عنوان :

مقاله نقش سد شیرین دره در توسعه کشاورزی

تعداد صفحات : ۲۰۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

پژوهش حاضر با عنوان نقش سد شیرین دره در توسعه کشاورزی دهستان اترک از بخش مانه شهرستان مانه و سملقان در استان خراسان شمالی می‌باشد. این دهستان در شمال شرقی دهستان واقع شده است و از شمال به بخش راز و جرگلان و دهستان شیرین سو، از مشرق به شهرستان بجنورد، از جنوب به دهستان حومه و شهر آشخانه و از غرب به بخش مرکزی شهرستان مانه و سملقان محدود است.

طبق آمار ۱۳۸۵ جمعیت این دهستان ۱۸۶۹۸ نفر بوده و مساحت آن ۵/۱۴۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و دارای ۴۴ آبادی می‌باشد.

اشتغال در روستاها به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه روستایی سبب جذب نیروهای کار در روستا گردیده و زمینه مهاجرت را کاهش می‌دهد. بخش کشاورزی دارای توانمندی‌هایی است که علاوه بر قدرت جذب تولیدات و ثمرات فعالیت سایر بخش‌ها، مناسب ترین و وسیع ترین زمینه‌های استقلال اقتصادی را فراهم می‌کندو منابع درآمد بیشتر مردم، از این طریق می‌باشد. رشد کشاورزی می‌تواند تأثیر مهمی در کاهش فقر داشته باشد. این مطلب به قدر کفایت به اثبات رسیده است. رشد کشاورزی از قیمت‌ها محصولات غذایی مصرفی غیر تجاری و نیمه تجاری می‌کاهد و می‌تواند رشد سریع اشتغال روستایی و اشتغال شخصی را در نواحی روستایی پدید آورد .تعیین مناطق مناسب و مناسب ترین مناطق کشت محصولات کشاورزی اساس تشخیص استعدادهای بالقوه کشاورزی برای تولیدات مختلف زراعی بوده و به برنامه ریزان امکان می‌دهد تا با شناخت دقیق فعالیت‌های اقلیمی هر منطقه و میزان مساعدت آن برای تولید محصولات مختلف برنامه‌های مورد نظر را متناسب با استعداهای بالقوه کشاورزی تدوین نموده و ضمن بهره بیشتر از عوامل و منابع موجود از مصرف نسنجیده اعتبارات اجتناب ورزند.

 بنابراین رساله حاضر به بررسی تأثیر سد در تأمین آب مورد نیاز کشاورزی منطقه مورد مطالعه پرداخته و نتایج بدست آمده حاکی از آن است که تأمین آب مورد نیاز کشاورزی منطقه بر رضایت مندی مردم از زندگی در روستا، افزایش درآمد روستاییان، افزایش سطح زیر کشت، تأثیر مثبت داشته و تا حدودی نیز از مهاجرت‌های بی رویه کاسته شده است، اما توسعه کشاورزی به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی اقتصاد جامعه روستایی باشد بلکه باید بخش‌های صنعت و خدمات نیز در روستاها توسعه یابد تا موجبات بهبود زندگی و رفاه اجتماعی روستاییان را فراهم آورده و از مهاجرت آنها به شهرها جلوگیری شود.

واژگان کلیدی: روستا، توسعه، کشاورزی، سد، برنامه ریزی توسعه روستایی

فهرست مطالب

چکیده    ۱
۱-فصل اول – کلیات تحقیق
مقدمه    ۲
۱-۱- بیان مسئله    ۲
۱-۲- پیشینه تحقیق    ۲
۱-۳- فرضیات تحقیق    ۴
۱-۴- اهمیت موضوع تحقیق    ۵
۱-۵- اهداف تحقیق    ۵
۱-۶- روش تخقیق    ۷
۱-۷- مشکلات    ۹
منابع    ۱۰
فصل دوم: مباحث نظری توسعه روستایی
مقدمه    ۱۴
۲-۱- تعاریف و مفاهیم روستا    ۱۴
۲-۲- مفاهیم و تعاریف توسعه    ۱۵
۲-۳- تفاوت رشد و توسعه    ۱۶
۲-۴- توسعه روستایی    ۱۷
۲-۵- اهداف توسعه روستایی    ۱۸
۲-۶- برنامه ریزی توسعه روستایی    ۱۹
۲-۷- کشاورزی و ضرورت توسعه آن    ۲۰
۲-۸- نظریه‌های توسعه روستایی    ۲۱
۲-۸-۱- نظریه صنعتی کردن روستاها    ۲۱
۲-۸-۲- ناحیه اگروپلیتین    ۲۲
۲-۸-۳- نظریه توسعه همه جانبه روستایی (مکتب رهووت)    ۲۲
۲-۹- موانع توسعه روستایی    ۲۳
منابع    ۲۴
فصل سوم: جغرافیای طبیعی
مفدمه    ۲۹
۳-۱- موقعیت و وسعت جغرافیایی مانه و سملقان    ۳۰
۳-۱-۱-موقعیت جغرفیایی، حدود و وسعت دهستان    ۳۲
۳-۲- توپوگرافی منطقه مورد مطالعه    ۳۴
۳-۳- زمین شناسی    ۳۶
۳-۴- ژئومورفولوژی دهستان    ۳۹
۳-۵- آب و هوای دهستان اترک    ۴۰
۳-۵-۱- درجه حرارت (دما)    ۴۰
۳-۵-۲- میانگین حداقل و حداکثر دما    ۴۱
۳-۵-۳- بارندگی    ۴۵
۳-۵-۴- توزیع فصلی بارش    ۴۷
۳-۵-۵- نم نسبی    ۴۹
۳-۵-۶- تبخیر و تعرق    ۵۰
۳-۵-۷- یخبندان    ۵۲
۳-۶- طبقه بندی اقلیمی منطقه مورد مطالعه    ۵۴
۳-۶-۱- روش دومارتن    ۵۴
۳-۶-۲- روش آمبرژه    ۵۶
۳-۶-۳-آمبروترمیک    ۵۸
۳-۶-۴- هایتروگراف    ۶۰
۳-۶- منابع آب    ۶۲
۳-۶-۱- منابع آب‌های سطحی    ۶۲
۳-۶-۲- منابع آب‌های زیرزمینی    ۶۳
۳-۷- خاک‌شناسی دهستان    ۶۴
۳-۸- پوشش گیاهی    ۶۶
منابع    ۶۹
فصل چهارم: ویژگی‌های جمعیتی دهستان اترک
مقدمه    ۷۴
۴-۱- تعداد و توزیع جمعیت    ۷۵
۴-۲- تراکم جمعیت    ۷۷
۴-۲-۱- تراکم نسبی    ۷۷
۴-۲-۲- تراکم بیولوژیک    ۷۸
۴-۳- ترکیب جمعیت    ۸۰
الف- ترکیب جنسی جمعیت    ۸۰
ب- ترکیب سنی جمعیت    ۸۲
۴-۴- سواد    ۸۸
۴-۵- فعالیت و اشتغال جمعیت    ۸۹
۴-۶- حرکات جمعیت    ۹۰
۴-۶-۱- ولادت    ۹۰
۴-۶-۲- مرگ و میر    ۹۱
۴-۶-۳- مهاجرت    ۹۴
۴-۷- بررسی تحولات جمعیتی    ۹۵
الف- نرخ رشد طبیعی    ۹۵
۴-۸- برآورد و آینده نگری جمعیت    ۹۶
منابع    ۹۷
فصل پنجم: ویژگی‌های اقتصادی دهستان اترک
مقدمه    ۱۰۰
۵-۱- کشاورزی    ۱۰۰
۵-۲- انواع مالکیت اراضی کشاورزی    ۱۰۱
۵-۲-۱- مالکیت خصوصی    ۱۰۲
۵-۲-۲- مالکیت دولتی    ۱۰۲
۵-۲-۳- مالکیت وقفی    ۱۰۲
۵-۳- منابع تأمین آب کشاورزی    ۱۰۲
۵-۳-۱- آب‌های سطحی    ۱۰۳
۵-۳-۲- چشمه‌ها    ۱۰۳
۵-۳-۳- چاه‌ها    ۱۰۳
۵-۴- روش‌های آبیاری    ۱۰۳
الف- آبیاری کرتی    ۱۰۴
ب- آبیاری نشتی    ۱۰۴
۵-۵- زراعت    ۱۰۴
۵-۵-۱- گندم    ۱۰۵
۵-۵-۲- جو    ۱۱۰
۵-۵-۳- برنج    ۱۱۴
۵-۵-۴- گیاهان صنعتی    ۱۱۵
۵-۵-۴-۱- پنبه    ۱۱۵
۵-۵-۴-۲- چغندر قند    ۱۱۷
۵-۵-۵- هندوانه    ۱۱۹
۵-۶- درآمد حاصل از زراعت    ۱۲۲
۵-۷- باغداری    ۱۲۴
۵-۸- دامداری و دامپروری در دهستان اترک    ۱۲۴
۵-۹- صنعت    ۱۲۹
۵-۱۰- خدمات    ۱۲۹
منابع    ۱۳۴
فصل ششم: امکانات خدماتی دهستان اترک
مقدمه    ۱۳۸
۶-۱- امکانات آموزشی    ۱۳۸
۶-۲- امکانات بهداشتی و درمانی    ۱۳۹
۶-۳- خدمات زیربنایی    ۱۴۱
۶-۳-۱- آب‌رسانی    ۱۴۱
۶-۳-۲- برق‌رسانی    ۱۴۱
۶-۳-۳- راه‌های ارتباطی    ۱۴۲
منابع    ۱۴۷
فصل هفتم: سد شیرین دره و نقش آن در توسعه کشاورزی دهستان اترک
مقدمه    ۱۵۰
۷-۱- تاریخچه سد شیرین دره    ۱۵۰
۷-۲- موقعیت جغرافیایی سد شیرین دره    ۱۵۰
۷-۳- سطح حوزه آبریز سد    ۱۵۱
۷-۴- مساحت منطقه    ۱۵۱
۷-۵- اهداف سد    ۱۵۱
۷-۶- مشخصات سد و سرریز    ۱۵۱
۷-۶-۱- مشخصات مخزن    ۱۵۲
۷-۶-۲- مشخصات سیستم انحراف    ۱۵۲
۷-۶-۳- احجام عمده عملیات اجرایی سد    ۱۵۲
۷-۶-۴- مشخصات آبگیرها    ۱۵۲
۷-۶-۵- هزینه اجرایی سد    ۱۵۳
۷-۷- نقش سد شیرین دره در توسعه کشاورزی منطقه مورد مطالعه    ۱۵۵
۷-۷-۱- تغییر در نوع محصولات زراعی قبل و بعد از احداث سد در روستاهای نمونه    ۱۵۵
۷-۷-۲- تغییر در سطح زیر کشت و میزان محصولات زراعی قبل و بعد از احداث سد در روستاهای نمونه    ۱۶۱
۷-۷-۳- تغییر در وضعیت اشتغال روستائیان قبل از احداث سد    ۱۶۲
۷-۷-۴- تغییر در میزان درآمد روستائیان قبل و بعد از احداث سد در روستاهای نمونه    ۱۶۸
۷-۷-۵- تغییر در میزان مهاجرت روستائیان قبل و بعد از احداث سد در روستاهای نمونه    ۱۷۰
۷-۷-۶- تأثیر احداث سد در میزان رضایتمندی روستائیان از زندگی در روستاهای نمونه    ۱۷۱
منابع    ۱۷۴
فصل هشتم: یافته‌های تحقیق، آزمون فرضیه‌ها و ارائه راهبردها
۸-۱- توصیف آماری یافته‌های پرسشنامه    ۱۷۶
۸-۲- آزمون فرضیه‌ها    ۱۸۹
۸-۲-۱- فرضیه اول    ۱۸۹
۸-۲-۲- فرضیه دوم    ۱۹۰
۸-۳- ارائه راهبردها    ۱۹۱
منابع و مأخذ    ۱۹۶

منابع و مأخذ:

۱- آدامز، ام. ای، ترویج کشاورزی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه: ایرج ملک محمدی، نشر آموزش کشاورزی، ۱۳۶۷٫

۲- آراسته جو، محمد، نقد و نگارش بر فرهنگ و اصطلاحات علمی و اجتماعی، انتشارات گسترده، ۱۳۷۹٫

۳- آریان پور، عباس و منوچهر، فرهنگ فشرده انگلیسی به فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر،  ۱۳۷۸٫

۴- آسایش حسین، اصول و روش‌های برنامه ریزی روستایی، پیام نور،۱۳۷۴٫

۵- آسایش حسین، نگاهی تحلیل گرانه به عمران روستایی در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره ۳۴، ۱۳۷۳٫

۶- آسایش، حسین، استعلاجی، علیرضا، اصول و روش‌های برنامه ریزی ناحیه‌ای (مدل‌ها، روش‌ها و فنون) دانشگاه آزاد شهر ری، ۱۳۷۹٫

۷- آسایش، حسین، اصول و روش‌های برنامه ریزی، پیام نور، ۱۳۸۱٫

۸- آسایش، حسین، اقتصاد روستایی، پیام نور، ۱۳۷۴٫

۹- آسایش، حسین، برنامه ریزی روستایی در ایران، پیام نور،۱۳۷۵٫

۱۰- آسایش، حسین، جایگاه مطالعات روستایی در برنامه ریزی توسعه روستایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره ۳۰، ۱۳۷۲

۱۱-       آسایش، حسین، جغرافیای اقتصاد ایران(۲) صنعت- حمل و نقل- انرژی، پیام نور، ۱۳۷۴٫

۱۲-       آسایش، حسین، کارگاه برنامه ریزی روستایی – پیام نور،۱۳۷۶٫

۱۳-       آیتی، سید باقر، روش تحقیق در جغرافیا، موسسه جغرافیایی و انتشاراتی ارشاد، ۱۳۷۳٫

۱۴-       آیتی، سید باقر، مبانی جغرافیا، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی ارشاد، ۱۳۶۹٫

۱۵-       ابراهیمی‌، محمد صادق، کلانتری، صادق، توسعه پایدار کشاورزی، ماهنامه جهاد شماره ۲۵۸، ۱۳۷۶٫

۱۶-       اتسلندر، پتر، روش‌های تجربی تحقیق اجتماعی، ترجمه بیژن کاظم زاده، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱٫

۱۷-       احمدی، اسماعیل، غلات، نشر دانشگاه اهواز، ۱۳۵۵٫

۱۸-       ارجمندی و مصلی نژاد، پرویز، اصول و روش‌های تحقیق، انتشارات زبان شناسان فهیم، ۱۳۸۲٫

۱۹-       از کیا، مصطفی، جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران – نشر اطلاعات، ۱۳۷۸٫

۲۰-       ازکیا، مصطفی، جامعه شناسی توسعه، ناشر: تهران انتشارات کیهان، ۱۳۸۴٫

۲۱-       ازکیا، مصطفی، جامعه شناسی، موسسه نشر کلمه، چاپ اول، ۱۳۶۷٫

۲۲-       ازکیا، مصطفی، مقدمه‌ای بر جامعه شناسی توسه روستایی، انتشارات اطلاعات، ۱۳۷۴٫

۲۳-       استین، ب و آ. گودار، آب و هواشناسی – انتشارات مرید، شهرکرد، چاپ اول ۱۳۷۱٫

۲۴-       اسدیان، خدیجه، زمین شناسی برای جغرافیا، چاپ مهر قم، ۱۳۸۲٫

۲۵-       اسلامی خواه، محمد، طرح‌هادی روستای محمد آباد، ۱۳۷۰٫

۲۶-       اسماعیل نیا، توسعه اشتغال در نواحی روستایی، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره ۴۸، ۱۳۸۲٫

۲۷-       اصغری مقدم، محمد رضا، مطالعات عوامل محیطی در برنامه ریزی روستایی چاپ اول ۱۳۸۴٫

۲۸-       اکبری نعمت الله، مباحثی از توسه در ایران – نشر هشت، ۱۳۷۸٫

۲۹-       امیر بیکی، رضا، گیاهان دارویی، انتشارات فکر روز، ۱۳۷۴٫

۳۰-       امین زاده، فرخ، جمعیت شناسی عمومی‌– انتشارات دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۶٫

۳۱-       اهلرس، دکارت، ایران، شهر – روستا – عشایر (مجموعه مقالات)، ترجمه: عباس سعیدی، نشر منشی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰٫

۳۲-       ایچز، کارل ک و استاژ جان، م، توسعه کشاورزی بین المللی، ترجمه: منوچهر فرهنگ، انتشار جهاد کشاورزی، ۱۳۸۰٫

فصل اول:کلیات تحقیق

 مقدمه:

روستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بسیار برخوردار است. عدم توجه به این فضاهای روستایی، بی توجهی به توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی؛ از نظر طبیعی و نیروی انسانی پرتوان این نواحی می‌باشد (مطیعی لنگرودی، ۱۳۸۲:۲۰).

در تاریخ گذشته سرزمین ما، روستا به عنوان سکونتگاه اولیه بشر اینگونه تعریف گشته است:« پهنه‌ای جغرافیایی که معیشت اکثر سکنه آن از طریق داد و ستد متقابل انسان با عوامل تجدید پذیر طبیعی حاصل می‌شود». (حسینی ابری، ۱۳۸۳:۲).

سابقه و قدمت روستا نشینی در ایران طی مطالعات و تحقیقات علمی‌و باستان شناسی بعمل آمده، عمر روستانشینی را به پنج هزار سال قبل از میلاد برآورد می‌نماید (هومن، ۱۳۷۳: ۵۶).

بررسی علمی‌روستا اگرچه به عنوان زمینه تحقیقاتی از دیرباز مورد توجه بوده است، تنها در دهه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است (سعیدی، ۱۳۸۴:۱)

بدون شک روستاهایی که عمده فعالیت‌هایشان بر امر کشاورزی متکی است، جایگاه خاصی را در اقتصاد کشور دارا می‌باشند (قره نژاد، ۱۳۶۹: ۵۴) برخی روستاها دارای کارگرد عمدتاً صنعتی، برخی کشاورزی و در مواردی سکونتگاهی و یا اداری می‌باشند. نیازهای هر یک از این روستاها متفاوت و شیوه اداره امور آنها نیز مختلف است. با این همه تولید محصولات کشاورزی اساسی ترین وجه از کارکردهای اقتصادی هر روستا و یا منطقه روستایی را تشکیل می‌دهد (طالب، ۱۳۷۴: ۱۰)

کشاورزی نخستین و قدیمی‌ترین فعالیت اقتصادی به شمار می‌رود و تاریخ شناخت آن طولانی تر از سایر رشته‌های اقتصادی است (صدرالاشراقی، ۱۳۶۵:۵۳).

بدین منظور در این رساله کوشش می‌گردد با شناخت کامل از وضعیت روستاهای دهستان اترک و ارائه راهبردها، گامی‌هرچند ناچیز به سوی توسعه روستایی با تأکید بر توسعه کشاورزی برداشته شود.

 ۱-۱-بیان مسئله:

مرحله اول هر تحقیق علمی‌، انتخاب، تحلیل و تبیین مسئله تحقیق با موضوع تحقیق است (حافظ نیا، ۱۳۷۷:۲) بیان مسئله باعث ایجاد هدف برای تحقیق می‌شود. در هر کار تحقیقی، مهم است که ما به دقت بدانیم محقق چه می‌خواهد بکند و چه کاری نمی‌خواهد انجام دهد. برای درک محقق از مسئله تحقیق، ضروری است که او دقیقاً معانی اصطلاح بکار برده شده در بیان مسئله و مسائل فرعی را بداند (بیرجندی و همکار، ۱۳۸۲:۲۷) از طرفی « اولین مرحله یک تحقیق علمی‌احساس وجود یک مشکل است. به این معنی که پژوهشگر در کار خویش با مانع و با مشکلی روبرو گردیده است که در حل آنها ابهام دارد (نادری و همکار، ۱۳۷۹: ۵۱)

طرح مسئله تحقیق چهارچوب نظری شخص محقق است که بر مبنای پرسش آغازی صورت دقیقتری پیدا می‌کند و پاسخ به آن شکل می‌گیرد (کیوی، ۱۳۷۸:۱۱۱)

عدم برنامه ریزی در نواحی روستایی و ضعف امکانات زیستی، سبب مهاجرت‌های شدید روستا – شهری گردید و هر ساله تعداد کثیری از جمعیت روستایی، بویژه جمعیت غیر ماهر و بدون امکانات تولیدی نواحی روستایی به سوی شهرها مهاجرت می‌نمایند (مطیعی لنگرودی، ۱۳۸۲: ۲۰).

اشتغال در روستاها به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه روستایی سبب جذب نیروهای کار در روستا گردیده و زمینه مهاجرت را کاهش می‌دهد (رهنما، ۱۳۷۵: ۲۰) بخش کشاورزی دارای توانمندی‌هایی است که علاوه بر قدرت جذب تولیدات و ثمرات فعالیت سایر بخش‌ها، مناسب ترین و وسیع ترین زمینه‌های استقلال اقتصادی را فراهم می‌کند (آسایش، ۱۳۷۲: ۶۷)

بنابراین در تحقیق حاضر اصلی ترین سوال عبارتست از: آیا احداث سر توانسته است به توسعه کشاورزی منطقه کمک نماید، به عبارت دیگر تأثیر سد بر شاخص اصلی توسعه یعنی کشاورزی و افزایش درآمد چگونه است ؟

۱-۲-ادبیات تحقیق:

در راه انجام هر تحقیق یکی از مهمترین مراحل، آگاهی نسبت به پیشینه تحقیق است
(تقدیسی زنجان، ۱۳۷۹:۷) پیشینه‌ی تحقیق یعنی آشنایی با منابعی که قبل از تحقیق مورد نظر، ارائه شده است که شامل کلیه کتابها، مقالات و نوشته‌هایی که به نوعی به موضوع مورد بحث پرداخته است. بررسی پیشینه تحقیق، پژوهشگر را با روش تحقیق که دیگران برای انجام دادن پژوهش مشابهی بکار گرفته‌اند آشنا می‌کند و فوراً نسبت به نقاط قوت و ضعف روش‌های بکار گرفته شده آشنا می‌کند (سرمد و همکار، ۱۳۸۲: ۶۸).

بررسی سوابق و ادبیات تحقیق یکی از مهمترین وظایف محقق است، کسب آگاهی درباره تحقیقات قبلی، بررسی ادبیات تحقیق خوانده می‌شود (حسن زاده، ۱۳۸۳: ۷۸) هر تحقیق متضمن شناخت تحقیقات پیشین است. هیچ تحقیق در بدون سابقه صورت نمی‌گیرد. بنابراین هر پژوهش در تداوم پژوهش‌های پیشین به انجام می‌رسد. پس باید در هر تحقیق، از تحقیقات پیشین در زمینه مورد نظر یاد کرد و سپس تحقیق خود را در تداوم منطقی آن جا داد. (ساروخانی، ۱۳۷۲:۱۴۶) همچنین پیدا کردن ادبیات مربوطه ممکن است محقق را به جستجو برای یافته فهرستی طولانی از منابع جدید وا دارد و میزان شناخت او را در مسیر تحقیق افزایش دهد تا دامنه‌ی اطلاعات خود را در مورد موضوع تحقیق گسترش داده و به نتایج منطقی تری دست یابد (اتسلندر، ۱۳۷۱:۲۵).

از نظر‌هارینگ بررسی ادبیات تحقیق از سه نظر حائز اهمیت است: ۱- مقدار کاری که قبلاً در زمینه موضوع انجام شده است ۲- شناخت زمینه‌های قوت و ضعف متون موجود ۳- روندهای مربوط به مسئله تحقیق آنطوری که در بررسی متون آشکار شده است (‌هارینگ، ۱۳۷۷:۴۵).

در ارتباط با موضوع تحقیق یعنی احداث سد و تأثیر آن بر اراضی پایاب سد مطالعاتی انجام شده است که از آن جمله: در آرشیو وزارت نیرو شرکت سهامی‌آب منطقه‌ای خراسان شمالی سوابق مطالعاتی زیادی درباره احداث سد و اثرات آن در محدوده مورد نظر وجود دارد و پایان نامه‌هایی نیز در رابطه با احداث سد و تأثیر آن بر توسعه روستایی به ویژه کشاورزی مورد مطالعه قرار گرفته از جمله پایان نامه‌ای با عنوان اثرات اجتماعی اقتصادی سد تبارک بر توسعه دهستان شیرین دره قوچان که توسط دانشجو سمیرا معتبر انجام گرفته است و پایان نامه‌های دیگری در ارتباط با بررسی مسائل اجتماعی و اقتصادی حوضه آبخیز سد شهید یعقوبی توسط دانشجو محسن قنبرزاده و نقش رود خانه هیرمند در اقتصاد روستایی سیستان توسط دانشجو ناهید شرفی به نگارش در آمده است، از دیگر پایان نامه‌هایی که در این رابطه انجام گرفته، نقش مدیریت منابع آب در توسعه روستایی دهستان بیوه ژن دانشجو توسط‌هادی رضایی تهیه شده است که منابع خوبی در این زمینه می‌توانند باشند و در طول تحقیق از آنها استفاده شده است.

۱-۳-فرضیات تحقیق:

هر تحقیق علمی‌نیاز به مطرح کردن یک یا چند فرضیه دارد که به وسیله آن هدف و نتیجه تحقیق مشخص می‌گردد. فرضیه یک طرز تفکر، حدس عاقلانه و پیش گمانی است که محقق تلاش می‌کند آنرا با آزمایش و تجربه علمی‌بسنجد (فصلنامه دفتر روستا، ۱۳۸۴: ۹).

در فرهنگ دهخدا، فرضیه به معنای گمان و حدس ذکر شده است و شامل نظری
می‌باشد که درباره یک مسئله علمی‌یا تحقیق با توجه به معلومات و تجارب گذشته ابراز می‌شود و هنوز به اثبات نرسیده باشد بدین ترتیب، هر فرضیه پس از اثبات، قانون علمی‌خواهد شد (بهفروز، ۱۳۷۸: ۱۰۳).

فرضیه توضیحی است در باب علت بوجود آمدن مشکل یا پاسخ مسئله‌ای که قصد بازگشایی آن را داریم در حالی که صحت و سقم آن معلوم نیست و تا زمانی که مورد تأثیر قرار نگرفته، نباید به عنوان قاعده پذیرفته شود (شادمهری، ۱۳۷۵: ۲۷)

مهمترین خصوصیت فرضیه نشان دادن ارتباط مفاهیم (ایده‌ها) با یکدیگر است. (بلاک لاک، ۱۳۷۲: ۱۰۱). در اکثر تحقیقات، برای دستیابی به شناخت حقایق، فرضیه ارائه می‌گردد. فرضیه از نظر علمی‌عبارتست از یک حکم یا بیان رسمی‌و ثبت برای پیش بینی نتیجه یک تحقیق منحصر به فرد، یا توضیح رابطه بین دو یا چند متغیر (بست جان، ۱۳۲۶: ۲۳) فرضیه می‌تواند از تئوری، مشاهدات، درک خود انسان یا از مجموع آن گرفته شود (ایران نژاد، ۱۳۷۸: ۵۸).

نقش فرضیه در تحقیق علمی‌عبارتست از پیشنهاد تبیین‌هایی برای برخی از واقعیت‌ها و هدایت پژوهشگران (دلاور، ۱۳۸۲: ۸۷). بطور کلی « فرضیه عبارتست از حدس معقول یا گمانی مبتنی بر مدارک موجود (شکویی، ۱۲۶۴: ۸۶).

بر مبنای تعاریف فوق و با توجه به سوال تحقیق، تفکر اساسی در تحقیق حاضر بر دو فرض استوار است:

۱-احداث سد باعث افزایش سطح زیر کشت در محدوده‌ی مورد مطالعه شده است.

۲-احداث سد باعث افزایش درآمد در بین روستاهای برخوردار از شبکه آبیاری سد شیرین دره شده است.

 ۱-۴-اهمیت موضوع تحقیق:

در آغاز طرح تحقیق باید تعریف روشنی از موضوع تحقیق ارائه داد و موضوع تحقیق را باید چنان مطرح کرد که به وضوح بر زمینه اجتماعی مرتبط با آن استوار باشد (بیکر، ۱۳۷۷: ۱۰۰).

در انتخاب موضوع تحقیق باید به اهمیت و کاربرد علمی‌و اولویت مسئله مورد نظر توجه داشت تا اگر واجد ارزش و اهمیت کافی نیست، در خصوص آن انرژی و دقت و بودجه بدون جهت تلف نگردد.

کار محقق در صورتی قابل توجه و دارای ارزش است که با صرف حداقل زمان و کمترین نیروی انسانی و مالی بتواند موفق به کسب بیشترین نتیجه گردد. به این ترتیب محقق باید موضوعی را انتخاب کند که پس از پایان کار نسبت به کاری که انجام داده است و نتیجه‌ای که از آنها عاید او و اجتماع می‌گردد، رضایت کافی داشته باشد.(آیتی، ۱۳۷۳: ۵۱).

مسائل تحقیقاتی عموماً دارای ارزش و اهمیت محدودی در بستر زمان می‌باشند. برای انتخاب موضوع تحقیق، شخص محقق باید دقت نماید، آیا مسئله پیشنهادی او ارزش و اهمیت لازم جهت انجام تحقیق در شرایط زمان پیشنهاد، برخوردار است یا نه (تاجداری، ۱۳۶۹: ۵۰).

نگرشی در کارکرد بخش‌های اقتصادی کشور حاکی از موقعیت مناسب بخش کشاورزی در اقتصاد ایران است. زیرا کشاورزی توانسته است از نظر اشتغال زایی، تأمین درآمد و سهم آن در تولید ناخالص مالی، تأمین نیازهای مصرفی و همچنین تأمین ارز، موقعیت مطلوب تری را نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی کسب نماید (مطیعی لنگرودی، ۱۳۸۱: ۸۲)

بدون توسعه کشاورزی و روستایی، رشد صنعتی یا موفق نخواهد شد و یا اگر موفق شود، چنان عدم تعادل‌های شدید داخلی را در اقتصاد ایجاد خواهد کرد که مشکلات فقر گسترده، نابرابری و بیکاری قطعی تر خواهد شد (مطیعی لنگرودی، ۱۳۷۳: ۷۸).

در صورتی که بخواهیم روستا نیز همانند شهرها در قالب یک سرزمین به سمت توسعه گام بردارد ناگزیر به برنامه ریزی روستایی هستیم (جهانی، ۱۳۷۵: ۵۵). به این ترتیب ضرورت و اهمیت اجرای برنامه‌هایی در راستای توسعه روستا و فرهنگ روستا نشینی و همچنین توسعه کشاورزی و ایجاد اشتغال در روستا مبرهن بوده و تحقیق در این زمینه می‌تواند گامی‌در جهت نیل به هدف که همانا توسعه کشور است باشد.

 ۱-۵-اهدف تحقیق:

هر تحقیقی دارای اهداف خاصی است که این اهداف باید در طرح تحقیق انعکاس یابد (ساروخانی، ۱۳۷۲: ۱۴۸).

هدف به ما می‌گوید چه می‌خواهیم و در چه مسئله‌ای قصد داوری و اظهار نظر داریم و در نهایت برای چه سوالاتی پاسخ تهیه نماییم (قائمی‌، ۱۳۶۸: ۵۹).

هر تحقیقی برای دستیابی به هدف و منظور خاصی صورت می‌گیرد. این هدف در واقع خود را در غالب پرسش آغازین نمودار می‌سازد و از طریق بیان آن آشکار می‌شود (خاکی، ۱۳۷۸: ۲۹).

قبل از پژوهش لازم است هدف یا هدف‌های تحقیق مشخص و معین شود که اولین اقدام در این راه تعریف و شناخت پژوهش و تحقیق است (آراسته­جو، ۱۳۷۹:۱۶).

«وقتی انسان برای بدست آوردن آب به تکنیک‌های جدید دست می‌یابد، اثرات و تغییرات زیادی در روابط خود با محیط پدید می‌آورد (پاپلی یزدی، ۱۳۶۵: ۲۴).

هدف اصلی این تحقیق: مطالعه و بررسی تأثیر احداث سد، بر کشاورزی و افزایش درآمد حاصل از این طریق در منطقه مورد مطالعه می‌باشد.

۱-۶-روش تحقیق:

هدف از انتخاب روش تحقیق، بهبود عملیات مربوط به تحقیق در مسائل و جریاناتی است که به گونه‌ای مربوط به تحقیق می‌شود (ژرژ، ۱۳۷۱: ۱۰).

انسان در برخورد با مسائل و رویدادهای پیرامون خود، همواره از روش‌های مختلف در طول تاریخ استفاده کرده است، می‌توان گفت که دستیابی به روش‌های تحقیق علمی‌در پاسخ به کنجکاوی‌های مسائل انسانی از نشانه‌های رشد و ترقی جوامع بشری و موقعیت انسان‌ها در مقابله با مشکلات است (حسن زاده، ۱۳۸۲:۴).

منظور از روش، چهارچوب کلی پژوهش جغرافیایی و منظور از مهارت، روش خاص جمع آوری و پردازش داده‌ است (علیجانی، ۱۳۷۹:۳).

به هر حال محقق باید بداند، چه شیوه و روشی را اتخاذ نماید تا سریع تر، راحت تر و با دقت بالاتر به هدف تحقیق و دستیابی به پاسخ سوالات نائل آید (میرمحمدی میبری، ۱۳۷۸:۱۶).

روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی بوده است و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش‌های زیر جمع آوری شده است :

۱-روش کتابخانه ای: با توجه به اهمیت کتابخانه و جایگاه ویژه آن در امر تحقیق، بر جمع آوری اطلاعات مورد نیاز با مراجعه به کتابخانه‌ها و استفاده از منابع و مأخذ و نشریات و آمار نامه‌ها و غیره…

۲-روش اسنادی: برای تهیه نقشه‌ها و اطلاعات با مراجعه به ادارت و سازمان‌ها مانند هواشناسی، جهاد کشاورزی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی…

۳-روش میدانی: با مراجعه به روستاها و تکمیل پرسشنامه و مشاهده مکان‌های مورد نظر.

 ۱-۷-مشکلات تحقیق:

در گردآوری اطلاعات درست، محقق باید اعتماد گروه مورد مطالعه را به خود جلب کند (طالقانی، ۱۳۷۰:۱۳۵).

هر اقدامی‌در روند اجرای خود با مشکلاتی مواجه می‌گردد که حل آنها زمان و بودجه‌ای را به خود اختصاص می‌دهد و هرچه این مشکلات کمتر باشد هزینه رفع آن نیز کاهش می‌یابد. در انجام یک پروژه تحقیقی با توجه به ماهیت آن مشکلاتی بر سر راه محقق ایجاد می‌شود که عوامل موثر در آن مشکلات در اختیار محقق نمی‌باشد (نبوی، ۱۳۷۴: ۴۳).

بطور کلی تحقیقات علمی‌مخصوصاً پروژه‌های میدانی با مشکلات و موانعی مواجه هستند.

در این تحقیق نیز مشکلاتی وجود داشته از قبیل:

۱-پراکندگی زیاد روستاها در سطح دهستان و محدودیت در تکمیل پرسشنامه‌ها و برداشت میدانی

۲-عدم مساعدت و همکاری برخی از ادارات در ارائه آمارها و اطلاعات.

۳-تقسیم استان خراسان به سه استان و کمبود اطلاعات و آمار در خراسان شمالی در مورد دهستان مورد مطالعه

۴-هماهنگ نبودن آمار و اطلاعات سازمان‌ها و ادارات مختلف با واقعیت‌های موجود در سطح دهستان

۵-عدم دسترسی به یک مرکز مستقیم نگهداری کتب و مجلات.

۶-کمبود منابع در مورد دهستان مورد مطالعه.

فصل دوم: مباحث نظری توسعه روستایی

  مقدمه:

 به کارگیری تئوری‌های مربوط به توسعه طی نیم قرن اخیر نه تنها راهگشای مشکلات کشورهای در حال توسعه نبوده، که احتمالاً نقش مهمی در توسعه نیافتگی آنها نیز داشته است، برخی از نظریه‌پردازان توسعه، پرسشگران را به آرامش توصیه می‌کنند و اطمینان می‌دهند که شما نیز مانند ما مراحل توسعه را پشت سر خواهید گذراند، برخی دیگر از محققان، تنبلی، غیر فعال بودن و استعداد کم مردم کشورهای در حال توسعه را معادل توسعه نیافتگی آنها می‌دانند، اما گروهی نیز عامل توسعه نیافتگی این‌گونه کشورها را کشورهای توسعه یافته دانسته‌اند. (جهانی، ۱۳۸۱: ۹۶٫

رهیافت جامعه در توسعه روستایی به این اصل استوار است که توفیق در زراعت بستگی به کامل بودن عملیات و وجود نهادهای متفاوت دارد. (آدامز، ۱۳۶۷: ۹۶)

کشاورزی به عنوان بخشی از اقتصاد روستاها، نقش تعیین کننده‌ای در توسعه اقتصادی دارد چرا که اکثر مردم در کشورهای فقیر معیشت خود را از این طریق تأمین می‌کنند و اگر رهبران بطور جدی در اندیشه رفاه مردم باشند تنها راه آن بی‌درنگ این مطلب است که اولاً به افزایش بهره‌وری کشاورزی در تولید مواد غذایی و محصولات نقدی بپردازند. ثانیاً به افزایش قیمت این محصول کمک کنند. (تقوایی و دیگران، ۱۳۸۲: ۱۰)

۲-۱-تعاریف و مفاهیم روستا:

در منابع مختلف، تعاریف گوناگونی از روستا شده است، در فرهنگ فارسی روستا را ده و قریه نوشته اند. روستا از رستن به معنای رویش گرفته شده است، پس واژه روستا را می‌توان با توجه به اطلاق آن بر مکانی خاص به معنای محل رویش و رستنگاه تعبیر و تعریف نمود (معین، ۱۳۷۶:۱۶).

متأسفانه تعریف دقیق و مناسب برای روستا وجود ندارد زیرا معیارها و ملاک‌های دقیقی که ده را از شهر متمایز سازد وجود ندارد (رضوانی، ۱۳۷۴:۱۶).

روستا به مجموعه یک یا چند مکان و اراضی به هم پیوسته گفته می‌شود که خارج از محدوده شهر‌ها واقع شده و دارای محدوده ثبتی یا عرفی مستقل است (پاپلی یزدی، ۱۳۸۱: ۲۴). روستا در ایران کوچکترین واحد جمعیتی و اقتصادی و جغرافیایی است (وثوقی، ۱۳۶۹:۱۸). روستا صورتی است از استقرار انسان بر سطح زمین که قادر است تمام مایحتاج سال خود را از درون خود تهیه کند. بنابراین ده در بنیاد کار، واحدی است طبیعی و اجتماعی، با اقتصادی بسته، که تمام شرایط اتکای به خویش را از لحاظ سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در خود جمع دارد (مطیعی لنگرودی، ۱۳۸۲:۳۱).

روستا عبارت است از فضایی اجتماعی که در آن با توجه به تراکم نسبی ناچیز جمعیت، نوع خاصی از فعالیت‌های اقتصادی – عمدتاً فعالیت‌های کشاورزی – غلبه دارد. در این نوع اجتماع، فعالیت‌های بخش صنعت و بخصوص خدمات و بازرگانی محدود است (سعیدی، ۱۳۷۷:۱۸).

بنابراین روستا پهنه‌ای است جغرافیایی و واحدی است برای برنامه­ریزی که معیشت اکثر ساکنان آن از داد و ستد متقابل بین عوامل تجدید پذیر طبیعی و رفتار انسانی حاصل می‌شود و دارای نقش اصلی کشاورزی، دامداری، دامپروری، باغداری و نیز صنایع و خدمات وابسته است. (حسینی ابری، ۱۳۷۸: ۵۷).

بنابراین آنچه مسلم است این که روستا تعریفی است قانونی، و این قانون و شرایط قانونی است که تعریف روستا را مشخص می‌کند. به عبارت دیگر تعریف روستا تابعی است از شرایط قانونی به طوری که زمانی نقاط با بیش از ۲۵۰۰ نفر جمعیت و زمانی دیگر نقاط با بیش از ۵۰۰۰ نفر جمعیت قابلیت تبدیل شدن به شهر را دارا می‌شوند (حسنی، ۱۳۸۶:۱۸).

۲-۲-مفاهیم و تعاریف توسعه:

واژه توسعه در زبان فارسی معادل Development انگلیسی بکار رفته که معنای پیشرفت، بسط، ترقی و نمو نیز تعریف شده است (آریان پور، ۱۳۷۹:۱۵) این واژه در لغت به معنی خروج از لفاف است. در قابلیت نظریه توسعه « لفاف» همان جامعه سنتی، فرهنگ و ارزش‌های مربوط به آن است که جوامع برای متجدد شدن باید از آن مرحله سنتی خارج شوند. (از کیا، ۱۳۶۷:۸). توسعه عبارت از درجه‌ای از تحول است که جامعه را بر اساس ویژگی‌های مربوط برای نیل به آرمان‌ها و اهداف خود هدایت می‌کند (شهبازی، ۱۳۷۵:۸)

گاه توسعه بیشتر با روش‌ها، سیاست‌ها و شیوه‌های اقتصادی پیش برده می‌شود (بارو، ۱۳۷۶: ۴۸).

تودارو توسعه را جریانی چند بعدی تعریف می‌کند که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی و طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق می‌باشد (ابراهیمی‌، ۱۳۸۲: ۴۸).

پس توسعه را باید بهتر شدن روابط تولیدی و افزایش کمی اقتصادی در تولید و مصرف جامعه و بالا رفتن شرایط کیفی از نظر اجتماعی دانست (کامران، ۱۳۸۴:۴۲).

توسعه صرفاً چیزی نیست که هر فردی بخواهد وضعیت خودش را بهبود دهد مقصود مطلوب توسعه بهبود کیفیت زندگی همه است. بنابراین کوشش ما برای دستیابی به توسعه می‌بایست به شکلی باشد که منافع اکثریت مردم را در برگیرد. این اصل همیشه باید در توسعه مبتنی بر برنامه مد نظر باشد (دیاس و همکار، ۱۳۶۸:۱۷).

سازمان آموزش علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در تعریف توسعه به یکپارچگی و فراگیر بودن آن تصریح دارد و توسعه را فرآیندی تمام عیار و چند وجهی می‌داند که تمام ابعاد زندگی یک جامعه، روابط آن با دنیای خارج را نیز فرا می گیرد (زاکس، ۱۳۷۷:۱۱).

برو کفیلد در تعریف توسعه می‌گوید: فرایند عامی که در این زمینه وجود دارد این است که توسعه را بر حسب پیشرفت، به سوی اهداف رفاهی نظیر تقلیل فقر و بیکاری و کاهش نابرابری تعریف کنیم (حامدی، ۱۳۷۷:۸).

بنابراین توسعه دارای بار معانی وسیع و نظامی جامع و چند بعدی به لحاظ ساختارها و نیز ساختارهای اقتصادی – اجتماعی، فرهنگی و کالبدی می‌باشد (غفاری، ۱۳۸۰، ش ۹۵).

در حقیقت می‌توان گفت توسعه روندی است فراگیر در جهت افزایش توانایی‌های انسانی، اجتماعی برای پاسخگویی به نیازهای انسانی – اجتماعی، ضمن آنکه نیاز ما پیوسته در پرتو ارزش‌های فرهنگ جامعه و بینش‌های پایداری جهان پالایش یابند. (زیاری، ۱۳۸۳، ۱۳).

۲-۳-تفاوت رشد و توسعه:

دو اصطلاح رشد « Growth » و توسعه « Development » غالباً به یک معنی بکار برده می‌شوند که این خود نادرست است، رشد مفهوم یک بعدی دارد و منظور از آن ازدیاد کمی ثروت در جامعه است و معمولاً با شاخص‌هایی نظیر درآمد سرانه اندازه گیری می‌شود (ازکیا، ۱۳۷۸:۶). توسعه ابعاد و جنبه‌های مختلفی دارد، که رشد اقتصادی یکی از جنبه‌های آن است (اکبری، ۱۳۷۸: ۱۰۸).

آرتور لوئیس، رشد اقتصادی را با موشکافی به عنوان افزایش درآمد سرانه تعریف کرده است (ایچز و همکار، ۱۳۸۰:۱۰۹).

تودارو در کتاب توسعه اقتصادی در جهان سوم می‌نویسد: پیشرفت اقتصادی یکی از عوامل مهم توسعه است و تنها عامل نیست و دلیل آن این است که توسعه صرفاً پدیده‌ای اقتصادی نیست، توسعه نهایتاً باید علاوه بر جنبه مادی و پولی زندگی مرم، سایر جنبه‌ها را نیز در بر گیرد. توسعه علاوه بر بهبود وضع درآمد و تولید آشکارا متضمن تغییرات بنیادی در ساخت‌های نهادی، اجتماعی و اداری و نیز طرز تلقی عام و در بیشتر موارد حتی آداب و رسوم و اعتقادات است (تودارو، ۱۳۶۲: ۱۳). هدف کلی توسعه رشد و تعالی همه جانبه جوامع انسانی است (رضوانی، ۱۳۸۳:۱). توسعه دارای بار معنای وسیع و نظام جامع و چند بعدی، به لحاظ ساختار و زیر­ساخت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی می‌باشد. بر خلاف تصور عامیانه واژه توسعه را نمی‌توان معادل رشد تلقی کرد چرا که رشد یک بعدی است و به افزایش شاخص‌های کلی تولید توجه دارد (آسایش، ۱۳۷۴: ۱۶).

بطور کلی اگر بخواهیم رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی را با یکدیگر مقایسه کنیم
می‌توان گفت که رشد متضمن نهاده‌های بیشتر منجر به تولید بیشتر می‌باشد. اما توسعه فراتر از این است ، به این معنی که در توسعه ترکیبات تولید و نیز سهم نهاده‌ها در پروسه تولیدی تغییر می‌کند (سلیمی فرد، ۱۳۸۲: ۱۸).

۲-۴-توسعه روستایی:

توسعه فرایندی تغییراتی است که در رشد اقتصادی، توسعه اجتماعی و اقتصادی مردم، تشدید کاربری زمین و بهره برداری از منابع طبیعی، همچنین یک نوع پیشرفت در شرایط زندگی و رفاه اجتماعی گروه‌های کم درآمد اجتماعی صورت می‌گیرد (شکویی، ۱۳۸۴:۲۶۶). به این ترتیب توسعه روستایی شامل کمک به فقیر ترین مردمی است که در نقاط روستایی به دنبال امرار معاش‌اند و خواستار کنترل بیشتری بر منافع توسعه هستند. این گروه مرکب از کشاورزان خرده پا، اجاره داران و افراد فاقد زمین هستند (چمبرز، ۱۳۷۶: ۱۸۶). چون هدف از توسعه روستایی کاهش فقر است باید افزایش تولید و قدرت تولیدی را مشخصاً به دنبال داشته باشد (آسایش، ۱۳۷۶: ص ۱۱-۱۰).

توسعه روستایی یعنی: رشد معلومات عمومی روستاییان در ابراز عقیده و اظهار نظر پیرامون سرنوشت خود و جامعه خویش (آسایش، ۱۳۷۵: ۲۸). از دیدگاه پروفسور جرج اکیسن، توسعه روستایی عبارت از اعلام وعده ارزشمند افزایش شخصیت و اعتبار زندگی روستایی و تغییر زارع از یک روستایی فقیر به یک کشاورز مترقی و علمی و در همان حال تهیه کیفیت بالاتر زندگی، تغذیه بهتر و عرضه منظم مواد غذایی برای ساکنان شهرها با قیمت ارزان است (حسینی ابری، ۱۳۸۰:۲۶۳). برای توسعه روستاهای کشور لازم است که پس از شناخت ویژگی‌های آنان به برنامه‌ریزی روستایی پرداخته شود. (مهدوی، ۱۳۷۷:۷۷).

توسعه روستایی، فقر زدایی، گریز از انباشت سرمایه‌ها در نقطه‌ای خاص و توسعه‌ای همه جانبه را دنبال می‌کند (مهر فرد، ۱۳۸۱: ۳۷).

توسعه نوعی فرایند بنیادی تحول اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که در آن نقش اصلی را باید اکثریت اعضای جامعه خود بر عهده داشته باشند (عبیدالله خان، ۱۳۶۵: ۶۳).با توجه به کلیه تعاریف می‌توان توسعه روستای را شامل طیف وسیعی از فعالیت‌های گوناگون دانست که قدرت خود اتکایی مردم روستایی را افزایش داده و با از میان برداشتن موانع ساختاری، توسعه متعادل اقتصادی، اجتماعی را بوجود می‌آورد (مهراز، ۱۳۵۳: ۲۵).

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .