عنوان :

پایان نامه بررسی مبانی فقهی و حقوقی امور ورزشی

تعداد صفحات :۱۴۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله با قوانین و مقرّرات ورزش و مبانی و مستندات فقهی و حقوقی آن آشنا می شویم.

حقوق ورزشی به مجموعه مطالبی اطلاق می شود که وظایف ، اختیارات و مسئولیتها قانونی همه کسانی را که به نحوی با فعالیتهای ورزشی درگیر هستند روشن می سازد . به مقصرین در عملیات ورزشی در ایران قانون مدنی و همچنین بند سوّم ماده ۵۹ قانون مجازات است که دادگاهها با توجّه به اصول کلی حقوقی و در نظر گرفتن آیین نامه ها و قوانین خاص مقرّر در هر رشته ورزشی که در آن اساس بازی ، خطاها و بطور کلی دستورالعملها از طرف سازمانهای بین المللی ورزشی وضع می شود و همچنین با توجّه به حقوق عرض حکم صادر می کنند به هر حال آنچه که مسلّم است در صورت حوادث ورزشی و ایجاد آسیب دیدگی شخصی آسیب رساننده در حدود قوانین و مقرّرات مسئول بوده و بایستی از عهده خسارت وارده برآید . ضمن اینکه دامنه ی این مسئولیتها فقط شامل ورزشکاران نمی گردد بلکه شامل مسئولان اماکن ورزشی – سازندگان وسایل ورزشی – حتی تماشاچیان دارای وظایف خاصّی بوده و در صورت عمل نکردن به وظایف خود بایستی جوابگو باشند .

ولی اجرای قواعد عمومی مسئولیت در حقوق ورزشی ممکن نیست ، زیرا پاره ای از جرائم مانند ضرب و جرح در این زمینه مباح و گاه ممدوح است و معیار تعیین خطای ورزشی را رفتار ورزشکاری آگاه و محتاط در شرایطی است که فعل زیان بار واقع می شود و عامل اضطرار و دفاع مشروع را در این شرایط به حساب آورده اند .

در مکتب اسلام انجام فعالیت های ورزشی و پرورش روح و جسم از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است و توصیه های فراوانی در راستای پرداختن به ورزش در کلام پیشوایان دین ملاحظه می شود . از آن جمله پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند :

به فرزندانتان شنا و تیراندازی را یاد بدهید . در اسلام ورزشهایی است که بطور صریح و واضح تأیید شده است چون اسب دوانی ، تیراندازی ، شنا کردن . نبی اکرم فرمودند : « لا سَبَقَ الا فی خف او حافر او نصل … » هیچ مسابقه ] و یا برد و باختی [ روا نیست ، جز شتردوانی یا اسب دوانی یا تیراندازی … و ورزشهایی که غیر مستقیم تأیید شده است مانند : دویدن و آنچه در قلمرو آن است و بعضی ورزشهای معمولی دیگر که به طرزی روشن حرمت آن تذّکر داده شده است چون بوکس بازی ، گاو بازی و … .

امروزه ، دولت ها ناچار شده اند که از مجازات ایراد ضرب و جرح عمدی و خطرناک در این ورزشها چشم بپوشند و تنها به تعدیل و خشونت ها و کاستن از خطرها قناعت کنند . لذا باید بپذیریم که اجرای قواعد عمومی ، مسئولیت مدنی در این زمینه ممکن نیست و ناچار بایستی تقصیر ورزشی را تابع قواعد ویژه این حرفه کرد .

در اسلام برد و باخت و قمار تحریم شده است ولی در اسب دوانی و تیراندازی شرط بندی و برد و باخت مباح و مجاز است .

در مورد بازی با شطرنج مبنای بیشتر فقها بلکه مشهور که فتوا به حرمت بازی با شطرنج – هر چند بدون برد و باخت – داده اند آلت قمار بودن شطرنج است ، بنابراین چنانچه مشخص شود که در زمان حاضر بازی شطرنج بدون برد و باخت و به عنوان تفریح و سرگرمی مطرح شود وسیله قمار نیست بلکه وسیله ای است جهت رشد فکری ، و حرام نخواهد بود از جمله فقیهانی که بر اساس این فرض فتوا به حلیّت داده اند امام خمینی است. وی در پاسخ پرسشی که فرض کرده شطرنج امروزه وسیله قمار نیست فتوا به حلیّت آن داده است که متن سؤال و جواب امام در مبحث مبانی فقهی شطرنج گذشت این فتوا از ایشان در حالی صادر شده که در مکاسب محرمه بازی با ابزار ویژه قمار را حرام می داند . پس احراز خروج شطرنج از وسیله قمار بودن ، موضوعی است که تشخیص آن مربوط به مکلف است و حضرت امام به فرض پرسش و به عنوان قضیه شرطیه پاسخ داده است و نظرات مراجع تقلید در مورد شرط بندی در مسابقات و شرکت زنان در ورزشگاهها از نظر شرعی و بازی با شطرنج و پاسور و … در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته است .

آیت ا… خوانساری می فرماید :

« الثانیه اللعب بآلات القمار من دون رهن قدیشک فی حرمته حتی مع صدق القمار . »

مسأله دوم بازی با ابزار قمار بدون برد و باخت است که حرمت آن مورد شک است حتی با صدق عنوان قمار .

نظر نگارنده : بازی با شطرنج اگر همراه با برد و باخت باشد مانند سایر بازی ها و مسابقات به جز مواردی که استثناء شده است حرام است .

پس مبانی فقهی (قرآن ، سنّت ، اجماع ، عقل) و مبانی حقوقی (قانون اساسی ، قانون عادی و عرف ) در امور ورزشی با توجه به این مطالب وجود دارد .

واژه های کلیدی: حقوق ورزشی، فقه اسلامی، شرط بندی، شطرنج

فهرست مطالب

مقدمه : طرح تحقیق          . ۱
بخش اول – حقوق ورزشی در قوانین موضوعه ایران
فصل اوّل : حقوق ورزشی    . ۱۲
گفتار اول : منابع حقوق ورزشی           . ۱۳
مبحث اول : قانون     ۱۳
بند اول : قانون اساسی      ۱۴
مبحث دوم : قوانین عادی              . ۱۵
مبحث سوم : عرف ورزشی           …. ۱۵
مبحث چهارم : آیین نامه ها           …. ۱۵
فصل دوم : حقوق ورزشی کیفری              . ۱۶
گفتار نخست : مبانی نظری مسؤلیت کیفری ناشی از عملیات ورزشی          ۱۶
مبحث اوّل : مسؤولیت مدیران ورزشی به معنای خاص          ۱۸
مبحث دوم : مسئولیت داوران           . ۱۹
مبحث سوم : مسئولیت پزشک در عملیات ورزشی      ۲۲
مبحث چهارم : مسئولیت مدیران ورزشی و باشگاهها به جهت نقض ایمنی ورزشگاهها          . ۲۳
فصل سوم : حقوق ورزشی خصوصی           … ۲۴
گفتار اول : مسئولیت مدنی ناشی از عملیات ورزشی            . ۲۴
مبحث اول : رابطه ورزشکاران به هنگام بازیها        . ۲۵
مبحث دوم : رابطه ورزشکاران و برگزار کنندگان مسابقه ها با تماشاگران   .. ۲۸
مبحث سوم : نقش رسانه ها در ورزش      ۳۰
بخش دوم – ورزش در فقه اسلامی
فصل اول : ورزش در فقه اسلامی              … ۳۳
گفتار اول : سوابق فقهی ورزش           . ۳۳
مبحث اول : خرید و فروش عکسهای ورزشکاران            . ۴۰
مبحث دوم : نظر کردن خانم ها به فیلم های ورزشی         … ۴۰
مبحث سوم : شرکت زنان در ورزشگاه ها از نظر شرعی      …. ۴۱
مبحث چهارم : اظهارنظرهای نامناسب در مورد حجاب و ورزش بانوان   ….. ۴۲
گفتار دوم : دوپینگ     ۴۳
مبحث اول : جنبه ی اخلاقی دوپینگ     . ۴۶
مبحث دوم : بیمه ورزشی              . ۴۷
مبحث سوم : اسپانسر و تبلیغات        ….. ۴۸
فصل دوم : احکام فقهی مسابقه ها              .. ۵۱
مبحث اول : مسابقه برای تواناسازی     …. ۵۲
فصل سوم : سبق و رمایۀ    …. ۵۴
گفتار اول : مسابقه های سرگرم کننده و تفریحی         ۵۸
مبحث اول : فرق عقد و وعده           . ۵۸
مبحث دوم : پژوهشی درباره ی حدیث لاسبق        . ۶۱
مبحث سوم : مسابقه با ابزار قمار        … ۷۰
گفتار اول : مفهوم قمار در اصطلاح فقها      ۷۱
مبحث اول : ادله ی حرمت قمار        … ۷۵
بند اول : آیات          …. ۷۵
بند دوم : روایات          . ۷۹
گفتار اول : شرط بندی در مسابقات        . ۸۰
فصل چهارم : مبانی فقهی بازی با شطرنج        … ۸۱
گفتار اول : مبانی حرمت بازی با شطرنج      ۸۳
گفتار دوم : مبانی حلیّت بازی با شطرنج     . ۸۶
گفتار سوم : دیدگاه اهل سنّت درباره شطرنج        ….. ۸۹
گفتار چهارم : نظر مراجع درباره ی بازی با شطرنج و پاسور       ۱۰۰
فصل پنجم : چهل حدیث در ورزش           .. ۱۰۲
جمع بندی و پیشنهاد       .. ۱۱۶
پیوستها       ….. ۱۱۹
منابع و مآخذ             . ۱۲۴
چکیده انگلیسی          … ۱۳۶

کتابنامه

الف) کتب :

* قرآن کریم ، مترجم : مهدی الهی قمشه ای .

۱- ابن قدامه، المغنی علی مختصر الخرقی، جلد۷ ، بیروت–لبنان، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۴=۱۴۲۴ ﻫ..ق.

۲- ابن منظور، لسان العرب ، ۱۵ جلدی، جلدهای ۵ و ۱۰ و ۱۲ ، بی جا، نشر ادب الحوزه، ۱۴۰۵ ﻫ . ق .

۳- احسانی فر ، محمّد ، قوانین و مقرّرات فوتبال (فدراسیون بین المللی فوتبال ، فیفا ) ، چاپ اوّل ، مؤسسه نشر علم و حرکت ، تهران ۱۳۸۲ .

۴- اردبیلی ، شیخ احمد (مقدس اردبیلی ) ، مجمع الفائدۀ و البرهان ، جلدهای : ۸ ، ۱۰ ، قم ، مؤسسه نشر اسلامی التابعۀ لجماعه للمدرسین ، جمادی الآخر : ۱۴۱۶ ﻫ . ق.

۵- اصفهانی ، ابی القاسم الحسین بن محمّد راغب ، المفردات فی غریب القرآن ، بی جا ، نشر : مرتضوی ، چاپخانه : خورشید ، پاییز ۱۳۶۲ ﻫ . ش.

۶- آقائی نیا ، حسین، حقوق ورزشی ، چاپ پنجم ، انتشارات نشر میزان ، بی جا، تابستان ۱۳۸۱ ﻫ . ش.

۷-                                ، حقوق ورزشی (ورزش و مسؤولیتهای قانونی آن ) ، چاپ اوّل ، تهران ۱۳۶۹ ﻫ.ش.

۸- آمدی ، عبدالواحد ، غُررالحکم و دُررالکلم (مجموعه کلمات قصار حضرت علی (ع) ) ، جلدهای ۱ و ۲ ، بی جا ، بی تا ، ترجمه : محمّد علی انصاری القمی .

۹-                                 ، شرح غُررالحکم و دُررالکلم (مجموعه کلمات قصار حضرت علی (ع) ) ، جلدهای ۱ و ۲ ، ترجمه و شرح : احمد خوانساری ، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، اسفند ۱۳۶۰ ﻫ.ش.

۱۰- اندلسی ، ابن خرم ، المحلّی بالآثار ، جلد ۷ ، بیروت ، دارالکتب العلمیه ، ۱۴۰۸ ﻫ = ۱۹۸۸ م .

۱۱- انصاری ، مرتضی ، المکاسب ، جلد ۱ ، ناشر : مطبوعات دینی ، قم ، چاپ دوّم قدس ، تابستان ۱۳۸۲ ﻫ.ش.

۱۲-                               ، رسائل ، جلد ۲ ، بی جا ، بی تا ، چاپ مؤسسه نشر اسلامی .

۱۳- امامی ، حسن ، ، حقوق مدنی ، جلد ۲ ، ناشر کتابفروشی اسلامیه ، چاپ سیزدهم ، بی تا ، ۱۳۷۶ ﻫ.ش.

۱۴- بحرانی توابلی الکتکافی ، سلیمان سید اسماعیل بن سید عبدالجواد ، البرهان فی تفسیر القرآن ، چاپخانه آفتاب ، بی تا ، تهران .

۱۵- بُستانی ، فؤاد افرام ، مُنجد الطُّلاب ، ، چاپ الثامن بیروت – لبنان ، دارالمشرق ، ۱۹۵۶ ﻣ .

۱۶- پاک نژاد ، رضا ، اوّلین دانشگاه و آخرین پیامبر ، جلد ۱۴ ، انتشارات کتاب فروشی اسلامیه ، ۱۳۶۰ ﻫ.ش.

۱۷- پرتو بیضایی کاشانی ، حسین ، تاریخ ورزش باستانی ایران ، چاپ دایره ی سفید ، چاپ اوّل ، ۱۳۸۲ ﻫ.ش.

۱۸- توحیدی ، محمّد علی ، مصباح الفقاهه ، جلد اوّل ، تقریرات درس ابوالقاسم خویی ، چاپ چهارم، مؤسسه : انصاریان لِتعابعۀ و النشر ، قم ، ۱۴۱۷ ق.

۱۹- جزیری ، عبدالرحمن ، الفقه علی المذاهب الاربعه ، جلّد ۲ ، داراحیاء التراث العربی ، بیروت – لبنان ، چاپ هفتم ، ۱۴۰۶ ﻫ=۱۹۸۶ ﻣ .

۲۰- جعفری پارسا ، عبدالعظیم ، فرهنگ لغات و اصطلاحات ورزشی ، انگلیسی به فارسی ، انتشارات : دفتر برنامه ریزی تربیت بدنی و ورزش ، بی جا ، چاپ اوّل : شهریور ۱۳۶۴ ﻫ.ش.

۲۱- چامپیون ، جونیور ، والتر ، مبانی حقوقی ورزشها (مسؤولیت مدنی) ، مترجم : حسین ، آقائی نیا، ، چاپ اوّل ، بی جا ، انتشارات کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران ، بهار ۱۳۷۴ ﻫ.ش.

۲۲- حاجی نوری ، مستدرک الوسائل ، جلّد سوّم ، چاپ تهران ، ۱۳۸۲ ق .

۲۳- حلّی (ابن ادریس ) محمّد بن ادریس ، السرائر ، جلّد ۲ و ۳ ، بی جا ، مطبعۀ مؤسسۀ النشر السلامی ، چاپ هشتم ، ۱۴۱۱ ﻫ.ق ،.

۲۴- حبیب نیا ، اباذر ، دوپینگ و داروهای محرک در ورزش ، چاپ اوّل ، بی تا ، نشر تدبیر ، تهران .

۲۵- حجّتی ، محمّد باقر ، مسائل تربیتی اسلام ، چاپ : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، بی جا ، اسفند ۱۳۵۹ ﻫ.ش.

۲۶- حرّانی ، ابومحمّد الحسن بن علی بن الحسین بن شعبه ، تحف العقول عَن آل الرسول ، ترجمه: احمد جنّتی ، چاپ اوّل ، مؤسسه انتشارات امیرکبیر ، تهران ، ۱۳۶۷ ﻫ.ش.

۲۷- حر عاملی ، محمّد بن الحسین ، وسائل الشّیعۀ إلی تحصیل مسائل الشّریعۀ ، جلّدهای : ۱۲ و ۱۳، مکتبۀ الاسلامیۀ بطهران ، الطبعۀ السادسۀ ۱۴۰۳ ﻫ.ق.

۲۸- حکیمی ، محمّدرضا ، محمّد ، علی ، الحیاۀ ، جلّد ۴ ، مترجم : احمد آرام ، چاپ اوّل  ، چاپخانه دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، تهران ۱۳۷۶ ﻫ.ش.

۲۹- حلبی ، ابوصلاح ، الکافی فی الفقه ، کتابخانه ی عمومی امام امیرالمؤمنین علی (ع) اصفهان ، ایران ، ۱۴۰۰ ق.

۳۰- حلّی ، جمال الدین الحسن بن یوسف بن علی بن مطهر ، تذکرۀ الفقهاء ، جلّد اوّل ، بی تا ، بی جا، منشورات : المکتبه المرتَضویه ، لاِحیاء آثار الجعفریه ،.

۳۱- حلّی (محقّق حلّی ) ، شرائع الاسلام فی مسائل حلال و حرام ، المکتبۀ دارالهدی ، قم : گذرخان ، بی تا ، جلدهای ۱ و ۴ .

۳۲- حلّی (علامه حلّی ) ، قواعد الاحکام ، منشورات الرَّضی ، قم – ایران ، ۶۴۸ ﻫ=۷۲۶ ﻣ .

۳۳- خوانساری ، احمد ، جامع المدارک فی شرح المختصر النّافع ، جلّد ۳ ، مؤسسه : اسماعیلیان ، قم ، چاپ دوّم ، ۱۳۶۴ ﻫ.ش=۱۴۰۵ ﻫ.ق .

۳۴- دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامه دهخدا ، جلّدهای : ۲۷ ، ۵۱ ، ۳۸ ، ، چاپ افست گلشن ، تهران . ۱۳۴۰ ﻫ.ش.

۳۵- رشید رضا ، تفسیر المنار ، بی جا ، بی تا ، دارالفکر .

۳۶- ری شهری ، محمّد ، میزان الحکمۀ ، جلّدهای ۴ ، ۷ ، بی جا ، مکتب الاعلام الاسلامی حوزه علمیه قم ، ۱۴۰۴ ﻫ.ق=۱۳۶۲ ﻫ.ش .

۳۷- زحیلی ، وهبه ، الفقه الاسلامی وأدلته ، دارالفکر ، دمشق ، جلّد ۵ ، ۱۴۱۸ ﻫ = ۱۹۹۷ ﻣ .

۳۸- زمخشری ، جارُ الله محمّدبن عمر ، کشّاف عن حقائق غوامض التَّنزیلِ وَ عیُونُ الاتاویل فی وجوه التاویل ، بی تا ، بی جا ، جلّد اوّل .

۳۹- سبزواری ، محمّد باقر بن محمّد بن مؤمن (محقّق سبزواری ) کفایۀ الاحکام ، بی جا ، بی تا ، چاپ سنگی .

۴۰- سمرقندی ، النّضر محمّد بن مسعود بن عیّاش السَّلمی ، (ابنّ عیاش ) : تفسیر عیَاشی ، جلّد اوّل ، بی جا ، انتشارات العّلمیه الاسلامیّه ، تهران ،.

۴۱- سیُوریّ ، جمال الدین مقداد بن عبدالله ، کنز العرفان فی فقه القرآن ، المکتبۀ المرتضویّه لاِحیاء آلاثار الجعفریه ، بی تا ، تهران .

۴۲- شامبیاتی ، هوشنگ ، حقوق جزای عمومی (مسؤولیت کیفری) ، جلّد سوّم ، چاپ اوّل ، کتابخانه گنج دانش ، تهران ۱۳۷۶ ﻫ.ش .

۴۳- شانه چی ، کاظم ، آیات الاحکام ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ، قم ، تابستان ۱۳۷۸ ﻫ.ش .

۴۴- شیرازی ، محمّد ، الفقه ، کتاب سبق و رمایۀ ، جلّد ۳ ، مطبعۀ سید شهداء ، بی تا ، قم ،.

۴۵- صدری ، ابوالفضل ، تاریخ ورزش ، چاپ اوّل ، نشر اداره کل تربیت بدنی ، تهران ، ۱۳۷۷ ﻫ.ش .

۴۶- طباطبایی ، محسن (محسن حکیم ) منهاج الصالحین ، جلّد ۲ ، المطبعۀ العلمیّۀ ، نجف  .

۴۷- طباطبایی ، علی ، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بِالدلائل ، جلّد ۲ ، مؤسسه النشر الاسلامی لتابعۀ للجماعۀِ المدرسین ، قم ۱۴۱۵ ق .

۴۸- طبرسی ، حسن ( شیخ ابی علی الفضل ابن الحسن) ، تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، جلّد ۲ ، مکتبۀ العلمیّه الاسلامیۀ ، بی تا ، تهران ،.

۴۹- طَّرابلسّی ، عبدالعزیز بن البراج ، المهذب ، جلّد اوّل ، مؤسسه نشر الاسلامی التابعۀ لجماعۀ المدرسین ، قم ، ۴۰۰-۴۸۱ ﻫ.ش .

۵۰- طِّریحی ، فخرالدّین ، مجمع البحرین ، جلّد ۳ ، مکتب المرتضویّه لاحیاء آلاثار الجعفریّه ، بی تا ، تهران .

۵۱- طوسی ، النّهایۀ فی مجرد الفقه و الفتاوی ، چاپ دوّم ، دارالکتاب العربی ، بیروت-لبنان ، ۱۴۰۰ ﻫ=۱۹۸۰ ﻣ .

۵۲- طوسی ، المبسوط  فی فقه امامیّه ، جلّد ۷ ، المکتبۀ المرتضویۀ ، بی تا ، لاحیاء آثار الجعفریّه ، .

۵۳- طوسی ، ابی جعفر محمّد ابن الحسن ، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشّیخ المفید ، جلّد۶ ، دارالکتب الاسلامیۀ ، چایخانه خورشید ، چاپ چهارم ، تهران ، ۱۳۶۵ ﻫ.ش .

۵۴- عاملی ، زین الدین بین الجبعی (شهید ثانی ) ، مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الاسلام ، جلدهای ۴ و ۳ و ۶ ، مؤسسه المعارف الاسلامیۀ طبقه الاولی ، ۱۴۱۵ ﻫ.ق ، ج۴=۱۴۱۴ ﻫ =۱۹۹۳ ﻣ .

۵۵-                                       ، الروضۀ البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیۀ ، جلّد ۲ و ۴ ، ناشر : مکتب الاعلام الاسلامی ، الطبعۀ چهارم ، قم ، ۱۴۱۰ ﻫ.ق، .

۵۶- عاملی ، شمس الدین محمّد بن مکّی ، (شهید اوّل ) ، الدروس شرعیۀ فی فقه امامیّه ، جلّد ۳ ، (شهید اوّل) ، مؤسسه نشر اسلامی ، وابسته به جامعه مدرسین ، قم ، ۱۴۱۲ ﻫ. شوال المکرم .

۵۷-                                             ، اللمعۀ الدمشقیۀ فی فقه امامیّه ، بی جا ، ۷۳۴ -۷۸۶ ﻫ.ق .

۵۸- عاملی ، محمّد جواد حسینی ، مفتاح الکرامۀ فی شرح قواعد العلامۀ ، کتاب دیات ، بی تا، چاپ لبنان – بیروت .

۵۹- عبدالواحِد ، شرح فتح القدیر للعاجز الفقیر ، جلّد ۸ ، بی تا ، داراحیاءِ التراث العربی ، بیروت- لبنان .

۶۰- عسکری ، ابوهلال ، الفروق فی اللغۀ ، ترجمه علوی مقدم ، نشر : امور فرهنگی آستان قدس رضوی ، چاپخانه دانشگاه مشهد ، مهر ۱۳۶۳ ﻫ.ش .

۶۱- فخر رازی ، التفسیر الکبیر ، جلّد ۶ ، بی تا ، داراحیاء التراث العربی .

۶۲- فیض ، علیرضا ، مبادی فقه و اصول ، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، چاپ هفتم ، اسفند ۱۳۷۴

۶۳- فیض اسلام ، نهج البلاغه ، انتشارات : فیض الاسلام ، بی جا ، چاپ هشتم ، ۱۳۷۸  ﻫ.ش .

۶۴- فیض کاشانی ، محمّد محسن ، مفاتیح الشرایع ، جلّد۳ ، نشر : مجمع الذخائر الاسلامیه ، قم ، ۱۴۰۱ ﻫ  ق.

۶۵- فیومی ، المصباح المنیر ، جلّد ۲ ، مؤسسه دارالهجرۀ ، بی جا ، الطبعۀ الاولی فی ایران ۱۴۰۵ ﻫ .

۶۶- قمی ، محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه (شیخ صدوق) ، المقنع ، مؤسسه امام هادی (ع) ، قم، ۱۴۱۵ ﻫ .ق.

۶۷- کاتوزیان ، ناصر ، مسؤولیت مدنی الزام های خارج از قرارداد (ضمان قهری ) ، جلّد ۱ ، چاپ دوّم ، انتشارات دانشگاه تهران ، تهران ۱۳۷۶ ﻫ .ش.

۶۸-                                             ، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظم حقوق ایران ، ناشر شرکت سهامی انتشار ، چاپخانه حیدری ، ۱۳۸۵ ﻫ .ش.

۶۹- کرکی ، علی بن الحسین ، (محقّق ثانی) ، جامع المقاصد فی شرح القواعد ، چاپ اوّل ، مؤسسه آل البیت ، لاحیاء التراث ، بیروت ، ۱۴۱۱ ﻫ= ۱۹۹۱ ﻣ .

۷۰- گاستون استفانی ، ژرژلو سوروبرنابولوک ، حقوق جزای عمومی (جرم و مجرم) ، جلّد اوّل ، ترجمه دادبان ، حسن ، انتشارات : دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران ۱۳۸۳ ﻫ .ش.

۷۱- گلدوزیان ، ایرج ، بایسته های حقوق جزای عمومی ، چاپ سیزدهم ، نشر میزان ،               بی جا،تابستان ۱۳۸۵ ﻫ .ش.

۷۲- لاهیجی، بهاء الدین محمّد بن شیخعلی، تفسیر لاهیجی ، شرکت چاپ و انتشارات علمی، ۱۳۹۳ ﻣ.

۷۳- مالک بن انس ، الموطاء ، تحقیق و تصحیح ، محمّد فؤاد ، جلّد ۲ ، بی تا ، احیاء التراث العربی ، بیروت- لبنان .

۷۴- مجلّسی ، محمّد باقر ، مرآۀ العقول ، جلّد ۱۸ ، ناشر : دارالکتب الاسلامیۀ ، تهران ، ۱۳۷۶ ﻫ . ش.

۷۵-                                            ، بحارالانوار ، جلّدهای ۷۸ ، ۷۷ ، ۱۰۳ ، ۷۲ ، ۷۰ ، ۶۴ ، ۷۶ ، چاپ دریا ، چاپ چهارم ، ناشر کتابچی ، ۱۴۱۵ ﻫ . ق = ۱۳۷۳ .

۷۶- مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص) ، منهاج الصالحین ، مترجم و فراهم آورنده ابوالقاسم پاینده ، چاپخانه آسمان ، سازمان انتشارات جاویدان ، چاپ بیستم ، ۱۳۶۶ ﻫ . ش.

۷۷- محسنی ، مرتضی ، دوره حقوق جزای عمومی ( مسؤولیت کیفری) ، جلّد سوم ، چاپ اوّل ، کتابخانه گنج دانش ، تهران ۱۳۷۶ ﻫ . ش.

۷۸- محمودی ، محسن ، مسائل جدید از دیدگاه مراجع تقلید ، ناشر قم ، انتشارات ناصر ، ۱۳۷۹ ﻫ . ش.

۷۹- مرتضی ، رسائل ، جلّد اوّل ، دارالقرآن الکریم ، مطبعۀ سیّد الشهداء ، قم ، ۱۴۰۵ ﻫ . ق.

۸۰- مطّهری ، مرتضی ، مجموعه آثار استاد شهید مطّهری ، چاپ اوّل ، جلّد ۳ ، ناشر : انتشارات صدرا ، چاپخانه سپهر ، تهران ، قم .

۸۱- مغنیه ، محمّد جواد ، فقه الامام جعفر الصادق عَرض وَ استدلال ، جلّد ۴ ، انتشارات قدس محمّدی ، بی تا ، قم .

۸۲- مفید ، (شیخ مفید)، المقنعه ، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدّرسین قم ، بی جا ، ۱۴۱۰ ﻫ .ق.

۸۳- موسوی خمینی ، روح الله ، (امام خمینی) ، مکاسب محرمه ، جلّد دوّم ، قم ، محرم الحرام ، المطبعۀ العلمیّه ، ۱۳۸۱ ﻫ . ش.

۸۴-                                                          ، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی) ، جلّدهای ۲۱، ۲ ، ۱۹ ، ۱۸ ، بی جا ، مؤسسه تنظیم و نشر : آثار امام خمینی ، چاپ اوّل ، ۱۳۷۸ ﻫ . ش.

۸۵- نجفی ، محمّد حسن ، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام ، جلّدهای : ۹ ، ۸ ، ۲۸ ، ۱۰ ، ۱۵، مؤسسه : المرتضی العالمیّه ، چاپ اوّل ، بیروت – لبنان ، ۱۹۹۲ﻣ=۱۴۱۲ ﻫ .ق .

۸۶- نراقی ، احمدبن مهدی ، مستندالشیعه فی احکام الشریعۀ ، چاپ اوّل ، مؤسسه آل البیت للاحیاء التراث ، مشهد ، ۱۴۱۶ ﻫ . ق .

۸۷- نوربها ، رضا ، زمینه حقوق جزای عمومی ، چاپ دوّم ، نشر کانون وکلای دادگستری ، چاپ دوّم ، زمستان ۱۳۷۵ ﻫ . ش.

۸۸- ولیدی ، محمّد صالح ، حقوق جزای عمومی ، جلّد دوّم ، چاپ اوّل ، مرکز نشر داد ، تهران ۱۳۷۲ ﻫ . ش.

ب) مقالات

۱- ارشادی فرد ، رسول ، « حقوق ورزشی » ، نشریه : حمایت ۵/۳/۸۴ .

۲- آقائی نیا ، حسین، « حقوق ورزشی مسؤولیتهای قانونی ورزشکاران ، داوران ، مربیان » ، نشریه : هنرهای رزمی ، فروردین – ۸۱ .

۳- خوشبختی ، جعفر ، « اصول اخلاقی فردی ، حقوق و مسؤولیتها در ورزش » ، نشریه :ورزش دانشگاه انقلاب ۱۶۶ .

۴- رحمانی ، محمّد ، « مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیت الله احمد خوانساری » ، سال ۵/شماره ۱۷ و ۱۸ .

۵- ساریخانی ، عادل « حقوق و تکالیف ورزشی » ، نشریه : بصیرت ۳۰ و ۳۱ .

۶- کاتوزیان ، ناصر ، « خطای ورزشی و مسؤولیت ورزشی » ، مجلّه ی دانشکده ی حقوق دانشگاه تهران ، سال ۱۳۷۸ ، شماره ی ۴۳ .

۷- نجفی توانا ، علی « قوانین و مقرّرات و جرایم ورزشی » ، نشریه : ورزش دانشگاه انقلاب – ۱۸۰٫

مقدمّه : طرح تحقیق

در جهان کنونی ، ورزش یکی از راههای مؤثر تربیتی و اخلاقی بویژه برای جوانان است ، وسیله ای که روز به روز چهره ی علمی بیشتری پیدا می کند. ورزش همزاد بشر و همراه او در گذر روزها بوده است . برای ورزش آغاز ی نمی توان دانست زیرا بشر از آغاز آفرینش ، برای ماندن و زیستن نیاز به جنبش ماهیچه های خویش داشته و تا فرجام زندگی ، ورزش همسفر او خواهد ماند . در یک سخن ورزش پاکزاده نیاز زندگی بشر است که با چرخش گیتی به پختگی امروز رسیده است .

توصیه های فراوانی هم در راستای پرداختن به ورزش در کلام پیشوایان دین ملاحظه می شود از جمله پیامبر گرامی (ص) فرموده اند : «عَلِّمُوا أَبناءَ کُمُ السِّباحَهَ وَ الرِّمایَۀَ » به فرزندانتان شنا و تیر اندازی را یاد بدهید[۱].

و همین طور در دعا معروف کمیل بن زیاد آمده است : «قَوِّ علی خدمتک جوارحی» [۲]

آیت الله خمینی نیز فرموده اند : اِن شاء الله ورزشکاران به همان صورتی که ورزش جسمی دارند ورزش روحی هم داشته باشند ، از قدیم ورزشکاران ایران به یاد خدا و علی (ع) بوده اند و این از برجستگیهای آنان بوده است[۳] .

امروزه ورزش دیگر بازی و سرگرمی نیست ، بلکه ، ورزش پیشه ، تجارت و صنعت است . ورزش ، اکنون ، دارای ارزش و اهمیت فراوانی در جامعه است و دارای ابعاد گوناگون اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فردی است .

از بعد سیاسی چه در درون مرزها و چه برون مرزها ، ورزش دارای جایگاه والائی است . و پیروزی در میدان های ورزشی وسیله ی مفیدی برای تبلیغ و اثبات اعتبار ملی است و به  همین جهت بودجه های کلان و نیروهای انسانی فراوان برای پیشرفت ورزش و توفیق در میدان ها صرف می شود . دولت های گوناگون با سرمایه گذاری در ورزش می کوشند ، اقتدار خویش را به جهانیان اثبات کنند . گاه ورزش صحنه کنشهای سیاسی دول متخاصم است . کناره گیری ورزشکاران ایرانی از رقابت با ورزشکاران اسرائیلی تبار نمونه ای از چنین کنشهایی است . انحراف افکار عمومی از مسائل جاری به وسیله تبلیغات گسترده در ورزش و استفاده ابزاری از ورزشکاران در جریان انتخابات از دیگر ابعاد اهمیت ورزش در سیاست است . ورزشکاران نمایندگان غرور ملی و ارزشهای مردم ملل خویش هستند . این اهمیت روز افزون باعث شده است که اندیشمندان حقوقی متمایل به تأسیس رشته ی خاصی با عنوان «حقوق ورزشی» [۴] شوند و شرط بندی بر روی پیش بینی نتیجه بازی ها و ترویج مدهای مو و خالکوبی ها از آثار و اهمیت ورزش در مسائل اجتماعی است . ورزش ابزار سلامت اجتماعی و سعادت نوع بشر می تواند نقش مؤثری در پیشگیری از ناهنجار اعتیاد و درمان آن دارد و دول با کفایت و مدبّر با سرمایه گذاری بر روی ورزش تکلیف خود را در برابر مردمان خود به انجام می رسانند .اهمیتی که ورزش در جهان کنونی دارد موجب گردیده است تا موضوع علوم گوناگون مانند : جامعه شناسی ، پزشکی ، مدیریت و… قرار گیرد . حقوق نیز همپای دیگر علوم به بررسی این پدیده اجتماعی پرداخته است . در کشور ما در زمینه حقوق ورزشی نو پا است و رویه ی قضایی ، چندان که باید به این پدیده ی مفید اجتماعی و مبارزه با خطر های ورزش نپرداخته است .

بر این اساس به لحاظ فرا گیر بودن مسائل ورزشی در دنیا و به دلیل تبلیغات جهانی مبنی بر عدم توجه کافی اسلام به ورزش ضرورت دیده شد که مشخصات و سیمای کلی ورزش در اسلام از لحاظ فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد و تنظیم و عرضه شود .

هر چند که در خصوص مقرّرات مربوط به مسائل ورزشی به ویژه حقوق ورزشی در کشور ما متأسفانه کار نشده است و این رشته ، رشته بسیار جوانی است که البته در مورد ضوابط حاکم و آیین نامه هایی که تعیین شده است عمدتاً از کشور های صاحب نظر خارجی استفاده شده است . حتی در ورزش کشتی که ورزش اصلی ما به حساب می آید[۵].

به هر حال در رابطه با ورزش ، به هر صورت و نوعی که باشد ، مقرّراتی حاکم است که رعایت آن مقرّرات و ضوابط موجب خواهد شد که اولاً : ورزش جنبه ی پرورش جسمی و روحی و ثانیاً جاذبیّت لازم و ثالثاً : سلامت افراد ورزشکار و محیط ورزشی را ایجاب کند . این مقرّرات در رابطه با هر رشته ی ورزشی متفاوت است و تحت ضوابط خاصّی است که بعضاً جنبه ی بین المللی دارد . روی آوردن به ورزش و خودداری از سستی و تنبلی در کلام شعرای فارسی زبان نیز دارای سابقه است از جمله وحشی بافقی یزدی ، نظامی ، خواجوی کرمانی ، سعدی ، حافظ و… .

و شعر معروف ابوالقاسم فردوسی زینت بخش تمام محافل ورزشی است .

زنیرو بود مرد را راستی                                                 زسستی کژی آید و کاستی

طرح تحقیق :

۱- عنوان تحقیق : بررسی مبانی فقهی و حقوقیِ امور ورزشی

۲- بیان مسأله تحقیق : هر روزه از روزنامه ها ، پایگاه های خبری ، و رسانه های گروهی از بازیهای ورزشی آگاه می شویم که : در مسابقات ورزشی فلان کشور مغلوب یا پیروز شد نگارنده هر روز در فضای ذهن خویش سؤالاتی برای او مطرح بود که آیا این ورزشها دارای مقرّرات و قوانینی هستند ؟ آیا در فقه اسلامی از ورزش سخن به میان آمده است ؟ آیا کشور ایران در وضع قوانین بین المللی دخیل است ؟ آیا تمام افرادی که به نوعی با ورزش در ارتباط هستند دارای مسؤلیت مدنی و کیفری هستند ؟ چرا شطرنج را بعضی فقها حرام و برخی آنرا جایز می دانند ؟ چرا حضرت امام اوّل به حرام بودن شطرنج و بعد نظر خود را تغییر داده و به جایز بودن آن فتوا داده اند ؟ در این پایان نامه سعی شده است که به پاسخ این مسأله که آیا مبانی فقهی که عبارتند از قرآن ، سنّت ، اجماع ، عقل و همچنین مستندات حقوقی و آیا در قانون اساسی از ورزش به صراحت نام برده شده است یا اینکه مشروعیّت خود را به طور غیر مستقیم از قانون اساسی به دست می آورد که به بررسی این سؤالات می پردازیم :

۳- روش تحقیق : کتابخانه ای است .

به لحاظ گردآوری اطلاعات ، از طریق کتابخانه ای ، اسناد گوناگونی مورد استفاده ی پژوهشگر قرار می گیرد که عبارت از : کتاب ها یا نوشته های خطی و دستنویس یا تایپی که به عنوان سند مادر شناخته می شوند و با یک یا چند نقل قول به آنها استناد داده می شود ، اسناد اصل نامیده می شوند .

این اسناد معمولاً به امانت داده نمی شوند ، پژوهشگر می تواند در داخل کتابخانه با مراجعه ی مستقیم به سند یا کپی برداری و عکسبرداری از آن استفاده کنند .

مهمترین ابزار گردآوری اطّلاعات ، فیش برداری ، حفاظت فیش ها و انتظام آنها و قرار دادن در جای مخصوص و دسته بندی و طبقه بندی فیش ها بوده است .

منابع در روش میدانی عبارت از : ۱- مصاحبه ، ۲- مشاهده ، ۳- پرسشنامه می باشد .

در این پایان نامه ، از کتاب ها و اسناد اصل ، کتاب های رایانه ای ، سیستم های اطّلاع رسانی ، مقاله ها و مجلّه ها بهره برداری شده است .

۴- هدف تحقیق :

الف- هدف کلی

آشنایی با قوانین و مقرّرات ورزش و مبانی و مستندات فقهی و حقوقی آن

ب- اهداف جزئی :

۱- خطای ورزشی و مسؤلیتها در ورزش

۲- مبانی فقهی اسپانسر و تبلیغات و نقش رسانه ها در این خصوص

۳- ورزش در فقه اسلامی

۴- مبانی فقهی و حقوقی مسابقه ها و بازی با شطرنج

۵- ضرورت و اهمیّت انجام تحقیق :

علّت اصلی تدوین این پایان نامه ، افزایش معلومات نگارنده در مباحث حقوقی و به خصوص مبانی فقهی در امور ورزشی می باشد . و با اینکه ورزش همیشه در زندگی بشر دخیل است ولی به این موضوع کمتر توجّه شده است . شاید این اثر قدمی باشد جهت افزایش بصیرت افراد جامعه اسلامی در این خصوص ، فایده ی دیگر خدمتی ناچیز به جامعه ی علمی مخصوصاً علوم انسانی شاخه ی الهیّات باشد .

۶- فرضیه و سؤالات تحقیق :

۱- منظور از مسؤلیت مدنی و کیفری در امور ورزشی چیست ؟

۲- نگاه کردن خانمها به فیلم های ورزشی و شرکت آنان در ورزشگاهها از نظر فقهی چه حکمی دارد و مبنای آن چیست ؟

۳- سبق و رمایۀ چیست ؟

۴- مفهوم قمار و ادله های حرمت قمار کدام است ؟

۵- مبانی فقهی شطرنج و دیدگاه شیعه و اهل سنّت در این خصوص کدام است ؟

۷- پیشینه ی تحقیق :

یکی از مسائل مهم در امر تحقیق ، پیشینه ی آن است ، لذا لازم است تا در مورد پیشینه ی موضوع پایان نامه مطالعه شود .

برخی از آثار نوشتاری عبارتند از :

الف- کتابهای نگارش یافته

۱- حقوق ورزشی (ورزش و مسئولیتهای قانونی آن ) / نوشته ی حسین آقائی نیا ، چاپ اوّل ، تهران ۱۳۶۹ ﻫ .ش .

در این کتاب به حقوق ورزشی و قواعد عمومی حقوقی جزا و همچنین در مورد حوادث ناشی از عملیات ورزشی و مسئولیتهای مدنی در ورزش می پردازد و به نتیجه ای که این نویسنده رسیده است : موضوع علم حقوق نهایتاً جرم ، شبه جرم ، خطا ، مسئولیت ، مجازات ، محکومیت با جبران خسارت و مسائلی از این قبیل می باشد و … .

مدیریتهای ورزشی با وقوف به واقعیتهای حقوقی با بینشی گسترده تر انجام وظیفه نمایند نهایتاً جامعه ورزشی از ضایعه و تعرض مصون بماند .

۲- الزامهای خارج از قرارداد ، ضمان قهری ، ج ۱ / نوشته ی ناصر کاتوزیان ، انتشارات دانشگاه تهران ، ۱۳۷۶ .

در قسمتی از این کتاب به مسئولیت های مدنی ناشی در ورزش و به خطای ورزشی و اثر آن در روابط حقوقی مطرح می کند و اینکه اجرای قواعد عمومی در ورزش ممکن نیست ، زیرا پاره ای از جرائم مانند ضرب و جرح، در این زمینه مباح و گاه ممدوح است . و معیار تعیین خطای ورزشی « رفتار ورزشکاری آگاه و محتاط در شرایطی است که فعل زیانبار واقع می شود و به مسئولیت کیفری هم اشاره دارند .

۳- مبانی حقوقی ورزشها ، نویسنده : چامپیون ، جونیور ، مترجم : حسین آقائی نیا ، چاپ اوّل ، انتشارات کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران ۱۳۷۴ .

در این کتاب به مسئولیتهای مدنی از جمله مسئولیت پزشک تیم که متعهد به ارائه خدمات حرفه ای طبی به ورزشکاران و دستمزد وی که توسط مؤسسه یا یک شخص حقوقی و … تأمین می گردد و به مسئولیت مدیران باشگاهها که مالکین و متصرفین اماکن ورزشی در قبال تقصیر در طراحی ساختار نگهداری ، تعمیر امکانات ورزشی نیز مسئولند و به مسئولیتهای داور و … می پردازد .

۴- دوپینگ و داروهای محرک / اباذر حبیبی نیا ، نشر تدبیر ، تهران .

در این کتاب به مسائلی از جمله : دوپینگ چیست و انواع دوپینگ و خطرات و عوارض آن پرداخته است و مطالب پزشکی را به زبان ساده و قابل فهم بیان کرده است و هشداری به مصرف کنندگان داروهای محرک داده اند از این کتاب در مورد دوپینگ و انواع آن در این رساله مورد استفاده قرار گرفته است .

۵- حقوق ورزش / نویسنده : حسین آقائی نیا ، چاپ پنجم ، انتشارات نشر میزان ، تابستان ۱۳۸۱ .

در این کتاب به نظریه مبتنی بر جرم نبودن حوادث ناشی از عملیات ورزشی و حمایتهای قانونی از مدیریتهای ورزشی پرداخته و اینکه در اصل سوم قانون اساسی بند دوّم : تربیت بدنی رایگان و ایجاد امکانات و تسهیلات آن را از وظایف دولت شمرده و این نشانه ی جایگاه مهمّ ورزش در میان اساسی ترین نهادهای ورزشی است .

مقالات چاپ شده : که در این قسمت برای خودداری از اطناب سخن به برخی از مقالات اشاره       می شود :

۱- خطای ورزشی و مسئولیت ورزشی / دکتر ناصر کاتوزیان ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۸ ، شماره ی ۴۳ .

در این مقاله به حقوق ورزشی و اقسام قوانین آن و به خطای ورزشی و مسئولیتهای ناشی از آن که در سه زمینه قابل بررسی است : ۱) در رابطه ی ورزشکاران به هنگام بازی های ورزشی ، ۲) در رابطه ی ورزشکاران و مربیان با اشخاص ثالث و بویژه تماشاگران ، ۳) در رابطه با ورزشکاران و مربیان و مؤسسه های ورزشی پرداخته است و نتیجه ای که نویسنده گرفته است : معیار تعیین خطای ورزشی رفتار ورزشکاری آگاه و محتاط در شرایطی است که فعل زیانبار واقع شود . و مسئولیت خساراتی که تماشاگران مسابقه های ورزشی می بینند ، اصولاً بر عهده ی برگزار کنندگان آن است ، مگر اینکه ناشی از خطای بازیکنان یا اقدام تماشاگران باشد . مبنای این مسئولیت بر پایه ی تقصیر است که باید آن را کوتاهی در تأمین امنیت تماشاگران دانست .

۲- قوانین و مقرّرات و جرایم ورزشی از منظر دکتر علی نجفی توانا / نشریه : ورزش دانشگاه انقلاب

در این مقاله به مقرّراتی که در رابطه با ورزش در غالب آیین نامه ها و ضوابط خاصی که بعضاً جنبه ی بین المللی دارد .

و همچنین در مورد حوادث ورزشی را به هر گونه صدمات جسمی ، مالی یا روانی در محیط ورزشی در حین ورزش اعم از مسابقه یا تمرینات که به طرف دیگر وارد شود تلقی کنیم . این عملیات ورزشی و حوادث ورزشی طبق قانون اگر همراه با مقرّرات یا رعایت ضوابط باشد مجرم نیست و جرم نبودن حوادث ناشی از عملیات ورزشی منوط به چند شرط است … .

۳- اصول اخلاق فردی ، حقوقی و مسئولیتها در ورزش / مترجم : جعفر خوشبختی ، نشریه : ورزش دانشگاه انقلاب ۱۶۶ .

در این نشریه وظایف اخلاقی کسانی که در حوزه ی مدیریت ورزشی ، سرپرستان ورزشی ورزشکاران ، مربیان و رسانه ها فعالیت می کنند می پردازد .

و در این نشریه در رابطه با مسئولیت مدیر ورزشی ، ورزشکاران مربیان می پردازد و همچنین نقش رسانه ها را در ترقی و تقویت منفی رفتار قالبی در خصوص اقلیت های نژادی و خانمها اشاره کرده است و همچنین از دوپینگ و شرط بندی کردن در ورزش و به نقش قمار در ورزش پرداخته است .

۴- حقوق و تکالیف ورزشی / نویسنده : عادل ساریخانی ، نشریه : بصیرت ۳۰ و ۳۱

در این نشریه به نقش ورزش در تمام ابعاد زندگی بشر ، اجتماعی و سیاسی و … پرداخته است و از دیدگاه حقوقی قوانین ورزشی را مورد بررسی قرار داده اند و همچنین خطای ورزشی و مسئولیتهای ناشی از آن را که در ۳ زمینه قابل مطالعه است :

۱- در رابطه با ورزشکاران به هنگام بازی های ورزشی

۲- در رابطه با ورزشکاران و مربیان با اشخاص ثالث و به ویژه تماشاگران

۳- در رابطه ی ورزشکاران و مربیان و مؤسسه های ورزشی

نتیجه ای که این نویسنده گرفته است : اجرای قواعد عمومی مسئولیت در حقوق ورزشی ممکن نیست ، زیرا پاره ای از جرائم مانند ضرب و جرح در این زمینه مباح و گاه ممدوح است و معیار تعیین خطای ورزشی را رفتار ورزشکاری آگاه و محتاط در شرایطی است که فعل زیان بار واقع می شود و عامل اضطرار و دفاع مشروع را در این شرایط به حساب آورده اند .

۵- حقوق ورزشی / نویسنده : رسول ارشادی فرد ، نشریه : حمایت ۵/۳/۸۴

در این نشریه به مسئولیتهای قانونی در ورزش و به تعریف حقوق ورزشی و رابطه ورزش و علم حقوق و در پایان به موقعیت و مقام ورزش در قانون اساسی پرداخته است .

و به نتیجه ای که نویسنده رسیده است : اگر ورزش را تنها وسیله سرگرمی و یا وسیله ای برای پر کردن اوقات فراغت بدانیم ، در حقیقت از هدف ورزش که نهایتاً برومندی نسل است دور افتاده ایم و طبیعی است که بدون نسلی سالم ، قوی و با نشاط نمی توان در هیچیک از امور زندگی اجتماعی و حتی فردی چندان امید به آینده تابناک و نزدیک شدن به اهداف نهایی هر ملّتی داشت .

۶- شطرنج / محمد حسین واثقی راد ، مجلّه فقه و کاوشی نو در فقه اسلامی ، شماره یازدهم و دوازدهم .

که در این مقاله به بررسی مبانی فقهی شطرنج پرداخته است و همچنین به نقد و بررسی دیدگاههای شیخ انصاری در مورد شطرنج پرداخته است .

  فصل اوّل : حقوق ورزشی

حقوق ورزشی شاخه ای جدید از حقوق است که به بررسی آثار حقوقی ناشی از عملیات ورزشی       می پردازد. ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی ، با توجه به توسعه روز افزون آن در ملل مختلف اکنون به عنوان موضوع بسیاری از علوم ، مورد بررسی قرار می گیرد . حقوق نیز به موازات رشد اجتماعی ورزشی به نظام مند کردن این پدیده اجتماعی همت گمارده است . بحث مسئولیت مدنی ورزشکاران ، معلمین ، مربیان ، مدیران ورزشی ، تماشاگران ، سازندگان و تولید کنندگان لوازم ورزشی یا مباحث جزائی در خصوص عملیات ورزشی… از مباحث مهم حقوق ورزشی است .

حقوق ورزشی به مجموعه مطالبی اطلاق می شود که وظایف ، اختیارات و مسئولیتهای قانونی همه کسانی را که به نحوی با فعالیتهای ورزش درگیر هستند ، روشن می سازد . به عبارت دیگر مطالعه حقوق ورزش، به جامعه ورزش می آموزد که چگونه باید در فعالیتهای ورزشی مشارکت نمود تا حوادث ناشی از آن ، مسئولیتهای قانونی را که نهایتاً به مجازات ، محرومیت از حقوق اجتماعی و جبران ضرر و زیان منتهی می شود ، متوجه آنها نسازد[۶] .

از دیدگاه حقوقی ، قوانین ورزشی را می توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد :

۱- گروهی از قواعد که ساختمان اصلی بازی های ورزشی را احاطه و اداره می کند در واقع قوانین بازی و اجرای درست هر شاخه ای از فعالیت های بدنی است ، مانند این که در بازی فوتبال جز دروازه بان ، بازی کنان دیگر حقّ ندارند با دست توپ را هدایت کنند ، بازی باید در محدوده ی معین زمین ورزشی جریان یابد ، حمله به دروازه بان ممنوع است و مانند اینها . تخلف از این قواعد « خطای ورزشی » است و ضمانت اجرای ویژه ای به عنوان مجازات متخلف را به همراه دارد .

۲- گروه دیگر قواعد ، که بعضی مراقبت ها و احتیاط های ویژه را بر بازیکنان تحمیل می کند و هدف آنها تأمین ایمنی بازیکنان به هنگام مسابقه و پرهیز از خشونت و انتقام جویی و سالم سازی محیط ورزشی است[۷].

حقوق ورزشی ، در اصل ، یک شاخه حقوقی مختلط است . که در یک مفهوم عام به دو بخش تقسیم می شود :

۱- حقوق ورزشی کیفری

۲- حقوق ورزشی خصوصی

قبل از بحث ، لازم است منابع حقوقی ورزشی مورد بررسی قرار گیرد .

گفتار اوّل : منابع حقوق ورزشی

قواعد حقوقی ، فرآیند نیرو ها و قدرت های مختلفی است که در هر جامعه وجود دارد که به این نیرو ها اصطلاح منابع حقوق گفته می شود . نقش هر یک از این نیرو ها در هر کشور متفاوت است .

منابع حقوق عبارتند از قانون اساسی ، عرف ، رویه قضایی ، دکترین . [۸]

حالا این سؤال مطرح می شود که آیا در قانون اساسی از ورزش به صراحت نام برده شده است یا این که مشروعیت خود را به طور غیر مستقیم از قانون اساسی بدست می آورد ؟ که در یک گفتار به بررسی این سؤال  می پردازیم .

مبحث اول : قانون 

---