عنوان :

مقاله مکانیت در فضای باز  (طراحی محیط با تأکید بر مکانیت)

تعداد صفحات :۱۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

معماری ، فرآیند آگاهانه سازماندهی ، برنامه ریزی و ایجاد تغییراتی در محیط است و در عین فرآیند خلاق پاسخگویی به وضعیت در عین تمرکز بر معانی است. این فرآیند ، شامل سازماندهی فیزیکی محیط ، منظر ، فضاها و طراحی مکان هاست. محیط و منظر ها بیان لحظه ای هزاران عامل بوم شناختی ، فن شناختی ، فرهنگی و حسی هستند که با گذشت زمان ، در پاسخگویی به طیف وسیعی از عوامل گوناگون تکامل پیدا  می کند.

“مکان به مفهوم واقعی کلمه … فضایی است که ویژگی های مشخصی دارد”

مکانیت یعنی ویژگی هایی که موجب می شوند یک موقعیت مکانی خاص اثری را بر ذهن بگذارد ، تصویری که بعد از آنکه چشم به سوی وضعیت دیگری چرخید ، هنوز در ذهن باقی مانده باشد و بی مکانی وقتی بوجود می آید که موقعیتی نتواند تاثیر با دوامی در ذهن ایجاد کند. مکان ترکیبی از جایگاه ، زمینه ، تجارب پیشین و حالت ذهنی و احساسی است. هر محلی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و نقش معمار خلاق و مسؤل شناسایی و استفاده از این عناصر محلی در پروسه طراحی است.

طراحی محیط و منظری که دارای ویژگی مکانیت باشد ، به معنی ایجاد انبار گیج کننده ای از عناصر ناموزون و با ساختاری غیر قابل درک نیست بلکه هدف از آن ایجاد خوانایی و هماهنگی و در پی آن ایجاد حس مکان می باشد. عناصر اصلی تشکیل دهنده منظر ( مثل زمین، آب و خاک ) به تنهایی قادر به ایجاد حس قوی مکان نیستند ، بلکه عوامل دیگری در ایجاد و تقویت این حس موثرند که باعث ایجاد تصاویر زنده و تغییرات عمده احساسی در طول زمان بر روی مخاطب می شوند.

واژه های کلیدی: فضا، حرکت، مکان، حس مکان، طراحی محیط

فهرست مطالب

پیشگفتار   ۱
فضا ، حرکت ، حادثه   ۲
مکان ، حس مکان ، روح مکان   ۳
عناصر اصلی تشکیل منظر   ۵
متغییرهای موثر در ایجاد حس مکان   ۸
نتیجه گیری   ۱۴
منابع  و مآخذ فارسی:   ۱۵
منابع و مآخذ انگلیسی :   ۱۵

منابع  و مآخذ فارسی:

آنتونیادس ، آنتونی ، بوطیقای معماری ، ترجمه احمدرضا آی ، ۱۳۸۳ ، انتشارات سروش

الکساندر ، کریستوفر ، معماری و راز جاودانگی ، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی ، ۱۳۸۱ ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی

بل ، سایمون ، منظر ، الگو ، ادراک و فرآیند ، ترجمه دکتر بهناز امین زاده ، ۱۳۸۲ ، انتشارات دانشگاه تهران

ترنر ، تام ، شهر همچون چشم انداز ، ترجمه دکتر فرشاد نوریان ، ۱۳۷۶ ، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری

جنکز ، چارلز ، معماری پرش کیهانی ، ترجمه وحید قبادیان ، ۱۳۸۷ ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز

چینگ ، فرانسیس ، معماری: فرم، فضا و نظم ، ترجمه زهره قراگوزلو ، ۱۳۸۰ ، انتشارات دانشگاه تهران

ماتلاک ، جان ، آشنایی با طراحی محیط و منظر ، ترجمه معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک ها و فضای سبز تهران ، ۱۳۷۹ ، انتشارات سازمان پارک ها و فضای سبز تهران

منابع و مآخذ انگلیسی :

Norberg – Schulz , Chiristian , Genius loci: Towards a Phenomenology of architecture , 1980 , Rizzoli Publisher , New York

Tschumi , Bernard , Questions of space , 1995 , Target Litho , London

فضا ، حرکت ، حادثه

برنارد چومی عقیده دارد سه آیتمِ اساسیِ “فضا”، “حرکت” و “حادثه” شکل دهنده تمامی سازماندهی های معماری و در مقیاسی فراتر، شهرسازی هستند و “تدابیر” معمارانه می توانند با تغییر دادن هر یک از این سه آیتم، موقعیت های معمارانه منحصر به فردی بیافرینند. به سبب وجود همین سه آیتم، کالبدهای یکسان در قالب های زمانی و مکانیِ گوناگون، دارای کارکرد های مختلفی می گردند.[۱]

“حرکت” و “حادثه” دو آیتمِ کاملا وابسته و غیر مستقل هستند. این بدان معنی است که وجود این دو به حضور انسان ها در کالبد معماری وابسته است. در واقع چگونگی عکس العمل انسان در یک مکان، شکل های گوناگونی از حرکت، حادثه و فضا را به وجود می آورد. [۲]

در این جا مقصود از “حرکت“، حضور و فعالیت انسان در فضاهای معماری است. همچنین منظور از “حادثه” آن دسته از اتفاقاتی است که بر اثر “حرکت” و فعالیت های انسانی بروز می کنند. این حوادث ریشه در آداب و رسوم، فرهنگ ها، زبان ها، گرایشات سیاسی، اعتقادات مذهبی و بسیاری متغییرهای دیگر دارد. حوادث نیز در نحوه شکل گیریِ فضاها نقش عمده ای را بازی می کنند و عاملی اصلی در فرم بخشی به کیفیات فضایی هستند.

انسان با شروع حرکت در کالبد معماری، به کالبدِ خنثی و عملکردِ از پیش تعیین شده از سوی طراح، تجاوز می کند و گاها کاربر عملکرد فضا یا کالبد آن را مطابق نیاز خود تغییر می دهد. این مسئله، واقعیتی است که نمی تواند پنهان شود. بخصوص با قدم گذاردن به قرن بیست و یکم و آغاز قرنی بحرانی، به سبب بروز اتفاقات بسیار زیاد و متنوع، این مسئله نمودی بیش از پیش خواهد داشت.

با پذیرش این حقیقت که معماری همواره با این سه آیتم شکل می گیرد، می توان گفت که “فضا“های ایجاد شده توسط “حرکات” و “حوادثِ انسانی” به طور کلی در سه قالب اصلی جای می گیرند که عبارتند از: [۳]

فضای بی تفاوتی : حالتی است که حرکت انسان و بروز حادثه نمی تواند فضایی تاثیر گذار بر ذهن انسان بر جای گذارد. انسان و کالبد معماری به دلیل ایجاد فضایی بی تفاوت، تاثیری بر یکدیگر نمی گذارند. معمولا این کالبدها فاقد خاطرات انسانی هستند همانند انبار ها و …

فضای تنش : بدترین حالتِ رابطه بین انسان و کالبد معماری است. در این حالت تضادی شدید بین کارکردهای انسانی و کالبد معماری به وجود می آید. این حالت مشابه حالتی است که مقداری آب ۱۰۰ درجه در ظرفی یخ زده ریخته شود! مثل سلول انفرادی یا زندان.

فضای تعامل : رابطه ایجاد شده در این کیفیت فضایی، همانند معامله ای پا یا پای می باشد. در این حالت، حرکت و حادثه به نحوی شکل دهنده کالبد معماری هستند که تاثیراتی بر ذهن انسان گذارده شود، که این فضاها دارای ویژگی مکانیت هستند ، به عنوان مثال پارک ها.

فضا به هر فردی پیامهای جداگانه ای را منتقل می کند ؛ چراکه هریک از ما دنیا را به طریق خاصی می بیند و هر یک از ما مفهومی نسبتا متفاوت را به یک مکان خاص نسبت می دهیم ، اگرچه معمولا این مفاهیم بی ارتباط با یکدیگر نیستند.

مکان ، حس مکان ، روح مکان

“مکان به مفهوم واقعی کلمه … فضایی است که ویژگی های مشخصی دارد” [۴]

مکانیت یعنی ویژگی هایی که موجب می شوند یک موقعیت مکانی خاص اثری را بر ذهن بگذارد ، تصویری که بعد از آنکه چشم به سوی وضعیت دیگری چرخید ، هنوز در ذهن باقی مانده باشد و بی مکانی وقتی بوجود می آید که موقعیتی نتواند تاثیر با دوامی در ذهن ایجاد کند. مکان ترکیبی از جایگاه ، زمینه ، تجارب پیشین و حالت ذهنی و احساسی است. هر محلی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و نقش معمار خلاق و مسؤل شناسایی و استفاده از این عناصر محلی در پروسه طراحی است. نوربرگ شولتز عقیده دارد که معماری یعنی تجسم بخشیدن به روح مکان و معمار وظیفه دارد فضاهایی خلق کند که دارای معنی باشند … جایی که انسان بتواند در آن موقعیت و جهت خود را مشخص کرده ، با محیط اطرافش ارتباط برقرار کند. مکان با تجربیات گذشته ما بستگی پیدا کرده ، یا به آنها اشاره می کند و یا تلویحا آن را بیان می کند و در واقع ادراک ما از مکان ، واکنش ذهنی نسبت به الگوهایی است که با قرار گرفتن در آن مکان در ذهن ما بیدار می شود. [۵]

عواملی که روح مکان را بوجود می آورند عبارتند از ظواهر محیط طبیعی موجود ( فرم زمین و توپوگرافی ، پوشش گیاهی ، اقلیم ، آب ، خاک و … ) ظواهر تاریخی و واکنش های انسان در برابر محیط ( پل ها ، قلعه ها و بناهایی که بر فراز کوه ها یا در دل جنگل ها بنا شده اند و …)  ، عوامل فرهنگی و فعالیت های انسانی و همین طور عوامل روانشناختی و زیبایی شناخنی. کریستوفر الکساندر در کتاب معماری و راز جاودانگی این روح مکان را در یک رابطه متقابل بین شکل طبیعی ، شکل ساخته دست انسان و الگوهای حیات ساکنین مکان جستجو می کند و آن را حاصل تأثیر این عوامل بر هم می داند. [۶]

حس مکان تا حد زیادی بستگی به میزان پیوستگی سیستم های زیربنایی با سیستم های طبیعی و انسانی دارد. اگر عناصر واقع در یک فضا پیوستگی لازم را به یکدیگر نداشته باشند ، فضا ناهنجار به نظر می رسد ، از نظر بصری فاقد انسجام و آشفته جلوه می کند ، ایجاد احساس سر در گمی می کند و فاقد مکانیت خواهد بود. حس مکان هم وابسته به فضا است و هم تابع زمان ، یعنی با حرکت در طول زمان و تغییر در صحنه ، در حالات احساسی فرد هم تغییر بوجود می آید. مثل عبور از یک خیابان پرازدحام ، رسیدن به حیاط سرسبز خانه ، سپس عبور از یک راهرو طولانی و با ارتفاع کم و در نهایت رسیدن به یک نشیمن دلباز رو به دریا.

علاوه بر پیوستگی و انسجام، حس یک مکان باید با کاربری مورد نظر نیز مطابقت داشته باشد و یک فضا را می توان به صورت زمینه ای تعریف کرد که با هدف ترغیب یا حمایت از رفتارهای انسانی خاصی ترتیب داده شده است [۷]، مانند فضاهای مذهبی و آئینی ، فضاهای اداری ، فضاهای تجاری و … ؛ پس اگر این زمینه رفتاری در جهت کاربری مورد نظر قرار داشته باشد ، فضا مناسب و موفق است و اگر با زمینه فیزیکی و فرهنگی خود ارتباط ضعیفی داشته باشد به نظر نا مناسب ، اتفاقی و ناپایدار خواهد آمد.

عناصر اصلی تشکیل منظر

به طور اجمالی به مطالعه مفاهیم فضا و مکان و خصوصیات هریک پرداخته شد ، حال عوامل موثر بر ایجاد مکانیت در یک فضای باز بررسی می گردد ، از اینرو ابتدا به عناصر اصلی تشکیل دهنده منظر و سپس برخی متغییرهای مؤثر در شکل گیری یک مکان خواهیم پرداخت.گاهی الگوهای موجود در خود سایت می توانند قوی ترین تاثیرات را بر طرح نهایی بگذارند. با مهارت و قضاوت درست ، جنبه های غیر متجانس محیط را می توان حفظ کرد و بهبود بخشید[۸]. می توان گفت طراحی محیط حاصل گرد آمدن تاثیرات مختلف و غالبا متقابلی است که کل ترکیب یافته را می سازند و در نتیجه ، تجربه را پر معنی تر ، مفهوم را تشدید و فضا را زنده می کنند. یک بخش از این تاثیرات ، شامل محیط فیزیکی محیط و منظر می شوند که می توان آن ها را به عنوان عناصر اصلی تشکیل یک منظر به حساب آورد. این عوامل عبارتند از : زمین ، آب و گیاه.[۹]

زمین

[۱]Tschumi , Bernard , Questions of space , 1995 , Target Litho , London , P.24-51

[۲]Tschumi , Bernard , Questions of space , 1995 , Target Litho , London , P.62-67

[۳]Tschumi , Bernard , Questions of space , 1995 , Target Litho , London , P.73-82

[۴]Norberg – Schulz , Chiristian , Genius loci: Towards a Phenomenology of architecture , 1980 , Rizzoli Publisher , New York ,  P.45

[۵]Norberg – Schulz , Chiristian , Genius loci: Towards a Phenomenology of architecture , 1980 , Rizzoli Publisher , New York , P.30-72

[۶] الکساندر ، کریستوفر ، معماری و راز جاودانگی ، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی ، ۱۳۸۱ ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ، ص.۸۹ – ۱۰۴

[۷] Norberg – Schulz , Chiristian , Genius loci: Towards a Phenomenology of architecture , 1980 , Rizzoli Publisher , New York , P.30-72

[۸]  ترنر ، تام ، شهر همچون چشم انداز ، ترجمه دکتر فرشاد نوریان ، ۱۳۷۶ ، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری ، ص. ۲۱۳

[۹]  ماتلاک ، جان ، آشنایی با طراحی محیط و منظر ، ترجمه معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک هاو فضای سبز تهران ، ۱۳۷۹ ، انتشارات سازمان پارک هاو فضای سبز تهران ، ص. ۴۵۹

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .