عنوان :

پایان نامه  عوامل موثر بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با

دولت اسلامگرای ترکیه در قبال دولت جدید عراق

تعداد صفحات : ۲۱۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

حوادث ۱۱ سپتامبر  ۲۰۰۱  نقطه عطف در تغییر و گردش سیاستهای ایالات متحده در نظام بین الملل شد  که در انتخابات سال۴ ۲۰۰ و پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات مجدد  ریاست جمهوری و انتخابات مجالس ایالات متحده آمریکا این رویکردخود را نشان داد. در نظم جدید ،مبارزه  با تروریسم و مبارزه با سلاحهای کشتار جمعی و مبارزه با بنیادگرایی اسلامی اساس کار قرار داده شد . در حقیقت حمله به عراق در چارچوب تغییر نظام بین الملل و ایجاد این رویکردها بود.

هدف مجموعه حاضر آن است که با تحلیل و بررسی رفتارها و متغیرهای مختلف ترکیه و ایران, میزان اشتیاق ترکیه و ایران را برای همکاری در قبال عراق و تلاشهایی که در این راستا انجام داده اند را مشخص کند و میزان تقابلات منافع دو کشور در این موضوع را بررسی نماید و با پاسخ به این پرسش که هدف ایران و ترکیه در عراق جدید چه می باشد و چه نقاط اشتراکی در عراق جدید دارند وآیا این دو یک نقش مکمل را دارا می باشند و یا این که دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه روبروی هم قرار گرفته اند و یک نقش فرسایشی دارند و آیا این دو کشور با تقابل منافع و روبروی هم قرار گرفتن منافع بهتری را جذب می کننداین مجموعه شامل یک مقدمه, یک پیشگفتار,چهار  بخش, یک نتیجه گیری و منابع می باشد. که در بخش اول “” پیش زمینه های تئوریک و مباحث نظری در رابطه تعامل و تقابل “”دو کشورج.ا. ایران وترکیه  آورده شده, بخش دوم در رابطه با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه و بررسی موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکی عراق, جایگاه و نقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای آورده شده, بخش سوم: دیدگاههای مشترک و نقاط افتراق ایران و ترکیه راجع به عراق که در شش فصل که شامل فصل اول: دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران در قبال عراق, فصل دوم: دیدگاه جمهوری ترکیه در قبال عراق, فصل سوم: بررسی مولفه های منافع ملی دو کشور ایران و ترکیه در عراق (تفاهمات), فصل چهارم: شامل بررسی زمینه های سیاسی و امنیتی تفاهمات و تقابلات منافع ایران و ترکیه در عراق, فصل پنجم: بررسی زمینه های اقتصادی مناسبات ( تعامل و تقابل ) منافع ایران و ترکیه در عراق جدید و فصل ششم نیز شامل سناریوهای مطرح شده برای استقرار نظام سیاسی پس از صدام در عراق و تاثیر آن بر ایران و نتیجه گیری که به عنوان بخش چهارم  در آخر آمده است.

 واژه های کلیدی: جمهوری اسلامی  ایران، عراق، ترکیه، آمریکا، دولت اسلام گرای، سیاست خارجی

فهرست مطالب

پیشگفتار ۱
بخش اول : مقدمه نظری۲
کلیات پژوهش۳
۱-طرح مساله۳
۲-انگیزه انتخاب موضوع۴
۳-اهمیت موضوع۴
۴- سئوال اصلی۴
۵- فرضیه اصلی۴
۶- متغیرهای دخیل۵
۷- هدف پژوهش۵
۸- قلمرو پژوهش۶
۹- روش پژوهش۶
۱۰- ارکان و پایه های نظری تحقیق۶
۱۱- سطوح تحلیل۷
۱۲- پیشینه و محدودیت ها و منابع پژوهش۷
۱۳- سازماندهی تحقیق۸
چارچوب نظری پژوهش۹
فصل اول: تعریف منازعه و همکاری۱۰
۱-نظریه نوواقع گرایان   ۱۲
۲-نوکارکردگرایی۱۴
۳-نهادگرایی نئولیبرال ۱۵
فصل دوم: کاربرد نظریه بازیها در بررسی رقابت و همکاری در روابط
بین الملل۱۹
۱-روابط بین الملل به مثابه یک بازی۲۰
۲-انواع بازی ها در روابط بین الملل۲۱
۳-بازی با حاصل جمع جبری صفر۲۱
۴-بازی با حاصل جمع غیر صفر یا حاصل جمع متغیر۲۲
تعریف مفاهیم۲۴
جمهوری اسلامی ایران ۲۵
ایران۲۵
ترکیه۲۶
عراق۲۷
دولت اسلامگرای۲۷
سیاست خارجی۲۸
بخش دوم : ۲۹
فصل اول: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران۳۰
-دوره اول ( ۸۰-۱۹۷۹ ) : ۳۱
-مکانیسم ارتباط سیاست خارجی دولت موقت۳۱
۱-اقدام اثباتی۳۲
۲-اقدامات سلبی دولت موقت۳۴
-دوره دوم: رادیکالیسم با تاکید بر شیوه رابطه ملتها ( ۱۹۸۸-۱۹۸۰ )۳۵
مشخصات اصلی دوره دوم۳۵
الف- فرا وطنی بودن نورمهای ارزشی۳۵
ب- جنگ ایران و عراق به دنبال اشغال سفارت آمریکا۳۷
۱- بعد اثباتی۳۷
۲- بعد سلبی۳۹
– دوره سوم: عادی سازی سیاست خارجی بر اساس ترتیبات منطقه ای و الزامات
منافع ملی۴۳
مشخصات دوره سوم:۴۴
۱-تامین امنیت ملی و تامین مصالح ملی۴۴
۲-الزامات منطقه ای, توسعه همکاری با همسایگان محدوده خاورمیانه۴۵
فصل دوم: سیاست خارجی ترکیه و اصول کلی آن۵۰
-اهمیت استراتژیک ترکیه در منطقه۵۲
-نقش تعیین کننده هر یک از عوامل جغرافیایی و منابع طبیعی و اهمیت استراتژیک این کشور در منطقه۵۳
-سیاست خارجی ترکیه ۵۵
-روابط دو کشور بعد از انقلاب اسلامی۵۹
-سیاست تشنج زدایی دولت ایران و اثرات آن بر روابط با ترکیه۶۶
-مبانی و اصول سیاست خارجی ترکیه ۷۶
فصل سوم: بررسی موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکی عراق و جایگاه و نقش بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای ۸۰
الف) موقعیت جغرافیایی عراق۸۰
۱-ژئوپلتیک آب ۸۴
۲-ژئوپلتیک نفت ۸۵
۳-ژئوپلتیک کردها۸۶
۱-۳- بررسی موقعیت کردها در عراق۸۶
۲-۳- دستاوردهای قانون اساسی موقت عراق برای اکراد۸۹
۱-۲-۳- قبولاندن نظام فدرال در عراق۹۰
۲-۲-۳- حضور کردها در ساختار قدرت مرکزی عراق ۹۱
۳-۲-۳- به رسمیت شناختن زبان کردی عراق۹۱
۴-۲-۳- قدرت تعدیل قوانین دولت مرکزی از طرف پارلمان کردستان۹۱
۵-۲-۳- مشخص کردن وضعیت کرکوک و مناطق تخریب شده۹۲
۶-۲-۳- قائل شدن حق وتو قانون اساسی دائر بر ایالات و مناطق فدرال۹۲
۴- ژئوپلتیک کردها ۹۳
ب) مختصات عراق جدید ۹۵
۱- مقایسه عراق قدیم با عراق جدید ۹۵
۱-۱- تفاوت عراق قدیم و جدید از بعد داخلی۹۵
۲-۱- تفاوت عراق قدیم و جدید از بعد منطقه ای۹۶
۱-۲-۱- اختلاف با ترکیه ۹۶
۲-۲-۱- اختلاف با جمهوری اسلامی ایران ۹۶
۳-۲-۱- اختلاف با سوریه ۹۷
۴-۲-۱- اختلاف با کویت ۹۷
۳-۱- تفاوت عراق قدیم و عراق جدید از منظر بین المللی۹۸
ج) بازیگران ذینفع و ذی نفوذ در عراق جدید ۹۹
۱- جمهوری اسلامی ایران ۹۹
۲- جمهوری ترکیه۱۰۰
۱-۲- طرح اوزال ۱۰۱
۲-۲- سیاست ترک سازی۱۰۱
۳-۲- ادغام فرهنگی و آموزشی ۱۰۲
۴-۲- جنبه سیاسی دادن به فعالیت ها۱۰۲
۳- عربستان سعودی ۱۰۲
۴- سوریه ۱۰۳
۵- اسرائیل ۱۰۴
۶- ایالات متحده آمریکا ۱۰۴
۷- روسیه ۱۰۶
۸- اروپا ۱۰۷
فصل چهارم: سیاست خارجی نفوذ ایران و ترکیه در قبال دولت جدید عراق۱۰۸
-زمینه های تاریخی ایران و ترکیه در عراق۱۰۸
الف: پیشینه تاریخی نفوذ ایران در عراق ۱۰۸
ب: پیشینه تاریخی نفوذ ترکیه در عراق ۱۱۱
بخش سوم : دیدگاههای مشترک ایران و ترکیه راجع به عراق۱۱۳
فصل اول: دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران در قبال عراق ۱۱۴
الف) دیدگاه ایران نسبت به رژیم بعثی عراق از ظهور تا سقوط صدام۱۱۴
ب) مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال عراق۱۱۶
ج) مواضع جمهوری اسلامی ایران در مورد قانون اساسی موقت عراق۱۱۹
فصل دوم: دیدگاه جمهوری ترکیه در قبال عراق ۱۲۰
الف) سیاست خارجی جمهوری ترکیه در قبال عراق در دوران جنگ سرد۱۲۰
ب) تحول در سیاست منطقه ای ترکیه پس از جنگ سرد ۱۲۱
ج) موضع گیری ترکیه در بحران کویت و واکنش های داخلی نسبت به آن۱۲۳
د) اهداف ترکیه از ایفای نقش رسمی در بحران کویت۱۲۷
۱- کسب امتیاز سیاسی ۱۲۷
۲- ملاحظات اقتصادی۱۲۷
۳- شرکت در ترتیبات منطقه ای ۱۲۸
۴- چشمداشت ارضی ترکیه نسبت به شمال عراق۱۲۸
ه) مواضع ترکیه در مورد اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا۱۳۰
۱- حفظ تمامیت ارضی عراق۱۳۰
۲- حمایت ترکمن ها ۱۳۰
۳- دریافت کمک های اقتصادی از آمریکا ۱۳۱
و) مخالفت پارلمان با شرکت ترکیه در جنگ بر علیه عراق ۱۳۲
ز) واکنش و مخالفت داخلی با اعزام نیروهای ترکیه به عراق ۱۳۴
ن) مواضع ترکیه در مورد قانون اساسی موقت عراق ۱۳۵
فصل سوم: بررسی مولفه های منافع ملی دو کشور ایران و ترکیه در
عراق (تفاهمات) ۱۳۶
الف) مولفه های تاریخی روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکیه با توجه به
تحولات عراق ۱۳۷
ب) مولفه های سیاسی روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در عراق جدید (مناسبات و رقابت های سیاسی)  ۱۴۱
ج) مولفه های اقتصادی روابط ایران و ترکیه در عراق جدید ۱۴۳
فصل چهارم: بررسی زمینه های سیاسی و امنیتی تفاهمات و تقابلات منافع ایران و ترکیه در عراق۱۴۵
الف) مولفه های همکاری و تعامل در زمینه های اشتراک منافع ایران و ترکیه در عراق جدید ۱۴۵
۱- حفظ تمامیت ارضی عراق و جلوگیری از تشکیل دولتی کرد در شمال عراق۱۴۵
۲- مخالفت هر دو کشور با فعالیت سازمان های معارض خود در عراق۱۴۹
۳- مخالفت دو کشور با گسترش فعالیت های اسرائیل در شمال عراق۱۵۰
ب) مولفه های تقابل منافع ایران و ترکیه در عراق۱۵۱
۱- مخالفت ترکیه با ایفای نقش موثر شیعیان در دولت جدید عراق۱۵۱                                       ۲-چشمداشت ارضی ترکیه نسبت به شمال عراق به ویژه کرکوک۱۵۲
۳-مخالفت ایران با تلاش های ترکیه برای افزایش غیر واقعی سهم ترکمن ها در ساختار فدرالیسم عراق۱۵۳
۴-اختلاف ایران و ترکیه در مورد نوع حکومت عراق جدید۱۵۴
فصل پنجم: بررسی زمینه های اقتصادی مناسبات ( تعامل و تقابل ) منافع ایران و ترکیه در عراق جدید۱۵۵
الف) چشم اندازهای همکاری جمهوری اسلامی ایران با عراق۱۵۶
۱-همکاری در زمینه استفاده بهینه از آب رودخانه های مرزی۱۵۶
۲-همکاری در زمینه شبکه های ارتباط زمینی ۱۵۷
۳-همکاری در زمینه نفت و گاز۱۵۸
ب) چشم اندازهای همکاری های بین ترکیه و عراق۱۶۰
۱- همکاری در زمینه راه های ارتباطی۱۶۰
۲-همکاری دوکشور در زمینه شبکه آبها ۱۶۰
۳-همکاری دو جانبه در زمینه نفت وگاز۱۶۲
ج)زمینه های رقابت و همکاری اقتصادی ایران وترکیه در عراق جدید۱۶۴
۱-زمینه های رقابت۱۶۴
۱-۱-رقابت در بازار عراق۱۶۴
۱-۲-اصلاحات اقتصادی در عراق در چارچوب خاورمیانه بزرگ ۱۶۴                                       ۲-زمینه های همکاری ایران وترکیه در عراق جدید۱۶۶                                                            فصل ششم :سناریوهای مطرح شده برای استقرار نظام سیاسی پس از صدام در عراق وتاثیر آن بر ایران۱۶۸                                                                                                                       ۱-فدرالیسم۱۷۰                                                                                                                         ۲-دولت بسیط با جلوه اداری متمرکز و غیر متمرکز و تاثیرات آن بر ایران۱۸۵
بخش چهارم: استنتاجات موضوعی۱۹۰
فهرست منابع۲۰۳

 منابع فارسی

۱-   الوین تافلر، جابه جایی قدرت, ترجمه شهیندخت خوارزمی, چاپ اول ۱۳۷۵٫

۲-   انصاری جواد، ترکیه در جستجوی نقشی تازه در منطقه, ( تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل.

۳-  آندرسون جان وارد, ” استقبال ترکیه از تغییر سیاست آمریکا در قبال تحریم های عراق ” ترجمه سید محمود میرمیران, رسانه های دنیا ( شماره ۱۸۴۴ دوشنبه ۲۲ اسفند ماه ۱۳۷۹ ).

۴-  اورسال مونج و لاوفر هایز, ” مدخلی بر بحث فدرالیسم در آلمان “, ایرانپور ناصر, مهاباد, سال دوم, شماره ۲۴, اسفند ۱۳۸۱٫

۵-   آشوری داریوش, دانشنامه سیاسی, تهران: انتشارات مروارید ۱۳۷۳

۶-  آود و کارن و اویشا, ” حکومت دمکراتیک در آینده عراق  “, برگردان فضلیپور عظیم, گزیده تحولات جهان, نشر موسسه فرهنگی مطالعاتی ابرار معاصر, تهران: خرداد ۱۳۸۳٫

۷-   افتخاریان محمد حسین, دانشنامه جنگ و صلح, همدان: انتشارات مسلم, ۱۳۸۰, جلد سوم.

۸-   آشوری داریوش, دانشنامه سیاسی, تهران: نشر مروارید, ۱۳۷۲٫

۹-   دکتر بخشایشی اردستانی احمد, سیاست خارجی ج. ا. ا.

۱۰-    بهزادی حمید, ” اصول روابط بین الملل و سیاست خارجی ” تهران, انتشارات دهخدا, ۱۳۸۰٫

۱۱-  برزگر کیهان ” ایران و عراق جدید, چالش های پیش رو از یک نقطه نظر ایرانی “, مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بین المللی خلیج فارس, تهران, بهمن ۱۳۸۲٫

۱۲-  دکتر برهم صالح ” یک مدل کردی برای آینده عراق ” برگرداندن عبدالکریم خشایار, مه هاباد, سال سوم, شماره ۲۴, اسفند ۱۳۸۱٫

۱۳-    بابایی غلامرضا, فرهنگ روابط بین الملل, موسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه تهران ۱۳۷۷٫

۱۴-  برزگر کیهان ” ایران و عراق جدید, چالش های پیش رو از یک نقطه نظر ایرانی ” مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بین المللی خلیج فارس, تهران, بهمن ۱۳۸۲٫

۱۵-   پورسعید فرزاد, ” عراق جدید و تهدید به منزلت منطقه ای ج. ا. ا. ” فصلنامه مطالعات راهبردی, سال ششم, شماره دوم, تاسیسات ۱۳۸۲٫

۱۶-  پورسعید فرزاد, ” عراق جدید وتهدید منزلت ج. ا. ا. ” فصلنامه راهبردی, سال ششم, شماره سوم, تابستان ۱۳۸۲٫

۱۷-  توکاولی اوزلم ” ترکیه و درگیری عراق مشاهدات متضاد و مفهومشان “, مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , بهمن ۱۳۸۲٫

۱۸-  جلالی پور حمیدرضا, ” کردستان علل تداوم بحران آن پس از انقلاب اسلامی ایران ” دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی, ۱۳۷۲٫

۱۹-    جعفری ولدانی اصغر, ترکیه و ژئوپلتیک عراق, سالنامه اطلاعات سیاسی و اقتصادی شماره ۹۸-۹۶٫

۲۰-    جخماخجی فواد ” ترکمانان عراق ” روزنامه ترکمان دیلی, شماره ۳۷, اربیل, آذر ۱۹۹۸٫

۲۱-   حکیم سید محسن, موضع آتی شیعیان عراق در برابر کشورهای همسایه, مسائل ایران و عراق, تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.

۲۲-    دهقانی فیروز آبادی سیدجلال ، نظریه های نهادگرایی نئولیبرال و همکاریهای بین الملل ،مجله سیاست خارجی ،سال ۱۳۷۷، شماره ۳٫

۲۳-    دوئرتی جیمز ،رابرت فالتز گراف ،نظریه های متعارض در روابط بین الملل ،ترجمه طیب علیرضا ، بزرگی وحید ،انتشارات قومس .

۲۴-    رابینسون ریچارد, جمهوری اول ترکیه, ترجمه ایرج امینی, تهران, انتشارات کیهان ۱۳۷۵٫

۲۵-     روشندل جلیل, امنیت ملی و نظام بین الملل, انتشارات سمت, سال ۱۳۷۴٫

۲۶-     کیهان هوایی, شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز وزیر دفاع عربستان سعودی, شماره ۱۳۰, سال ۱۹۹۳٫

۲۷-   سجادپور سید کاظم ” نظام بین الملل و عراق, بررسی رفتار محافظه کاران در آمریکا ” مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , اسفند ۱۳۸۱٫

۲۸-     دکتر سیف زاده سید حسین ،نظریه پردازی در روابط بین الملل:مبانی وقالب های فکری ،تابستان ۱۳۷۶،

۲۹-  صمصایی شهلا ” نقش شیعیان در حکومت آینده عراق و تهدید آمریکا علیه دخالت ایران ” پیام آشنا, شماره ۱۷۱, خرداد ۱۳۸۲٫

۳۰-   دکتر طباطبایی سید محمد, سیاست و انتخابات در ایالات متحده آمریکا, تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی, بهار ۱۳۸۱٫

۳۱-   دکتر طالبانی نوری, سیاست تغییر نژادی در کرکوک از گذشته تا حال, برگردان آرامی راقه آزاد, شماره سوم, تابستان ۱۳۸۰٫

۳۲-     عزتی عزت ا…, ” تحلیلی بر ژئوپلتیک ایران و عراق ” دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی, ۱۳۸۱٫

۳۳-   عثمان یوسف, ترکیه علیه اعراب از آتاتورک تا دمیرل ( ترجمه ) . با هر ترجمه سیاسی آئینه مطبوعات جهان ( سال سوم شماره ۱۵۲ دوشنبه ۱۱/۸/۱۳۷۷ ).

۳۴-   عزتی عزت ا…, تحلیلی بر ژئوپلتیک ایران و عراق, چاپ و انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , سال ۱۳۸۱٫

۳۵-   فرانچسکینی انریکو, ” ترکیه, ایران را بمباران می کند ” مترجم: عفت السادات اقبالی نمین, رسانه های دنیا و رویدادهای ایران و جهان ( شماره ۱۷۵۹ دوشنبه چهارم مرداد ۱۳۷۸ ).

۳۶-    قاسمی صابر, ترکیه ( کتاب سبز ) مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه, تهران, ۱۳۷۴٫

۳۷-         دکتر قاضی شریعت پناهی ابوالفضل, بایسته های حقوق اساسی, تهران: نشر دادگستر ۱۳۷۸٫

۳۸-          دکتر کاظمی علی اصغر, نقش قدرت در جامعه و روابط بین المللی, نشر قوس ۱۳۶۹٫

۳۹-   کاکاوند سیامک, ” نقش ترکیه و منطقه خاورمیانه پس از جنگ سرد “, فصلنامه مطالعات خاورمیانه ( زمستان ۱۳۷۶ ).

۴۰-     کرمی جهانگیر, ” گزارشی از تحولات شمال عراق در دهه ۱۹۹۰ “, مجله سیاست دفاعی, زمستان ۱۳۷۶٫

۴۱-   کوکان جنیتا ” دوستان واقعی و دشمنان ذاتی ” باشگاه اندیشه, ماهنامه مدیا, سال هفتم, شماره سوم, سپتامبر ۲۰۰۳, مترجم مهدی کاظمی.

۴۲-     کنگل چارلز ” ایران و عراق ” ترجمه احسان رازاقی, جام جم, سال ۱۳۸۱٫

۴۳-    لوویچ کارل ،بازیها _ منازعات عقلایی مبتنی بر استراتژیک ،ترجمه طیب علیرضا ،سیاست خارجی ،بی تا ،سال۱۳۷۰ .

۴۴-  گل معروف, زمینه های دولت کرد در جنوب کردستان, برگردان محمد بایزیدی, راشد, شماره سوم, تابستان ۱۳۸۱٫

۴۵-   مومجور اوغور, ایران مزدوری پروری می کند, مترجم داوود آقایی ( روزنامه جمهوریت, ۱۹ اردیبهشت ۷۹, روزنامه جمهوریت, ۲۰۰۸ ).

۴۶-   مجتهدزاده پیروز, ” نگاهی به جغرافیای سیاسی عراق و همسایگان ” ماهنامه سیاسی, اقتصادی, شماره ۴۱-۴۲٫

۴۷-   سریر محمد, نرسی قربان – تحولات در خلیج فارس و آثار آن بر بازارهای بین المللی نفت, مرکز مطالعات خلیج فارس, ۱۳۷۲٫

۴۸-   ملکوتیان النا, ” سیاست عربستان سعودی در منطقه خلیج فارس پس از اشغال عراق ” مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , بهمن ۱۳۸۲٫

۴۹-   مرعشی ابراهیم, ” تحولات منطقه ای بررسی سیاست های آمریکا در مورد عراق ” مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , اسفند ۱۳۸۱٫

۵۰-   ملکوتیان النا ” موضع روسیه نسبت به بازسازی و وضعیت عراق در منطقه خلیج فارس ” مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , بهمن ۱۳۸۲٫

۵۱-   مجتهدزاده پیروز, کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلتیک خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی, ترجمه حمیدرضا ملک محمد نوری ۱۳۷۳٫

۵۲-   میدخت آذر و فریدنی مشایخ, مسایل مرزی ایران و عراق و تاثیر آن در مناسبات در کشور, انتشارات امیرکبیر, سال ۱۳۶۹٫

۵۳-   مقصودی مجتبی, ” کردستان عراق چشم انداز آینده ” در مسائل ایران و عراق, تهران: موسسه فرهنگی ابرار معاصر, ۱۳۸۲٫

۵۴-     مک داول دیوید, ” تاریخ معاصر کرد ” ترجمه یونسی ابراهیم, تهران, نشر پاییز, ۱۳۸۲٫

۵۵-   مقصودی مجتبی, ” کردستان عراق چشم انداز آینده ” در مسائل ایران و عراق, موسسه فرهنگی ابرار معاصر, تهران: ۱۳۸۲٫

۵۶-   نرسی قربان ” دور نمای همکاری های کشورهای حوزه خلیج فارس ” مجموعه مقالات پنجمین سمینار خلیج فارس.

۵۷-    ویسی مراد, عراق پس از صدام, ” مسایل ایران و عراق “, موسسه فرهنگی ابرار معاصر, تهران, ۱۳۸۲٫

۵۸-    هامیلتون جردن, ” بحران ” ترجمه محمود مشرقی, تهران.

۵۹-    هاشمی رفسنجانی ۵/۱۰/۷۳ روزنامه کیهان.

۶۰-  یونسیان مجید, قانون اساسی موقت عراق, ابعاد پنهان و پیدا, گزیده تحولات جهان, تهران: انتشارات ابرار معاصر, فروردین ۱۳۸۳٫

۶۱-  یونسیان مجید, ” قانون اساسی موقت عراق ابعاد پنهان و پیدا “, گزیده تحولات جهان, موسسه فرهنگی ابرار معاصر تهران, فروردین ۱۳۸۳٫

۶۲-    ترکیه گلوگاه ناتو, روزنامه رسالت, شماره ۲۴۴ ( ۲۲ آبان ماه ۱۳۶۵ ).

تحولات ترکیه و جهت یابی سیاست خارجی ترکیه در بحران خلیج فارس, خبرگزاری جمهوری اسلامی.

۶۳- روزنامه رسالت, پنج شنبه, اول آذر ۱۳۶۹٫

۶۴-  نشریه اتاق بازرگانی, صنایع و معادن ایران, شماره ۱۰, سال ۱۳۷۵٫

۶۵- روزنامه خرداد ۲۴/۱۰/۱۳۷۷٫

۶۶- روزنامه ابرار ۱۴/۱۲/۱۳۷۷٫

۶۷- روزنامه رسالت ۱۹/۲/۱۳۷۸٫

۶۸- روزنامه ابرار ۲۱/۲/۱۳۷۸٫

۶۹- نگاهی به مطبوعات سیاسی و اقتصادی ترکیه در سال ۱۹۹۰, نشریه روزانه خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.

۷۰- تحولات سیاسی اقتصادی در ترکیه در سال ۱۹۹۱, گروه تحقیق خبرگزاری جمهوری اسلامی, پنج شنبه, ۱۲/۱۰/۱۳۷۰٫

۷۱- خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران, وزارت خارجه ترکیه تهران و آنکارا از حسن تفاهم متقابل برخوردارند. ۲۷/۱۱/۷۶٫

۷۲- خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران, تحلیل روزنامه ملیت از مناسبات ایران و ترکیه ۲۷/۱۱/۷۶٫

۷۳- آنکارا, خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران, ۴/۵/۷۸٫

۷۴- واحد مرکزی خبر, ۱۸/۹/۷۶٫

۷۵- روزنامه جمهوری اسلامی, ۴ آبان سال ۱۳۷۰٫

۷۶- روزنامه کیهان, ۲ بهمن سال ۱۳۶۹٫

۷۷- روزنامه سلام, سوم شهریور ۱۳۷۲٫

۷۸- موسسه مطالعات استراتژیک لندن ” آب, امنیت و خاورمیانه ترجمه پیروز ایزدی, دانشگاه امام حسین, ۱۳۷۲٫

۷۹- کمبود آب درگیری بر سر منابع آب جهان, سالنامه نشریه های استراتژیک, موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک ۳-۱۹۹۲, ترجمه خبرگزاری جمهوری اسلامی.

۸۰- روزنامه شرق, سال اول, شماره ۱۴۸, ۲۰ اسفندماه ۱۳۸۲٫

۸۱- روزنامه همشهری, ویژه نامه بیست و پنجمین پیروزی انقلاب اسلامی, ۲۰ بهمن ۱۳۸۲٫

۸۲- سخنرانی وزیر امور خارجه, کمال خرازی مراسم افتتاحیه سیزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , اسفند ۱۳۸۱٫

۸۳- سخنرانی معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه, مراسم افتتاحیه سیزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس, دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی , اسفند ۱۳۸۱٫

۸۴- روزنامه شرق, سال اول, شماره ۱۴۸, ۲۰ اسفند ۱۳۸۲٫

۸۵- روزنامه جمهوری اسلامی, ۱۴ بهمن ۱۳۶۹٫

۸۶- روزنامه شرق, سال اول, شماره ۱۶۸, ۲۰ اسفند ۱۳۸۲٫

۸۷- مصاحبه آقای زنگنه وزیر نفت ایران در جریان همایش بین المللی انرژی تحت عنوان انرژی و امنیت در جهان در حال تحول, روزنامه همشهری, تهران, خرداد ۱۳۸۳٫

۸۸- الشرق الاوسط ۲۱/۶/۱۹۹۶٫

۸۹- ” آب, امنیت و خاورمیانه ” گزارش موسسه مطالعات استراتژیک لندن, ترجمه پیروز ایزدی, دانشگاه امام حسین, سال ۱۳۷۲٫

۹۰- ” روزنامه حریت ” چاپ ترکیه, آوریل ۱۹۹۱٫

۹۱- متن قانون اساسی موقت عراق, شرق سال اول, شماره های ۱۴۵, ۱۴۷, ۱۷۰, تا ۱۹ اسفندماه ۱۳۸۲٫

۹۲- مصاحبه همشهری با گل عبدا… وزیر امور خارجه ترکیه, ۲۴ دی ۱۳۸۲٫

۹۳- ایران و فدرالیسم عراق, روزنامه شرق, ۲/۱/۱۳۸۲٫

 منابع انگلیسی و اینترنتی 

۱٫ BISHKU MICHEL TURKEY & ITS MIDDLE EAST NEIGHBORS SINCE 1945 “JOURNAL OF SOUTH ASIAN 8” MIDDLE EASTERN NO 8 1992.

۲٫ CILLER TANSU “The Role of TURKEY in The new WORLD” STRATEGIC REVIEW WINTER 1994.

۳٫ ۱۰- HALE WILLIAM “TURKEY THE MIDDLE EAST AND GULF CRISIS” INTERNATIONAL AFFAIRS 68 NO 4 1994.

۴٫ KOHEN SAMI: TURKEY BALANCING ACT IN THE MIDDLE EAST INTERNATIONAL NO 4 1994

۵٫ ۱۳- PIPES DANIE TURKEY IRAQ MOSVI NO 3 September 1995.

۶٫ Turkish Daily news chronology of Turkish-Iranian Ties March  ۵  ۱۹۹۹٫

۷٫ Turkish Daily news chronology of key events in Turkish-Iranian Ties part2 march 6 1997.

۸٫ Pipes Daniel; Turkey, Iraq and mousel: Middle East Quarterly. Vol. No3. September 1995.

۹٫ Turkish News: 29 December 1989

۱۰٫  MIDDLE EAST INTERNATIONAL NO 443 February 1993.

۱۱٫ مقاله IRAN QUARTERY REPORT – فصلنامه انگلستان ۱۹۹۴ SEP.

   پیشگفتار:

تحولات نظام بین الملل با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، کشور عراق را به دلیل موقعیت ممتاز ژئوپلتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی به مجموعه پیچیده ای تبدیل کرد که صرف نظر از قدرت های همسایه و منطقه ای از اولویت و تقدم بسیار بالایی در سیاست خارجی قدرت های فرامنطقه ای برخوردار شد. تهاجم این کشور به کویت نیز مزید برعلت گردید و با حضور فیزیکی کشورهای غربی در منطقه خلیج فارس به طور عملی در چالش عمیقی فرورفت. عراق به عنوان یکی از همسایگان جمهوری اسلامی ایران با توجه به اشتراکات تاریخی، مذهبی و فرهنگی و قومی با مردم ایران، از جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی ایران برخوردار است به طوریکه نمی توان از آثار امنیتی حضور و دخالت بازیگران فرامنطقه ای بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران چشم پوشی نمود. تحولات عراق هم چنین بر مسایل امنیتی و اقتصادی ترکیه تأثیر بسزایی دارد. رساله حاضر تلاشی است برای درک و فهم واقع بینانه از مسایل عراق و شناخت اهداف و منافع و زمینه های تعارض و تعامل آن در ارتباط با منافع ملی دو قدرت منطقه ای ایران و ترکیه.

 کلیات پژوهش:

۱-طرح مساله

حوادث ۱۱ سپتامبر  ۲۰۰۱  نقطه عطف در تغییر و گردش سیاستهای ایالات متحده در نظام بین الملل شد  که در انتخابات سال۴ ۲۰۰ و پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات مجدد  ریاست جمهوری و انتخابات مجالس ایالات متحده آمریکا این رویکردخود را نشان داد. در نظم جدید ،مبارزه  با تروریسم و مبارزه با سلاحهای کشتار جمعی و مبارزه با بنیادگرایی اسلامی اساس کار قرار داده شد . در حقیقت حمله به عراق در چارچوب تغییر نظام بین الملل و ایجاد این رویکردها بود.

 حضور نظامی آمریکا در یکی از مناطق استراتژیک جهان با هجوم به عراق  و طرح این کشور جهت تغییر سیاسی خاورمیانه و دمکراتیزه کردن منطقه اگر چه تهدید کننده امنیت ملی کشورهای منطقه از جمله ایران و ترکیه می باشد, لیکن با توجه به شرایط موجود هر دو کشور تلاش کرده اند که از فرصت ها و چالش های ایجاد شده در راستای منافع ملی خویش بهره برداری نمایند, اعتقاد بر این است که ایران و ترکیه به عنوان دو قدرت منطقه ای صاحب نفوذ در عراق و سامان یافتن عراق جدید به عنوان دو رقیب مطرح می باشند, هر چند رقابت دیرینه  این دو کشور تنها به عراق ختم نمی شود اما به نظر می رسد سوای رقابت ها و چالش های تاریخی بین دو کشور در دهه نود ،اکنون  رقابت آنها  وارد مرحله نوینی شده است که موجبات تغییر و تحولات سیاسی در منطقه را فراهم می آورد..

 ۲-انگیزه انتخاب موضوع:

-علاقه شخصی پژوهشگربه موضوعات تحلیلی
-اهمیت موضوع تحولات عراق وتاثیرآن برترکیه وبخصوص ایران
-تحولات جدیدمنطقه که باعث اهمیت بیش ازپیش خاورمیانه  شده  است.
-گرایش تحصیلی پژوهشگر که مطالعات خاورمیانه میباشد.

 ۳-اهمیت موضوع:

  به دلیل این که دو کشور جمهوری اسلامی ایران  و ترکیه دو کشور قدرتمند و صاحب نفوذ و همسایه عراق هستندو به دلیل این که هر نوع تحولی در کشور عراق اثرات مستقیم و غیر مستقیم بر سیاست خارجی دو کشور می گذارد,و از آن جمله مباحث امنیتی شامل : جریان اکراد, حزب پ. ک. ک. و گروه مجاهدین خلق  و یا ایجاد یک جریان مقابله برانگیز مانند سرمایه گذاری های اقتصادی و یا دوستی آمریکا و ترکیه و یا تقابل ایران و آمریکا. موضوع وعنوان رساله برای بررسی سیاستهای مقایسه ای ترکیه وایران در عراق را قابل توجه وحائز اهمیت می سازد . .

 ۴-سوال اصلی:

مناسبات سیاست خارجی ایران و ترکیه پس از اشغال عراق توسط ایالات متحده و در زمان دولت جدید چگونه می باشد؟

 ۵- فرضیه اصلی :

   مناسبات جمهوری اسلامی ایران و ترکیه بر بستری از تفاهمات و تقابلات در چارچوب رقابت و همکاری معنا می یابد.یعنی بین رقابت و همکاریهای مکمل اقتصادی ایران و ترکیه در عراق با سطح روابط رابطه معناداری وجود دارد.

 ۶-متغیرهای دخیل:

متغیر مستقل: بر بستری از تفاهمات و تقابلات ایران و ترکیه در قبال دولت جدید عراق

متغیر وابسته: مناسبات سیاست خارجی ایران و ترکیه پس از اشغال عراق

متغییر واسطه : شرایط محیطی و بین المللی

مفروض : ترکیه و ایران به عراق با ثبات نیاز دارند.

 ۷-هدف پژوهش:

 هدف مجموعه حاضر آن است که با تحلیل و بررسی رفتارها و متغیرهای مختلف ترکیه و ایران, میزان اشتیاق ترکیه و ایران را برای همکاری در قبال عراق و تلاشهایی که در این راستا انجام داده اند را مشخص کند و میزان تقابلات منافع دو کشور در این موضوع را بررسی نماید و با پاسخ به این پرسش که هدف ایران و ترکیه در عراق جدید چه می باشد و چه نقاط اشتراکی در عراق جدید دارند وآیا این دو یک نقش مکمل را دارا می باشند و یا این که دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه روبروی هم قرار گرفته اند و یک نقش فرسایشی دارند و آیا این دو کشور با تقابل منافع و روبروی هم قرار گرفتن منافع بهتری را جذب می کنند.

    در این مجموعه محقق  سعی نموده است تا تصویری روشن از سیاست خارجی دو کشور و سیاست خارجی نفوذ دو کشور در مقابل عراق از آغاز ایجاد روابط  به دست بدهد و میزان دیدگاههای مشترک ایران و ترکیه راجع به عراق و مواضع جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه در مورد اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا و نیز سعی شده بررسی مولفه های منافع ملی دو کشور ( تفاهمات این دو ) از منظر سیاسی, اقتصادی, امنیتی و مولفه های تقابل دو کشور در عراق مورد پژوهش و بررسی قرار بگیرد.

نگارنده که علاقه خاصی به موضوع”” سیاست خارجی ج.ا. ایران و ترکیه در قبال دولت جدید بعد از صدام”” دارد به جهت مساله منافع ملی جمهوری اسلامی ایران و رابطه جمهوری اسلامی ایران با دو کشور ترکیه و عراق و بازخوردهای واقعه حمله آمریکا به عراق برای کشور ایران ، تا حد توان سعی نموده است که ریشه ها,دیدگاهها و منافع دو کشور را  پس از دوران صدام  بررسی نماید و به پردازش سوال اصلی که عبارت است از مناسبات سیاسی خارجی ایران وترکیه پس از اشغال عراق توسط ایالات متحده و در زمان دولت جدید چگونه می باشد؟ بپردازد.

 ۸- قلمرو پژوهش:

  قلمرو پژوهش از ۱۹ مارس ۲۰۰۳ به بعد می باشد. به تعبیری دیگر پس از سقوط رژیم بعثی دولت عراق به رهبری صدام حسین تا همه پرسی قانون اساسی می باشد.

 ۹- روش پژوهش:

   پژوهش موردنظر،براساس ماهیت و روش درزمره تحقیقات توصیفی –تحلیلی می باشد و با بهره گیری ازروش کتابخانه ای –تحلیل محتوا-انجام پذیرفته است .

 ۱۰- ارکان و پایه های نظری تحقیق:

مفاهیم نظری اصلی در این مجموعه عبارتند از: ۱- بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه و بررسی موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکی عراق, جایگاه و نقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای ۲- نقاط اشتراک ایران و ترکیه در عراق ۳- نقاط افتراق و تمایز این دو کشور و  ۴- چشم اندازهای همکاری های بین ترکیه و ایران با عراق و بالاخره  ۵- سناریوهای مطرح شده برای استقرار نظام سیاسی پس از صدام در عراق و تاثیر آن بر ایران چگونه می باشد .

۱۱- سطوح تحلیل:

این مجموعه ابتدا به مسایل داخلی کشورهای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه از نگاه سطح تحلیل خرد  و از این  منظر سیاست خارجی دو کشور را مورد  تجزیه و تحلیل قرار می دهد . سپس به نقاط مشترک سیاستهای  جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در عراق و نقاط افتراق, تمایز و اختلاف این دو با هم و چشم اندازها و زمینه های رقابت و همکاری از منظر  سطح تحلیل کلان می پردازد.

 ۱۲- پیشینه ومحدودیت هاومنابع پژوهش :

در خصوص مقایسه  سیاست خارجی ترکیه و جمهوری اسلامی ایران به ویژه در مورد تجزیه و تحلیل مناسبات دو کشور در قبال عراق, در داخل کشور کار تحقیقاتی منظم و مفصل کاری صورت نگرفته است . اگر چه مقالاتی در مورد هر یک از مواضع دو کشور در قبال بحران عراق در دست می باشد ،لیکن مقایسه ای انجام نگرفته است . لذا بری بررسی تطبیقی مواضع دو کشور  اولا دسترسی به منابع برای مطالعه و بررسی پژوهش را بسیار محدود می کند  ثانیا راهی جز استفاده عمده از مقالات, رسانه ها و اینترنت به عنوان منبع پژوهش, وجود ندارد .محقق برای بررسی پژوهش خود ناگزیر به مراجعه به مراکز ذیل گردید :

  ۱-دفترمطالعات سیاسی وبین المللی وزارت امورخارجه وپژوهشکده مطالعات راهبردی نیز ازجمله مراکزی هستندکه موضوع سیاستهای منطقه ای خاورمیانه را درارتباط موضوع تحقیق ،ومقالاتی  در این خصوص می توان استخراج کرد.

۲- بررسی  مجموعه مقالاتی که درارتباط با موضوع در قالب کتابهای خاورمیانه درموسسه مطالعاتی ابرار معاصر تهران به چاپ رسیده است.

۳- بررسی مقالات شماره های مختلف فصلنامه سیاست خارجی که دردفتر مطالعات سیاسی وبین المللی وزارت امورخارجه تهیه گردیده است .

 ۴- بررسی اسناد ومقالات فصلنامه سیاست خارجی که در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه تهیه گردیده است .

۵-گزارشهای تحلیلی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران .

 ۶- ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی .

۷ -گزارش های تحلیلی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران .

  ۸- روزنامه های مختلف .

  ۹- منابع اینترنتی .

 ۱۳- سازمان دهی تحقیق:

 این مجموعه شامل یک مقدمه, یک پیشگفتار,چهار  بخش, یک نتیجه گیری و منابع می باشد. که در بخش اول “” پیش زمینه های تئوریک و مباحث نظری در رابطه تعامل و تقابل “”دو کشورج.ا. ایران وترکیه  آورده شده, بخش دوم در رابطه با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه و بررسی موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکی عراق, جایگاه و نقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای آورده شده, بخش سوم: دیدگاههای مشترک و نقاط افتراق ایران و ترکیه راجع به عراق که در شش فصل که شامل فصل اول: دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران در قبال عراق, فصل دوم: دیدگاه جمهوری ترکیه در قبال عراق, فصل سوم: بررسی مولفه های منافع ملی دو کشور ایران و ترکیه در عراق (تفاهمات), فصل چهارم: شامل بررسی زمینه های سیاسی و امنیتی تفاهمات و تقابلات منافع ایران و ترکیه در عراق, فصل پنجم: بررسی زمینه های اقتصادی مناسبات ( تعامل و تقابل ) منافع ایران و ترکیه در عراق جدید و فصل ششم نیز شامل سناریوهای مطرح شده برای استقرار نظام سیاسی پس از صدام در عراق و تاثیر آن بر ایران و نتیجه گیری که به عنوان بخش چهارم  در آخر آمده است.

چارچوب نظری پژوهش

 فصل اول:

تعریف منازعه و همکاری

منازعه، معمولا به وضعیت و شرایطی اشاره دارد که در آن یک گروه و مجموعه انسانی مشخص و معین اعم از مذهبی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و قومی به دلیل تعارض و ناسازگاری واقعی یا ظاهری اهداف و ارزش ها با یک گروه و یا گروههای انسانی دیگر تعارض و تضاد آگاهانه دارند. در حقیقت، منازعه نوعی کنش و واکنش متقابل و متعامل افراد و کشورها  با یکدیگر است که شامل مبارزه و مقابله آنها با طبیعت و محیط زندگیشان می شود، منازعه نوعی از رقابت است که در آن طرفین در عین تلاش برای دستیابی به منابع کمیاب سعی می کنند با تقویت موضع و ارتقای موقعیت و منزلت خود، دیگری را از رسیدن به هدف مطلوب باز داشته، منصرف یا خارج نمایند. به عبارت دیگر، منازعه وقتی حادث می شود که طرفین تصویر و درکی از اختلافات میان خود داشته باشند و تلاش نمایند این اختلاف را به نفع خود حل و فصل نمایند و خاتمه دهند.

در سیاست بین الملل، منازعه را به معنای وسیع آن کشمکش، برخورد، مناقشه یا اختلافات میان دو یا چند دولت تعریف کرده اند. از این تعریف چنین بر می آید که منازعه مقوله ای بنیادین و یکی از مراکز ثقل سیاست بین الملل است. به قول میلر[۱]فرایندی که از ابتدا تا انتها به منازعه برخورد نکند فرایندی سیاسی نیست. جان اسپنسر همین معنا را این چنین بیان می کند: آدمیان با وجود تفاوت از نظر زبان، پوشش و خلق و خویشان، بسیار به یکدیگر شباهت دارند.

اما سیاست از جایی آغاز می شود که شباهت های آدمیان پایان می یابد و سیاست از آن رو از اینجا آغاز می شود که بین دولت – ملتها از نظر منافع، ارزشها، نظام های عقیدتی و تاریخ اختلاف و ناهمگونی وجود دارد. همگان خواستار صلح اند، اما فقط مطابق شرایط خودشان.

کنت بولدینگ[۲]در تحلیلی عام از منازعه از نظرگاه سیستمی با این بحث آغاز می کند که هر بازیگر اعم از فرد، گروه، سازمان یا کشور را می توان به مثابه نظامی در نظر گرفت که به محرکهای درونی و بیرونی پاسخ می دهد. همچنین می توان گفت که هر نظامی دارای دید یا تصویری از موقعیتهای گوناگون در جهان است که مفهوم یا طرح یا نقشی را شامل می شود. او نتیجه می گیرد که وقتی نظام عام به فرایندهای (( وسیله – هدف )) می پردازد، تعداد معینی از حلقه ها ( انسان های بالقوه یا بالفعل ) با حلقه ها و پیوندهای عاملان ( بازیگران ) دیگر برخورد می کند و منازعه عموما هنگامی روی می دهد که یک فرد یا گروه تصور می کند یک یا چند هدف از جانب یک فرد یا گروه دیگر مورد تحدید یا تهدید واقع شده است.

همکاری نیز از نظر لغوی مترادف همدستی و هماهنگی به کار می رود اما در متون و نظریه های همکاری بین المللی، همکاری فراتر از هماهنگی است. بر این اساس همکاری عبارت است از انطباق و هماهنگی سیاست ما در راستای منافع مشترک. لذا ممکن است کشورها بدون اینکه سیاست های خود را با یکدیگر منطبق و سازگار کرده باشند هر کدام به صورت یک جانبه عمل نمایند اما در عمل سیاستی هماهنگ با یکدیگر است که برای دستیابی به اهداف مشترک باید یک نوع هماهنگ سازی صورت گیرد. به عبارت دیگر همکاری یک نوع هماهنگی ارادی و انتخاب برای تحقق منافع مشترک است که بدون آن کشورها به هدف نخواهند رسید. حال با بیان مفهوم منازعه و همکاری در ادامه بحث به بررسی آن از نظرگاه نو واقع گرایی، نو کارکرد گرایی و نهاد گرایی نو لیبرالیزایم می پردازیم:

 ۱- نظریه نو واقع گرایان:

نو واقع گرایان معتقدند که نظام بین الملل بی نظم و آنارشیک است. این بی نظمی البته به معنای هرج و مرج و عدم نظم و نسق و رفتار الگومند نیست. همچنین به معنای جنگ تمام عیار و مناقشه عریان و مستمر نیز نیست. بلکه منظور از بی نظمی و منازعه از این دیدگاه، نوعی اصل نظام بخش و تنظیم کننده است که توضیح می دهد نظام بین الملل از واحدهای سیاسی مستقلی تشکیل شده است که فاقد اقتدار مرکزی حاکم بر آنها می باشد.به عبارت دیگر، حاکمیت، ذاتی کشورهاست، چون هیچ مرجع بالاتری وجود ندارد.

آنارشی بین المللی پیامدهای مهمی برای رفتار کشورها و روابط بین الملل دارد. به طور کلی اولا؛ کشورها نسبت به یکدیگر بی اعتماد بوده و سوء ظن دارند. آنها همواره از خطر بروز جنگ و منازعه نگران هستند. اساس این ترس این واقعیت است که آنها در جهانی زندگی می کنند که کشورها قادرند به کشوری دیگر حمله کنند، آنها برای حفظ بقای خود حق دارند نسبت به دیگران بی اعتماد باشند. ثانیا؛ مهمترین هدف کشورها در نظام بین الملل، تضمین بقا و ادامه حیات است. به علت این که سایر کشورها تهدیدات بالقوه ای هستند و هیچ اقتدار برتری وجود ندارد که کشورهای مورد تجاوز را نجات دهد، کشورها نمی توانند برای تامین خود به دیگران متکی باشند. به کلام دیگر چون نظام بین الملل خود یار است، هر یک از کشورها باید به تنهایی امنیت خود را تامین کنند و اتحادها و پیمانهای نظامی اموری موقت و متغیر هستند. ثالثا؛ کشورها در نظام بین الملل تلاش می کنند قدرت نسبی خود را به حداکثر برسانند. دلیل این رفتار نیز ساده است، هر چه قدرت و مزیت نظامی یک کشور بر دیگران بیشتر باشد، ضریب امنیتی آن بیشتر و بالاتر خواهد بود. هر کشوری خواهان آن است که برترین قدرت نظامی در نظام بین الملل باشد، چون این بهترین راه برای نظامی است که می تواند بسیار خطرناک باشد.

نو واقع گرایان اظهار می دارند که بی نظمی و آنارشی ممکن است به دو صورت باعث منازعه و جنگ شود: یکی این که به کشورها اجازه می دهد تا جنگ را آغاز کنند، چون همان گونه که گفته شد در وضعیت بی نظمی اقتدار و مرجع قدرتمند نهایی وجود ندارد که جنگ را متوقف کند. در این صورت، بی نظمی به صورت یک عامل عمل می کند و جنگ را امکان پذیر می سازد، اما آنارشی از طریق دیگری نیز باعث جنگ می شود یعنی ایجاد معمای امنیت برای کشورها.

در فقدان یک کارگزار مجری قانون و برقرار کننده نظم، کشورها باید مواظب خود و آن دسته از کشورهائی باشند که می توانند استقلال آنها را تهدید کنند. در چنین شرایطی معمای امنیت ظهور می کند، نه به علت سوء برداشت یا خصومت های خیالی، بلکه به خاطر بستر و بافت بی نظم نظام بین الملل، معمای امنیت به تعامل بد سگالی اشاره دارد که بر اثر آن اقدامات و ترتیباتی که یک کشور اتخاذ می کند تا امنیت خود را افزایش دهد، موجب تهدید دیگران می شود. از سوی دیگر او نیز اقدامات تامینی و تدافعی خود را اتخاذ می کند که به نوبه خود ضریب امنیتی کشور نخست را کاهش می دهد. در یک نظم خودیار جستجوی بقا و نتیجه آن، کافی است تا حتی قدرت های، وضع موجود نیز به مسابقه تسلیحاتی پرداخته، اتحاد تشکیل دهند و حتی مواقعی نیز به منازعه و جنگ کشیده شوند.