عنوان :

مقاله نقش زنان در انقلاب مشروطه

تعداد صفحات : ۲۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

با مطالعه بخش کوتاهی از تاریخ معاصر ایران که گذشت، می توان دریافت واقعیت های تاریخی نشان می دهد که زنان ایرانی در حادثه آفرینی وقایع ایران معاصر، نقش داشته و این نقش، موءثر، وسیع، کارساز و مثبت بوده و اغلب توده زنان مسلمان به ایفای چنین نقشی پرداخته اند، زیرا، زنان درباری که اغلب به دسیسه چینی مشغول بوده و زنان روشنفکری که در بهترین وضعیت، مبلغ آرا و اندیشه های فمنیستی غربی و کمونیستی شرقی بوده اند، تعدادشان اندک و گستره فعالیت شان تنها به دولت، دربار، دانشگاه و مدارس ختم می شده است. فعالیت این دو دسته کمتر با مبانی ملی و مذهبی مردم ایران ارتباط داشته و علت واکنش سرد توده زنان مسلمان با فعالیت های آنان، همین مسئله بوده است، در واقع آنان که حادثه گریبایدوف، جنبش تنباکو و انقلاب مشروطه را آفریدند، به حمایت از دین پرداختند، خون و شهید دادند، توده زنان مسلمان بودند.در بررسی نقش و جایگاه زنان در مشروطه سه دیدگاه زیر مورد بررسی قرار می گیرد:

۱٫ دیدگاه سلطنتی: زنانی که به ایفای نقش سیاسی اجتماعی در تاریخ معاصر ایران پرداخته اند، تنها زنان درباری بوده اند که به دلیل برخورداری از آگاهی و دانش بیشتر و با اتکا به امکانات دولتی، در ایفای چنین نقشی کوشیده اند.

۲٫ دیدگاه روشنفکری: زنانی که با اروپا و روسیه آشنا شدند و از آن تأثیر پذیرفته، با توسل به فرهنگ تمدن ساز؟! آنان، بانی تحولات سیاسی اجتماعی موءثر شده اند.

۳٫ دیدگاه اسلامی: این دیدگاه نقش زنان دسته اول(دیدگاه سلطنتی) و دسته دوم(دیدگاه روشنفکری)را ناچیز و اغلب آنان را مغایر با فرهنگ ایران اسلامی می داند و بر این نکته تأکید دارد که توده زنان مسلمان، با امکانات مردمی و با تکیه بر دانش ملی و اسلامی، تحولات سیاسی اجتماعی قابل توجه و ارزشمندی را پدید آورده اند.

کلیدواژگان: زنان- انقلاب- مشروطه- مدرن

فهرست مطالب

چکیده    ۴
مقدمه    ۵
نقش زنان در انقلاب مشروطه    ۶
انقلاب مشروطیت ایران و حضور سیاسی اجتماعی زنان    ۱۲
حضور زنان در حوادث پس از مشروطه    ۱۹
جمع بندی    ۲۵
نتیجه گیری    ۲۶
منابع    ۲۸

منابع

۱- آدمیت، فریدون و ناطق، هما، افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران: آگاه، ۱۳۵۶٫

۱۰- پاولویچ، میخائیل، سه مقاله درباره مشروطه، ترجمه م. هوشیار، تهران: حبیبی، ۱۳۵۷٫

۱۱- خسروپناه، محمدحسین، هدف ها و مبارزه زن ایرانی، تهران:پیام امروز، ۱۳۸۱٫

۱۲- دلریش بشری، زنان در دوره قاجار، تهران: سوره، ۱۳۷۵٫

۱۳- دولت آبادی، یحیی، تاریخ معاصر یا حیات یحیی، ج ۲، تهران: عطار، ۱۳۶۱٫

۱۴- رکن زاده آدمیت، محمدحسین، فارس و جنگ بین الملل، ج ۲، تهران: اقبال، ۱۳۵۷٫

۱۵- سیرجانی، سعید، وقایع اتفاقیه، تهران: نوین، ۱۳۶۲٫

۱۶- شمیم، علی اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: علمی، ۱۳۷۰٫

۱۷- شوستر، مورگان، اختناق در ایران، ترجمه اسماعیل رائین، تهران: صفی علی شاه، ۱۳۶۸٫

۱۸- عافیت، محمد رضا، سردار ملی ستارخان، تبریز: اندیشه، ۱۳۵۲٫

۱۹- فراشبندی، علی مراد، گوشه ای از تاریخ انقلاب مسلحانه، تهران: رسا، ۱۳۶۲٫

۲- آفاری ، ژانت، انجمن های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۹٫

۲۰- کاساکوفسکی، کلنل، خاطرات کلنل کاساکوفسکی، ترجمه عباس قلی جلی، تهران: سیمرغ، ۱۳۵۳٫

۲۱- کربلایی، حسن، تاریخ الدخانیه یا تاریخ انحصار دخانیت، اراک: بی نا، بی تا.

۲۲- کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۱٫

۲۳- کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، ج ۲ ، تهران: نوین، ۱۳۶۲٫

۲۴- گرانت واتسن، رابرت ، تاریخ ایران دوره قاجاریه، ترجمه وحید مازندرانی، تهران: امیر کبیر، ۱۳۵۶٫

۲۵- مارکام، کلمنت، تاریخ ایران در دوره قاجار، ترجمه میرزارحیم فرزانه، تهران: فرهنگ ایران، ۱۳۶۴٫

۲۶- معاصر، حسن، تاریخ استقرار مشروطیت در ایران، تهران: ابن سینا، ۱۳۵۳٫

۲۷- ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج ۲، تهران: علمی، ۱۳۷۱٫

۲۸- ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، تبریز: احیاء، ۱۳۶۰٫

۲۹- نجمی، ناصر، طهران عهد ناصری، تهران: عطار، ۱۳۷۰٫

۳- اجتهادی، مصطفی، دائره المعارف زن ایرانی، ج ۱، تهران: مرکز امور مشارکت زنان، ۱۳۸۲٫

۳۰- نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، ج۲، تهران: بنیاد، ۱۳۶۴ .

۳۱- واحد، سینا، زن و حضور تاریخی، تهران: مرکز نشر مشرق، ۱۳۷۲٫

۳۲- هاشمی ، محمد، مذاکرات مجلس شورای ملی در دوره دوم، ج۳، تهران: امیر کبیر، ۱۳۶۵٫

۳۳- روزنامه حبل المتین، سال اول(۱۳۲۵)شماره ۲۱۴ و ۱۲۳٫

۳۳- مجله زنان، مهر ۱۳۸۰٫

۳۳- نشریه انجمن، سال سوم(۱۳۲۷)شماره ۴۱٫

مقدمه

مخالفت های ضددولتی زنان دوره قاجار را می توان به دوره پیش از مشروطه، انقلاب مشروطه و پس از آن تقسیم کرد. در دوره پس از مشروطه، زنان به انحصار تحت تأثیر علمای دینی و برای پاسداشت ارزش های مذهبی به میدان آمدند؛ از این رو اگر بتوان واکنش های سیاسی اجتماعی زنان در انقلاب مشروطه، به ویژه پس از آن را متأثر از افکار لیبرالیستی غرب و سوسیالیستی شرق دانست؛ ولی به هیچ روی نمی توان حضور سیاسی اجتماعی زنان در این دوره را به اندیشه های غیرملی و غیردینی نسبت داد. به هر روی، زنان در سال های پیش از مشروطه، حضوری چشم گیر و موءثر داشته اند که برجسته ترین آن، نقش آنان در حادثه گریبایدوف، به ویژه فداکاری شان در پیروزی جنبش تنباکو است.( آدمیت، فریدون و ناطق، هما، افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران: آگاه، ۱۳۵۶٫)

نقش زنان در انقلاب مشروطه

۱٫ بر پایه ماده سیزدهم عهدنامه ترکمانچای(۱۸۲۸/۱۲۰۷) همه کسانی که طی دو جنگ گذشته بین ایران و روس، از دو طرف به اسارت درآمده بودند، باید چهار ماه پس از انعقاد عهدنامه، به سرزمین های خود بازگردند. دولت روسیه گریبایدوف را برای بازگراندن اسرای روسی و اجرای دیگر مفاد قرارداد ترکمانچای به ایران فرستاد. گریبایدوف برای بازگردان اسرای زن، شیوه نادرستی را در پیش گرفت و فرمان داد، اسرای زن روسی را که به همسری و کنیزی مردان ایرانی درآمده اند بی اجازه شوهران و صاحبان شان نزد او ببرند تا خود از آنان بپرسد که آیا از روی رضا و رغبت در ایران می مانند یا اینکه می خواهند به وطن خود بازگردند.

از جمله این زنان، دو اسیر گرجی بودند که دین اسلام را پذیرفتند و به همسری و کنیزی آصف الدوله، دولتمرد قاجاری درآمدند مخالفت آصف الدوله سودی نبخشید و او تحت فشار شاه، به بردن آن دو به سفارت روس رضایت داد؛ اما کنیزان به گریبایدوف گفتند که مایل اند در تهران بمانند و به هیچ روی قصد بازگشت به گرجستان را ندارند. با این وصف، گریبایدوف تصمیم گرفت، همه این زنان را چند روزی در سفارت نگاه دارد، تا شاید بتواند آنان را تشویق کند که به کشورشان بازگردند. (شمیم، ۱۳۷۰ ، ۱۰۴٫ واتسن، ۱۳۵۶ ، ۲۵۳)

به درازا کشیدن اقامت زنان، بر خلاف میل شخصی آنان بود و شوهران شان را هم نگران می ساخت؛ از این رو آیت الله میرزا مسیح، مجتهد معروف تهران که درخواست هایش از دولت قاجاری و سفارت روس در تهران، برای رها کردن این زنان رد شده بود، فتوا داد که «تکلیف است بر هر مسلمان تا هم مذهبان خود را از دست کافران نجات دهد». مردان و زنان که غیرت دینی شان به جوش آمده بود، به سوی سفارت روس رفتند. قزاق های حافظ سفارت، به سوی آنان آتش گشودند و جوان چهارده ساله ای به شهادت رسید. پس از آن مردم به درون سفارت هجوم آوردند و هر کس که مانع آزادسازی زنان بود کشتند؛ حتی گریبایدوف را با خنجری از پای درآوردند. از این ماجرا، مالتسف منشی سفارت که پنهان شده بود، نجات یافت. رقم کشته های روسی را در این ماجرا بین ۳۵ تا ۸۰ نفر شمرده اند. (مارکام، ۱۳۶۴ ، ۶۶٫ نفسیی، ۱۳۴۴ ، ۱۹۳)

در حادثه گریبایدوف، چند نکته مهم و مرتبط به زنان وجود دارد:

– علت اساسی شکل گیری حادثه، زنانی بودند که اغلب بر خلاف میل شان به سفارت برده شدند.

– فتوایی که میرزا مسیح داد، تنها برای آزادسازی زنان محبوس در سفارت بود.

– بخشی از جمعیتی را که به سوی سفارت رفتند و سپس به آن حمله کردند را زنان تهرانی تشکیل می دادند.

– جمعیتی که به سفارت حمله برد، همه تلاش خود را برای آزادی زنان به کار گرفت و کار نخست شان آزادی آنان بود.

– زنان در این حرکت، به هیچ وجه دنبال خواسته های جنسیتی نیستند، بلکه در تلاش برای تحقیق آموزه های دینی اند.

۲٫ شاه از مخالفت آیت الله میرزا حسن آشتیانی با قرارداد توتون و تنباکو بر آشفت و سرانجام دستور داد، او را به عراق تبعید کنند. زنان مصمم شدند تا مانع تبعید مجتهدشان شوند؛ از این رو دسته دسته به سوی محله سنگلج حرکت و در دارالشرع اجتماع کردند. سپس به طرف بازار آمدند و هر مغازه ای را که گشوده دیدند بستند، آن گاه با فریاد و فغان، به ارگ سلطنتی روی آوردند. مردانی که قبل از زنان در سنگلج و دارالشرع گرد آمده بودند، به دنبال زنان راه افتادند. برخی مردان برای مراقبت از آنان، در اطراف زنان راه می رفتند. زنان در میدان ارگ داد و فریاد کردند؛ به گونه ای که شاه در وحشت افتاد. زنان همچنان فریاد می زدند: «ای خدا! می خواهند دین ما را ببرند، علمای ما را بیرون کنند، تا فردا عقد ما را فرنگیان ببندند، اموات ما را فرنگیان کفن کنند و دفن کنند، بر جنازه ما فرنگیان نماز بگذارند». نایب السلطنه کامران میرزا، با ملایمت به آنها می گفت: «همشیره ها، فرنگی را بیرون می کنیم، هیچ یک از علما را نمی گذاریم بیرون بروند، خاطرتان جمع باشد و…». اما پیش از آنکه سخن وی به پایان برسد، زنان او را با داد و فغان فراری دادند. (سیرجانی، ۱۳۶۲ ، ۳۸۷)

جمعیت زنان آگاهی یافتند که امام جمعه منصوب شاه، مشغول تهدید مردم است؛ از این رو، به مسجد شاه رفتند و او را از منبر به زیر کشیدند، سپس به میدان ارگ برگشتند، و شعارهای «واشریعتا و اسلاما، یا علی و یا حسین» آنان در تمام کوچه ها و بازارهای اطراف ارگ به گوش می رسید. شاه بار دیگر برای مردان و زنان به خروش آمده پیغام فرستاد و آنان را به آرامش دعوت کرد؛ ولی زنان فریاد می زدند: «ما شاه را نمی خواهیم». در این میان، وزیر دربار را که به زنان گفته بود، «چرا دیگر به خانه های تان نمی روید»، به باد کتک گرفتند، و همچنین به نایب السلطنه که بار دیگر به قصد متفرق کردن زنان آمده بود، حمله بردند، و او را به عقب نشینی و فرار به داخل عمارت سلطنتی وادار کردند. یکی از زیردستان نایب السلطنه که وضع را این گونه دید، به دسته ای از سربازان که به بی پدران معروف بودند، دستور تیراندازی داد، عده ای از مردان و زنان کشته شدند، پس از آن، مردم به دستور علما متفرق شدند و روز بعد بازگشتند، و این کار تا لغو قرار داد توتون و تنباکو ادامه یافت. (اعظام قدسی، ۱۳۴۲ ، ۴۴)

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .