقوام دیگر این پهنه به صورتی واکنشی نسبت به هویت قومی خود آگاهی یافته و حرکات قوم گرا و حتی جدایی طلب را آغاز کنند . گاه نیز موضوع در قالب واکنشی نسبت به دخالت های استعماری و حتی به صورت دخالتی استعماری برای تضعیف دولت های کوچک جهان سومی مطرح شده است .

آنتونی اسمیت در مقاله ” منابع قومی ناسیونالیسم ” ویژگی های زیر را در مورد قومیت برشمرده است :

الف – نام ها و اسامی نه تنها برای هویت خود یا دیگری ، بلکه به عنوان علامات نشان دهنده شخصیت جمعی ، حائز اهمیت هستند . ب – داشتن عقیده و افسانه نیاکان و اجداد مشترک ، اجتماع دارای خاطرات تاریخی باشد . ج – داشتن فرهنگ مشترک ، اجزاء فرهنگ شامل لباس ، غذا ، موسیقی ، حرفه ها ، معماری ، مقررات ، آداب و رسوم و نهاد ها می شود .  د – پیوند با یک سرزمین مشخص و معین  ه – هبستگی و وحدت منافع

ویکتور کوزولف یکی از قوم شناسان می گوید : قوم ، سازمان اجتماعی تشکیل یافته ای است که در پهنه سرزمین معین قرار دارد و شامل مردمانی است که در طول تاریخ با هم پیوند اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، خویشاوندی و … برقرار کرده اند و دارای زبان و ویژگی های فرهنگی ( که شامل دین و دینداری نیز می شود ) هستند ، پیوند های خویشی ، ارزش های اجتماعی و سنت های مشترک دارند .

قوم گرایی در فرهنگ غربی نیز وجود دارد و ویژه کشور ما ایران نیست ، ممکن است در کشوری ملیت واحد ، ملیت ها یا قومیت ها ی مختلف موجود باشد ، اما قومیت قدیمیترین شکل یا سازمان اجتماعی – سیاسی انسانی دارای زبان ، تبار ، فرهنگ ، تاریخ و سرزمین مشترک است که ممکن است دولت مستقل و ملیت واحدی را ایجاد نماید ، شاخصه های قومیت زبان و فرهنگ است چرا که ممکن است در طول تاریخ سرزمین تغییر کند .به مجموعه از این اقوام که در درون مرز های یک کشور معین می زیند و تابعیت مشترک دولت آن را دارند ملت گفته می شود ، در هر جامعه و کشوری وجوه مشترک موجود ، ارکان و اساس ملیت قرار می گیرد ، مثلا ً در آلمان قومیت ، در سویس وطن یا سرزمین و در آمریکا تابعیت رکن اصلی ملت و ملیت را تشکیل می دهد .

در قانون اساسی مشروطه صحبت از مسایلی به میان آمد که طرح آنها می توانست در دراز مدت احساس تبعیض را در برخی از اقوام ایرانی بوجود آورد . جنبش مشروطه که به سرازیری افتاد ناگهان استبداد رضا خانی سر بر آورد ، وضعیت این دوران را با ظهور دولت مطلقه در ایران برابر دانسته اند ، در این دوره مسئله قومیت ها به صورت حاد در سیاست عمومی کشور مطرح شد . رضا خان اقدام به سرکوب خوانین ، روسای قبایل و کانون های قدرت محلی که تا این زمان به خاطر ماهیت اداره ملوک الطوایفی کشور و ضعف دولت مرکزی قدرتمند بودند ، کرد. تحرکات قومی چنان افزایش یافت که حکومت حتی به کوچ اجباری برخی اقوام نیز دست زد   .

در دوران اشغال متفقین در جنگ جهانی دوم مسائل قومی دوباره به شکل حاد در کشور مطرح شد ، قضایای آذربایجان و کردستان در زمره بزرگترین مسایل قومی در این مقطع تاریخ کشورمان است .

در این دوران قدرت های استعماری وقتی بر سرزمینی تسلط می یافتند توافقاتی بین خودشان در مورد حدود و مرز ها و نحوه ملاحظات اجتماعی انجام می دادند ، استعمار در این حالت محور اصلی نگهدارنده روابط بین اجزاء ساخت اجتماعی ( اقوام و نهاد های اجتماعی ) بود . آزادی از یوغ استعمار سبب پیدایش ملی گرایی خرد در این جوامع بود ، زیرا اقوام احساس می کردند که مورد ستم واقع شده اند و سپس هویت و آمال خود را در طلب آزادی بیشتر ابراز می داشتند ، به همین ترتیب واکنش دولت نیز می توانست از شکل سازش و مذاکره تا سرکوبی را در برگیرد .

در دوران پهلوی دوم روی هم رفته مسئله قومی حادی در کشور وجود نداشت ، اما با پیروزی انقلاب اسلامی مسئله قومیت ها ، دوباره در سیاست عمومی کشور چهره نمود ، بخشی از مسئله ناشی از سابقه تاریخی و محرومیت هایی بود که بر این اقوام لااقل از جهت مسایل اقتصادی تحمل شده بود و بخشی دیگر ناشی از تحولات انقلابی آن زمان بود در هر صورت این مسایل به دستاویزی برای شکل دهی به هویت قومی و دست زدن به آشوب هایی تبدیل شد که در اوایل انقلاب در میان قومیت ها دیده می شود .

اهمیت موضوع قومیت در ایران و جهان

مشکل قومیت گرایی در کشور های در حال توسعه و تازه استقلال یافته وسعت و شدت بیشتری داشته و می توان گفت که پدیده قومیت گرایی پدیده ای اساسا ً داخلی در عین حال متاثر از محیط پیرامونی سیستم سیاسی است دوم این که پدیده ای جهانی است که در کشور های چند قومیتی در حال توسعه و توسعه نیافته از موضوعیت و حساسیت بیشتر برخوردار است .

اهمیت بسیار زیاد مسئله قومیت ها در جمهوری اسلامی ایران هم اکنون نقش قابل توجهی را در توسعه و امنیت شهر ها و کشور ایفاء می کند این موضوع مسئله تازه ای نبوده و در بعد داخلی و بین المللی بسیار به آن پرداخته شده که به تعدادی از آنها اشاره می گردد .

در قانون اساسی ج.ا. ایران با درج تعابیری چون ۴  : سپردن سرنوشت مردم به دست خودشان ، استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات ، موفقیت در گرو مشارکت فعال و گسترده تمامی عناصر اجتماع در روند تحول جامعه است ، رنگ و نژاد سبب امتیاز نخواهد بود ، دولت موظف به تهیه امکانات برای مشارکت عامه در روند تحول جامعه است ، دولت موظف به تهیه امکانات برای مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی خویش است ، امور کشور به اتکای آرای عمومی اداره می شود ، شورا ها ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشورند ، به چشم می خورد .

بدلیل اهمیت موضوع قومیت از دیدگاه جهانیان اعضاء سازمان ملل در منشور این سازمان وبیانیه های خویش تاکید ویژه ای بر حمایت از حقوق اقلیت های ملی ،قومی ، مذهبی ، زبانی داشته اند .

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .