عنوان :

تحقیق بررسی و راههای پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان

تعداد صفحات :۸۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

اعتیاد یکی از مشکلات مهم جوامع امروزی است. کشور ما به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، موقعیت مستعدی برای روی آوردن نوجوانان و جوانان به اعتیاد دارد . بر همین اساس یکی از تلاشهای مسئولان بعد از پیروی انقلاب اسلامی مبارزه جدی با مواد مخدر بوده است . هر چند با این مشکل ابتدا به صورت قانونی برخورد شده است ، اما به دلیل پیچیدگی پدیده اعتیاد و همچنین ناکارآمد بودن روشهای قانونی در سالهای اخیر توجه به سوی درمان و پیشگیری از اعتیاد از طریق  شناخت عوامل به وجوئ آورنده و استفاده از روشهای علمی معطوف شده است . در جدیدترین تقسیم بندی اختلالات روانی (DSM – IV) از اختلالات مرتبط با مواد نام برده شده است . منظور از  اختلالات مرتبط با مواد مشکلاتی است که استفاده و سوء استفاده از داروهایی مانند کوکائین ، هروئین ، الکل و دیگر مواد در افراد به وجود می آورد که  منجر به تغییر در نحوه تفکر ، احساس و رفتار آنان میشود . این مشکلات هزینه های  فوق العاده انسانی ، اجتماعی و اقتصادی دارند.

در ایران که جوان گرایی چهره ای جدید از این پدیده مخرب را به نمایش گذاشته است و منشاء بسیاری از جرایم (مثل قتل، تجاوز، دزدی و غیره) و حوادث نابهنجار اجتماعی گردیده است، انگیزه مبارزه و انتخاب برنامه های مناسب پیشگیری را در قالب یک ضرورت مطرح می نماید .

هدف از پژوهش بررسی و راههای پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های  شهرستان ارومیه بوده است.

که پس از بیان مسئله و مشخص نمودن اهداف و فرضیه های تحقیق در فصل اول این پژوهش  در قصل دوم مبانی نظری و پیشینه عملی در داخل و خارج از کشور پرداخته شده است.  در فصل سوم روش تخقیق و تعداد جامعه آماری تحقیق ۱۰۰ نفر بوده که جامعه آماری این تحقیق  به دلیل گسترده بودن تعداد جامعه­ی مورد نظر، نمونه آماری به صورت تصادفی  انتخاب گردیده­اند .ابزار مورد استفاده جهت انجام تحقیق، پرسشنامه  بررسی و راههای  پیشگیری اعتیاد در دبیرستانهای شهر ارومیه بوده  که پس از تائید روایی و محاسبه پایایی، استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آزمون­های آماری ، ضریب همبستگی پیرسون، و spss استفاده شده است. در فصل پنجم نیز در بررسی بخش بحث و نتیجه گیری, نتایج فرضیه های این تحقیق مشخص کرد که تمام فرضیه اصلی این پژوهش مشخص کننده ارتباط مثبت ومعنی داری بین آگاهی سازی , آموزش و پیشگیری از اعتیاد در بین دانش آموزان بود.

کلید واژه­ ها: دانش آموزان، آگاهی سازی، آموزش، پیشگیری از اعتیاد

 فهرست مطالب

فصل اول: طرح تحقیق   ۱
۱-۱-طرح  تحقیق    ۲
مقدمه    ۲
۲-۱ بیان مسئله    ۴
نقش مؤثر خانواده در پیشگیری از انحرافات اجتماعی    ۵
۱-۳   اهمیت و ضرورت تحقیق:   ۶
۱-۴-اهداف تحقیق     ۱۰
۱-۵-فرضیه های تحقیق    ۱۰
۱-۶-تعاریف عملیاتی    ۱۱
فصل دوم : پیشینه وادبیات پژوهش   ۱۳
۲-۱-پیشینه وادبیات پژوهش    ۱۴
مقدمه:   ۱۴
۲-۲-پیشینه نظری   ۱۷
۲-۲-۱-فشار دوستان و همسالان    ۲۱
۲-۲-۲-طغیان علیه والدین   ۲۱
۲-۲-۳-گریز از ناملا یمات زندگی    ۲۲
۲-۲-۴-آشفتگی عاطفی   ۲۳
۲-۲-۵-بیگانگی یا طرد شدگی    ۲۵
۲-۳-عوامل موثر بر اعتیاد     ۲۵
۲-۴-طبقه اجتماعی – فرهنگی     ۲۶
۲-۵-عوامل گرایش به مواد مخدر    ۲۶
۲-۶-انواع شایع مواد صنعتی و شیمیایی = روان‌گردانها    ۲۹
۲-۷- انواع پیشگیری     ۳۰
۲-۸-مشاهده خود    ۳۵
۲-۹-پیشینه تحقیق    ۳۸
فصل سوم : روش تحقیق    ۴۰
۳-۱-نوع پژوهش   ۴۱
۳-۲-روش نمونه گیری    ۴۱
۳-۳-نمونه ی آماری و حجم نمونه   ۴۲
۳-۴-ابزار پژوهش   ۴۲
۳-۵-تجزیه و تحلیل اطلاعات    ۴۳
۳-۶- ابزار جمع آوری اطلاعات   ۴۳
۳-۷- روش تجزیه و تحلیل آماری   ۴۴
فصل چهارم: «تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش»   ۴۵
مقدمه   ۴۶
۴-۱-آمار توصیفی   ۴۶
۴-۲- آمار استنباطی    ۴۸
فصل پنجم :بحث و نتیجه گیری   ۵۴
۵- ۱ بحث و نتیجه گیری   ۵۵
۵-۲-بحث    ۵۷
۵-۳-پیشنهادات   ۵۸
اهمیت پیش گیری از آسیب های اجتماعی    ۶۲
۵-۳-۱ پیشنهادات کاربردی   ۶۷
۵-۴- محدودیتهای پژوهش   ۶۸
منابع   ۶۹
ضمائم   ۷۳

منابع

احمدوند، محمدعلی ، بهداشت روانی، براساس کتاب  سمیه دشت پیما ناشر: سیمیا – ۱۳ بهمن، ۱۳۸۸

اداره کل مطالعات و پژوهشهای ستاد مبارزه با مواد مخدر. تأثیر آموزش همگانی در پیشگیری از اعتیاد. مجله اصلاح و تربیت ۱۳۷۵: دوره چهارم، شماره ۴۱٫

اسعدی سید حسین. دو مشکل جهانی فزونی جمعیت و مواد مخدر در آستانه قرن ۲۱٫ تهران: انتشارات مرکز نشر سپهر ۱۳۷۶: ص ۱۱۴٫

اینگرسال، سام گلداستین (مترجم)، پروانه صاحب جمعی (مترجم)اختلال توجه و ناتوانی های یادگیری، واقعیت ها، اسطوره ها و درمان های بحث انگیز باربارا ناشر: آرین ویژه – ۱۳۸۱

حافظ نیا ، محمدرضا مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، غلامعلی سرمد،مترجم ناشر: سازمان  مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) – ۱۳۸۱

خالقی پور شهناز. تأثیر آموزش مهارتهای پیشگیری اولیه بر ابراز وجود، سازگاری، آگاهی و گرایش به سوء مصرف مواد مخدر در دانش آموزان دوره متوسطه منطقه جی اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان. ۱۳۸۱٫

دلاور، علی ، (۱۳۷۴) مبتنی در پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران، رشد

رجبی پور ، علی ، حسین اردستانی ، روش تحقیق و متن نویسی ناشر:  سپاه  پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد، معاونت پژوهش – ۱۳۸۱

سموعی راحله. شیوه های مقابله با فشار روانی در معتادان و غیر معتادان و تعیین رابطه آن با عملکرد خانواده آنها. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان. ۱۳۷۸: ص۲٫

شبانی ناصر. تهدیدهای مواد مخدر برای جامعه انسانی. ماهنامه علمی فرهنگی اجتماعی سراب ۱۳۸۰: شماره ۳۱٫

شعاری نژاد ، علی اکبر (۱۳۹۴)، فرهنگ علوم رفتاری، انتشارات امیر کبیر

صاحب جمعی ، پروانه ، (۱۳۷۲) رابطه ی مسایل خانوادگی ویژگی های شخصیتی نوجوانان و جوانان با بزهکاری در سمینار بررسی مسائل نوجوانان و جوانان اردیبهشت ۱۳۷۲ دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوزستان

طارمیان فرهاد، ماهجویی ماهیار، خادمی اشکذری ملوک، اسدبیگی حسین. مجموعه آموزشی مهارتهای زندگی. تهران: انتشارات آموزش و پرورش ۱۳۷۸: ص۲۳٫

قادری دهکردی صغری.  بررسی تأثیر یک طرح آموزشی پیشگیری از اعتیاد بر روی نگرش و آگاهی نوجوانان مقطع راهنمایی شهر شهرکرد. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان. ۱۳۷۹٫

قلی پور، آرین، نرگسیان، عباس و طهماسبی، رضا (۱۳۸۷). ” اعتیاد به کار :چالش جدید مدیریت منابع انسانی سازمانها “، فصلنامه دانش مدیریت، شماره ۸۱، تهران

قنبرپور فریبا. نقش گروه همسالان و فشار جمعی در محیط های جوان. چکیده مقالات سمینار اعتیاد و جوان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران ۱۳۷۹: ص۲۰٫

مبارزه با سوداگران مرگ در کویت. ماهنامه علمی فرهنگی اجتماعی سراب.۱۳۸۰: شماره ۳۱٫

مدیریت تداوم ‌آموزش. گزارش طرح بررسی تأثیر آموزشهای مبارزه با مواد مخدر بر آگاهی، تغییر نگرش و علایق نوسوادان گروههای پیگیر استانهای خراسان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، سمنان و کرمان. ۱۳۷۸٫

معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی استان زنجان. طرح پیشگیری اولیه از اعتیاد. ۱۳۷۵٫

معاونت فرهنگی مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی. مجموعه مقالات همایش بررسی علل فرهنگی و اجتماعی گرایش جوانان به مواد مخدر. تهران: ستاد مبارزه با مواد مخدر.۱۳۸۰٫

 معین محمد، فرهنگ معین ناشر: بوستان توحید – ۱۳۸۳

منابع  انگلیسی

Allison, K; Leone, P.E. & Spero, E.R. (1990) Drug and alcohl use among adolescents: Social Contex and Competence. In: Understanding Youth.

Botuin G.J, Baker E, Renik N.L, Filazzola A.D. Botuin E.M. Acognitive-behavioral approach to substance abuse prevention. Journal of addictive Behaviors1984; 9:137-147.

Botvin, G.J, Griffin, KW., Diaz, T., Miller. N., & Williams, M. (1999) Smoking initiation and escalation in early

Coggans, N. & McKellar, S. (1994). Drug use amongst peers:peer pressure or peer preference. Drugs,education, prevention and policy, 1, pp.15-26.

 Eggert, L.L; Thompson. E.A; Herting, J.R; Nicolas, L.J. & Dicker, B.G. (1994) promotion. 8,202-215.

Emmons, K_ Glasgow, R.E; Marcus, B. (1995) Motivation for change across behavioral risk factors. Symposium

Journal of Psychoactive Drugs, 28(2):169-182. 12. Newcomb, M.D. and Bentler, P.M. (1988) Consequence of Adolescent Drug Use:Impact on the lives of youngadults .NewYork: Sage.

Marilyn A.J. School programming for the prevention of addiction. Journal Articles 1992; 202-210.

Nelson  Zlupko I. Dore M.M. Kauffman E. Kaltenback K. Women in recovery: Their perceptions of treatment effectiveness 1996; 126-132.

Sussman S. (1989) Two social influence perspective of tobaco use development and prevention. Health education

Sussman S. (1996) Development of a school Based Drug Abused prevention curriculum for High Risk Youths.

Winters, K.C., Stinchfield, R.D. & Henly, G.A. (1993) Further validitation of new scales measuring adolescent alcohol &other drug abuse. Journal of Studies on Alcohol,54:534-541.

Wright, S. & Klee, H. (2001). Violent crime, aggression and amphetamine: what are the implications for drug treatment services? Drugs: education, prevention and policy, vol. 8, no. 1, pp.73-90_

۱-۱-طرح  تحقیق[۱]

مقدمه[۲] :

یکی از مشکلات عمده ای که نسل جوان جامعه با آن رو به روست، خطر اعتیاد و گرایش به مصرف مواد مخدر است. از آن جا که مصرف این گونه مواد (انواع سیگارها، قرص ها، مخدرها و… ) در بین جوانان و نوجوانان رو به افزایش است، وظیفه والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی برای آگاه ساختن قشر جوان از عواقب مصرف مواد مخدر به مراتب سنگین تر از قبل می شود. آمار نشان می دهد بالاترین رقم سنی معتادان در ایران را افراد ۲۷ _ ۲۱ساله تشکیل می دهند. با توجه به این موضوع، والدین و مربیان باید سعی کنند با استفاده از روش ها و آموزش های لازم، بچه ها را از همان دوران کودکی و پیش نوجوانی با آثار زیان بار مصرف این گونه مواد و اثرات و پیامدهای ناشی از آن بر جسم و روان شان مطلع سازند.

اغلب جوانان با گذر از دوران بلوغ و نوجوانی دچار تغییرات جسمی _ روانی گوناگونی می شوند که تاثیرات زیادی بر رفتارها و عکس العمل های هیجانی آنها نسبت به اطرافیان می گذارد. احساس نارضایتی، عصبانیت، بی حوصلگی، مخالفت، مبارزه جویی، عدم همکاری، بی اعتنایی و عیب جویی از جمله بدخلقی هایی است که زندگی نوجوانان را دشوارتر از پیش می کند. در مواردی این ویژگی های رفتاری _ اخلاقی ِ نوجوانان به گونه ای است که آنان را شدیداً مستعد آلوده شدن به انواع کجروی ها و آسیب های اجتماعی می کند. این نوجوانان ارزش ها و معیارهای اخلاقی والدین شان را کمتر می پذیرند و بیشتر درصدد یافتن استقلال و اثبات خویشتن اند.

اعتیاد به مواد مخدر می تواند به عنوان توده های متراکم از نتایج منفی ناشی از مصرف مواد تعریف شود (۱) که هر روز نیز این نتایج تشدید می شود . در دو سه دهه اخیر جهان، با آمارهای تکان دهنده ای از شیوع سوء مصرف مواد ، عموما در سطح جامعه و خصوصا در جمعیت  جوان و نوجوان ، مواجه شده است . به علت ابتلای این جمعیت به بیماری هایی چون ایدز از طریق تزریق وریدی ، و همچنین به خاطر نگرانی های دیرپا درمورد آثار  زیان بار دارویی ، اجتماعی ، قانونی ، بهداشتی و اقتصادی ناشی از سوء مصرف مواد  ، ما اکنون شاهد فوریتی تازه برای گسترش هر چه بیشتر و بهتر راهبردهای پیشگیرانه در مورد اعتیاد هستیم .

یکی از برنامه های پیشگیری در مقابل اعتیاد ، استفاده از رویکرد نشر اطلاعات در برنامه پیشگیری از اعتیاد است . در این گونه برنامه ها تصور می شود که افراد ، اطلاعاتی را در مورد نتایج اعتیاد کسب می کنند . نوجوانانی که با تجارب منفی معتادان خود معرف و خانواده هایشان مواجه گردیده اند می توانند مقدار زیادی درمورد نتایج منفی  اعتیاد بیاموزند و رفتارها و نظر خود را در آینده بر اساس آن تنظیم کنند

 

بیان مسئله[۳]: 

اعتیاد به مواد مخدر پدیده ای جدید و خاص زندگی مدرن است . چرا که مصرف مواد مخدر اگر هم در گذشته وجود داشت ، به عنوان اعتیاد و یا انحراف شناخته نمی شد. اما با گسترش فرهنگ مدرن ، ارزشها  و هنجارهای مدرن نیز رواج یافته و کنش ها و رفتارهایی چون اعتیاد به مواد مخدر متعارض با هنجارها تلقی شده  و علم جامعه شناسی نیز که وظیف شناخت و تاثیرات هنجارها را دارد، انحرافات اجتماعی را مورد کاوش و پژوهش قرار داده و به تبیین علل و عوامل پیامدهای  انحرافات می پردازند( عفتی ، ۱۳۷۹: ۲۲-۲۷ )

با گذشت سالها ثابت شده که موثرترین و جدیدترین شیوه های درمانی اعتیاد با میزان بالایی از  عود همراه خواهند بود ، زیرا محیط بیماریزا هرپیشرفتی را که در درمان آنها حاصل شود ، تحلیل می برد، محیطی که داروها و مواد در آن به راحتی قابل دسترسی است و شبکه اجتماعی دوستانی که حمایت کننده و  تداوم بخش سوء مصرف مواد هستند در آن حضور دارند. بنابراین ، پیشیری ، چاره ای منطقی برای ایمن سازی روانی و جسمانی ارائه می  دهد . فرض بنیادی  راهبردهای پیشگیرانه این است که پیشگیری از سوء مصرف مواد راحت تر، کم هزینه تر و موثر تر از درمان آن است  به این خاطر که برنامه پیشگیری  مناسبی برای جمعیت مورد هدف اتخاذ شود ، متخصصین پیشگیری به تعریف مجدد رویکردهای پیشگیری ، مبنی  بر گروههایی  که برنامه  پیشگیری برای شان طراحی شده پرداخته اند آنها به این نتیجه  رسیدند که سه نوع  رویکرد پیشگیری مستقل وجوددارد :
( یونسی ، جلال ، محمدی ، محمدرضا (۱۳۸۰) . استفاده ازمعتادان خود معرف و خانواده هایشان برای آموزش دانش آموزان در پیشگیری از اعتیاد. گزارش طرح تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور– تهران . )

نقش مؤثر خانواده در پیشگیری از انحرافات اجتماعی[۴]

 یکی از موضوعاتی که از گذشته‏ها‏ی دور افکار بسیاری از اندیشمندان رشته‏ها‏ی مختلف علمی نظیر فلاسفه، حقوقدانان، روانشناسان و خصوصاً جامعه‏شناسان را به خود معطوف کرده، مسئله انحرافات اجتماعی است. در کمتر کتاب جامعه‏شناسی است که بخشی از کتاب، به این موضوع اختصاص نیافته باشد. از این رو جامعه‏شناسان تلاش می‏کنند تا به سؤالاتی که در این زمینه مطرح است، پاسخ گویند. سؤالاتی از این قبیل که مصادیق انحرافات اجتماعی کدام است؟ چرا در هر جامعه ای بعضی از اعضای جامعه،‌ هنجارهای مورد قبول اجتماع را زیر پا گذاشته یا آنها را نقض می‏کنند؟ چگونه می‏توان افراد را بهنجار وهمنوا تربیت نمود و از رفتارهای انحرافی افراد پیشگیری کرد؟ برای کاهش نرخ کجروی و انحرافات اجتماعی از چه ابزارها و سازو کارهایی باید استفاده کرد؟

بنابر این با توجه به موارد  اشاره شده در این پژوهش نیز با بررسی و راههای  پیشگیری از اعتیاد جوانان پرداخته می شود.

۱-۳   اهمیت و ضرورت تحقیق[۵] :

اعتیاد یک پدیده چند بعدی، خطر آفرین و فعلی ناهنجار از نظر اجتماعـی است که بیش از پیش سلامت فردی و اجتماعـی را مورد تهدید قـرار میدهد. سوء مصرف مواد امروزه بین گروه های مختـلف افراد، بخصـوص جوانان شیـوع یافته و همچنان که سن ابتلاء پایین آمده است فراوانی آن رو به تزاید می باشد (سموعی ،۱۳۷۸)

 طبق برآورد برنامه کنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد مصرف سالانه مواد مخدر در جهان به اندازه ای است که می تواند ۳/۳ الی۱/۴ درصد از جمعیت را گرفتار سازد (شبانی ، ۱۳۸۰). بر این اساس اگر هر معتاد (با در نظر گرفتن۵۰۰۰۰۰ نفر معتاد در کشور) هر روز فقط ۶۰۰۰ ریال صرف مـصرف مواد مخـدر نماید سـالانه هزینه بسیـار زیـادی صرف دود کردن و هدر دادن سرمایه هـا مـی شود(طارمیان، ۱۳۷۸).

در ایران که جوان گرایی چهره ای جدید از این پدیده مخرب را به نمایش گذاشته است و منشاء بسیاری از جرایم (مثل قتل، تجاوز، دزدی و غیره) و حوادث نابهنجار اجتماعی گردیده است، انگیزه مبارزه و انتخاب برنامه های مناسب پیشگیری را در قالب یک ضرورت مطرح می نماید (قنبر پور، ۱۳۷۹).

مهمترین شیوه های پیشگیری از اعتیاد عبارتند از: آگاه نمودن جامعه از خطرات و مضرات مواد مخدر، افزایش مهارت های زندگی و مهارت حل مشکل، هدفمنـدی زندگی و شناخت ارزشهـای فردی، اجتماعـی و مذهبـی، تقویت فعالیت های جایگزین برای افراد در معرض خطر و شناخت باورهای غلط مربوط به مصرف مواد مخدر ([۶]).

برنامه آموزش مهارتهای زندگی از جنبه های مختـلف با سایر برنامه هـای پیشگـیری تفـاوت عمده دارد:

۱- بر پایه اصول علمی بنا شده است.

 ۲- برنامه ای جامع است و به عواملی که بیشترین اهـمیت را در سوق دادن نوجوانان و جوانان به سوء مصرف مواد دارا مـی باشد می پردازد

. ۳- از روشهـای آموزشـی خاص با کارایـی ثابت شده بهره گیری مـی نماید.

 ۴- برنامه برای مدت بیش از ۱۵سال هم در جهت عدم گرایش به اعتیاد و هم کاسـتن از مـصرف سیـگار تأثیر گـذار است (تأثیرگذاری دراز مدت و پایدار) و….

پدیده‏ها‏ی اجتماعی به جهت ماهیت پیچیده آنها، کمتر با رویکرد تک عاملی تبیین می‏شوند. از این رو بررسی و تحلیل عوامل پیشگیری از انحرافات اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نمی‏باشد.

این عوامل در یک تقسیم بندی شامل دو دسته کلی است:

الف) ـ عوامل روانی:

از قبیل شناخت صحیح، ارضای منطقی غرائز و امیال درونی، باورها و عقاید صحیح، خصوصیات روحی معتدل و ….

ب) ـ عوامل اجتماعی:

به دو دسته تقسیم می‏شود: عوامل اجتماعی کلان مانند نوع نظام سیاسی، عملکرد رهبران حکومتی، وسائل ارتباط جمعی، نقش استعمارگران خارجی و … و عوامل اجتماعی خرد نظیر خانواده، گروه همسالان، محیط تحصیلی، محیط شغلی، مسجد و دیگر مکان های مقدس و….

جامعه شناسان بر این باورند که در بین مجموع این عوامل، خانواده یکی از مهم‏ترین عواملی است که می‏تواند بیشترین نقش را در جلوگیری از بروز انحرافات و جرائم اجتماعی ایفا نماید، همان طوری که می‏تواند عامل مؤثری در انجام رفتارهای انحرافی باشد. بنابراین اگر محیط خانواده در دوران کودکی فرد، یک محیط سالم، مناسب و بسامانی باشد، احتمال مصونیت این فرد از انجام رفتارهای انحرافی و نابهنجار بسیار فراوان است.

_{خانواده}

«خانواده، مرکب از گروهی است که از طریق خون، ازدواج یا فرزندخواندگی به یکدیگر مربوط و منسوب بوده، برای مدتی طولانی و نامشخص با هم زندگی می‏کنند.»

خانواده مانند هر نهاد اجتماعی دیگر برای تأمین برخی از نیازهای اساسی انسان شکل گرفته است. این نیازها عبارتند از:

نظام بخشیدن به رفتارهای جنسی و تولید مثل[۷]

انسان به عنوان موجودی زیستی، دارای علایق و تمایلات جنسی می‏باشد. اما مطابق فرهنگ جامعه، این خانواده است که تعیین می‏کند فرد با چه شخصی و در چه شرایطی رابطه جنسی داشته باشد و از این طریق رفتار جنسی افراد را قاعده‏مند می‏سازد و استمرار نسل‏ها‏ را از طریق زاد و ولد طبیعی میسر می‏کند.

جامعه پذیر کردن کودکان[۸]

خانواده در جهت دهی باورها، ارزشها و نمادهای مورد قبول یک جامعه نقش بسزایی دارد و از این طریق، زمینه همنوایی فرد با اعضای جامعه را فراهم می‏سازد.

فراهم کردن امنیت اقتصادی[۹]

خانواده در میان جوامع، وظیفه تأمین نیازهای اقتصادی و معیشتی اعضای خود را داشته و نیازهای مربوط به غذا، پوشاک و مسکن را فراهم کرده است.

مراقبت و نگهداری از کودکان، معلولان و سالمندان[۱۰]

خانواده مسئولیت نگهداری از کودکان، معلولان و سالمندان را به عهده دارد و نیازهای مادی، معنوی و عاطفی آنها را تأمین می‏کند و از این طریق امنیت و آسایش را برای آنها فراهم می‏سازد.

۱-۴-اهداف تحقیق[۱۱] :

هدف کلی تحقیق :بررسی و راههای  پیشگیری از اعتیاد جوانان.

۱-۱-۴- هداف جزئی تحقیق[۱۲]:

بررسی نقش آموزش مهارتهای زندگی در پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های شهرستان ارومیه

بررسی نقش آگاهی سازی جوانان در پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های شهرستان ارومیه

بررسی نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های شهرستان ارومیه

۱-۵-فرضیه های تحقیق[۱۳] :

۱- آیا بین آموزش مهارتهای زندگی و  پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های شهرستان ارومیه رابطه معنی داری وجود دارد

۲- آیا بین آگاهی سازی جوانان و  پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های شهرستان ارومیه رابطه معنی داری وجود دارد.

۱- آیا بین نقش خانواده و  پیشگیری از اعتیاد در دبیرستان های شهرستان ارومیه  رابطه معنی داری وجود دارد

 

۱-۶-تعاریف عملیاتی[۱۴]:

تعریف و معنای عمومی اعتیاد[۱۵]

اعتیاد با وابستگی جسمانی و روانی همراه است. بعضی از داروها نیز ممکن‌است با ایجاد وابستگی روانی در بیمار موجب افزایش مصرف‌شود و اعتیاد ‌دهد. فرد معتاد با استفاده مواد اعتیادآور سر حال می‌شود و با توقف مصرف دارو دچار خماری و اختلال شدید جسمانی خواهد شد. مواد اعتیادآور سبب پیدایش پدیده تحمل نیز می‌شود. به ‌موجب این پدیده، فرد معتاد برای دسترس به اثر ابتدایی این مواد که در ابتدا با مقدار کم حاصل‌می‌شود مصرف خود را افزایش‌می‌دهد. شدت و نوع وابستگی به مواد اعتیادآور بر حسب نوع و اثر آن متفاوت است.

 پیشگیری[۱۶] :

کلیه اقداماتی که در جهت جلوگیری ویا کاهش درصد وقوع حادثه انجام میگیرد .

پیش بینی[۱۷] : کلیه اقداماتی که در جهت جلوگیری از بروز حادثه در ذهن متصور میگرد .

● اعتیاد عبارتست از وابستگی به عوامل یا موادی* که تکرار مصرف آنها با کم و کیف مشخص و درمان معین از دیدگاه معتاد ضروری می*نماید. ( از مقاله دکتر احمد حسنی ).

تعریف پیش گیری

   در فرهنگ معین، «پیش گیری[۱۸] در لغت به معنای جلوگیری، دفع، منع سرایت مرض از پیش، تقدم بحفظ، صیانت، حفظ صحت، جلو مرض گرفتن» آمده است (معین،ص ۹۳۳). از نظر ریشه شناسی، کلمه پیش گیری دارای دو بعد است:۱- به معنی «پیش دستی کردن، پیشی گرفتن و به جلوی چیزی رفتن» و ۲- به معنی «آگاه کردن، خبر چیزی را دادن و هشدار دادن» است.  اما در جرم شناسی پیش گیرانه، پیش گیری در معنی نخست آن مورد استفاده قرار می گیرد، یعنی با استفاده از فنون مختلف از وقوع بزهکاری جلوگیری کردن است و هدف از آن، به جلوی جرم رفتن و پیشی گرفتن از بزهکاری است. از نظر علمی نیز، پیش گیری یک مفهوم منطقی – تجربی است که همزمان با تأملات عقلانی و مشاهدات تجربی ناشی می شود. «پیش گیری از جرم به مجموعه اقداماتی گفته می شود که برای جلوگیری از فعل و انفعال زیان آور محتمل برای فرد یا گروه و یا هر دو به عمل می آید. مثل پیش گیری از جرائم جوانان و پیش گیری از حوادث در   جاده ها» (رجبی پور،۱۳۸۲ ص۱۵). شاید بتوان گفت که به تعداد صاحب نظران جرم شناسی، تعریف و طبقه بندی (تیپولوژی) از پیش گیری ارائه شده است.

۲-۱-پیشینه وادبیات پژوهش[۱۹]

مقدمه:

اعتیاد یکی از مشکلات مهم جوامع امروزی است. کشور ما به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، موقعیت مستعدی برای روی آوردن نوجوانان و جوانان به اعتیاد دارد . بر همین اساس یکی از تلاشهای مسئولان بعد از پیروی انقلاب اسلامی مبارزه جدی با مواد مخدر بوده است . هر چند با این مشکل ابتدا به صورت قانونی برخورد شده است ، اما به دلیل پیچیدگی پدیده اعتیاد و همچنین ناکارآمد بودن روشهای قانونی در سالهای اخیر توجه به سوی درمان و پیشگیری از اعتیاد از طریق  شناخت عوامل به وجوئ آورنده و استفاده از روشهای علمی معطوف شده است . در جدیدترین تقسیم بندی اختلالات روانی (DSM – IV) از اختلالات مرتبط با مواد نام برده شده است . منظور از  اختلالات مرتبط با مواد مشکلاتی است که استفاده و سوء استفاده از داروهایی مانند کوکائین ، هروئین ، الکل و دیگر مواد در افراد به وجود می آورد که  منجر به تغییر در نحوه تفکر ، احساس و رفتار آنان میشود . این مشکلات هزینه های  فوق العاده انسانی ، اجتماعی و اقتصادی دارند[۲۰]

بر اساس مطالعه موسسه تحقیق اجتماعی (ISR) در امریکا استفاده از مواد دردهه ۷۰ و اوایل ۸۰ افزایش زیادی داشته است . اما از سال ۱۹۹۳ کاهش در استفاده از مواد دیده می شود [۲۱] همچنین بر اساس گزارش مرکز  خدمات سلامتی و انسانی امریکا در سال ۱۹۹۵ ، در بین سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۴ استفاده از مواد از ۷/۱۳ درصددر کل جمعیت به ۸/۵ درصد رسیده است[۲۲] چنین آماری حکایت از روشهای پیشگیرانه موثر در این دوره دارد.

به طور کلی در حال حاضر سه راهبرد برای  محدود کردن سوء مصرف مواد در اغلب کشورهای  جهان وجود دارد: راهبردهای قانونی، تربیتی- آموزشی و درمانی .

راهبردهای قانونی شامل راههای قانونی جلوگیری از پخش یا استفاده از مواد است . راهبردهای درمانی نیز بعد از معتاد شدن افراد برای بازگرداندن به حالت طبیعی و ترک اعتیاد مورد استفاده قرار می گیرند . اما راهبرد آموزشی – تربیتی یک روش پیشگیرانه  است . راهبردهای تربیتی در حال حاضر از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است[۲۳]  از مهمترین فعالیتها در این زمینه آگاهی دادن به افراد مختلف جامعه در  مورد علل روی آوردن به مواد ، تاثیر داروها ، خطرات بدنی و روانی – اجتماعی استفاده از مواد میشود. در حال حاضر بهترین مکان برای انجام چنین  برنامه های پیشگیرانه مراکز آموزشی مانندمدارس است[۲۴]

دو طرح مشهور در این زمینه در امریکا اجرا شد، یکی طرح هشدار که در مدارس متوسطه شهرهای کالیفرنیا و اورگون انجام گرفتو همچنین طرح بسیار مشهور آموزش مقاومت در برابر سوء استفاده از داروها بود که در آن مهارتهای مقاومت در برابر فشار همسالان ، برای استفاده از داروها آموزش داده می شد[۲۵]  این برنامه به پنج مقوله عمده می پرداخت : فراهم کردن اطلاعات صحیح درمورد تنباکو، الکل و داروها، آموزش روشهایی به دانش آموزان برای مقاومت در برابر فشار  همسالان ، آموزش روی آوردن به روشهای مناسب برای مقابله با تنش های زندگی  به جای استفاده از دارو و بالا بردن عزت نفس در دانش آموزان .

امروزه در کشورهای پیشرفته برنامه های آموزشی پیشگیری حتی در مورد کودکان سنین پایین نیز صورت می گیرد . به عنوان مثال هال و زیگلر[۲۶] (۱۹۹۷ ) ۴۰ برنامه عملی پیشگیریبرای کودکان را بررسی کردند. این برنامه ها برای پیشگیری از سوء مصرف مواد کودکان ۳ تا ۵ ساله و بیشتر برای استفاده در مراکز مراقبت کودکان ، مراکز پیش دبستانی ، کلیساها و مرکز فرهنگی و اجتماعی برنامه ریزی شده بودند. موضوعات برنامه ها گسترده و شامل استانها ، آوازها ، فعالیتهای مربوط به اجرای  نقشهای هنری ، بحث بین معلم و کودک، پوسترها ، بررسی نمونه هایی از مواد ، نمایش عروسکی ، اهدای  جوایز مانند مداد ، خودکار و تشویق نامه ها و غیره بود . اهداف برنامه ها شامل افزایش عزت نفس ، افزایش  مهارتهای  حل مسئله و مقاومت در برابر اغوا شدن برای مصرف مواد، ارائه اطلاعات مربوط به شناسایی مواد و تاثیرات رفتاری و فیزیولوژیک سوء مصرف مواد، برنامه های تربیت سلامتی شامل تغذیه ، ورزش و خواب ، آموزش ارزشها و ابعاد اخلاقی رفتارهای مربوط به سوء مصرف مواد می شد . انها توصیه  کردند ، برای تاثیر مثبت چنین برنامه هایی باید این برنامه ها هماهنگی بیشتری با چگونگی رشد و اجتماعی شدن کودکان داشته باشد .

۲-۲-پیشینه نظری :

---