عنوان :

پایان نامه بررسی عوامل موثر بر گسترش روحیه خدمتگذاری در جامعه

تعداد صفحات :۱۷۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

 چکیده

اسلام ، در برنامه ها و تعالیم ، بر آن است که : جمع اندیشی و جمع زیستی سازگار و با هدف را در پیروان خویش ، ایجاد و تقویت کند و به گونه ای که مردمان را { عیال خدا} بیند . در جهان بینی اسلام ، از یک طرف ، مسئله خدمت به خلق مقدمه قرب الهی و نوعی عبادت تلقی شده است و از دیگر سوی ، به هر اندازه که انسان ذز بعد شناخت و معرفت حق تعالی رشد و تکامل پیدا کند ، در خدمت به مردم ، بیشتر عشق می ورزد زیرا شیفته حق ، خدمت به خلق را جدای از بندگی خالق نمی بیند به همین جهت ، در انسان های متعای و فرزانه و آشنایان به جهان بینی اسلامی ، حس نوعدوستی و خدمت به خلق و جامعه ، بیشتر به چشم می خورد .

پیامبر اکرم (ص) سودمندی و خدمت به مردم را در کنار ایمان به خداوند ، معبار و ملاک ارزشمندی انسان دانسته و می فرماید :

خصلتان لیس فوقهما من البر شیء : الایمان بالله و النفع لعبادات

الله …

ایمان به خدا و نفع رساندن به بندگان او ، دو خصلت نیک است که برتر از آن چیزی نیست .

از این بیان استفاده می شود که اگر عشق و سوز به مردم ، که نمودار محبت به پروردگار است ، برروح آدمی حاکم گردد و با ایمان و اعتقاد به خداوند در آمیزد ، انسان خدمتگذار و پر تلاش می سازد که هیچ گاه از خدمت به دیگران غفلت نمی ورزد که بفرموده رسول خدا (ص) مسلمانی غیر از خدمت به دیگران غفلت نمی ورزد که به فرموده رسول خدا (ص) مسلمانی غیر از خدمت به برادران مسلم و اهتمام در رفع مشکلات آنان نیست :

من اصبح و لم بهتهم بامور المسلمین فلیس بمسلم  .

در برخی از روایات ، خدمتگذاری یکی از ویژگی ها و مشخصه های اصلی مومنان دانسته شده است : یکی از راویان می گوید : از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود :

المومنون خدم بعضهم لبعض . قلت : و کیف یکون خدما بعضهم لبعض

قال : یفید بعضهم یعضا  .

امام صادق (ع) فرمود : مومنان خدمتگذار یکدیگرند . گفتم چگونه ؟ فرمود : به یکدیگر فایده و سود می رسانند .

بنابراین پژوهش حاضر به بررسی عوامل موثر بر گسترش روحیه خدمتگذاری در جامعه می پردازد. در این تحقیق  به مفهوم خدمتگذاری ، جلوه های خدمتگذاری، آفات خدمتگذاری،  عوامل موثر در ایجاد روحیه خدمتگذاری، آثار خدمت رسانی و …. و اسلام و خدمتگزاری و خدمت رسانی، عامل پیوند با ولایت و ویژگی های رهبر خدمتگزار و … می پردازد.

در جامعه اسلامی، کسانی می توانند عهده دار مسؤولیت باشند. که از ویژگی هایی چون بی رغبتی به دنیا، تقوا، تعهد راستی، امین بودن و… برخوردار باشد . در نظام اسلامی بر خلاف نظام های دیگر، پست و مقام ها فرصتی برای نیل به خواست های شخصی نیست، بلکه فرصت برای کار برای مردم و کسب خشنودی خداست. مقام معظم رهبری در این مورد می فرمایند:«وقتی ما گفتیم حومت اسلامی، چیزهایی را در زندگی و وضع عادی مردم. در نظام اجتماعی، در افکار و فرهنگ، در همه مناسبات اجتماعی، از جمله در روش و منش کارگزار حکومت اسلامی متعهد شده ایم. این حکومت اسلامی معنای خاص دارد حکومت اسلامی، غیر از حکومت سلطلنتی است. غیر از حکومت دنیایی است. غیر از حکومت طاغوتی است غیر از سلطه بر مردم است. غیر از زندگی به صورت اغتنام شهوات است. حکومت اسلامی، یعنی کارگزارانش برای اسلام و خدا کار می کنند نه برای خود، ما باید خودمان را به معنای واقعی کلمه…. خدمتگزار مردم بدانیم… مسؤولان کشور باید به معنای واقعی کلمه، از لحاظ زهد، یعنی بی رغبتی به زخارف دنیایی ، سرمشق دیگران باشند، حد آن هم حد ورع است»

واژه های کلیدی: خدمتگذاری، سودمندی، تبلیغات، رضایت الهی، توفیق خدمت

فهرست مطالب

خدمتگذاری   ۷
مفهوم خدمتگذاری   ۸
خدمتگذاری از دیدگاه اسلام و ائمه   ۱۰
محدوده خدمت   ۱۳
جلوه های خدمتگذاری   ۱۴
الف . سودمندی و نفع رسانی   ۱۵
ب : برآوردن نیاز   ۱۶
ج . یاری به دیگران   ۱۸
بر و احسان   ۱۹
انگیزه ها در خدمتگذاری   ۲۳
آفات خدمتگذاری   ۲۵
الف) منت و آزار   ۲۵
ب ) ریا و شهرت طلبی   ۲۶
ج) زیاده روی   ۲۷
حکومت و خدمت   ۲۹
عوامل موثر در ایجاد روحیه خدمتگذاری    ۳۱
الف ) تبلبغات   ۳۱
ب)ضرورت تشویق وتنبیه   ۳۳
ج)انتخاب کارگزاران صالح   ۳۳
د) ایجاد جواعتماد وامنیت   ۳۵
روحانیان و خدمتگزاری   ۳۶
درنگی درمفهوم خدمت   ۳۹
اخلاص   ۴۱
پرهیز از اذیت   ۴۲
خدمت د رحد توان   ۴۴
نابودی نعمت   ۴۴
مرز خدت   ۴۵
آثار خدمت رسانی   ۴۶
رضایت اللهی   ۴۶
برتری بر عابد نتیجه خدمت عقیدتی   ۴۷
نهضت خدمت رسانی به مردم   ۴۸
ضرورت ارج نهادن به مردم   ۴۹
دولت خدمتگزار مردم   ۵۰
گزینش خدمتگزار   ۵۲
خدمتگزاری با انگیزه الهی:   ۵۳
دولت و خدمتگزاری به محرومان   ۵۴
خدمت رسانی به شهید و خانواده شهید.   ۵۵
ارزش خدمت به خلق   ۵۶
شرط پشتیبانی ملت   ۵۷
رفتار خداپسنداناه با مردم   ۵۸
جهت خدمتگزاری ها   ۵۸
صمیمی بودن با مردم   ۵۹
رمز عدم شکست   ۶۰
حفظ نظام اسلامی   ۶۱
خدمت به مستضعفان   ۶۳
تزکیه نفس، بستر خدمتگزاری   ۶۴
دعا و توسل پشتوانه خدمت رسانی   ۶۵
شاخصه های خدمتگزاران   ۶۵
ایمان، سرمایه خدمت رسانی   ۶۷
ضرورت هماهنگی نهادها   ۶۸
خدمت به مردم، افتخاری بزرگ   ۶۸
ضرورت پر کردن شکاف های اقتصادی   ۶۹
ضرورت ایجاد فضای آرام.   ۷۰
اولویت های خدمت رسانی به مردم   ۷۱
کار برای مردم، فلسفه مسوولیت پذیری   ۷۲
ضرورت رسیدگی به وضع معیشت مردم   ۷۳
تأمین روحیه انقلابی در کنار سازندگی   ۷۴
رمز پیروزی در خدمت رسانی   ۷۴
ملاک گزینش خدمتگزاران   ۷۵
کنترل و نظارت بر خدمتگزاران   ۷۶
در نظر گرفتن رضای خدا   ۷۷
عدالت، مبنای خدمت رسانی   ۷۸
هشدار به خدتمگزاران   ۷۸
اصلاحات حقیقی   ۷۹
سرمشق بودن خدمتگزاران در زهد   ۸۰
هم دلی و وحدت خدمتگزاران   ۸۱
پرهیز از تجمل، شرط خدمت رسانی   ۸۲
پیش نیاز های تحول اداری   ۸۳
مردم سالاری دینی   ۸۸
الف) روش شناسی   ۹۰
ب) ابعاد مردم سالاری دینی   ۹۴
اول) بعد تاسیسی   ۹۴
دوم) بعد تحلیلی   ۹۴
ج)اصول «مردم سالاری دینی»   ۹۵
اصل اول) رضایت مردم   ۹۶
۱- خدمتگزاری به مردم   ۹۶
۲- خلوص در خدمتگزاری   ۹۷
اصل دوم) ارزش مداری   ۹۹
اصل سوم)حق مداری   ۱۰۳
اصل چهارم) قانون محوری   ۱۰۴
فرهنگ خدمت و احسان   ۱۰۹
همدردی با مردم   ۱۱۱
توفیق خدمت   ۱۱۳
رمز و راز محبوبیت   ۱۱۵
نیکی به دیگرن یابه خویش؟   ۱۱۷
گستره میدان خدمت   ۱۲۰
چگونه خدمت گذار خوبی برای جامعه باشیم؟   ۱۲۳
اسلام و خدمتگزاری   ۱۲۵
آسودگان روز قیامت   ۱۲۷
اثر خدمت به دیگران   ۱۲۸
خدمت رسانی، عامل پیوند با ولایت   ۱۲۸
شیوه صحیح خدمت گزاری   ۱۲۹
وظیفه خدمت رسانی   ۱۳۰
دست آوردهای کارگشایی   ۱۳۱
خدمت رسانی و تداوم زندگی اجتماعی   ۱۳۱
اسلام آیین اجتماعی   ۱۳۲
ویژگی های رهبر خدمتگزار   ۱۳۳
قابلیت اعتماد اعتبار قابلیت شایستگی   ۱۳۶
دیدگاه رهبر در مورد خدمتگزاری   ۱۵۱
وظیفه دولت و مسئولین در گسترش فرهنگ خدمتگزاری   ۱۵۴
عوامل موثر بر وجداون کار   ۱۵۵
نقش رسانه ها در خدمتگزاری   ۱۵۵
منابع و ماخذ   ۱۷۰

منابع و ماخذ

پیرمحمدی، عنایت، خدمتگزاری (۱۳۸۵) ،

عابدی،محمد، درنگی در مفهوم خدمت (۱۳۸۰)،

سیدی نژاد، میرصادق، نهضت خدمت رسانی به مردم (۱۳۸۳)،

صدیقی، علی، انگیزه های خدمتگزاری (۱۳۸۵)،

جعفری، محمد، پیش نیاز تحول اداری (۱۳۸۱)

محدثی، جواد، فرهنگ خدمت و احسان (۱۳۸۱) ،

صدیقی، علی و عبادت ، خدمت به خلق (۱۳۸۵)،

پوراکبر، حسن، ویژگی های رهبر خدمتگزاری (۱۳۸۴)

ملک نیا، عبدالرضا، خدمتگزاری در سیره و سنت امام حسین

صبوری، منوچهر، کتاب بروکراسی مدرن ایران (۱۳۸۰)، تهران

خدمتگذاری

انسان موجودی اجتماعی است و در جمع ، استعدادش شکوفا می گردد انسان ها ، همانند سنگ هایی نیستند از یکدیگر بی خبر و باهم بی ارتباط بلکه مانند حلقات یک زنجیره اند که حیات و قوامشان در گرو پیوستگی و وابستگی است . به همین جهت ، در فرهنگ بشری ، همواره به این مسئله توجه گردیده و به تعبیرهای گوناگون ، جامعه ی انسانی به این سو فرا خوانده شده است و اندیشه وران و مصلحان ، با بیان و قلم ، مردم را به تعاطف ، تعاضد ، همدلی و خدمت رسانی دعوت کرده و آن را از مقومات جامعه و اجتماع برشمرده اند . ادیان الهی ، که بر اساس ارزشهای فطری و واقعی استوارند ، به این امر عنایت کرده و نقش اساسی را در ایسجاد و تقویت این روحیه داشته اند و پیامبران . آورندگان پیام الهی ، در راس خدمتگذاران بشری بوده اند .

در فرهنگ و معارف اسلامی ، به این صفت و عمل شایسته سفارش فراوان شده است . در این دین برزگ ، ارزشمند ترین مردم ، سودمندترین آنان است :

خیرالناس انفعهم للناس ۱ .بگیرد

برای روشن شدن ابعاد و زویای موضوع ، بحث را در چند محور پی می گیریم :

مفهوم خدمتگذاری

خدمتگذاری ، مفهوم وسیع و گسترده ای دارد . این واژه ، تمام فعالیت های مثبت و مفید انسانها را در زمینه های : اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و معنوی شامل می شود . این نکته را یادآورمی شویم که : {خدمتگذاری} غیر از {انجام وظیفه} است . برای روشنی و وضوح معنای خدمتگذاری ، لازم است ، مرز این دو مشخص شود .

۱-     کسی که مسوولیتی بر دوش دارد ، چه در بعد معنوی و چه در بعد مادی ، و درازای کار مزد دریافت می کند . خدمتگذار نیست گر چه نتیجه تلاش او در راستای خدمت به خلق قرار می گیرد . خدمتگذار ، واژه ای است که با چگونگی عمل و نیت فرد ارتباط دارد .

البته اگر شخصی در انجام وظیفه اش کوتاهی نکرد و آن را به بهترین وجه انجام داد و علاوه ، هم و غم خویش را در رفع نارسائی های زندگی مردم قرار داد و تابع یکسری مقررات خشک و دست و پاگیرداری نبود ، نام خدمتگذار ، بر او زیبنده و شایسته خواهد بود . بنابراین ، هر خدمتگذار مالا به جامعه خدمت می کند ولی هر خدمتی خدمتگذاری نیست .

۲-     معلمی که علاوه بر انجام دقیق وظایف ، برای رشد و شکوفایی شاگردان ، دل می سوزاند ، عالمی که علاوه بر تبیین احکام دین ،‌در امور خیر و مسائل زندگی مردم پیشگام است و با مبارزات و فداکاری هایش ، از اذت های زندگی چشم می پوشد ، متمکنی که علاوه بر انجام وظایف شرعی ، با اموال و دارائیش بانی مراکز سودمند می گردد . به نیازمنندان امداد می رساند و بالاخره آن بسیجی که از ناموس و ارزش های دینی ، عاشقانه به دفاع بر می خیزد ، همه از نمونه های بارز خدمتگذاری بیشمارند . بدینسان می یابیم که در مفهوم خدمتگذاری ، گذشت ، فداکاری ، ایثار ، تمل سختی و ناگواری و احساس همبستگی به همنوعان نهفته است . با توجه به وسعتو گستردگی معنای خدمتگذاری ، می توان آن را به دو بخش تقسیم کرد :

۱-   خدمت های مادی

۲-   خدمت های معنوی

تاسیس مدارس و موسسات ، مراکز امداد تلاش هایی از قبیل : امدادرسانی ، ساختن مدرسه ، دانشگاه ، مسجد ، پاک ، ورزشگاه و … از مقوله خدمات مادی است .

خدماتی مانند : تعلیم ، ارشاد ، پاسداری از عقیده و اخلاق مردم ، تبلیغ از ارزشهای دینی ، ستیز با متجاوزان ، کوشش در راه استقلال و عزت و بالاخره فداکاری و فدا شدن در راه ایمان و عقیده از جمله خدمت های معنوی شمرده می شوند .

اینک که مقصود ما از به کاربردن وتژه خدمتگذاری ، در این مقاله ، بیان شد ، اشارتی خواهیم داشت به ارزش و اهمیت خدمتگذاری و برخی از جوله های آن .

خدمتگذاری از دیدگاه اسلام و ائمه

اسلام ، در برنامه ها و تعالیم ، بر آن است که : جمع اندیشی و جمع زیستی سازگار و با هدف را در پیروان خویش ، ایجاد و تقویت کند و به گونه ای که مردمان را { عیال خدا} بیند . در جهان بینی اسلام ، از یک طرف ، مسئله خدمت به خلق مقدمه قرب الهی و نوعی عبادت تلقی شده است و از دیگر سوی ، به هر اندازه که انسان ذز بعد شناخت و معرفت حق تعالی رشد و تکامل پیدا کند ، در خدمت به مردم ، بیشتر عشق می ورزد زیرا شیفته حق ، خدمت به خلق را جدای از بندگی خالق نمی بیند به همین جهت ، در انسان های متعای و فرزانه و آشنایان به جهان بینی اسلامی ، حس نوعدوستی و خدمت به خلق و جامعه ، بیشتر به چشم می خورد .

پیامبر اکرم (ص) سودمندی و خدمت به مردم را در کنار ایمان به خداوند ، معبار و ملاک ارزشمندی انسان دانسته و می فرماید :

خصلتان لیس فوقهما من البر شیء : الایمان بالله و النفع لعبادات

الله ۳ …

ایمان به خدا و نفع رساندن به بندگان او ، دو خصلت نیک است که برتر از آن چیزی نیست .

از این بیان استفاده می شود که اگر عشق و سوز به مردم ، که نمودار محبت به پروردگار است ، برروح آدمی حاکم گردد و با ایمان و اعتقاد به خداوند در آمیزد ، انسان خدمتگذار و پر تلاش می سازد که هیچ گاه از خدمت به دیگران غفلت نمی ورزد که بفرموده رسول خدا (ص) مسلمانی غیر از خدمت به دیگران غفلت نمی ورزد که به فرموده رسول خدا (ص) مسلمانی غیر از خدمت به برادران مسلم و اهتمام در رفع مشکلات آنان نیست :

من اصبح و لم بهتهم بامور المسلمین فلیس بمسلم ۴ .

در برخی از روایات ، خدمتگذاری یکی از ویژگی ها و مشخصه های اصلی مومنان دانسته شده است : یکی از راویان می گوید : از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود :

المومنون خدم بعضهم لبعض . قلت : و کیف یکون خدما بعضهم لبعض

قال : یفید بعضهم یعضا ۵ .

امام صادق (ع) فرمود : مومنان خدمتگذار یکدیگرند . گفتم چگونه ؟ فرمود : به یکدیگر فایده و سود می رسانند .

این ها و صدها نمونه دیگر از تعالیم دینی در این زمینه ، نشان دهنده پیوندی تنگاتنگ بین ایمان و خدمتگذاری است .

آنان که خود را مومن می پندارند و به پندار خود ، برای قرب به خدا ، عزلت می گزینند و از مسئولیت های اجتماعی رو برمی تابانند ، با روح تعالیم اسلام بیگانه و در پیشگاه حق ، عذری نخواهند داشت .

امام خمینی ، رحمه الله علیه ، که خود اسوه ایمان به خدا و خدمت به خلق بود ، در دستور العملی به رزندشان ، چنین می نگارند :

( پسرم !… آنچه گفتم بدان معنی نیست که خود را از خدمت به جامعه کنار کشی و گوشه گیر و کل بر خلق الله باشی که این از صفات جاهلان کتنسک است . با درویشان دکان دار… پسرم ! از زیر مسئوولیت انسانی که خدمت به حق در صورت خدمت به خلق است نشانه خالی مکن که تاخت و تاز شیطان در این میدان ، کمتر از تاخت و تاز در بین مسئولین و دست اندرکاران نیست ) ۶ .

محدوده خدمت

ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا خدمت ، مطلقا ، ارزش ذاتی دارد ؟ در هر جا و به هر کس که خدمت بشود پسندیده و مورد ستایش است ؟ یا خدمت مسلمانان به یکدیگر ، در جامعه اسلامی است که دارای ارزش و اهمیت است ؟

از نظر اسلام ، خدمت به مردم به تعبیر روایات (ناس) ، عملی است مطلوب و شایسته . پیامبر اکرم (ص) فرمود :

راس العقل بعد الدین انوددال الناس و اصطناع الخیر الی کل بر

و فاجر۷ .

پس از ایمان به خداوند ، سرآمد تمام اعمال عاقلانه ، بشر دوستی و نیک به مردم  است چه خوب و درستکار باشند و چه فاسق و گناهکار.

آنان که بسان خورشید بر نیک و بد می تابند و بخل و امساکی در این جهت ندارند ، بی شک خدمتگذار بشرند و از پاداش خداوند نیز بهرمند .

امام موسی بن جعفر(ع) فرمود :

ان الله عبدافی الارض یسعون فی حوائج الناس هم الامومنون یوم

القیامه ۸ .

خدا را در زمین بندگانی است که در برآوردن نیازمندیهای مردم تلاش می کنند . ایشان ، در قیامت در امنیت و امان قرار دارند .

این گونه روایات ، خدمت را ، مطلقا ، ارزش دانسته و محدودیتی در آن قائل نشده است روایات فراوان دیگری نیز داریم که در آن ها قید خدمت به مومن آورده شده که به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد . از مجموع این دو گروه از روایات چنین به دست آید که خدمت رسانی مسئله ای است که دارای ارزش ذاتی و همانگونه که خدمت به مومن از ارزش والایی برخودار است ، خدمت به غیر مومن نیز ارزش است .

جلوه های خدمتگذاری

خدمتگذاری با عناوین و تعبیرات گوناگون در منابع دینی ، مورد ترغیب و تشویق قرار گرفته است که هر کدام به گونه ای مسوله خدمت به مردم را در ابعاد مختلف ، مطرح می سازد ، که در مجموع ، همه ، جلوه های یک حقیقتند . در این باره ، به ذکر چند عنوان اشاره می کنیم و یادآور می شویم که : ذکر این عناوین ، جدای از یکدیگر ، به معنای استقلال و عدم تداخل آنها نخواهند بود .

الف . سودمندی و نفع رسانی

در بسیاری از روایات ، خدمت به خلق و سودرسانی به آنان ، عامل ارزشمندی انسان ، به شمار آمده است و پیامیر اکرم (ص) ، در پاسخ این سوال که محبوبترین افراد ، پیش خداوند چه کسانی هستند ؟ فرمود ؟

انفع الناس للناس ۹ .

یا در وصف مومن می فرماید :

مثل المومنون مثل النخله ما اخذت منها من شی نفعک ۱۰ .

شخص یا ایمان ، همانند درخت خرمااست که هر چه از آن برگیزی سودمند و مورد استفاده است .

از آنجا که انسان با ایمان ، براساس حق و حقیقت زندگی می کند ، نمی تواند جز نفع رسانی ، روش دیگری را پیش گیرد . نفع رسانی جزء مقومات ایمان او به شمار می آید از این رو ، قرآن مجید (حق) و طرفدارانش را ، از آن نظر که نافع و سودمندند برای دیگران ، جاوید و ماندگار خوانده است :

… و اما ما ینفع الناس فیمکث فی الارض ۱۱٫

بنابراین ، سراپای زندگی انسان معتقد به خدا و روز واپسین را این ویژگی تشکیل می دهد که در هر موقعیتی قرار بگیرد و به هر دریچه ای که رسد برای مردم و در خدمت آنا است . امام صادق(ع) در ذیل آیه شریفه

( وجعلنی مبارکا اینما منت ) ۱۲ فرمد : (ای نفعا) ۱۳ ! .

بدینسان می ابیم که مومن ، انسانی است مبارک ، برخیز و پرسود برای دیگران و لازمه خصلت ، خدمتگذاری وی نسبت به همنوعان است .

ب : برآوردن نیاز

گره گشایی ، حل مشکل دیگران و برطرف نمودن نیازهای مادی و معنوی مردم ، جلوه های دیگری از خدمتگذاری هستند که مورد سفارش اسلام می باشند . برخرداری از این ویژگی ؛ توفیقی است که خداوند نصیب بندگان نیکش می سازد . در حقیقت ، نیازمندی که به انسان روی می آورد ، رحمت و هدیه ای الهی است که باید از آن استقبال گردد . امام حسین (ع) می فرماید :

ان حوائج الناس الیکم من نعم الله علیکم فلا تملواالنعم ۱۴ .

نیازخای مردم (که شمابرای حل آنان اقدام می کنید ) از جمله نعمت های خداوند است برای شما . از مراجعه مردم به خودتان اظهار ملامت و دلتنگی نکنید .

انسان اگر بتواند حاجت و نیاز کسی را برطف کند ، ولی در آ کوتاهی بورزد ، گویا نعمتی را ناسپاسی کرده و از فیض و رحمت خداوند روی برتابیده و در نتیجه به خود ، ظلم و ستمی را روا داشته است . امام کاظم (ع) می فرماید : من اتاه اخوه المومن فی حاجه فاتما هی رحته من الله ساقها الیه .

فان فعل دلک فقد وصله بولایتنا و هی موصوله بولایه الله و ان رده فقد ظلم نفسه و اساءالیها ۱۵ .

آن که برادر دینیش نیازی پیش او می برد ، آن نیاز رحمتی است که الهی که خداوند به سوی او فرستاده است . اگر آن نیاز را برآورد ، به ولایت خداوند پیوسته است واگر آن نیاز را رد به خود ستم کرده و بدی رسانده است . روشن است که : ( قضا حوائج الناس) و برآوردن نیازهای مردم هر گونه اقدام مثبت و خیرخواهانه در مسائل مادی و معنوی را شامل می شود بنابراین ، همانگونه که چراغی را فرا راه مردم برافروختن ، نابینایی را دست گری کردن یتیمی را سرپرستی و نوازش نمودن خدمت و برآوردن نیاز نیاز به شمار می آید ، همچنین گوراهی را هدایت کردن ، جاهلی را ارشاد نمود و منحرفی را به راه آوردن نیز ، از مصادیق بارز خدمتگذاری است . در این باره نمونه های فراوانی در کتب احادیث به چشم می خورد ، تا آنجا که برای این عنوان ، باب مستقلی گشوده است . ۱۶

ج . یاری به دیگران

از جلوه های خدمتگذاری ، یاری به دیگران است . یاری در مسائل و مشکلات زندگی ، بوزژه ئر بعد مالی و اقتصادی ، که از آن در فرهنگ اسلامی ، تعبیر به (مواسات) شده است .

در معنای واژه مواسات گفته اند :

( مواسات ( با همزه) با برادران دینی ، عبارت است از یاری رساندن به آنان ، با مال و جان و مانند آن . در چیزهایی که به آن نیازمندند و مواسات ( با واو) هم در لغت به همین معنی بخ کار رفته است ) ۱۷ .

در اهمیت این عمل سخن فراوان است . پیامبر اکرم (ص) کمک رسانی به برادران دینی را (مواساه الاخ فی الله ) از بهترین و سرآمدترین کارها (سیدالاعمال) شمرده است ۱۸ .

در سیره و روش آن حضرت برتری و فضیلت از آن کسانیث بود که دارای این صفت باشند .

… اعظمهم عنده منزله احسنهم مواساه و موازره ۱۲ .

اگر جامعه  اسلامی را مانند پیکر واحدی بدانیم ، اعضای این پیکر ارتباطی حیاتی و سرنوشت ساز ، با یکدیگر دارند ، اختلال و کم کاری در یک عضو ، عامل به هم خوردن تعادل بدن خواهد شد . در این هنگام ، بقیه اعضا باید به کمک آن عضو بشتابند و به او یاری دهند تا نظم و تعادل به بدن برگردد و حیات و زندگی ممکن شود . این حقیقت در سطح جامعه اسلامی نیز باید پیاده شود . اگر نیازمندی به عللی نتوانند خود را همپای دیگران قرار دهد ، شایست است دیگران به او یاری دهند تا عدالت اجتماعی در جامعه محقق گردد . امام صادق (ع) ایجاد مواسات را به عنوان حق افراد جامعه اسلامی بر یکدیگر بیان فرموده است :

یحق علی المسلمین الاجتهاد فی اتواصل و التعاطف و

المواساه الهل الحاجه و تعاطف بعضهم علی بعض ۲۰ .

مسلمانان موظفند در راه پیوستگی وکمک نسبت به نیازمندان کوشا و جدی باشند ، از عواطف و اخلاقی کمک های مالی مضایقه نکنند به هنگام گرفتاری و نیاز ، یارو یاور هم باشند .

بر و احسان

بر ، به معنای گستردگی انجام کار نیک است . هر گونه اقدامی که به گونه ای در راستای خدمت مردم و جامعه قرار بگیرد امعه و مردم را به سوی خیر ونیکی فرا خواند ، از مصادیق (بر) است .

بر و نیکی و نیکوکاری ، این نیست که انسان وظایف فردی و عبادی خود را به بهترین شیوه انجام دهد و از سرنوشت دیگران بی خبر باشند بلکه آن انسانی نیکوکار است و در ردیف ابزار ، قرار دارد که همپای انجام اعمال عبادی فردی .

به وظایف اجتماعی و تعاون و خدمت به دیگران نیز توجه داشته باشد :

لیس البران تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من آمن

بالله و الیوم الاخروالملائکه و الکتاب و النبیین و آنی المال علی حبه ذوی القربی و الیتامی و المساکین وابن السبیل و السائلین و فی الرقاب و افام الصلوه و آتی الزکوه والموفون بعهدهم اذا عاهدوا و الصابرین فی الباساء و الضراء و حین الباس ۲۱…

نیکی ان است که روی خود ، به جانب مشرق و کغرب کنید الکه نیکوکار کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب خدا و پیامبران ایمان آورد و مال خود را ، با آن که دوستش دارد . به خویشان و یتیمان و درماندگان و مسافران و گدایان و در بند ماندگان ببخشد و نماز بگذارد و زکات بدهد و اینان چون عهدی می بندند بدان وفا می کنند و در بینوایی و بیماری و به هنگام جنگ ، صابرند .

پر واضح است ، کسی که می تواند از مال و ثروت بگذرد و از آن در راه خدمت به مردم ، بهره گیرد که پشتوانه  ایمانی و عقیدتی استواری برخوردار و از ناخالصی ها پیراسته باشد . همراه با ایمان و انجام فرایض دینی به خدمات اجتماعی دست بتازنده و زمره نیکان و ابراز قرار می گیرد .

از امام صادق (ع) نقل شده است :

… من خالص الایمان البر بالاخوان و السعی فی حوائجهم فی العسر

والیسر ۲۲٫

نیکی به برادران دینی و تلاش و جدیت بزای رفع مشکلات آنان ، در تمام زمینه ها و در تمام زمینه ها و در هر شرایط برخاسته از ایمان خالص است.

بدینسان می یابیم که (بر) و نیکوکاری یکی از شاخه های مهم اخلاق اجتماعی انسان است و ریشه همه خدمات و نیکی ها به شمار می رود . از این روی امام علی (ع) می فرماید :

جماع الخیر فی اعمال البر۲۳ .

احسان ، نیز هم افق با براست احسان هر خدمتی را که برای مردم انجام گیرد و در برابر آن انتظار پاداشی نباشد ، شامل می شود . مرحومه علامه طباطبایی می فرماید :

الاحسان الی الغیر … هو ایصال خیر اونفع الی غیر لاعلی سبیل

المجازاه و المقابله ، ان یقابل الخیر باکثرهمنه و یقابل الشر باقل منه و یوصل الخیر الی غیر متربعا به ابتداء ۲۴ .

احسان به دیگران … نفع و نیکی رساندن به آنان است . بدون انتظار پاداش مقابل .

از مصادیق احسان است : جبران نیکی دیگران به گونه ای فزونتر و شایسته تر و برخورد با بدب آنان . در مرتبه ای نتزلتر و بالاخره ، خدمت ابتدا و بی انتظار پاداش .

احسان یکی از اصول اساسی ارزش ها در جامعه اسلامی است و خداوند در قرآن همگان را به انجام آن فرمان داده است :

ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی ۲۵ …

پیامبر اکرم (ص) این یه را در بر دارنده و جامع تمام ارزش ها دانسته است:

جماع التقوی فی قوله : ان الله یامر۲۶…

روشن است که اگر بنیاد جامعه ای بر پایه عدل و احسان و کمک به خویشان استوار گردد و خدمتگذاری در آن پدیدار شود ، آن جامعه ، از ارزشهای زیربنایی و اساسی برخوردار خواهد بود . از این که در آیه فوق (احسان ) پس از (عدل) ذکر شده است ، استفاده می شود که در مفهوم احسان یک نوع گذشت از حق شخصی و ایثار نهفته است .

به همین جهت علی (ع) سرآمدترین جزء ایمان را احسان و آخرین مرتبه احسان را ایثار دانسته است :

راس الایمان الاحسان الناس۲۷ .

الایثار غابه الاحسان ۲۸ .

انگیزه ها در خدمتگذاری

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .