عنوان :

پایان نامه جایگاه وضوابط قانونی مربوط به حفظ میراث فرهنگی در

ایران با نگاهی بر تمهیدات جهانی

تعداد صفحات : ۱۸۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

میراث فرهنگ هر کشور، یکی از اساسی‌ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی است. پژوهش در زمینه‌های مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاریخی، شناخت ارزش‌های حاصل از حیات طولانی جامعه و تسری ارزش‌های اصیل نهفته در میراث فرهنگی، به حیات امروزین جامعه می‌شود و بالقوه قادر به تعیین مرزهای فرهنگی جوامع بشری بوده و حداقل یکی از عوامل اصلی بازشناسی ملت‌ها و کشورها از یکدیگر است.

میراث فرهنگی شامل آثار باقیمانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می‌باشد و با شناسائی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی اومیسر می‌گردد و از این طریق زمینه‌های عبرت برای انسان فراهم می‌آید.

هدف حقوق میراث فرهنگی، شناسایی، حفاظت، حمایت ومعرفی آثار فرهنگی -تاریخی می‌باشد تا اینگونه آثار از گزند عوامل طبیعی و انسانی در امان باشد وبعنوان میراث جهانی بشریت برای همیشه حفظ وبه نسلهای بعدی منتقل گردد.

مقاله در ۳ بخش ، بخش اول: مفاهیم، مبانی و تاریخچه حقوق میراث فرهنگی، بخش دوم : حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران و بخش سوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی  تنظیم شده است.

واژه های کلیدی: میراث فرهنگی، حقوق ایران، حقوق بین‌المللی

فهرست مطالب

مقدمه   الف) طرح موضوع
ب) اهداف و فرضیات
ج) روش تحقیق
بخش اول: مفاهیم، مبانی و تاریخچه حقوق میراث فرهنگی
فصل اول: مفاهیم و مبانی     ۲
مبحث اول: مفاهیم     ۲
۱ـ مفهوم فیلولوژیک (زبان شناسانه)     ۲
۲ـ میراث فرهنگی به مفهوم عام     ۴
۳ـ میراث فرهنگی به مفهوم خاص (میراث فرهنگی معنوی)     ۸
۴ـ تعریف میراث فرهنگی در قوانین ایران     ۱۱
۵ـ تعریف میراث فرهنگی در کنوانسیون‌های بین‌المللی     ۱۳
مبحث دوم: مبانی     ۱۸
۱ـ مبانی ارزشی     ۱۸
۲ـ مبانی قانونی     ۲۴
۳ـ مبانی حفظ، پژوهش و معرفی میراث فرهنگی     ۲۶
فصل دوم: تاریخچه     ۳۱
مبحث اول: تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی     ۳۱
۱ـ پیشینه قراردادی     ۳۱
۲ـ پیشینه سازمانی     ۳۶
مبحث دوم: تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران     ۴۱
۱ـ حمایت از میراث فرهنگی در ایران قبل از انقلاب اسلامی     ۴۱
۲ـ حمایت از میراث فرهنگی در ایران پس از انقلاب اسلامی     ۵۰
بخش دوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران
فصل اول: میراث فرهنگی در قوانین و مقررات ایران     ۶۱
مبحث اول: میراث فرهنگی در قوانین بنیادی     ۶۱
۱ـ میراث فرهنگی در قانون اساسی     ۶۱
۲ـ میراث فرهنگی در قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی     ۶۵
۳ـ میراث فرهنگی در قوانین شهری     ۶۸
۴ـ میراث فرهنگی در قوانین و مقررات مالی     ۷۵
مبحث دوم: ضوابط حفاظتی ناظر بر میراث فرهنگی     ۸۱
۱ـ حفاری     ۸۲
۲ـ ورود و صدور     ۸۷
۳ـ خرید و فروش     ۹۲
فصل دوم: حمایت دولت از میراث فرهنگی     ۹۷
مبحث اول: سازمان‌های حامی     ۹۷
۱ـ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری     ۹۸
۲ـ  پژوهشگاه میراث فرهنگی     ۱۰۱
۳ـ مرکز آموزش عالی     ۱۰۳
۴ـ انجمن‌های میراث فرهنگی     ۱۰۵
مبحث دوم: ثبت میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی     ۱۰۷
۱ـ ثبت آثار غیر منقول     ۱۰۸
۲ـ ثبت آثار منقول     ۱۱۴
مبحث سوم: پیوستن به معاهدات و سازمان‌های بین‌المللی     ۱۱۷
۱ـ الحاق به معاهدات بین المللی     ۱۱۷
۲ـ عضویت در سازمان‌های بین‌الملی    ۱۲۰
بخش سوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی
فصل اول: معاهدات بین‌المللی     ۱۲۳
مبحث اول: کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه (۱۹۵۴ یونسکو)     ۱۲۳
۱ـ موضوع و دامنه شمول     ۱۲۳
۲ـ روش‌های حمایت از اموال فرهنگی     ۱۲۵
۳ـ قلمرو اجرایی کنوانسیون     ۱۳۰
۴ـ تشکیل کمیته مشورتی ملی     ۱۳۳
مبحث دوم: کنوانسیون اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از ورود و صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی (۱۹۷۰)    ۱۳۴
۱ـ موضوع و دامنه شمول     ۱۳۴
۲ـ مقررات شکلی و اجرایی    ۱۳۶
۳- تعهدات دول عضو کنوانسیون    ۱۳۸
مبحث سوم: کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان (۱۹۷۲)     ۱۴۲
۱ـ موضوع و دامنه شمول     ۱۴۲
۲ـ ابعاد حمایت از میراث فرهنگی    ۱۴۵
۳ـ مقررات شکلی و اجرایی     ۱۵۰
فصل دوم: سازمان‌های بین‌المللی     ۱۵۲
مبحث اول: شورای بین‌المللی موزه‌ها ( ایکوم)     ۱۵۲
۱ـ تعریف و اهداف     ۱۵۲
۲ـ عضویت در ایکوم     ۱۵۴
۳ـ ارکان ایکوم     ۱۵۵
مبحث دوم: مرکز بین‌المللی مطالعه، مرمت و حفاظت از اموال فرهنگی (ایکروم)    ۱۶۳
۱ـ تعریف و اهداف     ۱۶۳
۲ـ عضویت در ایکروم     ۱۶۳
۳ـ ارکان ایکروم     ۱۶۴
مبحث سوم: شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌های فرهنگی (ایکوموس)     ۱۶۸
۱ـ تعریف و اهداف     ۱۶۸
۲ـ عضویت در ایکوموس     ۱۶۹
۳ـ ارکان ایکوموس     ۱۷۰
نتیجه‌گیری     ۱۷۶
کتابنامه     ۱۸۲

کتابنامه؛

الف) منابع فارسی:

۱) کتب

۱- قرآن مجید

۲- بندرریگی، محمد،فرهنگ لغت عربی به فارسی،تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ دوم،۱۳۸۲

۳- بوزیه، لوکوز، چهارمین کنگره بین‌المللی معماری مدرن، ترجمه محمد منصور فلامکی، انتشارات دانشگاه تهران، خرداد ۱۳۵۵٫

۴- پازوکی، ناصر، اهمیت مطالعه تاریخ و آثار و احوال گذشتگان از دیدگاه اسلام، آموزش میراث فرهنگی، چاپ اول، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۶٫

۵- پرز دکوئه‌یار، خاویر، تنوع خلاق ما، انتشارات یونسکو، ۱۹۹۸٫

۶- توحیدی فائق، تعریف فرهنگ و تمدن و میراث فرهنگی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، ۱۳۷۶٫

۷- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، فلسفه فرهنگ و هنر، تهران، انتشارات گنج دانش، تابستان ۱۳۷۰٫

۸- حجت،مهدی، میراث فرهنگی در ایران (سیاست‌ها برای کشور اسلامی)، تهران،انتشارات سازمان میراث فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۰

۹- حییم،سلیمان، فرهنگ بزرگ انگلیسی به فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ دوازدهم،۱۳۷۸

۱۰- ضیایی بیگدلی، محمد رضا، حقوق جنگ،  تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی ، چاپ اول، ۱۳۷۶٫

۱۱- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، جلد اول ، تهران، انتشارات سپهر ، چاپ سیزدهم، ۱۳۷۷٫

۱۲- مدنی، سید جلال‌الدین، حقوق اساسی و نهادهای اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران انتشارات علامه طباطبائی، چاپ چهارم، ۱۳۷۵٫

۱۳- مصفا، نسرین و دیگران، راهنمای سازمان میراث فرهنگی ملل متحد، جلد دوم، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، ۱۳۷۴٫

۱۴- منصور زاده، یوسف، پیدایش حیات و فرهنگ، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، ۱۳۷۶٫

۱۵- موسوی، سید احمد، جنگ تحمیلی و میراث فرهنگی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۷۰٫

۱۶- موسی، سید محمود، تاریخچه مطالعات و شناخت میراث فرهنگی در ایران، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور ، چاپ اول، ۱۳۷۶٫

۱۷- نوربها، رضا، نگاهی به قانون مجازات اسلامی، تهران، نشر میزان، چاپ اول، ۱۳۷۰٫

۱۸- نیرنوری، عبدالمجید، سهم ارزشمند ایرانیان در تمدن جهان، تهران، انجمن مفاخر فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۵٫

 ۲) قوانین و مقررات

۱- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸ با اصلاحیه ۱۳۶۸٫

۲- قانون اساسی چین مصوب ۱۹۸۲٫

۳- قانون اساسی سوریه .

۴- قانون اساسی کانادا مصوب ۱۹۸۲٫

۵- قانون اساسی کره جنوبی.

۶- قانون اجازه قبول عضویت قطعی ایران به سازمان تربیتی ۷ علمی و فرهنگی ملل متحد مصوب ۱۳۲۷٫

۷- قانون اخذ بیت ریال عوارض از هر تن سیمان به نفع انجمن آثار ملی مصوب ۱۳۴۶٫

۸- قانون اراضی شهری مصوب ۱۳۶۶٫

۹- قانون اساسنامه سازمان میراث  فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۷٫

۱۰- قانون استفاده مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی از معافیت‌های گمرکی مصوب ۱۳۵۰٫

۱۱- قانون اصلاح بند «ج» لایحه قانونی راجع به کاخ‌ها نیاوران و سعدآباد و نحوه ارزیابی و نگهداری اموال مربوطه و الحاق ۴ تبصره به آن مصوب ۱۳۶۰٫

۱۲- قانون الحاق ایران به پروتکل دوم کنوانسیون ۱۹۴۵ لاهه در خصوص حمایت ازاموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه مصوب ۱۳۸۰٫

۱۳- قانون الحاق ایران به کنوانسوین اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوع کردن و جلوگیری از ورود، صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی مصوب ۱۳۵۳٫

۱۴- قانون الحاق ایران به کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی به هنگام جنگ مصوب ۱۳۳۷٫

۱۵- قانون الحاق ایران به کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان مصوب ۱۳۵۳٫

۱۶- قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی کمک‌های متقابل اداری به منظور پیشگیری، تجسس و جلوگیری از تخلفات گمرکی و پیوست شماره ۱۱ آن مصوب ۱۳۷۶٫

۱۷- قانون الحاق یک تبصره به عنوان تبصره ۲ به قانون الزام تخلیه ساختمان‌های وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مؤسسات وابسته و دانشگاه‌ها که در اختیار سایر وزارتخانه و ارگان ‌ها می‌باشد مصوب ۱۳۷۶٫

۱۸- قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۶۸٫

۱۹- قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۹٫

۲۰- قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۳٫

۲۱- قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۳٫

۲۲- قانون بودجه کل کشور مصوب ۱۳۸۰٫

۲۳- قانون تأسیس سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و اساسنامه آن مصوب ۱۳۷۰٫

۲۴- قانون تأسیس شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مصوب ۱۳۵۱٫

۲۵- قانون تشکیل  هیأت‌های امنا دانشگاه‌هها و مؤسسات آموزش علمی و پژوهشی مصوب ۱۳۶۷٫

۲۶- قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۵۷٫

۲۷- قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۴٫

۲۸- قانون ثبت آثار ملی مصوب ۱۳۵۲٫

۲۹- قانون خرید اراضی و ابنیه و تأسیسات برای حفظ آثار تاریخی مصوب ۱۳۴۷٫

۳۰- قانون راجع به جلوگیری از انجام اعمال حفاری‌های غیر مجاز مصوب ۱۳۵۸٫

۳۱- قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب ۱۳۰۹٫

۳۲- قانون راجع به کاخ‌های نیاوران و سعد‌آباد و نحوه ارزیابی و نگهداری اموال مربوطه مصوب ۱۳۵۹٫

۳۳- قانون شهرداری مصوب ۱۳۳۴٫

۳۴- قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۶۶٫

۳۵- قانون مجازات اخلال‌گران در نظام اقتصادی کشور مصوب ۱۳۶۹٫

۳۶- قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰٫

۳۷- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۰۷٫

۳۸- قانون معافیت ابنیه و اماکنی که در زمره آثار ملی به ثبت رسیده‌اند از پرداخت عوارض شهرداری مصوب ۱۳۷۱٫

۳۹- قانون معافیت ادارات دولتی ار پرداخت حق‌الثبت و نیم عشر اجرایی مصوب ۱۳۳۴٫

۴۰- قانون معافیت گمرکی کالاهای دانشگاه‌های کشور مصوب ۱۳۴۴٫

۴۱- قانون نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب ۰۱۳۵۸٫

۴۲- قانون نوسازی و عمران شهری مصوب ۱۳۴۷٫

۴۳- آیین‌نامه اجرایی بند ۹ ماده ۳ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۹٫

۴۴- آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت املاک و اسناد کشور مصوب ۱۳۱۷٫

۴۵- آیین‌نامه اجرایی قانون خرید اراضی و ابنیه و تأسیسات برای حفظ آثار تاریخی مصوب ۱۳۵۱٫

۴۶- آیین‌نامه اجرایی قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب ۱۳۱۱٫

۴۷- آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب ۱۳۶۷٫

۴۸- آیین‌نامه داخلی هیأت امنا پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۷۵٫

۴۹- آیین‌نامه نحوه انتخاب و بر کناری و شرایط و حدود و اختیارات و وظایف امین یا هیأت امنا  اماکن مذهبی و موقوفات مصوب ۱۳۶۵٫ ۹- اساسنامه انجمن‌های میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۷۳٫

۵۰- اساسنامه پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۷۵٫

۵۱- اساسنامه مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی مصوب ۱۳۶۹٫

۵۲- مصوبه شورایعالی اداری در خصوص انتقال سازمان میراث فرهنگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب ۱۳۷۲٫

۵۳- مصوبه هیأت وزیران درباره ممنوعیت صدور هر گونه اشیاء عتیقه و هنری و زر و سیم مصوب ۱۳۵۸٫ ۱۰- آیین‌نامه اجرایی بند «ج» ماده ۱۶۶ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۰٫

 ۳) مقالات

۱- بحرالعلومی، فرانک‌و دیگران، «موزه‌هادر منطقه‌های زلزله‌خیر» ، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره ۲۱، بهار و تابستان ۱۳۷۸٫

۲- پوربابایی، فرحناز، «نگهداری و حفظ میراث فرهنگی»، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۷۸٫

۳- جوهری، محمدرضا، «ایکوم و اجلاس هجدهم آن در ملبورن استرالیا»، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره ۲۲٫ زمستان ۱۳۷۸٫

۴- جی اوکیف، پاتریک، «سیاست‌ها و خط‌مشی‌های موز‌ها در خرید و تصاحب اشیاء فرهنگی و تاریخی و نقش کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو در تبیین آنها»، ترجمه مصطفی رضا زادگان، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره ۲۱، بهار و تابستان ۱۳۷۸٫

۵- چراغچی، سوسن، «منشورهای بین‌المللی در حفاظت از میراث فرهنگی»، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، شماره ۳۲-۳۱، ۱۳۷۹٫

۶- حقانی، مهری، «میراث فرهنگی زیر غبار فراموشی»، روزنامه ایران، سال هفتم، شماره ۱۸۶۳، چهارشنبه ۳/۵/۱۳۸۰٫

۷- شریفی نارانی، عباس، «استرداد اموال فرهنگی ایران»،فصلنامه میراث فرهنگی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، سال دوم، شماره ۴-۳، پائیز ۱۳۷۰٫

۸- صمدی، یونس، «نگاهی به کنوانسیون ۱۹۵۴ در مورد حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ» فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، شماره ۳۰-۲۹، ۱۳۷۷٫

۹- کریمی، اصغر، «تلاش برای احیاء  کمیته ملی ایکوموس ایران»، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، شماره ۳۲-۳۱ ، ۱۳۷۹٫

۱۰- ملکی تبار، مجید، «نقش موزه‌ها در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی»، فصلنامه‌موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره ۲۲ ، زمستان ۱۳۷۸٫

۱۱- نوربها، رضا، «بررسی قرارداد حمایت از اموال فرهنگی، مجله حقوقی»، انتشارات دفتر خدمات حقوقی جمهوری اسلامی ایران، شماره ۱۶ و ۱۷، ۱۳۸۰٫

۱۲- وحدتی، مهرداد، «موافقت نامه میراث جهانی»، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگ کشور، شماره ۲۱، بهار و تابستان ۱۳۷۸٫

۱۳- یوکیلتو، یوکا، «استانداردها، اصول و منشورهای بین‌المللی حفاظت»، ترجمه سوسن چراغچی، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره ۲۱ ، بهار و تابستان ۱۳۷۸٫

۴) رسالات

۱-  زحمتکش لاشیدانی، مجید، حفاظت از میراث فرهنگی و حقوق بین‌المللی، رساله کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، سال تحصیلی ۸۱٫

۲-   شکرامرجی، ایوب، حمایت کیفری از میراث فرهنگی در حقوق ایران، رساله کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، سال تحصیلی ۷۹٫

۳-   عبدالله کرمی، هاشم، بررسی بزه قاچاق اشیاء عتیقه در قوانین و مقررات ایران، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، سال تحصیلی ۷۳٫

۴-   کامیار، غلامرضا، حمایت کیفری از آثار مذهبی، ملی و تاریخی، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، سال تحصیلی ۷۴٫

 د: اسناد بین المللی

۱- کنوانسیون اتخاذ تدبیر برای ممنوع کردن و جلوگیری از ورود، صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی مصوب ۱۹۷۰٫

۲- کنوانسیون بین‌المللی کمک‌های متقابل اداری به منظور پیشگیری. تجسس و جلوگیری از تخلفات گمرکی و پیوست شماره ۱۱ آن، مصوب ۱۹۷۷٫

۳- کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب مصوب ۲۰۰۱٫

۴-کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی به هنگام جنگ و ملحقات آن مصوب ۱۹۵۴٫

۵-کنوانسیون حمایت ازمیراث فرهنگی و طبیعی جهان مصوب ۱۹۷۲

۶- اساسنامه ایکروم مصوب ۱۹۹۳٫

۷- اساسنامه ایکوم مصوب ۱۹۹۵٫

۸- اساسنامه ایکوموس مصوب ۱۹۴۵٫

۹- اساسنامه یونسکو مصوب ۱۹۴۵٫

۱۰- پروتکل دوم کنوانسیون ۱۹۵۴ مصوب ۱۹۹۹٫

۱۱- قطعنامه شماره ۱۱-۲-۱۹۸۷ کنفرانس عمومی یونسکو

۱۲- آیین‌نامه داخلی کمیته مشورتی ملی موضوع قطعنامه دوم از کنوانسیون راجع به حفاظت اموال فرهنگی در زمان جنگ.

 ب) منابع انگلیسی:

۱- Black, Henry Cambell, Black’s law, dictionary, second edition, U.S.A west publlicatio,

۲- ICCROM. 1983. [The Unesco, ICCROM & ICOMOS] international Meeting of Coordinators of Training in Architectural Conservtion/ Reunion internationale des coordinateurs pour la formation en conservation architecturale. Rome, 2-4 December 1982 [In English and French] Rome: ICCROM.

۳- ICOMOS 1971. The Venice Charter. [International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sistes.] Adopted at The Monument for the Man, the 2 International Congress of Restorantion, Venice, 25-31 May 1964. Padova, Italy: Marsilio Editori on behalf of ICOMOS.

۴- ICOMOS. 1987. The International Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban Areas. Adopted at Old Cultures in New Worlds, The [ICOMOS] 8 General Assembly and International Symposium, Washington D.C., 10-15 Octoder 1987. Washington, D.C.: ICOMOS.

۵- UNESCO. 1972. Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage

مقدمه

الف ـ طرح موضوع:

میراث فرهنگ هر کشور، یکی از اساسی‌ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی است. پژوهش در زمینه‌های مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاریخی، شناخت ارزش‌های حاصل از حیات طولانی جامعه و تسری ارزش‌های اصیل نهفته در میراث فرهنگی، به حیات امروزین جامعه می‌شود و بالقوه قادر به تعیین مرزهای فرهنگی جوامع بشری بوده و حداقل یکی از عوامل اصلی بازشناسی ملت‌ها و کشورها از یکدیگر است.

هنر و فرهنگ ایرانی به دلیل ویژگی‌های خاص آن و موقعیت ژئوپلتیک کشور، همواره در هنر و فرهنگ جهان معاصر خود تأثیری شایسته و به سزا داشته است که امروزه می‌تواند از جمله زمینه‌های مساعد همکاری‌های بین‌المللی باشد.

هزاران محوطه باستان‌شناسی به جا مانده از دوره‌های مختلف پیش از تاریخ و تاریخی، ده‌ها شهر زنده و فعال که دارای هسته مرکزی یا بافت تاریخی ارزشمند می‌باشند، هزاران بنا و مجموعه تاریخی واجد ارزش‌های نفیس فرهنگی ـ تاریخی و صدها هزار قطعه اثر منقول تاریخی موجود در موزه‌ها، هنرهای اصیل سنتی با ریشه‌های چند صد ساله در تاریخ و فرهنگ این ملت و جامعه ای با آداب و سنن منحصر به فرد ، یادگارهای گرانقدر تمدن و فرهنگ غنی، اصیل و بی‌نظیر ایران است.

سرمایه عظیم معنوی و فرهنگی ناشی از این تاریخ و تمدن بی‌نظیر که ممالکت مختلف از آن الهام گرفته‌اند، توجهی جدی، درخور، عمیق و همه‌جانبه را می‌طلبد.

اهمیت فوق‌‌العاده توجه به پژوهش. حفاظت، احیاء و معرفی میراث فرهنگی در تبیین، تحکیم و اقتدار فرهنگ خودی، با توجه به گستردگی و تنوع کیفی و کمی موضوعات، به

نحوی است که پرداختن دقیق و درخور را از عهده دستگاه‌های اجرایی مکلف، خارج ساخته و آن را وظیفه‌ای ملی و همگانی جلوه می‌دهد.

اما رابطه علم حقوق با میراث فرهنگی، رابطه‌ای یکسویه نیست بلکه توجه به مفاهیم و ارزش‌های نهفته در میراث فرهنگی که حاصل حیات طولانی ملتی در طول تاریخ است، نشان می‌دهد که در طول تاریخ، زندگی هر نسلی متناسب با شرایط زمان و مکان، تجارب نسل‌های پیشین را دریافت و تکمیل کرده یا عیناً و یا به صورتی متکاملتر در حیات جاری خود جریان داده است. از این رو در حقیقت در حیطه حقوق عرفی، وظیفه قانونگذار کشف سیر تحولات روابط اجتماعی و قانونمند ساختن آن است.

دقت در رعایت عوامل مذکور در تقنین قوانین، امکان قبول و پذیرش آن را از سوی جامعه و در نهایت شرایط اجرای صحیح آن را فراهم می‌آورد. قوانینی که با طی همه تشریفات قانونی به تصویب رسیده‌اند ولی در مرحله اجراء متروک مانده‌اند، حداقل یکی از عوامل عدم اجرای آن، عدم انطباق آن با ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی جامعه بوده است.

توجه جدی به اهمیت فوق‌العاده تجارب تاریخی، آداب، سنن، عرف و باورهای جامعه در وضع قوانین و برنامه‌ریزی متناسب برای حرکت صحیح و دقیق برای ساختن حال و آینده‌ای متکی بر تجارب تاریخی، ضروری و حتمی به نظر می‌رسد.

بدیهی است بررسی تجارب تاریخی کشور، در امر سازماندهی فعالیت‌های مربوط به میراث فرهنگی در قالب تشکیلات اداری و قوانین ناظر به وجوه گوناگون فعالیت‌های مربوط به آن، می‌تواند در تبیین وظایف متقابل دولت و مردم در قبال این «ودیعه ملی» و همچنین اصلاح رو‌ش‌ها و قوانین مؤثر واقع شود.

ب ـ اهداف و فرضیات

هدف اصلی این تحقیق هموار نمودن راه برای وضع سیاست‌های مناسب‌تری برای میراث فرهنگی در ایران و جهان است. اصولاً سیاست‌ها برای انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب تنظیم می‌گردند. لذا در وضع هر سیاستی، شناخت وضع موجود و جهت‌گیری‌ها برای نیل به وضع مطلوب (موردنظر) ضرورت دارد. از اینروست که سیاست‌های میراث فرهنگی در ایران وقتی واقع‌گرایانه و قابل اجرا خواهد بود که ؛ اولاً بر شناختی تحلیلی از وضع موجود متکی بوده و ثانیاً‌ نوع ارزیابی و انتظاراتی را که نظام ارزشی جامعه از آثار تاریخی خود دارد مورد توجه قرار داده باشد.  بدین ترتیب طرح پژوهشی حاضر بر پایه این فرض که مجموعه ضوابط موجود در ایران در جهت حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی ناکافی بوده و دارای نواقصی است که با توجه به رشد روز افزون عوامل خطرزا و تهدید کننده میراث فرهنگی، پاسخگوی نیازهای امروز نمی‌باشد، شکل گرفته است.

در صحنه بین‌المللی نیز فقدان انسجام و اتحاد بین‌المللی در جهت لازم‌الاجرا کردن تمهیدات بین‌المللی حفاظت از میراث فرهنگی کاملاً‌ محسوس است.

با عنایت به این مسئله مقاصد اصلی تحقیق در پاسخ به نیازهای و سؤالات ذیل شکل گرفته است:

۱ـ دلایل لزوم حفاظت از میراث فرهنگی چیست؟

۲ـ میراث فرهنگی در ضوابط ایران چه جایگاهی دارد؟

۳ـ با عنایت به باستانی بودن کشور ایران آیا قوانین و تشکیلات سازمانی پاسخگوی نیازهای امروز میراث فرهنگی می‌باشد؟

۴ـ آیا در بعد بین‌المللی حمایت های لازم برای میراث فرهنگی به وجود آمده است؟

ج) روش تحقیق:

در این پژوهش، از روش کتابخانه‌ای و منابع اینترنتی استفاده شده است.

قوانین و مقررات داخلی و معاهدات بین المللی که اختصاصاً در زمینه حفاظت از مواریث فرهنگی بوده‌اند ، بعنوان مهمترین ابزار کار تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است.

فصل اول: مفاهیم ومبانی

از آنجا که هر سیاستی با تکیه بر تعاریف شکل می گیرد برداشتن گامی در جهت قبول تعریفی برای میراث فرهنگی ضروری بنظر می‌رسد.

انتخاب کلمات یک تعریف، کار حساس وقابل تأملی است زیرا هر کلمه یا عبارت می‌تواند عاملی تعیین کننده درشناسایی، ارزیابی وحفاظت از بقایای تاریخی باشد. همچنین عوامل مهمی در هر تعریف وجود دارد که کلمات کلیدی انتخابی برای آن باید توانایی  پاسخگویی به جنبه‌های مختلف آن را داشته و حتی المقدور متضمن آگاهی‌های لازم در آن وجه باشند. در این مبحث برآنیم تا با شناخت مفاهیم مربوطه، تعاریف ارائه شده ازمیراث فرهنگی را مورد مطالعه قرار دهیم.

از سوی دیگر با توجه به نقش اساسی وفزاینده‌ای که شناخت مبانی هر پدیده یا رویدادی دردرک ماهیت و سیرتکاملی آن دارد، مبحث دوم به بررسی این موضوع اختصاص یافته است.

 مبحث اول : تعاریف میراث فرهنگی

۱- معنی زبان شناسانه ( فیلولوژیک)

از آنجا که انتخاب واستفاده از لغات نقش مهمی در بیان مفاهیم پنهانشان دارد،ابتدا معنی زبان شناسانه لغات مربوط به میراث فرهنگی را که در انگلیسی،فرانسه،عربی وفارسی مورد استفاده قرار می گیرد بررسی می‌نماییم.

در انگلیسی،اصطلاحاتی چون Heritage، Cultural Heritage، Relics، Remains، Patrimony و Property به کار می‌آیند. بر طبق فرهنگ لغات Historical Principles (آکسفورد ،۱۸۸۸) Heritage در قرون گذشته به اشکال متفاوتی چون: heritage، eritage،
erytage  و غیره بکار می رفته است.که همگی از ریشه لاتین Hereditagium می باشند به معنی :«.. آنچه به ارث رسیده یا ممکن است برسد،هر مال یا خصوصاً ملک که براساس حق وراثت واگذار گردد» آنچه در این اصطلاح واضح به نظرمی‌رسد، آن است که مال از گذشته به ارث رسیده است.

کلمه Relic که از Reliquias در لاتین بدست می‌آید،به معنی :«در موارد استفاده مذهبی، بخصوص در کلیساهای یونان وکاتولیک روم :برخی اشیاء همچون قسمتی ازبدن یا لباس،یک قطعه موردمصرف شخصی یا نظایر آن که به عنوان یادبود از یک قدیس، شهید یا فرد روحانی دیگری باقی مانده و به دقت از آن نگهداری کرده و محترم ومقدس داشته می‌شود»، ونیز «چیزی نفیس یا قیمتی» و «هر چه که به عنوان یادگاری یا یادبود از یک شخص، یک چیز، یک مکان نگه داشته شود؛یک یادمان.»

remains یعنی:«آنان که از میان تعدادی از اشخاص باز مانده،نجات یافته یا باقی مانده ‌اند؛باقیمانده یا الباقی» و «یک اثر مادی (عتیقه یا غیرآن )،  یک بنا یا ساختمان قدیمی یا ساخته‌ای دیگر؛ وشیئی  که از زمانهای گذشته به دست آمده است.»

Patrimony یعنی :دارایی یا یک ملک که از پدر یا جد شخصی به اورسیده؛ میراث، وراثت.

Property یعنی: وضعیتی ازتعلق یا متعلق به بعضی اشخاص بودن و «مالک چیزی بودن، چیزی را تملک کردن،حق(بخصوص حق انحصاری) تصرف، استفاده ،یا در اختیار گرفتن هر چیز (معمولاً شیئی مادی و محسوس) ، دارندگی ،مالکیت.»

در فرانسه کلمات مشابهی با همان ریشه مشترک انگلیسی وجود دارد، به استثناء (Cultorel)Bien که ترجمه آن به انگلیسی Property یا Goods است.

در عربی کلمه «تراث» به کار می‌رود که از کلمه ارث ریشه می‌گیرد. در زبان فارسی دوکلمه «آثار»و «میراث» وجود دارند که هر دوریشه عربی دارند. «آثار» جمع «اثر» به معنی محصول فیزیکی و غیرفیزیکی بجای مانده است. در این کلمه انعکاس گذشته چشم‌گیر نیست، و کلمه بیشترنشان دهنده اهمیت آنچه که خلق شده می‌باشد و از اینروست که در فارسی این کلمه اغلب با صفاتی چون تاریخی یا فرهنگی همراه می‌شود.

کلمه دیگر،میراث، یعنی آنچه به ارث رسیده است که بسیار مشابه Heritage در انگلیسی است. اگر چه بدون اضافه نمودن کلمات توضیحی نیز قابل درک می‌باشد، اما همچون Heritage در انگلیسی، اغلب به همراه کلمه «فرهنگ» به کار می‌رود.

کلمه Property انگلیسی و Bien فرانسوی یادآور مفهوم گذشته نیستند،در حالی که سایر کلمات به آنچه که میراث گذشته است، رجوع داده می‌شوند. در مدارک یونسکو اغلب این دوکلمه،(Property) و Bein بکار رفته اند. اگر چه می توان چنین فرض کرد که این امر موجب ارتباط حال و گذشته می‌گردد و موارد وسیعتری از پدیده‌های فرهنگی را تحت پوشش قرار می‌دهد.

۲- میراث فرهنگی به مفهوم عام:

در دستیابی به یک تعریف برای میراث فرهنگی، لازم است که معیارهای مشخصی مورد توجه قرار گیرند.

در این ارتباط سه معیار اصلی پیشنهاد می‌شود، شیئیت، قدمت و پیام انسانی

این معیارها می‌توانند ما را به این مضمون نزدیک نمایند که :

هرپدیده‌ای ( اعم از منقول و غیرمنقول و آنچه که میراث مادی و معنوی[۱] خوانده می‌شود) که قدمتی دارد (طول این قدمت نسبی است) و واجدپیامی انسانی است ( یا چیزی از انسانهای گذشته برای عرضه دارد) شایسته است که بعنوان «میراث فرهنگی» خطاب گردد.

نتیجتاً نادیده گرفتن هر یک از این سه عامل موجب انحراف جدی در استخدام اصطلاح میراث فرهنگی برای بیان مقصود می‌شود.در توضیح امر برآنیم تا هر یک از این ملاک ها را برای شناسایی میراث فرهنگی تبیین نماییم.

الف ) شیئیت:

اگر شیئیت میراث فرهنگی مورد تأکید است، نه به این دلیل که ممکن است میراث فرهنگی بعنوان چیزی ذهنی تصور شود چرا که بدیهی است، ما چیزی را بعنوان میراث فرهنگی تلقی می‌کنیم که بنحوی به منصه ظهور رسیده باشد، بلکه معیاری است جهت بازیابی.

بدین معنا که این مورد از شاخص‌های میراث فرهنگی نیست بلکه یک معیاربرای کمک به شناسایی آن است.

به نظر می ‌رسد که مواجهه مستقیم با بقایای تاریخی و برخورد با عینیت آن به انسان نوعی شهود اعطا می‌کند،نوعی دریافت  استنتاجی خاص که از خواندن تاریخ یا توضیح شفاهی حاصل نمی‌شود.

با قدری تأمل در قرآن کریم در می‌یابیم که در کنار روشهای منطقی برای جستجوی حقیقت، قرآن بشررا به سفر ودیدن آثار دعوت می‌نماید.[۲] از سویی مرور تجارب شخصی