عنوان :

پایان نامه مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی (پدر شعر

فارسی) و نیما یوشیج (پدر شعر نو)

تعداد صفحات : ۲۵۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله قصد آن را داریم تا به مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی (پدر شعر فارسی) و نیما یوشیج (پدر شعر نو فارسی) بپردازیم.

یکی از ویژگیهای اشعار رودکی که از عقیده و فکر وی نشأت می‌گیرد ممتاز بودن اشعار وی به افکار حکیمانه و پند و اندرزگویی می‌باشد. و یکی از عقاید رودکی که از آثارش پیداست آنست که فرد باید نام و اثر نیک از خود باقی گذارد. و از جمله افکار و اعتقادات وی می‌توان به اعتقادات مذهبی او نیز اشاره نمود.

شعر رودکی به فصاحت زبان و توانایی بیان ممتاز است. زبان او گاه از سادگی و روانی به زبان گفتار می ماند،‌ جمله های کوتاه و فعلهای بسیط و تکرار فعلها از خصائص زبان محاوره است. با این همه در این زبان ساده معانی باریک و خیالات لطیف را در شعر خود پرورده به ما القا می‌کند.

یکی از نکات قابل توجه در اشعار رودکی قدرت پرواز خیال اوست تا جایی که وی به تشبیهاتی لطیف و بی نظیر دست می یابد. در اشعار او آن جا که طبع شاعر از قوه تخیل او مایه ور می‎شود. یک نوع سادگی دلکش و زیبا در شعر او موج می زند که جاذبه ای ویژه دارد.

نیما شاعری اجتماعی و سیاسی است. در اشعارش به درد مردم و مشکلاتشان و مسائل روزمره جامعه بسیار نظر دارد؛ لذا او را یک شاعر اجتماعی می‌نامند و بسیاری از اشعار نیما انتقادی و اجتماعی است و دیگر عقاید نیما که در اشعارش بسیار به آن پایبند بوده است، توجه به زادگاه خود و طبیعت آنست که در جای جای آثار و سروده‌های وی انعکاس یافته است. و یکی از ویژگیهای نیما که در زندگی و هنرش مؤثر بوده است؛ ایمان اوست. هم ایمان به کار و هنر خودش و هم ایمان مذهبی.

یکی از مهمترین ویژگیهای اشعار نیما بدعتی است که او در موسیقی شعر با کوتاه و بلندی مصراعها و جابجایی قافیه‌ها پدید آورده است. نیما وزن را برای شعر فارسی لازم و حتمی می‌داند منتهی نه آن چنان که در شعر قدیم به کار می‌رود.

موضوع دیگر قافیه در شعر نیماست. شعر وی دارای قافیه است نه به آن شکل که در شعر سنتی رعایت شده است. در حالیکه قافیه در شعر نیما جای ثابت ندارد.

نکته ظریف دیگر سازگاری و هم آهنگی اجزاء شعر و وحدت آنهاست از لحاظ آهنگ و مضمون و درون مایه و بافت یکایک مصراعها با یکدیگر و یک پارچگی و حسن ترکیب کل شعر و سهمی که هر یک از اجزاء در تمامیت اثر دارد و مصداق آن حالتی است که منتقدان ادب و هنر وحدت ارگانیک (عضوی) می‌نامند.

واژه های کلیدی: رودکی، نیمایوشیج، عقاید فکری، مذهب، شعر، سبک شعر

فهرست مطالب

مقدمه و پیشگفتار    ۱
نخستین شناسندگان رودکی    ۴
نخستین شناسندگان نیما یوشیج    ۷
عقاید و افکار رودکی:    ۹
۱-    عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی    ۹
۲-    رقیق القلب و باهوش بودن رودکی    ۱۱
۳-    حس بی‌نیازی    ۱۲
۴-    نیکنامی    ۱۲
۵-    مذهبی بودن    ۱۳
عقاید و افکار نیما یوشیج:    ۱۶
۱-    مهربانی و دلسوز بودن    ۱۶
۲-    اجتماعی و سیاسی بودن نیما    ۱۸
۳-    پند و اندرزگویی    ۲۵
۴-    پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن    ۲۶
۵-    استواری و پایبندی به عقاید    ۳۰
۶-    اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر    ۳۰
۷-    عقاید مذهبی نیما    ۳۱
معلومات رودکی و بازتاب آن در اشعارش    ۳۲
۱-    قرآن و حدیث    ۳۶
۲-    اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی    ۳۷
۳-    بهره‌گیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها    ۳۷
۴-    اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی    ۳۸
۵-    اشارات علمی و فلسفی    ۳۸
معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی    ۳۹
۱- آشنایی و تسلط بر زبان فرانسه    ۳۹
۲- یاد‌گیری زبان عربی    ۳۹
۳- تسلط بر سبک و اوزان اشعار قدما    ۴۰
۴- آشنایی با هنر موسیقی    ۴۰
۵- تدریس زبان فارسی و عربی    ۴۱
۶- توانایی بر نویسندگی و داستان نویسی و نمایشنامه نویسی    ۴۱
۷- آشنایی با نقد ادبی    ۴۲
۸- تسلط بر سبک رمانتیسم و سمبلیسم    ۴۲
۹- آشنایی نیما با فقه و اصول و حکمت    ۴۵
رودکی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن    ۴۶
نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن    ۵۳
نکات دستوری و صنایع ادبی در اشعار رودکی     ۶۰
۱-    ویژگیهای صرفی    ۶۱
۱-۱) افعال    ۶۱
۲-۱) اسمها     ۶۲
۳-۱) حروف     ۶۳
– استعمال حروف ربط یا اضافه مرکب     ۶۴
۴-۱) پیشوندها     ۶۴
استعمال و حذف به قرینه پیشوند « بـ » تاکیدی    ۶۴
استعمال پیشوند‌های کهن     ۶۵
استعمال پسوند (ومند) به جای مند     ۶۵
استعمال فراوان کاف تحبیب، تصغیر، تلطیف    ۶۵
ابدال حروف     ۶۶
۲) ساختار نحوی    ۶۶
۲-۱) جمله     ۶۶
۲-۲) ضمایر     ۶۶
۳-۲) تکرار کلمه     ۶۷
نکات دستوری     ۶۸
اضافه تشبیهی     ۶۸
کاربرد دو حرف اضافه برای یک متمم     ۶۹
صفت جانشین موصوف     ۷۰
صفت فاعلی    ۷۰
صفت بیانی     ۷۱
صفت مفعولی     ۷۱
بدل     ۷۱
قید شک و تردید     ۷۱
قید تنبیه     ۷۲
صوت (شبه جمله تأسف)     ۷۲
ضمیر ملکی     ۷۲
پسوند دارندگی و اتصاف     ۷۲
انواع الف     ۷۲
الف ندا     ۷۲
الف زاید     ۷۳
الف تاکید     ۷۳
الف اطلاق     ۷۳
اسم مصدر     ۷۳
ی مصدری     ۷۳
فعل دعایی     ۷۴
جمله معترضه     ۷۴
اضافه استعاری     ۷۴
واو حالیه     ۷۴
که حالیه     ۷۵
قید حالت     ۷۵
کاربرد می برای تاکید     ۷۵
استفهام تقریری    ۷۵
حرف ربط برای تسویه    ۷۵
نمونه‌‌هایی از صنایع ادبی در اشعار رودکی     ۷۵
تشبیه     ۷۶
استعاره     ۷۸
استعاره کنائی (از نوع تشخیص)     ۷۹
کنایه     ۸۰
ایهام     ۸۱
تضاد، طباق     ۸۱
غلو     ۸۲
مجاز     ۸۲
ردالمطلع     ۸۲
جناس زاید    ۸۲
طرد و عکس    ۸۳
تمثیل     ۸۳
هجویه    ۸۳
ذو وزنین    ۸۴
حشو    ۸۴
نکات دستوری و صنایع ادبی در شعر نیما     ۸۵
استعاره     ۸۵
کنایه     ۸۶
مجاز     ۸۶
تشبیه    ۸۸
سمبل    ۸۹
صفت‌ مفعولی مرکب    ۹۱
کنایه     ۹۳
صفت فاعلی مرخم     ۹۴
تاثیر گذاری رودکی و کلام وی بر گویندگان پس از خود    ۹۷
۱- سعدی     ۱۰۲
۲- مسعود سعد- قطران تبریزی- ابوالمظفر مکی پنجدهی- سنایی- سعدی-
ادیب‌الممالک     ۱۰۲
۳- سنایی     ۱۰۳
۴- کسایی مروزی- رشید و طواط     ۱۰۴
۵- دقیقی     ۱۰۴
۶- سعدی     ۱۰۴
۷- وزیر ابی‌طیب مصعبی    ۱۰۵
۸- عنصری بلخی     ۱۰۵
۹- ابوشکور بلخی- فردوسی     ۱۰۵
۱۰- ابوطاهر خسروانی     ۱۰۶
۱۱- ابوشکور بلخی    ۱۰۶
۱۲- فردوسی    ۱۰۶
۱۳- ازرقی هروی    ۱۰۷
۱۴- رابعه- عنصری- سنایی غزنوی- قطران تبریزی- امیر معزی نیشابوری- رشید و طواط- ظهیر‌الدین فاریابی- فریدالدین عطار نیشابوری- خواجوی کرمانی- اوحدی مراغه‌ای     ۱۰۷
۱۵- سنایی- ابن‌یمین     ۱۰۹
تأثیرگذاری نیما و کلام وی بر گویندگان پس از خود     ۱۱۰
۱- شهریار    ۱۱۰
دو مرغ بهشتی    ۱۱۱
۲- ضیاء هشترودی    ۱۱۲
۳- میرزاده عشقی    ۱۱۲
۴- اسماعیل شاهرودی    ۱۱۳
۵- شین پرتو    ۱۱۴
۶- فروغ فرخ زاد    ۱۱۴
۷- نصرت رحمانی    ۱۱۶
گستردگی انواع قالب‌های شعری در شعر رودکی    ۱۲۰
گستردگی انواع قالب‌های شعری در اشعار نیما یوشیج    ۱۲۴
رودکی و مدیحه‌سرایی در اشعار او    ۱۳۶
نیما یوشیج و مدیحه‌سرایی    ۱۴۳
ویژگیهای اشعار رودکی    ۱۴۹
ویژگیهای اشعار نیما    ۱۶۰
مضامین اشعار رودکی     ۱۶۹
مدح     ۱۶۹
تغزل     ۱۷۱
توصیف     ۱۷۲
خمریات    ۱۷۳
مرثیه     ۱۷۴
هجو     ۱۷۶
زهد و پند     ۱۷۷
مضامین اشعار نیما یوشیج     ۱۸۰
طبیعت گرایی     ۱۸۰
شب     ۱۸۶
انسان دوستی     ۱۸۹
نمادگرایی (سمبولیسم)     ۱۹۱
راز و رمز جانوران در شعر نیما     ۱۹۶
۱- آواز قفس    ۱۹۷
۲- پرنده منزوی     ۱۹۷
۳- توکا     ۱۹۸
۴- خریت     ۱۹۹
۵- خروس     ۲۰۰
۶- داروگ     ۲۰۱
۷- روباه     ۲۰۲
۸- سیولیشه     ۲۰۲
۹- شب‌پره‌ ساحل نزدیک     ۲۰۳
۱۰- غراب     ۲۰۴
۱۱- ققنوس     ۲۰۵
۱۲- قو     ۲۰۶
۱۳- کاکلی     ۲۰۶
۱۴- کبک     ۲۰۷
۱۵- کرم ابریشم     ۲۰۷
۱۶- کک کی‌ (گاو نر)     ۲۰۷
۱۷- گاو     ۲۰۸
۱۸- گرگ     ۲۰۹
۱۹- لاشخورها     ۲۱۰
۲۰- مرغ شکسته‌پر     ۲۱۱
سبک اشعار رودکی     ۲۱۳
بررسی سبکی نمونه‌هایی از اشعار رودکی     ۲۱۷
شعر زندگانی و مرگ     ۲۱۷
شعر عصا بیار که وقت عصا و انبان بود    ۲۱۸
نتیجه‌گیری     ۲۲۴
سبک اشعار نیما     ۲۲۶
نمونه‌ای از شعر آزاد نیما «شعر مهتاب»    ۲۲۷
نتیجه‌گیری     ۲۳۱
فهرست منابع و مآخذ    ۲۳۳

فهرست منابع و مآخذ

۱-   ابوعبدالله رودکی و آثار منظوم، عبدالغنی میرزایف، استالین آباد، ۱۹۵۸ م.

۲-   از صبا تا نیما، یحیی آرین پور، انتشارات زوّار- تهران، ۱۳۷۶٫

۳-   استاد شاعران رودکی، گزینش دکتر نصرالله امامی، انتشارات جامی، تهران، ۱۳۸۳٫

۴-   اسنادی درباره نیما یوشیج، علی میرانصاری، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، تهران ۱۳۷۵٫

۵-   اشعار پراکنده قدیمی ترین شعرای فارسی زبان، ژیلبر لازار، انجمن ایران شناسی فرانسه، تهران ۱۳۶۱٫

۶-  المعجم فی معاییر اشعار العجم، شمس الدین محمد قیس رازی به تصحیح محمد قزوینی و مدرس رضوی، تهران ۱۳۳۸٫

۷-   امثال و حکم دهخدا، علی اکبر دهخدا، جلد اول، انتشارات مرکز دهخدا، چاپ پنجم، تهران ۱۳۶۱٫

۸-   اندیشه و هنر در شعر نیما، دکتر بهروز ثروتیان، مؤسسه انتشارات نگاه، تهران، ۱۳۷۵٫

۹-   با کاروان حله، دکتر عبدالحسین زرین کوب، ابن سینا، تهران، ۱۳۴۷٫

۱۰- بحثی در اشعار و افکار رودکی، هادی حائری، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، ج ۶، شماره ۳-۴٫

۱۱-  بدایع و بدعتهای نیما، مهدی اخوان ثالث، انتشارات بزرگمهر، تهران ۱۳۶۹٫

۱۲- برگزیده آثار نیما یوشیج، سیروس طاهباز، انتشارات بزرگمهر، تهران ۱۳۶۸٫

۱۳- برگزیده اشعار رودکی و منوچهری، دکتر اسماعیل حاکمی، انتشارات اساطیر، تهران ۱۳۷۳٫

۱۴- برگزیده شعرهای نیما یوشیج، سیروس طاهباز، نشر دانشیار، تهران ۱۳۷۴٫

۱۵-   بوی جوی مولیان، دکتر کاظم دزفولیان، انتشارات طلایه، تهران ۱۳۷۴٫

۱۶-  پیشاهنگان شعر فارسی، محمد دبیر سیاقی، شرکت کتابهای جیبی، چاپ سوم، تهران ۱۳۷۰٫

۱۷-  تاریخ ادبیات ایران، دکتر ذبیح الله صفا، جلد اول، انتشارات ققنوس، تهران ۱۳۷۴٫

۱۸-  تاریخ ادبیات ایران، دکتر رضازاده شفق، تهران، ۱۳۵۶٫

۱۹-     جستجوی مفاهیم بهره وری در ادب پاسی، دفتر اول: دوره رودکی، محمدعلی چراغی، مؤسسه فرهنگی و انتشارات رسائل تهران، ۱۳۷۷٫

۲۰-   چشمه روشن، دیداری با شاعران، دکتر غلامحسین یوسفی، انتشارات علمی،‌ چاپ سوم تهران.

۲۱-  خانه ام ابری است، شعر نیما از سنت تا تجدد، تقی پورنامداریان، انتشارات سروش، تهران ۱۳۸۱٫

۲۲-   خانه ام ابری است، نیما یوشیج، منتخب اشعار، انتشارات سخن، تهران ۱۳۷۸٫

۲۳-   دانشوران خراسان، غلامرضا ریاضی، چاپ مشهد، ۱۳۳۶٫

مقدمه و پیشگفتار:

سالهاست که نام رودکی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنکه علت واقعی این وجه تسمیه را بداند آن را به خاطر سپره و بارها ذکر نموده است.

شاعران بزرگواری که هر کدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار کوشیده‌اند و تأثیرگذار بوده‌اند و هرکدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل کرده‌اند.

افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهاده‌اند.

در این تحقیق کوشیده شده است تا بین مبانی فکری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسه‌ای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی که باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاکنون این دو را به عنوان پدران‌ شعر فارسی برگزیده‌اند، اشاره نمایم.

به نظر محقق برای یک مقایسه‌ی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجه‌گیری نمود. البته قابل ذکر است که اگر بخواهیم یک مقایسه‌ی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنکه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ کمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودکی کمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر می‌باشد؛ لذا به ذکر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم تا بدین وسیله یک توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد.

لازم به ذکر است که در تذکره‌ها و کتب تاریخ ادبیات درباره‌ی شمار اشعار رودکی سخن بسیار گرفته‌اند: برخی آن را متجاوز از یک میلیون بیت می‌دانند و برخی دیگر بر آن‌اند که ۷۰۰ هزار بیت بوده، و نیز آورده‌اند که شعر رودکی در صد دفتر گردآوری شده بوده که بی‌گمان این ارقام مبالغه‌آمیز است. آنچه مسلم است آن است که رودکی پر شعر بوده و اکنون همان‌طور که ذکر شد مقدار اندکی از سروده‌های او در دست است.[۱]

در این مجموعه تلاش شده است که با بررسی و تفحص بر روی اکثر آثار و تحقیقاتی که در باب این دو شاعر شده است و در کنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجه‌ای که مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودکی و نیما یوشیج تحقیقات و کتب فراوانی به انجام رسیده و تألیف شده است؛ اما آنچه اکنون پس از سالها می‌تواند انگیزه‌ای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یکی همان مقایسه‌ی مبانی فکری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پاره‌ای از ابهامات با این روش از میان برداشته شود و دیگر آن که شاید در کنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسه‌ای راه تازه‌ای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گوینده‌ی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد.

مجموعه‌ی حاضر به هر حال کوششی است برای آشنایی و باز آشنایی که از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است.

نخستین شناسندگان رودکی:

درباره‌ی چند تن از بزرگان ادب و سخن سرایان ایران دشواری بسیار بزرگی که در پیش ماست این است که درباره‌ی نام و نسب و تاریخ در گذشت و جزییات زندگی ایشان آگاهی درست و دقیق در کتاب‌های رایج نیست. گویی شهرت ایشان وانتشار فوق‌العاده‌ی آثارشان چنان در میان مردم ایران درگرفته است که در پی این گونه جزئیات که درباره‌ی ایشان بسیار اهمیت دارد نرفته‌اند و در حقیقت شهرتشان، زندگیشان را تحت‌الشعاع قرار داده است. چنانکه درباره‌ی فردوسی هنوز مجهولات فراوان در پیش داریم. یکی از آن گویندگان شهیر رودکی است که زندگی و آثار و افکار او پیوسته در ابهام مانده است و نخستین کسی که بحث درباره این مرد بزرگ را به جایی رسانده است که برخی جزییات زندگی او را از زیر پرده استتار روزگار بیرون کشیده مرحوم محمد قزوینی در حواشی چهار مقاله نظامی عروضی است.[۲]

اینک باید آن چه درباره‌ی رودکی در کتاب‌های رایج آمده است به ترتیب تاریخ نقل کرد:

۱)  نخستین کسی که ذکر از رودکی کرده نظامی عروضی سمرقندی در کتاب معروف چهار مقاله است که آن را در حدود سال ۵۵۰ تألیف کرده‌ است.

۲)     پس از او، محمد عوفی در لباب‌الالباب که آن را در حدود سال ۶۱۸ تألیف کرده است.

۳)     حمدالله مستوفی در کتاب تاریخ گزیده که آن را در سال ۷۳۰ تألیف کرده است.

۴)     دولتشاه‌بن علاء‌الدوله بختیشاه غازی سمرقندی در تذکره‌الشعرا که آن را در سال ۸۹۲ به پایان رسانیده است.

۵)     جامی در بهارستان که آن را در سال ۸۹۲ تألیف کرده است.

۶)  حکیم‌شاه محمدبن مبارک قزوینی در ترجمه مجالس‌النفایس علیشیرنوایی[۳] که از سال ۹۲۷ تا ۹۲۹ مشغول ترجمه آن بود.

۷)     غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین هروی خوندمیر در کتاب معروف حبیب‌السیر.

۸)     محمدعارف لقایی در مجمع‌الفضلا.

۹)     امین احمد رازی در هفت اقلیم.

۱۰) شیخ ابوالقاسم بن ابوحامدبن نصر بلیانی انصاری کازرونی در کتاب سلم السماوات.

۱۱) محمدصادق ناظم تبریزی در نظم گزیده.

۱۲) میرحسین دوست سنبهلی در تذکره حسینی.

۱۳) امیر شیرعلیخان لودی در مرآه الخیال.

۱۴) حاج لطفعلی بیک آذر بیکدلی در آتشکده.

۱۵) میرغلامعلی آزاد بلگرامی در خزانه عامره.

۱۶) محمد قدره ‌الله‌خان گوپاموی در نتایج الافکار.

۱۷) رضاقلی‌خان هدایت درمجمع‌الفصحا.

۱۸) تامس ویلیم بیل در مفتاح‌التواریخ.

۱۹) امیرالملک سید محمد صدیق حسن‌خان در شمع‌ انجمن.

۲۰) مولوی آغااحمدعلی احمد در هفت آسمان.

۲۱) میرزا محمدناصر طبیب دیلمی متخلص به ادیب.

۲۲) مولانا محمد عبدالغنی‌خان غنی موفرخ آبادی در تذکره‌الشعرا.

۲۳) صدرالدین عینی مؤلف تاجیکستان.

۲۴) مولانا محمدحسین آزاد در کتاب سخندان فارس.

۲۵) میرزاده و سهیلی و جلال اکرامی و بزرگ‌زاده در کتاب نمونه‌های ادبیات تاجیک.

۲۶) غلامرضا ریاضی در کتاب دانشوران خراسان.

این افراد در کتب و یا تذکره‌های خود از رودکی و نسب و نام و لقب و زادگاه و اشعار وی به گونه‌های مختلف سخن گفته‌اند.[۴]

نخستین شناسندگان نیما یوشیج:

آنچه را که در ابتدای این بحث در باب رودکی و فردوسی بیان کردیم در مورد زندگی و احوال نیما یوشیج صدق نمی‌کند و دلیل آن هم موقعیت و عصر زندگی وی می‌باشد؛ هر چند هنوز ابهاماتی در فهم بعضی از اشعار او وجود دارد اما در مورد زندگی و احوال او نویسندگان و گویندگان بسیاری قلمفرسایی کرده‌اند که به نام پاره‌ای از آنان می‌پردازیم:

۱)  مهدی اخوان ثالث در کتب معروف خود «بدایع و بدعتهای نیما» و «عطا و لقای نیما» و در مقالات و سخنرانیهای متعدد خود.

۲)     سیروس طاهباز در چاپ و تکثیر بسیاری از مجموعه‌های اشعار و نامه‌های نیما.

۳)     یحیی آرین‌پور در کتاب از صبا تا نیما (تاریخ ادب فارسی معاصر).

۴)     محمد ضیاء هشترودی در مقالات و سخنرانی‌ها.

۵)     لئون سرکیسیان در مقالات خود.

۶)     محمدحسین شهریار در مقالات و اشعار خود.[۵]

۷)     جلال آل ‌احمد در مقالات و سخنرانی‌های خود.

۸)     حبیب یغمایی در مقالات و سخنرانی‌های خود.

۹)     شین پرتو (دکتر علی‌ پرتو) در سخنرانی و مقالات.

۱۰) اسماعیل شاهرودی (آینده) در سخنرانی و مقالات.

۱۱) فروغ فرخ‌زاد.

۱۲) ابراهیم ناعم.

۱۳) نصرت رحمانی در شعر الرثاء که در مرگ نیما سرود.[۶]

۱۴) دکتر تقی‌ پورنامداریان در کتاب خانه‌‌ام ابری است.

۱۵) دکتر بهروز ثروتیان در کتاب اندیشه و هنر در شعر نیما.

عقاید و افکار رودکی:

در تذکره‌ها آورده‌اند که ابوعبدالله جعفربن محمد رودکی، در رودک سمرقند چشم به جهان گشود و در موسیقی او را مهارتی عظیم بود و بربط را نیکو نواختی و دارای هوش و قریحه‌ای بالا بود و در هشت سالگی قرآن به تمامت بیاموخت و …

اما آنچه در این جا مورد نظر است، بررسی عقاید و افکار رودکی است که تنها آنها را با بررسی اشعار بر جای مانده از وی می‌توان تشخیص داد.

۱) عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی:

یکی از ویژگیهای اشعار رودکی که از عقیده و فکر وی نشأت می‌گیرد ممتاز بودن اشعار وی به افکار حکیمانه و پند و اندرزگویی می‌باشد.

همانطور که با شواهد و مثال‌های فوق دیده شد «رودکی یکی از شعرایی است که در شعر خویش افکار حکیمانه و اندرزها را وارد نموده است و در بیشتر قطعاتی که از وی مانده اشعار وزین در حکم و معارف دارد و در میان شعرای پارسی زبان بدین صفت مخصوص و ممتاز است.»[۱۰]

۲) رقیق القلب و باهوش بودن رودکی:

اصولاً یکی از خصایص اصلی شاعری دارا بودن قلب رقیق و روحی حساس است و تا قلب رقیق نباشد کسی را به شاعری راهبری نمی‌کند. هر قلب حساس احساساتی را از خود می‌تراود؛ چون، رحم و اغماض و بزرگواری و امثال آن. رودکی هم در این احساسات شریک است و می‌گوید:

و هوش تیز با قلب حساس مصاحب شاعر است و به همین جهت در کار جهان‌ نگران و در پند و عبرت گرفتن از روزگار پیشرو است. چنانکه گوید:

و در جای دیگر:

۳) حس بی‌نیازی:

رودکی گوید:

و بی‌نیازی او را از آن باز می‌دارد که بر نعمت کسان رشک برد و او را راه می‌نماید که بگوید:

یا در جای دیگر گوید:

۴) نیکنامی:

یکی از عقاید رودکی که از آثارش پیداست آنست که فرد باید نام و اثر نیک از خود باقی گذارد.

و یا در جای دیگر این عقیده را توضیح می‌دهد:

۵) مذهبی بودن:

از جمله افکار و اعتقادات وی می‌توان به اعتقادات مذهبی او نیز اشاره نمود. اشارات متعددی که در اشعار رودکی در گرایش به تشیع دیده می‌شود این احتمال را قویاً مطرح می‌سازد که او دارای مذهب تشیع بوده است. از آن جمله:

همان طور که از اشعار رودکی پیداست وی به خاندان پیامبر مهر می‌ورزیده است و سعید نفیسی در کتاب «محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی» تأکید می‌کند که وی معتقد به یکی از طرق امامیه و شاید، چنان که بیشتر حدس آن می‌رود، اسماعیلی بوده باشد.