عنوان :
پایان نامه حجاب و پوشش در عصر صفوی
تعداد صفحات : ۲۱۰
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
مطالعه و بررسی علمی پوشاک و دست یابی به آگاهیهای دقیق دربارۀ جامه های اقوام و گروه های گوناگون اجتماعی و روشن کردن چگونگی سیر تحول و دگرگونی پوشاک در دوره های تاریخی گذشته و تعیین رابطه میان پوشاک و محیط جغرافیایی زیست بومی و فرهنگ و پایگاه و منزلت اجتماعی، دینی و اقتصادی پوشندگان و نقش و کارکردهای مختلف هر تکه از تن پوشها در جامعه های کهن و امروزی از موضوعهای بسیار مهم در پژوهشهای تاریخی، اجتماعی و فرهنگی دانش نوین مردم شناسی است.
بنابراین مقاله حاضر در بیان توصیف قسمتی از اوضاع اجتماعی دوره صفویه از تاریخ ایران برداشته و سیر تحول و پوشش زنان و مردان این دوره ی را بررسی می کند.
ایرانیان اعتقاد دیرینه به حجاب و پوشیده ماندن زنان حتی مردان را داشته اند و در جامعه صفوی پوشش و حجاب بسیار اهمیت داشته است و در بین طبقات مختلف جامعه متفاوت بوده است طبقات متوسط و پایین جامعه از پوشش ساده تر و بیشتری برخوردار بودند تا طبقات مرفه. و زنان هنگام خروج از خانه علاوه بر تمام پوششها یک چارقد بزرگ که سفید رنگ بود بر سرمی کردند تمام بدن آنها را مستور می ساخته است و فقط از قسمت دو چشم شبکه هایی وجود داشته جهت دیدن در این دوران بیشتر رنگهای سفید و روشن مورد علاقه مردم بوده و به هیچ وجه رنگ سیاه استفاده نمی کردند و آنرا رنگ شیطان می دانستند. نتیجه اینکه پوشش ایرانیان در طی سالها دچار تحولات اندکی شده است.
واژه های کلیدی: حجاب، دوره صفویه، پوشش، بافته های ایرانیان، زیورآلات ، آئین مقدس اسلام
فهرست مطالب
فصل اول : کلیات ۱
چکیده ۲
مقدمه ۳
بیان مسئله ۵
پرسش اصلی تحقیق ۵
پیشینه تحقیق ۵
فرضیه ها ۶
اهداف تحقیق ۶
روش پژوهش ۶
فصل دوم : معرفی منابع و مأخذ
بررسی و معرفی منابع و مأخذ ۸
فصل سوم : اهمیت پوشش و حجاب
پوشاک از دیدگاه جامعه شناسی ۱۲
پوشاک به عنوان شناسنامه هویت ساز ۱۵
ار تباط رنگ پوشاک با فرهنگ جامعه و طبقات اجتماعی ۲۰
پوشاک به مثابه نعمت الهی ۲۵
تاثیر جغرافیائی محیط زیست با پوشاک ۲۷
فصل چهارم : لباس زنان در آئین مقدس اسلام
پوشش و حجاب زن از دیدگاه اسلام ۳۰
اهمیت حجاب در اسلام ۳۳
آثار حجاب و پوشش ۳۷
فصل پنجم : پوشاک در ادوار مختلف
پوشاک ایرانیان در ادوار مختلف ۴۰
دیدگاه پادشاهان صفوی به اروپائیان و حضور آنها در ایران ۴۸
اروپائیانی که لباس ایرانی می پوشیدند ۵۲
فصل ششم : بافته های ایرانیان
بافته های ایرانیان در عصر صفویان ۵۵
پارچه بافی دوره صفویه ۶۶
توجه شاهان صفوی به پارچه بافی ۷۰
قلمکار در دوره صفویه ۷۴
منسوجات گلدوزی شده دوره صفویه ۷۵
قلابدوزی دوره صفویه ۷۷
فصل هفتم : لباس زنان
پوشش زنان در دوره صفویه ۷۹
پوشش و حجاب سر زنان در دوره صفویه ۸۴
انواع پوشش پای زنان در دوره ی صفویه ۸۷
ویژگی لباس زنان دوره صفویه ۸۹
زیورآلات زنان دوره یصفویه ۹۴
پوشاک زنان در ایام سلطنت شاه عباس اول صفوی ۹۶
پوشاک زنان ارامنه جلفای اصفهان و زنان یهودی در زمان شاه عباس اول صفوی ۹۸
لباس ارامنه در دوره ی صفویه ۹۹
پوشاک زنان فریدن ۱۰۱
تزئینات زنان فریدن۱۰۸
پوشاک مردان فریدن ۱۱۰
پوشاک مردان فریدن در موقع کار ۱۱۳
پاپوش های ارمنیان فریدن ۱۱۴
پوشاک زنان زرتشتی اصفهان در زمان شاه عباس اول صفوی ۱۱۶
پوشاک زنان در زمان سلطنت شاه صفی صفوی ۱۱۸
نوع پوشاک زنان در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی ۱۲۰
پوشاک زنان در زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی ۱۲۳
فصل هشتم : لباس مردان در دوره صفویه
تن پوش مردان دوره صفویه ۱۲۵
پوشش سرمردان دوره صفویه ۱۳۴
پوشش پای مردان دوره صفویه ۱۳۸
زیورآلات مردان در دوره صفویه ۱۴۱
پوشاک نبرد مردان در دوره صفویه ۱۴۳
پوشاک قورچیان در دوره صفویه ۱۴۶
فصل نهم : لباس و پوشش دوره صفویه از دیدگاه جهانگردان
پوشش و لباس مردان و زنان ایران در دوره صفویه به نوشته شاردن جانگرد اروپائی ۱۴۸
پوشش و لباس مردان و زنان ایران در دوره صفویه به نوشته تاورنیه جهانگرد اروپائی ۱۵۷
لباس و پوشش مردان و زنان ایران در دوره صفویه به نوشته پیتردلاواله جهانگرد اروپائی ۱۶۵
پوشش در دوره صفویه به نوشته کمپر جهانگرد اروپائی ۱۷۲
فصل دهم : نتیجه گیری
ضمائم ۱۷۷
منابع و مأخذ ۲۰۳
فهرست منابع و مآخذ :
۱ ) اپهام پوپ، آرتور، (۱۳۸۷ شمسی)، شاهکارهای هنر ایران، ترجمه پرویز ناتل خانلری، انتشارات علمی و فرهنگی؛
۲ ) اجتهادی، مصطفی، (۱۳۸۲ شمسی)، دایره المعارف زن ایرانی، آب دیه (۱)، سرویراستار اسدالله معظمی گودرزی؛
۳ ) اجتهادی، مصطفی، (۱۳۸۲ شمسی)، دایره المعارف زن ایرانی (۲)؛
۴ ) بجنوردی، (۱۳۸۵ شمسی)، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد (۱۴)، زیرنظر کاظم موسوی؛
۵ ) پناهی، فرشته، (۱۳۸۵ شمسی)، زن ایرانی در سفرنامه ها، تهران چاپ فراین؛
۶ ) تاورنیه، ژان باتیست، (۱۳۸۲ شمسی)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرازی، تهران انتشارات نیلوفر؛
۷ ) داویدیان لِون، آرمینه آرالکیان، ( ۱۳۸۷ شمسی)، فصلنامه فرهنگی پیمان سال یازدهم شماره ده ۴۳؛
۸ ) دلاواله، پیترو، سفرنامه پیترودلاواله، جلد دوم، (۱۳۷۲ شمسی)، ترجمه شعاع الدین شبانگاه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی؛
۹ ) رضایی، عبدالعظیم، (۱۳۷۸ شمسی)، گنجینه تاریخ ایران جلد دوازدهم (صفویان، افشاریان، زندیان، قاجار) تهران انتشارات اطلس؛
۱۰ ) سودآور دیبا، لیلا، (۱۳۸۲ شمسی)، پوشاک در ایران زمین، تهران، چاپ امیرکبیر؛
۱۱ ) شاردن، سفرنامه شاردن، جلد دوم، (۱۳۷۰ شمسی)، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی؛
۱۲ ) شریعت پناهی، سید حسام الدین، (۱۳۷۳ شمسی)، اروپائی ها و لباس ایرانیان، تهران انتشارات قومس؛
۱۳ ) شکری، یدالله، (۱۳۷۲ شمسی)، عالم آرای عباسی، جلد دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی؛
۱۴ ) شیرازی، ابوالقاسم، آقا حسین، (۱۳۸۲ شمسی)، پوشاک زنان ایران از آغاز تا امروز، تهران، انتشارات اوستا فراهانی؛
۱۵ ) ضیاء پور، جلیل، (۱۳۷۴ شمسی)، پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا شاهنشاهی پهلوی، تهران، انتشارات انجمن بین المللی زنان؛
۱۶ ) غفاری، عباسقلی، (۱۳۸۴ شمسی)، زن در تاریخ نگاری صفویه، تهران، انتشارات امیرکبیر؛
۱۷ ) غیبی، مهرآسا، (۱۳۸۴ شمسی ) هشت هزار سال تاریخ پوشاک ایرانی، تهران، انتشارات هیرمند؛
۱۸ ) فلسفی، نصرالله، (۱۳۷۶ شمسی)،تاریخ اجتماعی ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر؛
۱۹ ) کردبچه، محمدحسین، (۱۳۷۴ شمسی)، اصفهان خونین شاه صفی، تهران، انتشارات هیرمند؛
۲۰ ) کمپفر، سفرنامه کمپفر، (۱۳۷۰ شمسی)، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، انتشارات خوارزمی؛
فصل اول کلیات تحقیق :
مقدمه :
انگیزه پدید آوردن پوشاک و اختراع جامه، ناشی از نیاز آدمی به دفاع تن خود در برابر عوارض طبیعی به ویژه سرما و گرما بوده است. اما همان طور که هر وسیله زندگی، هنگامی که پا از دایره رفع نیازهای ابتدایی و نخستین بیرون بگذارد، حالت تفنن به خود می گیرد و در طول زمان از شکل اولیه و صورت ساده خود بیرون می آید و وسیله هنرنمایی و ابراز سلیقه می گردد، تن پوش آدمیان نیز در سرگذشت بس شیرین خود به مقتضای اقلیم زیست و محل زندگی، میزان درجه تمدن و فرهنگ، عقاید مذهبی و آداب و رسوم، دستخوش دگرگونیهای بی شمار و شگفت انگیزی شده است که عوامل اجتماعی و اقتصادی و ارتباطی به ویژه سلیقه و ابتکار پوشندگان در تکامل و تنوع آن سهم بسزایی داشته است. بررسی تحول پوشاک نه تنها از نظر تاریخ و هنر قابل اهمیت است، بلکه از دیده جامعه شناسی و فهم روانشناسی ملتها نیز بسیار اهمیت دارد. در حماسه ملی ایرانیان، شاهنامه فردوسی توسی، استفاده از پوست و موی جانوران برای پوشانیدن تن و بر، به زمان هوشنگ پیشدادی نسبت داده شده است ولی آموختن رشتن پشم و تافتن نخ و بافتن پارچه و دوختن جامه از جمشید جم آن شهریار مبتکر دوران اساطیری است که بسیاری از اختراعهای دیگر نیز بدو نسبت داده شده است.
به طور کلی بررسی داستان تاریخی پوشاک و پوشش، جدا از بررسی تمدن و تاریخ اجتماعی و اعتقادی بشر امکان پذیر نیست، زیرا پوشاک مبین تحولات یک جامعه و در عین حال بیانگر تفاوت های است که میان اقشار آن جامعه وجود دارد.
پیش از تاریخ و تاریخ متکی به باستان شناسی است؛ باستان شناختی خود دنباله ی تاریخ طبیعی است. با کمک باستان شناسان می توان پیشرفت بشر را دوره های پیش از تاریخ و دوران تاریخی تعقیب کرد؛ باستان شناسان نیز از طریق مدارک و اسناد مکتوب (در نقاطی که خط مورد استفاده قرار گرفته است) یا از طریق آثار باقی مانده (نقاشی، مجسمه، نقش برجسته)، البته در نقاطی که خط دیرتر کاربرد پیدا کرده اطلاعاتی را در اختیار ما قرار می دهند. و از روی آنها پی می بریم که انسان در آغاز آفرینش نیازی به پوشش تن و سر نداشته زیرا بدنش پوشیده از مو بوده ولی در نتیجه ی تکامل و کم شدن موهای روی پوست بدن، که به لحاظ تاثیر اوضاع طبیعی رخ داده بود احساس نیاز به پوشاندن تن و سر برای دفاع از خود در مقابل گرما و سرما و سایر عوامل طبیعی در او قوت گرفت.
همان طور که بشرمراحل اولیه ی تمدن را طی می کرد و پوشش او نیز همانند وسایل و تجهیزات زیست محیطی اش با دیگر جنبه ی تفنن و آرایش یافت و به مقتضای اوضاع طبیعی و اقلیمی، میزان درجه تمدن و فرهنگ، عوامل اجتماعی و اقتصادی و اعتقادی در طی قرون و اعصار تغییر شکل داد تا اینکه وسیله ای شد برای ابزار سلیقه و نماد اختلاف طبقاتی؛ یعنی قطع نظر از احتیاج و تغییرات جوی – محیطی، تغییرات فرم و جنس تن پوش را موجب شد، و به لحاظ میزان درجه ی تمدن و تسلط حکومت ها، کم کم تن پوش شکل معینی پیدا کرد که سبب به وجود آمدن مُد شد؛ مُد، از دیرباز تابع قدرت و تمدن ملت ها بوده است؛ و در هر دوره ای از تاریخ، بشر تابع یکی از حکومت های قدرتمند؛ مثلاً تمدن مصر و پوشاک آن که یکی از قدیمی ترین تمدن ها و مظاهر آن می باشد بوده هنگامی که ایران به دلیل قدرتمند بودن مهد تمدن مشرق زمین و حتی جهان آن روز (عهد باستان) به شمار می آمده بیش تر ملل آن روز خواه ناخواه تابع آداب و رسوم و فرهنگ و تمدن ایران زمین بوده اند کشفیات جدید باستان شناسی از نفوذ یکی از مظهرهای تمدن ایران یعنی تن پوش و مُد ایرانی در نقاط مختلف حکایت می کند.
بنابراین مطالعه و تحقیق درباره پوشش تن آدمیان از آغاز تا امروز مستلزم مطالعه و تحقیق درباره چگونگی متحول شدن بشر و محیط زیست اش و اوضاع اجتماعی و فرهنگی او به طور کلی متمدن شدن او دارد.
۱ . ۱ ) بیان مسأله
۱ ) یکی از مهمترین مظاهر مهم فرهنگی در ایران عصرصفویه اعتقاد به پوشش و نوع لباسی است که بیانگر نگاه ایرانی به عصمت و خودپوشی بوده است. در این زمینه ایرانیان با عنایت به ساختار اجتماعیشان پوششی را انتخاب کرده بودند که مناسب با فرهنگ سنتی آنان بود. در نتیجه برای آگاهی بیشتر در این رساله به بررسی :
۱ ) آیا پوشش و حجاب بین طبقات مختلف مردم در دوره صفوی از اهمیت یکسان برخوردار بوده است ؟
۲ ) تأثیر فرهنگ جامعه و طبقات اجتماعی بر نوع پوشاک چگونه بوده است ؟
۳ ) آیا پوشش ایرانیان در دوره صفوی با دوره های قبل تفاوت قابل توجهی داشته است؟
۴ ) دیددگاه پادشاهان صفوی در رابطه با اروپائیان و حضور آنها در ایران چگونه بوده است ؟
پرسش اصلی تحقیق :
۱ . ۲ ) با توجه به عنوان مورد بررسی رساله که «حجاب پوشش در عصر صفوی» می باشد. سوالات زیر به عنوان پرسش اصلی تحقیق جهت آگاهی بیشتر پیرامون چگونگی پوشش و حجاب در این دوره مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است :
۱ ) زنان و مردان ایرانی در عصر صفویه چه نوع پوششی داشتند ؟
۲ ) آیا پوشش ایرانیان متأثر از شیوه زندگی سنتی آنان بوده است؟
۳ ) آیا ایرانیان از تغییر لباس استقبال می کردند؟
۴ ) آیا اروپائیان از نوع پوشش ایرانیان تأثیر پذیرفتند؟
۱ . ۳ ) پیشینه تحقیق :
در زمینه لباس و نوع پوشش ایرانیان نوشته های مستقلی در تاریخ ایرانیان به نظر نمی رسد. آنچه که در این زمینه مناسب تشخیص داده شده نوع پوشش در بعضی از نوشته های سیاحان اروپائی تاورنیه و شاردن می باشد البته مورخین ایرانی بیشتر به جنبه های سیاسی تاریخ ایران توجه داشتند. همین طور تصاویر و عکسهایی که در سفرنامه ها آورده شده و میناکاری های باقی مانده از دوره صفویه در بررسی این موضوع بسیار به ما کمک می کند.
۱ . ۴ ) فرضیه ها
اساس کار نگارنده در طول تحقیق بر مبنای این فرضیات است.
۱ ) لباس ایرانیان در دوره صفویه متفاوت و در عین حال تابع مقتضیات محلی و فرهنگی مناطق بود.
۲ ) به نظر می رسد پوشش ایرانیان تحت تأثیر سنتها و شرایط اقلیمی متنوع و متفاوت بوده است.
۳ ) جهانگردان و بازرگانان اروپایی که به وفور در دوره ی صفویه به ایران آمده اند تحت تأثیر فرهنگ و پوشش ایران قرار گرفته و علاوه بر اینکه خود از آن تقلید کرده اند بلکه آنرا به کشورهایشان برده و باعث ترویج آن در اروپا شده اند .
۵٫۱ ) اهداف تحقیق
نگارنده از انتخاب و بررسی این پژوهش اهدافی را مدنظر داشته است که به اختصار به آنان اشاره می شود.
۱ ) گوشه ای از تاریخ اجتماعی ایران را جهت شناخت روحیات ملی بررسی می کند.
۲ ) سعی داشته با نگاهی نو به تاریخ لباس و انواع پوشش به شناخت فرهنگ سنتی ایران در عصرصفویه بپردازد.
۳ ) تفاوتی را که در نوع پوشاک و پوشش طبقات مختلف جامعه (اعم از زن و مرد) وجود داشته بیان نماید.
۱ . ۶ ) روش پژوهش :
روشی که در این پژوهش استفاده شده است عمدتاً روش کتابخانه ای بوده است یعنی منابع و اسناد مربوطه به این دوره مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
فصل دوم
۲ . ۱ ) بررسی و معرفی منابع و مآخذ
در بررسی پژوهش موردنظر منابع و مأخذ چندی مطالعه و استفاده شده که جهت شناسایی بهتر آنها را تقسیم بندی نموده و به ارزیابی مختصری می پردازیم :
۱ ) سفرنامه ها ؛
ب) کتب ؛
ج ) عکس ها و تصاویر .
الف ) سفرنامه ها
سفرنامه هایی که سیاحان و جهانگردان اروپائی در طی سفرهای خود نوشته و گردآورده بودند و در آن کل مسائل ایران اعم از مسائل فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی را بررسی کردند جز منابع دست اول این پژوهش می باشد و از آن جایی که بیشتر آنها همراه با گروه های تجاری از کشورهای اروپائی به ایران می آمدند با دربار در ارتباط نزدیک بودند و مطالب و اطلاعات دقیقی را در آثار خود گرد آورند.
مهمترین این سفرنامه ها که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند عبارتند از :
۱ ) سفرنامه شاردن : شاردن شوالیه فرانسوی بوده است که در زمان شاه عباس دوم و شاه سلیمان در ایران به سر می برده است و در سفرنامه خود به بیان آداب و رسوم و طرز رفتارها و پوشاک ایرانیان و بسیاری از مطالب دیگر پرداخته است و حاوی مطالب مفیدی است در مورد آئین های ایرانیان از جمله تدفین، ازدواج، میهمانی و خواستگاری و به بررسی علایق ایرانیها از جمله رنگ مورد علاقه ایرانیان و سرگرمی آنها پرداخته و از همه مهمتر به توصیف کامل نوع پوشاک و چگونگی پوشش در این دوره پرداخته است که این پوشش از سر شامل می شود تا پوشش پاها و برای پژوهش موردنظر بسیار مفید بوده است.
۲ ) سفرنامه تاورنیه : ژان باتیست تاورنیه جهانگرد فرانسوی بوده است که در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم در ایران بوده است وی نیز در سفرنامه خود به شرح آداب و رسوم و پوشش ایرانیان و بسیاری از مطالب دیگر راجع به ایران و ایرانیان پرداخته است از جمله به توصیف انواع پوشش سر و بدن و پا و زینت آلات و جواهرات و انواع لباسهای که در خانه و خارج از خانه پوشیده می شده است پرداخته و به بررسی تفاوت نوع پوشش اعیان و طبقه های پائین و متوسط جامعه پرداخته است که باز از منابع دست اول بسیار مفید برای پژوهش موردنظر بوده است.
۳ ) سفرنامه دلاواله : پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی بوده که او نیز مانند سایر جهانگردان به توصیف ایران و خصوصیات ایرانیان پرداخته است و توضیحاتی را نیز راجع به صنعت پارچه و پارچه بافی در ایران آن دوره داده است.
از سفرنامه های دیگری که در مورد پوشش ایرانیان اثر صفوی مطالب مفیدی ارائه داده اند، سفرنامه سانسون و سفرنامه آدام اولئاریوس و همچنین سفرنامه کمپفر می باشند. که از توصیفات این منابع نیز براب تکمبل پژوهش مورد نظر بهره گرفته شده است.
ب ) کتب
کتابهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مطالعات و تحقیقات می باشد این دسته از کتابها که در دوره ی نزدیک به دوره ی معاصر ما تعریف شده اند و منتشر گردیده اند از منابع دست دوم می باشند و مطالب بسیار مفیدی را که باز از روی منابع دست اول جمع آوری شده اند در اختیار ما قرار داده اند. از جمله کتاب تاریخ هفت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی مهرآساغیبی، شاهکارهای هنر ایرانی پرفسور پوپ، تاریخ اجتماعی ایران اثر راوندی، گنجینه ی تاریخ ایران عبدالعظیم رضایی، ایران در زمان صفویه نوشته تاج بخش، کتاب نگار زن نوشته حوری مقدم دایره المعارف زن ایرانی (۱) مصطفی اجتهادی، دایره المعارف اسلام، پوشاک در ایران زمین لیلا سودآور دیبا، کتاب پوشاک ایرانیان از دیرباز تاکنون نوشته جلیل ضیاءپور. صنایع ایران نوشته محمد حسن زکی، زن ایرانی در سفرنامه ها نوشته فرشته پناهی و زن در تاریخ نگاری صفویه نوشته عباسقلی غفاری فرد، فصلنامه فرهنگی پیمان تمام این کتاب ها مطالب مفیدی را برای این پژوهش ارائه می دهد مثلاً کتاب زن ایرانی به روایت سفرنامه نویسان فرنگی میترا مهرآبادی به توصیف نوع پوشاک زنان در زمان شاه عباس پرداخته که تا زمان شاه سلطان حسین را دربر می گیرد. حتی پوشاک ادیان دیگر از جمله زردشتی های اصفهان و ارامنه جلفا را در زمان شاه عباس بزرگ و شاه سلیمان صفوی را بیان می کند یا تاریخ صفویه جلد دوم به توضیح کامل پارچه بافی و انواع پارچه های دوره صفویه پرداخته همراه با عکس و تصویر لباسهای دوخته شده است و یا شکاهکاری هنر ایران پرفسور پوپ به بافته های عصرصفوی پرداخته و همچنین کتاب اروپائی ها و لباس ایرانیان به شرح تغییر لباس در عصر صفویان و نقش اروپائی ها در تغییر لباس پرداخته که به قصد وارد کردن اجناس خود به بازارهای ایران اقدام به عمل نموده بودند. و در صحت و سقم آنها جای تردیدی نیست. چون بامطالبی که در منابع دست اول آورده شده تناقضی ندارد.
« تدفین، ازدواج، میهمانی ها و نوع خوراک و خواسته های ایرانیان و پوشش و حجاب ایرانیان و رنگها مورد علاقه ایرانیان آداب و رسوم پادشاهان و قوانین دربار آنها است و حتی به بررسی سرگرمی ها و آئین های حمام رفتن، نوع بناها و آثار ایرانیان، معماری ایرانی و آداب و رسوم خواستگاری ایرانی پرداخته است.
ج ) عکس ها و تصاویر :
در بخش بررسی سفرنامه از عکس هایی که سیاحان همراه با توضیحات خود از نوع پوشاک و پوشش ایرانیان درج کرده اند استفاده می کنیم که این عکس ها برای پژوهش، بسیار مفید بوده است زیرا عملاً می توانیم توضیحات و توصیفات جانگردان را به چشم ببینیم و درک کنیم و به نکته های دقیقی دست می یابیم این منابع نیز از منابع است اول ما می باشد.
فصل سوم:اهمیت پوشش و حجاب
۳ . ۱ ) پوشاک از دیدگاه جامعه شناسی :
پس ازتوسعۀ جامعه های انسانی و شکل گیری فعالیتهای اجتماعی اقتصادی وفرهنگی و پدیدار شدن عقاید آرمانهای قومی و دینی – مذهبی، پوشاک و جنس، رنگ، شکل و دوخت هر تکۀ جامه نقش و معنای فرهنگی یافت و کارکرد، نمادین ارتباطی آنها آشکار و برجسته شد. امروزه هر پاره از پوشاک و آرایه های مربوط به آنها بنابر ویژگیهای فرهنگی جامعه ای که در آنها به کار می روند، به صورت رمزی، مفهوم یا مفاهیمی را می رسانند.
پوشاک به عنوان زبان ارتباطی هم، می تواند ایفای نقش کند. لباس نیز مانند زبان علاوه بر هویت قومی، اجتماعی و جغرافیایی، وابستگیهای شغلی، صنفی، سیاسی، مذهبی و شأن و منزلت اجتماعی، اقتصادی، طبقاتی و حتی تفاوتهای سنی و جنسی را هم مشخص می کند. برای اینکه عملکرد اجتماعی و فرهنگی پوشاک در هویت سازی قشرهای جامعه را دریابیم و بدانیم که چگونه پوشاک هویت اجتماعی و فرهنگی فرد و گروه را در اجتماعات گوناگون ایلی، عشیره ای، روستایی … دهقانی و شهری باز می نماید و آنها را از یکدیگر جدا می کند، لازم است پوشاک مردم را همچون مجموعه ای از نشانه های زبانی و مادی بنگریم و بررسی و تحلیل کنیم.
اعضای جامعه از راه نشانه های نمادین جامه هایی که بر تن دارند، میان خود یک نظام ارتباطی فرهنگی برقرار می کنند. رمزگشایی از این نشانه ها و دریافت معانی و مفاهیم آنها در هر گروه اجتماعی مستلزم درک رفتارهای اجتماعی و فرهنگی مردم آن گروه و شناخت نظامهای دینی، اعتقادی و اعمال جادویی تابویی[۱] و باورهایی است که پوشاک ارزشهای نمادین خود را از آنها گرفته اند. این ارزشها نقش مهم و برجسته ای در نگهداشت هویت اجتماعی و فرهنگی و استمرار و تداوم آن در حیات تاریخی نسلها ایفا می کنند. مثلاً همان اندازه که زبان هر یک از گروه های قومی کرد، لر، بلوچ، ترکمن و فارس آنها را از یکدیگر جدا و متمایز می کند، پوشاک بومی و سنتی هر یک نیز متمایز کنندۀ این اقوام از یکدیگر است. بنابراین همچنان که امکان دارد با تغییر زبان یک قوم هویت قومی یا فرهنگی مردم آن قوم نیز تغییر کند، یا از بین برود، از راه تغییر لباس بومی، محلی یک قوم نیز می توان کم و بیش چشم به راه هویت زدایی از آن قوم بود.
جنس، رنگ، طرز دوخت، شکل لباس و فرهنگ واژگان مربوط به جامعه ها با مجموعه ای از ارزشها و معیارهایی فرهنگی، اخلاقی و معنوی مانند شرم و حیا، وقار و متانت، جاذبه جنسی اهمیت و اعتبار اجتماعی واقتصادی، سوگ وشادی، فقر و غنا و باورهای دینی و مذهبی و آرمانی در آمیخته اند. از این رو مطالعه در مورد پوشاک مردم یک گروه و قوم و جامعه چه در گذشته و چه در حال و بررسی روند تحول دگرگونی تاریخی، اجتماعی هر یک از قطعات لباس و کارکردهای اجتماعی و تأثیر پذیری و تأثیر گذاری آنها زمینه ای مهّم و ارزشمند از شناسایی الگوهای رفتاری مادی و معنوی آن گروه خواهد بود[۲].
مطالعه و بررسی علمی پوشاک و دست یابی به آگاهیهای دقیق دربارۀ جامه های اقوام و گروه های گوناگون اجتماعی و روشن کردن چگونگی سیر تحول و دگرگونی پوشاک در دوره های تاریخی گذشته و تعیین رابطه میان پوشاک و محیط جغرافیایی زیست بومی و فرهنگ و پایگاه و منزلت اجتماعی، دینی و اقتصادی پوشندگان و نقش و کارکردهای مختلف هر تکه از تن پوشها در جامعه های کهن و امروزی از موضوعهای بسیار مهم در پژوهشهای تاریخی، اجتماعی و فرهنگی دانش نوین مردم شناسی است.
امّا به پوشاک از دیدگاه های مختلف می توان نگریست و آن را با اسلوب های گوناگون بررسی و تحقیق کرد. پوشاک را برحسب ملاک های گوناگون تقسیم بندی، و با نگرشهای متفاوت علمی بررسی و تجزیه و تحلیل می توان می کرد. از شیوه های کم و بیش عمومی و رایج تقسیم بندی و پژوهش این چند مورد را می توان نام برد[۳] :
۱ ) تقسیم بندی پوشاک از لحاظ گروه های قومی، زبانی، ایلی عشیره ای، روستایی، دهقانی، شهری و حوزه های جغرافایی، فرهنگی در دوره های گذشته و حال؛
۲ ) تقسیم بندی بر مبنای گروههای جنسی و سنی، کار و اشتغال، فصلهای چهارگانه، درون و بیرون خانه، جشن و سوگواری؛
۳ ) تقسیم بندی براساس پوشش اندامهای تن انسان، مانند سرپوشها؛ چهره بندها : پیشانی بند، ردبنده، برقع و دهان بند؛ تن پوشها : جامه های زیرین (زیرپوشها) و رویی (بالاپوشها)؛ کمرپیچها؛ دست پوشها : دستکش و مچ بند؛ پای جامه ها : شلوار و تنبان و شلیته؛ پاپوشها و پاافزارها : پاتاوه ها و موزه ها. در هر یک از این شیوه های پژوهشی، جامه ها از جنبه های گوناگون در برنامۀ کار و پژوهش قرار گرفته است که برخی از این جنبه ها عبارت اند از جنس، رنگ، شکل، آرایه ها و زیورهای جامه ها، نامها و اصطلاحهای مربوط به هر پاره جامه، حرفه ها و پیشه های وابسته به پوشاک[۴].
۳ . ۲ ) پوشاک به عنوان شناسه هویت ساز :
میان شخص و منزلت انسانی، اجتماعی و قومی او با لباسی که می پوشد و نوع و جنس و شکل و رنگ آن پیوسته ارتباط نزدیک برقرار بوده است.
لباس بیش از هر چیزی نشان دهنده هویت انسانی، اجتماعی و قومی پوشندۀ آن است.
شاید بتوان آن گونه تصور کرد که لباس پس از بدن، نزدیک ترین چیزها به نفس ماست و اینکه هویت ما اغلب وابستگی نزدیکی به لباسمان دارد.
لباس ما، بیش از هر چیز دیگری، مستقیماً نشان دهنده ی فهم و درک ما از معنای انسانیت است. در جوامع گذشته اختلاف طبقاتی و وجود گروه های مانند درباریان، دیوانیان، قاضیان، بازرگانان، روحانیان، لشکریان، کارکنان کشوری، پیشه وران، کارگران، اعضای گروهها و صنف های دیگر باعث می شد که در پوشاک و نوع آن گونه گونی و کثرت پدید آید. چنان که از نوع جامه های آنها می توان به موضع و پایگاه اجتماعی و طبقاتی پوشندگان آنها پی برد.
مثلاً در جهام اسلام شخصیت های بزرگ و مذهبی از روی عمامه هایشان شناخته می شدند. پیامبر اسلام (ص) از عمامۀ سفیدی به نام «سحاب» (ابر) که بر سر می گذاشت شناخته می شد.
سعید بن العاص بن امه به سبب عمامه زیبایش ممتاز بود.
[۱] . تابو : مقدس، ممنوع
[۲] . مصطفی اجتهادی، دایره المعارف زن ایرانی (۱)،سرویراستار اسدالله معظمی گودرزی ،۱۳۸۲ ص ۲۸۰
[۳] . همان منبع، ص ۲۸۲
[۴] . بجنوردی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد چهاردهم، پوشاک تربه، زیرنظر کاظم موسوی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، سال ۸۵ ، ص ۲
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
