عنوان :

پایان نامه مطالعه نگرش معلمان نسبت به آموزش های ضمن خدمت از راه دور

تعداد صفحات :۱۵۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

ضرورت و نیاز به آموزش های ضمن خدمت برای معلمان در اکثر تحقیقات ثابت شده است. با وجود این  برخی از تحقیقات، حاکی از عدم اثر بخشی اینگونه آموزش ها می باشند. آموزش های ضمن خدمت به دلیل داشتن هزینه های بالا، اتلاف وقت ادارات ومعلمان، ناکارآمدی روش های آموزش، عدم تناسب محتوای دوره با نیازهای معلمان، به روز نبودن، مناسب  نبودن زمان و مکان آموزش ها واجبار به ترک محل خدمت، ممکن است اثر بخشی لازم را نداشته باشند.

با گسترش فزاینده علوم وفنون و لزوم تغییرات سریع در برنامه ها ی درسی مدارس در عصر کنونی، روزآمدی معلمان یکی از دغدغه های اصلی نظام تعلیم و تربیت به شمار می رود. از آنجا که رویکردهای سنتی قادر به برآورده ساختن تمامی نیازهای آموزشی معلمان نیست، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند بسیاری از موانع و مشکلات شیوه ی سنتی آموزش معلمان از جمله کاهش ساعات حضور معلمان در مدرسه و اختلال در برنامه کار مدارس، همگام نبودن آموزش با تغییرات کتب درسی، محدودیت های زمانی و مکانی و غیره را برطرف و راه را برای پیدایش شیوه های نوین آموزش معلمان هموار نماید .

در این رابطه می توان با فراهم آوردن امکانات، تجهیزات و زیر ساخت های مورد نیاز، دوره های آموزش از راه دور یا  مجازی مبتنی بر شبکه را برقرار نمود تا معلمان در هر زمان و مکان به برنامه ها ی آموزشی دسترسی داشته باشند، اطلاعات مورد نیاز به طور سریع و به موقع و همگام با تغییرات در اختیار معلمان قرار گرفته و فرصت های سازمان یافته به منظور بازآموزی، ارتقاء و کسب دانش و مهارت های جدید و به روز برای آنان فراهم آید. این کار می تواند زمینه ی پرورش حرفه ای مستمر معلمان را مهیا سازد.

با توجه به مشکلات وضعیت موجود مانند کمبود فضا و امکانات آموزشی، پایین بودن کیفیت آموزش، عدم دسترسی به امکانات آموزشی یکسان برای همه کارکنان و همچنین با توجه به اینکه توسعه کمی و کیفی علوم و تکنولوژی همراه با نیازهای آموزشی گوناگون، مستلزم پا فراتر نهادن از مرزهای آموزش های سنتی است، عدم پاسخ گویی به این نیازها، منجر به کاهش توسعه اقتصادی – فرهنگی کشور شده و مشکلات عدیده ای را برای کشور در پی خواهد داشت.

بنابر این ضروری است که تحقیقات جدی در این زمینه آغاز گردد و با استقرار یک  نظام مفید آموزش از راه دور بتوانیم با سرعت، دقت و کیفیت بهتری آموزش مداوم معلمان را در کشور پیش ببریم.

استفاده از آموزش های ضمن خدمت از دور موجب افزایش کیفیت آموزشی، اطلاع رسانی دقیق و منطبق بر علوم روز، ارائه خدمات آموزشی به افرادی که به علت مسافت زیاد و یا مشغله های مختلف امکان حضور در کلاس را ندارند، و ایجاد فرصت های آموزشی مادام العمر برای معلمان را در پی خواهد داشت.

لذا با توجه به قابلیت های آموزش از راه دور، مطالعه نگرش معلمان در رابطه با این شیوه ی آموزشی، می تواند به ایجاد تغییرات مطلوب در زمینه ی آموزش ضمن خدمت معلمان کمک مؤثری کند.

تحقیق حاضر از آن جهت که در صدد مطالعه دیدگاه ها ی معلمان در مورد آموزش ها ی ضمن خدمت از دور می باشد، یک تحقیق توصیفی با رویکرد پیمایشی است.

جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت است از معلمان مقطع متوسطه شهر تهران که شامل ۱۸۲۷۰ نفر می باشند . نمونه ی آماری این تحقیق به شیوه ی نمونه گیری خوشه ای هدفمند از میان مناطق نوزده گانه شهر تهران انجام گرفت. انتخاب مناطق بر اساس منطقه ی جغرافیایی شمال، جنوب، شرق ، غرب و مرکز صورت گرفت . بر این اساس پنج منطقه : مناطق دو (شمال) ، شانزده (جنوب) ، هشت( شرق) ، پنج (غرب) و دوازده (مرکز) انتخاب شدند و سپس از هر منطقه چهار دبیرستان دخترانه و چهار دبیرستان پسرانه به صورت تصادفی ساده انتخاب گردید.

واژه های کلیدی: نگرش، آموزش از راه دور، آموزش ضمن خدمت، آموزش مجازی

 فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق   ۱
۱-۱ مقدمه   ۲
۱-۲ بیان مسئله   ۴
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق   ۷
۱-۴ اهداف تحقیق   ۹
۱-۵ سوال های تحقیق    ۹
۱-۶ فرضیه های تحقیق   ۱۰
۱-۷ توصیف دقیق متغیر با متغیر های دخیل در مسئله   ۱۰
۱-۸ تعریف واژگان کلیدی   ۱۱
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق   ۱۳
۲-۱مقدمه        ۱۴
۲-۲ آموزش ضمن خدمت             ۱۴
۲-۲-۱ ضرورت آموزش ضمن خدمت   ۱۵
۲-۲-۲ اهداف آموزش ضمن خدمت کارکنان   ۱۶
۲-۲-۳ روش های آموزش ضمن خدمت   ۱۷
۲-۲-۴ استانداردهای آموزش ضمن خدمت   ۲۰
۲-۲-۵ انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب زمان   ۲۲
۲-۲-۶ انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب ماهیت   ۲۴
۲-۲-۷ انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب هدف و منظور   ۲۵
۲-۲-۸ برنامه های مجازی در آموزش ضمن خدمت   ۲۵
۲-۲-۹ اهداف آموزش ضمن خدمت برای معلمان   ۲۷
۲-۲-۱۰ مشکلات آموزش معلمان   ۲۸
۲-۲-۱۱ آموزش معلمان شامل چه چیز هایی می شود؟   ۲۹
۲-۳آموزش از راه دور   ۳۱
۲-۳-۱ واژه های مرتبط به آموزش از راه دور   ۳۲
۲-۳-۲ تاریخچۀ آموزش از راه دور   ۳۵
۲-۳-۳ علل استفاده از آموزش از راه دور   ۳۷
۲-۳-۴ مبانی آموزش از راه دور   ۳۸
۲-۳-۵ اهداف آموزش از راه دور   ۴۰
۲-۳-۶ مبانی نظری آموزش از راه دور   ۴۰
۲-۳-۷ مزایای آموزش از راه دور   ۴۵
۲-۳-۸ چگونه آموزش از راه دور بلند مدت مؤثر می باشد   ۴۶
۲-۴ آموزش معلمان از راه دور   ۴۸
۲-۴-۱ اهداف آموزش معلمان از راه دور   ۴۹
۲-۴-۲ اهداف و کاربرد رسانه ها و فناوری های اطلاعات در آموزش معلمان از راه دور   ۵۳
۲-۴-۴ مطالعات  موردی در زمینۀ آموزش معلمان از راه دور   ۶۱
۲-۴-۵ نگرش معلمان نسبت به توسعه فناوری و اطلاعات آموزش معلمان از راه دور   ۶۷
۲-۵  آموزش مجازی   ۶۹
۲-۵-۱ اهداف و ویژگی های آموزش مجازی      ۷۰
۲-۵-۲  روش های ارائه آموزش الکترونیکی   ۷۱
۲-۵-۳  مقایسه آموزش مجازی و آموزش سنتی   ۷۳
۲-۵-۴ مزایای آموزش الکترونیکی   ۷۷
۲-۵-۵  ویژگی های آموزش بر خط   ۷۹
۲-۵-۶  محدودیت ها و موانع استقرار نظام آموزش مجازی   ۸۱
۲-۵-۷ پیش شرط های لازم دانشی و مهارتی برای فراگیران برای یادگیری مجازی   ۸۳
۲-۵-۸ مؤلفه های راه اندازی نظام آموزش مجازی   ۸۴
۲-۶ پیشینه تحقیق   ۸۶
۲-۶-۱ بعضی مطالعات و پژوهش های انجام شده در زمینه آموزش راه دور   ۸۶
۲-۶-۲ بعضی مطالعات و پژوهش های انجام شده در زمینه آموزش ضمن خدمت    ۹۱
فصل سوم : روش پژوهش۹۶
۳-۱ مقدمه   ۹۷
۳-۲ روش تحقیق   ۹۷
۳-۳ جامعه آماری   ۹۸
۳-۴ شیوه ی نمونه گیری و تعیین حجم نمونه   ۹۹
۳-۵ روش و ابزار گردآوری اطلاعات    ۹۹
۳-۶ تعیین روایی و پایایی ابزار اندازه گیری   ۱۰۱
۳-۷ روش ها ی تجزیه و تحلیل آماری داده ها   ۱۰۲
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش   ۱۰۳
۴-۱ مقدمه         ۱۰۴
آمار توصیفی   ۱۰۵
آمار استنباطی   ۱۱۰
۴-۴ تحلیل داده ها بر اساس ویژگی های دموگرافیک پاسخ دهندگان   ۱۲۳
فصل پنجم : جمع بندی ، نتیجه گیری و ارایه پیشنهادها        ۱۲۵
۵-۱ مقدمه         ۱۳۰
۵-۲ بحث ونتیجه گیری   ۱۳۰
۵-۳ پیشنهاد ها   ۱۳۸
۵-۴ پیشنهاد هایی برای تحقیق بیشتر    ۱۳۹
۵-۵ محدودیت های تحقیق   ۱۴۰
فهرست منابع   ۱۴۱
منابع انگلیسی                 ۱۴۷
پیوست ها

منابع فارسی :       

کتاب ها

ابراهیم زاده، عیسی(۱۳۷۷)، طرح آموزش ضمن خدمت کار نیروی انسانی کشور با استفاده از نظام آموزش از راه دور. مؤسسه کار و تأمین اجتماعی.
الحسینی، سید حسن(۱۳۸۴)، مقدمه ای بر آموزش از راه دور( در آموزش و پرورش ایران)، تهران : مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.
اندرسن، جاناتان و همکاران(۱۳۷۲)، گسترش کاربرد کامپیوتر در آموزش و پرورش، چشم اندازها، روش ها و موضوعات. ترجمه داود حسینی نسب. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
بدری فر، منصور(۱۳۷۱)، مبانی نظری آموزش از راه دور، مجموعه مقالات اولین سمینار تخصصی آموزش از راه دور. دانشگاه پیام نورتهران.
بلکستر، لورن و همکاران(۱۹۵۳)، چگونه تحقیق کنیم؟ ترجمه ابراهیم زاده، عیسی. فراهانی، ابوالفضل . سرمدی، محمد رضا. دانشگاه پیام نور.
بیابانگرد، اسماعیل(۱۳۸۴)، روش های تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: انتشارات پخش کتاب دیدار.
پارسا نیاق، فریدون(۱۳۸۰)، کارآیی نظام آموزش از راه دور در تربیت و آموزش ضمن خدمت معلمان، مجموعه مقالات دومین سمینار تخصصی آموزش باز و از راه دور. دانشگاه پیام نور تهران.
جارویس، پیتر(۱۳۷۸)، آموزش بزرگسالان و آموزش مداوم، ترجمه دکتر سرمد، غلامعلی(۱۳۷۸)، تهران، سمت.
جعفری گهر، منوچهر(۱۳۸۰)، جهانی شدن آموزش باز و از راه دور، ظرفیت ها و چالش ها، مجموعه مقالات دومین سمینار تخصصی آموزش باز و از راه دور. دانشگاه پیام نورتهران.

. چانگ، بی(۱۳۷۳)، استراتژی توسعه آموزش از راه دور، برگزیده مقالات پژوهش و توسعه در آموزش از راه دور، مترجم فتحعلی خانی، آزاده. تهران : دانشگاه پیام نور.

خادمی، غلامرضا(۱۳۷۹)، مبانی نظری آموزش از راه دور( ویژه اساتید، پژوهش گران و دانشجویان) شیراز : دانشگاه شیراز
خاکی، غلامرضا(۱۳۷۹)، روش تحقیق با رویکردی بر پایان نامه نویسی، تهران : مرکز تحقیقات علمی کشور.
خورشیدی، عباس. قریشی، حمیدرضا(۱۳۸۱)، راهنمای تدوین رساله و پایان نامه تحصیلی ( از نظریه تا عمل)، تهران : نشر یسطرون.

. دراکسلر، الکساندر. وادی، حداد(۱۳۸۴)،  فناوری برای آموزش: قابلیت ها، پارامترها و چشم اندازها، ترجمه محمدرضا سرکار آرانی و علی رضا مقدم، تهران : نشر نی.

دفتر منطقه ای یونسکو،(۱۳۷۰)، آموزش از راه دور، مترجم پرویندخت ناظم، تهران، انتشارات دانشگاه الزهرا.
دلاور، علی(۱۳۸۳)، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران : مؤسسه نشر ویرایش.

. رئوفی، محمدحسین. تاریخی قوچانی دروس، امید (۱۳۸۴)، تاثیر آموزش ضمن خدمت بر میزان کارایی و بهره وری مدیران و کارکنان مدارس .

سازمان یونسکو(۲۰۰۲)، آموزش از راه دور: تکنولوژی ،ارزیابی ، هزینه ها با اقتباس از ده مطالعه موردی زیر نظر سازمان یونسکو/ ترجمه و تألیف مسعود صالح مقدم، فرشته اسدزاده، ریحانه شاقلی. مشهد: همیاران جوان، ۱۳۸۵٫

. سازمان یونسکو(۲۰۰۱)، فناوری ، برنامه آموزشی ،هزینه و ارزیابی ،ترجمه : علی عربانی دانا ویراستاری علمی : حسن الحسینی. تهران: وزارت آموزش و پرورش، مؤسسه آموزش از راه دور ،۱۳۸۴، چاپ اول.

سرکار آرنی، محمد رضا(۱۳۸۴)، یادگیری راهی به سوی پر کردن شکاف دیجیتالی، تهران: انتشارات منادی تربیت.
سلیمان پور، جواد.(۱۳۸۱) ، برنامه ریزی درسی در آموزش ضمن خدمت سازمانها ، ، انتشارات احسن .

. سیف ،علی اکبر(۱۳۷۱)، آموزش معلم محور و آموزش کتاب محور، مجموعه مقالات اولین سمینار تخصصی آموزش از راه دور، دانشگاه پیام نور تهران، ص ۲۷-۲۳٫

سیف، علی ‌اکبر(۱۳۷۵)، روانشناسی پرورشی  (روانشناسی یادگیری و آموزش)، تهران، انتشارات آگاه.

. ضرغام، نصرت اله(۱۳۷۱). آموزش از راه دور در جهان. مجموعه مقالات اولین سمینار تخصصی آموزش از راه دور. تهران : دانشگاه پیام نور.

. ظهوری،حسن(۱۳۷۱، دانشگاه پیام نور ، نظام نوینی در آموزش عالی کشور، مجموعه مقالات اولین سمینار تخصصی آموزش از راه دور. تهران : دانشگاه پیام نور.

عبادی، رحیم(۱۳۸۳)، یادگیری الکترونیکیe-learning)) و آموزش و پرورش،  تهران : انتشارات آفتاب مهر.
عباس زادگان، محمد. ترک زاده،جعفر(۱۳۷۹)، نیاز سنجی آموزشی در سازمان ها . تهران : شرکت سهامی انتشار.
عطاران، محمد.(۱۳۸۱)، پدیده جهانی شدن و تعلیم و تربیت. تهران : انتشارات آفتاب مهرو ایتا .

۲۹٫ علی احمدی، علیرضا و دیگران(۱۳۸۲)، فناوری اطلاعات کلید تغییرات ساختاری در سازمان ها – نگرشی بر سازمان های مجازی در محیط های صنعتی، مجموعه مقالات اولیی کنفرانس مدیریت تکنولوژی . تهران ،شرکت متن.

۳۰٫ فالون، کارول. براون, شارون. استانداردهای یادگیری الکترونیکی(۱۳۸۳)، ترجمه باقری فردوس ، حسین کوچک،مهدی .تهران : انتشارات مدارس هوشمند.

۳۱٫ فتحی آذر، اسکندر(۱۳۷۱)، نقش آموزش از راه دور در کشورهای در حال توسعه، مجموعه مقالات اولین سمینار تخصصی آموزش از راه دور. دانشگاه پیام نور .

فتحی واجارگاه، کورش(۱۳۷۶)، درآمدی بر برنامه ریزی آموزش ضمن خدمت کارکنان. تهران: انتشارات سرآمد کاوش.

۳۳٫ قورچیان، نادر قلی(۱۳۸۲)، .فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش، تألیف کارشناسان بخش آموزش عالی یونسکو. تهران : انتشارات فراشناختی اندیشه.

کاشیها، مهدی. کاشیها، منصور(۱۳۸۵)، بررسی نقاط قوت و ضعف آموزش الکترونیک . مؤسسه آموزش رایان کاشیها.
کیگان، دسموند و همکاران (۱۳۷۹)، مبانی نظری آموزش از راه دور، ترجمه خضوعی ذوقی، مجید. تهران، سازمان نهضت سواد آموزی.

۳۶٫ گریسون، دی .آر. اندرسون، تری(۱۳۸۳)، یادگیری الکترونیکی در قرن ۲۱ ,دکتر محمد عطاران. تهران,موسسه توسعه ی فناوری آموزشی مدارس هوشمند.

مجموعه مقالات اولین سمینار تخصصی  آموزش از راه دور.تهران : دانشگاه پیام دور،اردیبهشت ماه (۱۳۷۱).
منیعی، رضا(۱۳۸۱)، آموزش از راه دور : فرصت ها و چالش ها ، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مرکز تحقیقاتی IT.
هرگنهان، بی. آر. و السون، متیو اچ.(۱۳۸۳)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری. ترجمه علی ‌اکبر سیف. تهران، نشر دوران.

  مقالات :

ابراهیم زاده، عیسی(۱۳۷۷)، آموزش از راه دور، همگام با فن آوری، گزارش یارانه، شماره ۱۳۹٫
آراسته، حمید رضا(۱۳۸۱)، دانشگاه مجازی، فصلنامه سیاست و پژوهشی رهیافت، شماره ۲۸٫
ارجمندی، غلامرضا(۱۳۸۶)، نقش و رسالت آموزش از راه دور، فصل نامه تعلیم و تربیت، دوره ی پنجم، شماره ی ۳ ، ص ۸۹-۷۱٫
باقریان، داریوش( تیر۱۳۸۰)، استفاده از شبکه الکترونیکی دربرنامه های آموزش از راه دور فیلیپین، خبرنامۀ نفورماتیک سال ۱۶،شماره ۷۸٫
تیموریان، مریم (۱۳۸۲)، راهبرد ICT برای مدارس زلاند نو. خبرنامه انفورماتیک. سال ۱۸٫ ش ۸۶٫
دانش فرد، کرم اله(۱۳۸۴)، پرورش کارکنان توانا استراتژی بقا و رقابت. کارگزاران معرفت ش ۳۶  و۴۰٫
دولایی، پرویز(۱۳۸۰)، آموزش مجازی، ماهنامه علمی، فرهنگی و اجتماعی پیام ارتباطات، شماره ۲۳٫
دولایی، پرویز(۱۳۸۱)، دانشگاه مجازی، دفتر مدیریت طرح توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات آموزش و پرورش، سند شماره ی ۵۳٫
دولت آبادی، حمیدرضا،(۱۳۸۰)،  سیمای دانشگاه های کشورهای پیشرفته در قرن بیست و یکم : دانشگاه مجازی، مجله علمی دانشمند،ص ۴۹-۴۸٫
ذاکری، اعظم(۱۳۸۱)، دانشگاه اینترنتی. فصلنامه آموزش ( معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی). ش ۵٫

. زمانی، غلامحسین. مقدسی، شهرام (۱۳۷۷-۱۳۷۶)، آموزش از راه دور رهیافتی بدیل در نظام آموزش کارکنان. فصلنامه دانش مدیریت . سال ۱۱، شماره  ۳۹ و۴۰٫

سعادت، سعید(۱۳۸۲)، مصاحبه با هفته نامه عصر ارتباطات. ماهنامه وب. سال۳٫ ش۳۶٫
شمس، محمدشهاب (۱۳۸۴)، فناوری های اطلاعات و ارتباطات در عرصه آموزش معلمان .
طالبی، هوشنگ(۱۳۸۵)، تحلیلی بر میزان استفاده و تاثیر انواع آموزش ، و ارتقاء دانش و مهارت کارکنان.
عبادی، رحیم(۱۳۸۲). لزوم توسعه( IT )در آموزش و پرورش، نشریه ی همبستگی، ص ۱- ۲ .
عرب مازار یزدی، محمد، آزادمنش، ناهید(۱۳۸۲)، آموزش الکترونیک بزرگسالان : کدام هزینه ها و منافع. فرهنگسرای سالمند .

. علی احمدی، علیرضا. بیگ زاده، محمد رضا(۱۳۸۱)، نقش شبکه های اطلاع رسا نی و فناوری های چند رسانه ای در ارتقای سطح علمی و فنی کشور ها. فصلنامه علمی و پژوهشی شریف، سال ۱۸٫

فراهانی، ابوالفضل(۱۳۸۰)، نقش خود آموزی و مطالعه مستقل در یادگیری درس های تربیت بدنی، فصلنامه المپیک، سال نهم، شماره  ۳ و۴٫

پایان نامه ها :

جابری، علی(۱۳۷۷)، آموزش هوشمند به کمک کامپیوتر. پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس.
جعفری، پریوش(۱۳۸۱)، بررسی دانشگاه ها ی مجازی به منظور ارائه یک مدل مناسب جهت نظام آموزش عالی کشور، پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
چگینی، یوسف رضا (۱۳۷۸)، بررسی راهبردهای عملی استفاده از آموزش از راه دور برای نوسوادان بزرگسال دوره پایانی مناطق تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران ، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
حسن زاده، محمد(۱۳۸۱)، امکان سنجی آموزش از راه دور کتابداری و اطلاع رسانی از طریق اینترنت در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد،تهران ،دانشگاه تربیت مدرس.
شاهانی، اسد(۱۳۷۷)، ارزشیابی دوره های آموزش ضمن خدمت از دیدگاه کارکنان ترویج سازمان کشاورزی استان مازندران سالهای ۷۶-۱۳۷۴. پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس.
صدری طباطبایی، محمدرضا(۱۳۸۰)، امکان سنجی کاربرد آموزش از راه دور برای مدیران کانونهای فرهنگی-هنری مساجد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
عابد زاده زواره، محمد صادق(۱۳۷۴)، بررسی میزان تأثیر دو روش آموزش به روش های کارگاهی و غیر حضوری برمیزان آگاهی ،نگرش و عملکرد بهورزان شهرستان های اردستان و نائین در مورد تغذیه کودکان زیر دو سال. پایان نامه کارشناسی ارشد،تهران ،دانشگاه تربیت مدرس.
فراهانی، ابوالفضل(۱۳۸۰)، مقایسه عملکرد تحصیلی دانشجویان تربیت بدنی نظام آموزش حضوری با راه دور و ارائه الگوی برنامه ریزی تربیت بدنی از راه دور. پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
نصیری، فهیمه(۱۳۸۴)، امکان سنجی استقرار نظام آموزش ضمن خدمت در وزارت آموزش و پرورش کشور. پایان نامه کارشناسی ارشد،تهران ،دانشگاه تربیت مدرس.

. نجفی، شهناز(۱۳۶۹)، تحلیل برنامه های آموزشی ضمن خدمت معلمان و ارائه پیشنهادات برای بهبود کیفی آن دانشکده : علوم تربیتی و روانشناسی،دانشگاه شهید بهشتی.

. هادی، امید. آسیان، حسینعلی(۱۳۸۱)، بررسی آراء و نظریات  مدیران و معلمان مدارس راهنمایی مشهد ، تربت جام در مورد تائید آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر کارایی معلمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

 منابع انگلیسی :

Keegan, D. (1986). The foundations of distance education. London: Croom Helm. Quoted in Sherry, L. 1996. Issues in Distance Learning. International Journal of Educational Telecommunications, 1 (4): 337-365.
Martines, Erland jose (1997). The feasibility of the use of telecommunicated courses in Latin American universities, doctorate thesis, Missouri-Rolla University.
Nart Gun( 2007). A Diagnostic Study of Open University Studence Education Application.
UNESCO (1992). Glossary of Educational Technology Term, UNESCO. Paris.
UNESCO(2002). Open and Distance Learning Trends, Policy and Strategy Considerations. France: UNESCO: Division of Higher Education.
Zhang, Aixiu( Monica), (2003), Transactional Distance in Web Based College Learning Environments : Toward Measurement and Theory Construction, Doctorate Thesis, Virginia Commonwealth University.

۱-۱ مقدمه

دنیای امروز رو به تحول سریع می باشد. علم وتکنولوژی رو به پیشرفت است وامروز آنها با دیروزشان کلی تفاوت دارد. نمی توان براساس توانایی های سال گذشته و یا همین دیروزبا مشکلات روبرو شد و برآنها فائق آمد. ادارات، صنایع، بخش های آموزشی دنیای امروزی برای اینکه از قافله پیشرفت عقب نمانند و بتوانند حرفی برای گفتن داشته باشند، درمیدان رقابت باید خود را به روز نگهدارند. آموزش مداوم کارمندان، یکی از راه های به روزنگهداشته شدن می باشد و برای انجام آن راههای مختلفی در دنیا تجربه می شود. بخش آموزش وپرورش هرکشور از بخش های حساس آن درراه توسعه و پیشرفت است. در یک جامعه اگر معلمان، مربیان، استادان نتوانند خود و توان علمی اشان را با دانش روبه پیشرفت روزتطبیق دهند و از قافله علم ودانش عقب بمانند ونتوانند نیازهای علمی دانش آموز ودانشجو را پاسخگو باشند، نباید امیدی به ترقی و پیشرفت آن کشور داشت؛ چراکه علم و دانش منتظرکسی نمی ماند و مسیرخودش را ادامه می دهد و این دیگران هستند که باید خود را دراین مسیر قرار بدهند و از آن استفاده کنند و یا برمحتوای آن بیافزایند. همانطور که ذکرشد برای رسیدن به این هدف وهماهنگی با علم وصنعت روز راه های مختلفی وجود دارد وهرکشوری شیوه ای خاص خود را برگزیده است به همین دلیل درهر سازمانی بخشی به نام آموزش ضمن خدمت وجود دارد که درحقیقت وظیفه اش همان به روز کردن نیازهای کادرهای مختلف سازمان می باشد و برای تشویق افراد برای استفاده از این دوره ها امتیازاتی در نظرگرفته می شود.

آموزش و پرورش زمانی می تواند ادعا کند که جامعه را برای حل مشکلات ، هماهنگی با تغییرات و پیروزی در عرصه ی رقابت ها قدرتمند سازد که از معلمانی دانا، توانا و بهره مند از آخرین پیشرفت های علوم و فنون روز برای تحقق انتظارات یک نظام آموزشی پویا، کارآمد و اثربخش برخوردار باشد.

نیازمندی جامعه به دانش آموزان با سواد تر و ماهر تر برای افزایش سطح بهره وری و توانایی رقابت با دیگر کشورها، باعث می شود که تصمیم گیران جامعه به دنبال معلمان ماهر تر باشند تا با افزایش کارآیی آنان، به اهداف خود برسند. این خواست در سایه آموزش معلمان قابل تحقق است. پس بایستی دوره های آموزشی ضمن خدمت به طور مستمر، مبتنی بر نیاز امروز و فردای جامعه و همراه با پیشرفت های علمی و فنی جهان باشد .

از میان روش های متعدد آموزش از راه دور، آموزش الکترونیکی، به عنوان روش بهتر معرفی
می شود. این گونه آموزش به دلیل پیشرفت سریع و چشمگیر رایانه ها و شبکه های ارتباطی می تواند راهگشای بسیاری از معضلات آموزشی محسوب شود. از این رو آموزش الکترونیکی یک راه حل نسبتاً جدی برای چالش های حال و آینده نظام های آموزشی است.

فناوری ارتباطات و اطلاعات در مدت زمان کوتاهی که از پیدایش آن می‌گذرد توانسته است تغییرات فراوانی را در نحوه زندگی بشر به وجود آورد. یکی از بسترهایی که سهم عمده‌ای از این تغییرات را به خود اختصاص داده است آموزش است. آموزش‌های مبتنی بر فناوری نوین اینترنت، با تغییرات بنیادینی که در مفاهیم آموزش سنتی ایجاد کرده است، توانسته است بسیاری از ناکارآمدی‌های نظام ‌های سنتی آموزشی را رفع کرده و دگرگونی‌های اساسی را درشیوه ی ارائه آموزش به وجود آورد. محور تغییرات ایجاد شده، حذف محدودیت های زمان، مکان و  منابع آموزشی است. این امر سبب تغییر روش‌ها و رویکردها در امر آموزش شده است. فناوری اطلاعات، امکانات زیادی را در اختیار افراد قرار می‌دهد. با استفاده از آن در آموزش، می‌توان به روش‌های نوین و کارآمدی از آموزش دست یافت. استفاده از چنین سامانه ‌هایی که از امکانات دنیای مجازی برخوردار است، می‌تواند سبب افزایش بهره‌وری آموزش، انعطاف‌پذیری در زمان و مکان، کاهش ترافیک و آلودگی ناشی از رفت و آمد در شهرهای بزرگ شوند.

 

۱-۲  بیان مسئله

سازمان آموزش و پرورش به حق از بزرگترین و پیچیده ترین سازمان ها ی اجتماعی در  هر کشور محسوب می شود. این سازمان از دیر باز نقشی سازنده و اساسی در بقا و مداومت فرهنگ و تمدن بشری داشته و امروز نیز سنگ زیرین توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هر جامعه است
( جهانیان،۱۳۸۰: ۸۷). بدیهی است که این توسعه باید به دست انسانها صورت گیرد و لذا افرادی که قرار است این امر را محقق سازند، باید خود توسعه یافته  و به روز باشند. برای اینکه نیروهای انسانی شاغل در سازمان ها به روز باشند باید به صورت مداوم آموزش ببینند. آموزش کارکنان از مهمترین عوامل بهبود نظام و فعالیت های هر سازمانی می باشد. از آنجا که آموزش ضمن خدمت کارکنان نقش اساسی در کیفیت عملکرد کارکنان و در نتیجه کارآیی بیشتر سازمان دارد بجا ست نگاهی جدی بر آن داشته و با بررسی کمبود ها و بحران ها ی حاکم بر نظام آموزش ضمن خدمت کشور،گامی در جهت هر چه بهتر شدن کیفیت آموزشی کارکنان برداشته شود واز این طریق با بالابردن سطح علمی افراد جامعه، توسعه همه جانبه کشور را باعث گردد( فتحی واجارگاه، ۱۳۷۶ : ۴۲).

آموزش ضمن خدمت معلمان عنصری بسیار مهم و کلیدی برای اجرای برنامه های نظام آموزشی کشوراست که در  پی تحقق اهدافی مانند : بالابردن سطح دانش و مهارت شغلی، ایجاد تخصص های لازم متناسب با رشته آموزشی، بهبود روش های تدریس، ایجاد روحیه مطالعه و پژوهشگری و نوآوری، به روز درآوردن دانش و اطلاعات، ایجاد فرصت ها، زمینه های مناسب رشد جهت ارتقای شغلی وایجاد زمینه ی لازم برای انطباق پذیری کارکنان متناسب با تغییرات می باشد تا بتوان به فواید آموزش های شغلی دسترسی پیدا کرد.

آموزش ضمن خدمت مجازی برای کارکنان از آن جهت دارای اهمیت است که غالباً در سازمان های مختلف، کارکنان برای شرکت در آموزش های گوناگون ناگزیر از ترک محل خدمت خود می باشند و این امر مشکلات جدی را برای انجام امور و وظایف سازمانی بوجود می آورد. علاوه بر این ، امکانات آموزشی موجود برای تحت پوشش قرار دادن تمام کارکنان کافی نیست و تنگناهای مالی و اداری و کالبدی به شدت آموزش ضمن خدمت کارکنان و توسعه و گسترش آن را تحت الشعاع قرار می دهد
( فتحی واجارگاه، ۱۳۷۶ : ۸۲).

از آنجا  که گرایش  به  سوی  نظام آموزشی مجازی  امری  ضروری است، تأ خیر در شناخت و اجرای آن می توند خسارت جبران ناپذیری داشته باشد. این امر در نظام آموزش ضمن خدمت که ” بخشی از آموزش مداوم کارکنان را از زمان ورود به سازمان تا هنگام باز نشستگی بر عهده دارد و باعث به هنگام ساختن دانش، توانش و نگرش آنها می گردد” محسوس تر است( همان منبع : ۴۶).

اکنون بیش از هر زمان دیگر روشن شده است که یادگیری از راه دور مهم ترین عنصر در نظام های آموزشی و پرورشی آینده خواهند بود. اهمیت تلاش ها برای همکاری جهانی و بین المللی برای افزایش همکاری و برگزاری کلاس درس جهانی با بکار گرفتن شبکه ارتباطی جهانی غیرقابل تردید است. یادگیری از راه دور در حدود یک صد سال است که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد، اما در کشورهای توسعه نیافته این سابقه چندان نیست. در کشورهای توسعه نیافته پرجمعیت جهان یادگیری از راه دور فرصت های بسیار مهمی برای آموزش و پرورش فراهم می کند. نبودن زیرساخت و شایستگی حرفه ای مانع پیشرفت در یادگیری از راه دور می شود.

با این همه، این شکل از ارائه خدمات آموزشی پایدار مانده و بسیاری از کشورها به یادگیری از راه دور به مثابه ی استراتژی اصلی  برای توسعه دسترسی، افزایش کیفیت، و هزینه و بهره‌وری مطمئن برای آموزش  بدان می نگرند( یونسکو،۲۰۰۲ : ۱۰ و۹ ).

اقدام به آموزش از راه دور در عصری که از بساطت پیشین خارج و با پیچیدگی های زیادی در روابط بین فردی و بین سازمانی روبرو شده است و از سویی نیاز انسان به آموختن بیشتر شده است، قبل از هر چیز احترام به انسانیت و کمال جویی او برخاسته از محوریت انسان در تمدن سازی است ( صوفیان، ۱۳۸۳ : ۴ ).

ورود به جهان دانایی محور و نیاز روزافزون بشر به آموزش، نیاز به ” آموختن مستقل، در طول زندگی را افزایش داده است. آموزش های نیمه حضوری و غیر حضوری نه تنها مکمل آموزش های حضوری می باشند، بلکه فرصت بی بد یلی را برای روزآمد نمودن محتوا و انعطاف بخشی به روش های یادگیری و یاددهی به ارمغان می آورد( الحسینی، ۱۳۸۴ : ۵ ).

پاسخ گویی  به تقاضای روز افزون دانش افزایی، افزایش تقاضا به منظور دسترسی برابر و آزاد در سراسر کشور، استفاده بهینه از رسانه های اطلاعاتی و ارتباطی، و ازبین بردن محدودیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که مانع از ادامه تحصیل می گردد ضرورت استفاده از شیوه های نوین را ایجاب
می نماید.

آموزش از راه دور در راستای پیشرفت خود با بهره گیری از فناوری اطلاعاتی و آموزشی در قالب شبکه جهانی اینترنت و قابلیت وب جهان گستر ‏‎ ‎‏به حدی از تکامل رسیده که کلاس های اینترنتی و دانشگاه های مجازی به عنوان جایگزین های مناسب برای کلاس های عادی مدارس و دانشگاه های سنتی در نظر گرفته شده است و روز به روز ضرورت خود را اثبات می نماید. بنابراین لزوم پرداختن به این مسئله و زمینه یابی ومطالعه نگرش آن بیش از پیش احساس می شود.

از این رو این تحقیق با مطالعه نگرش معلمان نسبت به آموزش های ضمن خدمت از راه دور بر آن است که در توسعه فرهنگ آموزش از دور و راه گشای استفاده از این شیوه های نوین در آموزش ضمن خدمت و کاهش محدودیت های زمانی و مکانی این نوع آموزش باشد.

 ۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق 

ضرورت و نیاز به آموزش های ضمن خدمت برای معلمان در اکثر تحقیقات ثابت شده است. با وجود این  برخی از تحقیقات، حاکی از عدم اثر بخشی اینگونه آموزش ها می باشند. آموزش های ضمن خدمت به دلیل داشتن هزینه های بالا، اتلاف وقت ادارات ومعلمان، ناکارآمدی روش های آموزش، عدم تناسب محتوای دوره با نیازهای معلمان، به روز نبودن، مناسب  نبودن زمان و مکان آموزش ها واجبار به ترک محل خدمت، ممکن است اثر بخشی لازم را نداشته باشند.

با گسترش فزاینده علوم وفنون و لزوم تغییرات سریع در برنامه ها ی درسی مدارس در عصر کنونی، روزآمدی معلمان یکی از دغدغه های اصلی نظام تعلیم و تربیت به شمار می رود. از آنجا که رویکردهای سنتی قادر به برآورده ساختن تمامی نیازهای آموزشی معلمان نیست، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند بسیاری از موانع و مشکلات شیوه ی سنتی آموزش معلمان از جمله کاهش ساعات حضور معلمان در مدرسه و اختلال در برنامه کار مدارس، همگام نبودن آموزش با تغییرات کتب درسی، محدودیت های زمانی و مکانی و غیره را برطرف و راه را برای پیدایش شیوه های نوین آموزش معلمان هموار نماید .

در این رابطه می توان با فراهم آوردن امکانات، تجهیزات و زیر ساخت های مورد نیاز، دوره های آموزش از راه دور یا  مجازی مبتنی بر شبکه را برقرار نمود تا معلمان در هر زمان و مکان به برنامه ها ی آموزشی دسترسی داشته باشند، اطلاعات مورد نیاز به طور سریع و به موقع و همگام با تغییرات در اختیار معلمان قرار گرفته و فرصت های سازمان یافته به منظور بازآموزی، ارتقاء و کسب دانش و مهارت های جدید و به روز برای آنان فراهم آید. این کار می تواند زمینه ی پرورش حرفه ای مستمر معلمان را مهیا سازد.

با توجه به مشکلات وضعیت موجود مانند کمبود فضا و امکانات آموزشی، پایین بودن کیفیت آموزش، عدم دسترسی به امکانات آموزشی یکسان برای همه کارکنان و همچنین با توجه به اینکه توسعه کمی و کیفی علوم و تکنولوژی همراه با نیازهای آموزشی گوناگون، مستلزم پا فراتر نهادن از مرزهای آموزش های سنتی است، عدم پاسخ گویی به این نیازها، منجر به کاهش توسعه اقتصادی – فرهنگی کشور شده و مشکلات عدیده ای را برای کشور در پی خواهد داشت( زمانی و مقدسی،۱۳۷۷ :۱۷۱).

بنابر این ضروری است که تحقیقات جدی در این زمینه آغاز گردد و با استقرار یک  نظام مفید آموزش از راه دور بتوانیم با سرعت، دقت و کیفیت بهتری آموزش مداوم معلمان را در کشور پیش ببریم.

استفاده از آموزش های ضمن خدمت از دور موجب افزایش کیفیت آموزشی، اطلاع رسانی دقیق و منطبق بر علوم روز، ارائه خدمات آموزشی به افرادی که به علت مسافت زیاد و یا مشغله های مختلف امکان حضور در کلاس را ندارند، و ایجاد فرصت های آموزشی مادام العمر برای معلمان را در پی خواهد داشت.

لذا با توجه به قابلیت های آموزش از راه دور، مطالعه نگرش معلمان در رابطه با این شیوه ی آموزشی، می تواند به ایجاد تغییرات مطلوب در زمینه ی آموزش ضمن خدمت معلمان کمک مؤثری کند.

۱-۴ اهداف تحقیق

هدف کلی

 هدف کلی این تحقیق مطالعه نگرش معلمان نسبت به آموزش های ضمن خدمت از دورمی باشد.

اهداف جزیی

اهداف جزیی این تحقیق مطالعه موارد زیر از دیدگاه معلمان می باشد:

نشان دادن تأثیر محدودیت های آموزش های ضمن خدمت حضوری در شرکت مؤثر آنها در این دوره ها
روشن ساختن نارسایی های آموزش های ضمن خدمت حضوری
روشن ساختن میزان علاقه مندی معلمان به شرکت در دوره های عمومی و اختصاصی آموزش ضمن خدمت از دور
ارائه پیشنهاداتی به برنامه ریزان و مسئولان آموزش های ضمن خدمت برای سازماندهی بهتر دوره های آموزشی ضمن خدمت

۱-۵ سوال های تحقیق

۱٫ محدودیت های دوره های آموزش ضمن خدمت حضوری تا چه اندازه در شرکت مؤثر معلمان دراین دوره ها تأثیر دارند؟

۲٫ دوره های آموزش ضمن خدمت حضوری تا چه اندازه می توانند  نیازهای آموزشی معلمان برآورده سازند؟

۳٫ دوره های آموزش ضمن خدمت از دور تا چه اندازه می توانند محدودیت های آموزش های حضوری را  برطرف سازند؟

۴٫ معلمان تا چه اندازه مایل به شرکت در دوره های عمومی و اختصاصی آموزش ضمن خدمت از دور می باشند؟

۵٫ معلمان چقدر نسبت به  آموزش مجازی به عنوان یکی از شیوه های آموزش ازراه دور، گرایش دارند؟

۱-۶ فرضیه های تحقیق

دوره های آموزش ضمن خدمت حضوری تا  حد زیادی شرکت مؤثر معلمان دراین دوره ها را محدود می کند.
دوره های آموزش ضمن خدمت از دور می توانند تا حد زیادی  محدودیت های دوره های آموزش حضوری را برطرف سازند.
معلمان به شرکت در دوره های عمومی و اختصاصی آموزش ضمن خدمت از دورعلاقه مند می باشند.
معلمان به شرکت در دوره های آموزش های ضمن خدمت مجازی به عنوان یکی از شیوه های آموزش ازراه دور گرایش زیادی دارند.

۱-۷ توصیف دقیق متغیر با متغیر های د خیل در مسئله

متغیرهای مستقل: دوره های آموزشی ضمن خدمت حضوری، دوره های آموزشی ضمن خدمت از دور و آموزش های مجازی

متغیرهای وابسته: توانایی حرفه ای معلمان، میزان رضایت از دوره های آموزش ضمن خدمت و نگرش معمان

۱-۸ تعریف واژگان کلیدی

نگرش: نگرش ها حالات پیچیدۀ انسانی است که بر رفتار فرد نسبت به افراد، چیزها یا رویدادها اثر می گذارند، بسیاری از پژوهش گران در نوشته های  خود بر مفهوم نگرش به عنوان نظامی از اعتقادات تأکید کرده و آن را مورد مطالعه قرار داده اند ( فستینگر، ۱۹۷۵) .

آموزش از راه دور: سازماندهی فرایند یاددهی – یادگیری  توسط یک مؤسسه به منظور فراهم ساختن تسهیلات لازم برای یادگیری مستقل، خود ارزیابی تحصیلی و برقراری ارتباط دو جانبه میان یاد دهنده و یادگیرنده که به لحاظ زمانی و مکانی از یکدیگر جدا هستند با استفاده از راهبردهای مناسب و بکارگیری فناوری آموزشی ( ابراهیم زاده ، ۱۳۸۳ ).

کیگان (­۱۹۸۶) آموزش از راه دور را ارتباط دور از محل استقرار، بین مدرس و شاگرد، با واسطه رسانه چاپی یا شکل های دیگر فناوری تعریف کرده‌ است. وی از آموزش از راه دور به عنوان روشی یاد
می کند که در آن دانشجو مسئول یادگیری خویش است و یادگیرنده و یاددهنده در تعامل آموزشی خود به ارتباط چهره به چهره نیازی ندارند.

مؤسسه “یو نسکو” در تعریفی می ‌گوید: آموزش از راه دور به هر نوع فرایند آموزشی اشاره دارد که در آن، همه یا بیشتر تدریس توسط افرادی انجام می ‌شود که از نظر زمانی و مکانی در فضایی دور از یادگیرنده هستند، بدین معنا  که همه یا اغلب  ارتباطات  بین مدرس و یادگیرنده  از طرق یک رسانه مصنوعی چاپی  یا  الکترونیکی  انجام می شود( یونسکو،۲۰۰۲ :۲۳ ).

تهیه کنندگان گزارش یونسکو درباره آموزش آزاد و از راه دور معتقدند: مفهوم یادگیری آزاد و آموزش از راه دور، حاکی از رویکردهایی است که بر روی دسترسی آزاد به آموزش و رها بودن یادگیرندگان از قید های زمانی و مکانی، و ارائه فرصت های قابل انعطاف به افراد و گروه ها ی یادگیرنده
( یونسکو،۲۰۰۲ :۷ ).

در این تحقیق منظور از آموزش از راه دور، دوره های آموزش ضمن خدمت تخصصی یا عمومی است که از طریق مواد چاپی یا  یکی از رسانه ها ی الکترونیکی ( رادیو، تلویزیون، رایانه و … )، بدون نیاز به حضور در زمان و مکان خاصی برگزار می شوند و معلمان می توانند امور مربوط به آموزش و یادگیری را شخصاً انجام دهند.

 آموزش ضمن خدمت: به آموزشی اطلاق می شود که عموماً پس از استخدام فرد در سازمان صورت می پذیرد و باعث بهبود نظامدار و مداوم مستخدمین از نظر دانش، مهارت ها، و رفتارهایی
 می شود که به رفاه و سازمان محل خدمت شان کمک می نماید( فتحی واجارگاه، ۱۳۷۶: ۱۴).

      در این تحقیق منظور از آموزش ضمن خدمت، کلیه دوره های آموزشی تخصصی و عمومی است که وزارت آموزش و پرورش پس از استخدام کارکنانش برای آنها برگزار می نماید.

۲-۱مقدمه

اصولاً تحقیق به منظور ارائه اطلاعات جدید که فراتر از دانش موجود در زمینه ی مورد تحقیق است، انجام می شود. بنابراین پژوهشگر برای دستیابی به این هدف باید با گستره ی دانش موجود آشنا باشد. نیل به این هدف فقط با مطالعه ی منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق امکان پذیر است( دلاور، ۱۳۷۵). بنابراین با عنایت به اهمیت این مرحله از پژوهش، هدف این فصل عبارت است از بررسی زمینه های نظری و پیشینه ی تحقیقاتی متغیرهایی که در تحقیق حاضر،اساس کار قرار گرفته اند. بدین منظور منابع مکتوب دانشگاه های تهران شامل پایان نامه ،مقاله، کتاب ، نشریه و همچنین بانک های اطلاعاتی مورد جستجو قرار گرفت.

این فصل در پنج بخش تنظیم گردیده است. بخش اول : آموزش ضمن خدمت، بخش دوم: آموزش از راه دور، بخش سوم: آموزش از راه دور برای معلمان، بخش چهارم: آموزش مجازی و بخش پنجم شامل مروری  بر تحقیقات انجام  شده در داخل و خارج کشور، در زمینه ی ضمن خدمت و آموزش از راه دور  می باشد.

۲-۲ آموزش ضمن خدمت

تحولات فزاینده در زمینه ی دانش تکنولوژی نیازهای آموزشی جدیدی را برای مشاغل مختلف بوجود می آورند که تحصیلات رسمی و دانشگاهی به تنهایی پاسخ گو نبوده و در نتیجه به انواع دیگر آموزش از جمله آموزش های ضمن خدمت نیاز می باشد. آموزش ضمن خدمت در حقیقت دانش جدیدی را در سبد آموزش های قبلی دانش آموختگان قرار داده و آنان را به همراه پیشرفت علوم و فنون پیش می برد و لذا توسعه این آموزش ها در بهبود کیفیت نظام آموزشی اثر مطلوب خود را به جا
می گذارد. تولید علم  تغییر در فناوری واهداف سازمان ها را به دنبال دارد. مدارس نیز به عنوان سازمان های اجتماعی هرروز بیشتراز دیروز نیازمند همگام شدن با تغییرات علمی هستند، بنابراین معلمان وسایر کارکنان نظام تعلیم وتربیت نیازمند شرکت در دوره های آموزشی ضمن خدمت می باشند.

تعریف آموزش ضمن خدمت     

     کیمیل وایلز (۱۹۶۷) آموزش ضمن خدمت را “کوششی برای ارتقای شایستگی کارکنان آموزشی از طریق دوره‌های آموزش کلاس‌های بازآموزی، نشست‌ها و گروه‌های تحقیق، بازدیدها، سخنرانی ‌ها و اصلاح وضع کارکنان”  تعریف می ‌کند.

آموزش های ضمن خدمت را جزئی از آموزش های مداوم می ‌توان تصور کرد که افراد برای ایفای نقش مؤثر در روابط شغلی و بطور کلی روابط اجتماعی به آن نیازمندند. این نیازمندی بویژه با پیشرفت های فناوری و خودکاری بطورعام و گسترش فناوری ‌های اطلاعاتی بطور خاص روز به روز بیشتر
می ‌شود.

آموزش ضمن خدمت عموماً مسئله محور یا مشکل محور است. بدین معنا که با شناسایی مسائل و مشکلات موجود در عملکرد افراد و در راستای انجام وظایف محوله، آموزش های خاصی به افراد ارائه می شود تا نقایص موجود بر طرف گردد و با این همه باید خاطر نشان شود که توسعه کارکنان بدون آموزش ضمن خدمت امکان پذیر نمی باشد.

دوره‌ی ضمن خدمت به ‌هر صورت که اجرا گردد (بلندمدت، کوتاه‌مدت، غیرحضوری، حضوری، قبل از شروع یا در حین انجام کار) در صورتی که مبتنی بر نیازها و پیش‌داشته‌های کارکنان باشد به کسب دانش، مهارت و نگرش بالاتر و رشد فکری، حرفه‌ای و شخصیتی کارکنان منجر خواهد شد.

۲-۲-۱ ضرورت آموزش ضمن خدمت

     آموزش ضمن خدمت، کارآمدترین ابزار و قویترین فرایند موجود برای انتقال دانش و مهارت به نیروی انسانی و تقویت آنان برای انجام وظایف می باشد. با توجه به تغییر و تحولات روزمره و پیشرفت علوم و فنون فناوری و نیز تعدد مشاغل و حرف و برای جلوگیری از اتلاف منابع، آموزش کارکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اجرای آن نیاز به برنامه ریزی و مطالعه دقیق براساس نیازهای آموزشی کارکنان دارد(طالبی ، ۱۳۸۵: ۱۴).

برای اینکه نیروهای انسانی شاغل در سازمان ها روزآمد باشند  باید به طور مداوم آموزش  ببینند.آموزش کارکنان از مهمترین عوامل بهبود نظام وفعالیت های هر سازمان است. در ژاپن آموزشی که افراد در دانشگاه فرا می ‌گیرند، تنها ۱۵ درصد آن در حین کار مورد استفاده قرار می ‌گیرد و ۸۵ درصد آموزش ضمن کار تأمین می ‌گردد. هیچ مدرک علمی پس از گذشت پنج‌سال ارزش ندارد مگر آنکه تجدید نظر شده ‌باشد یعنی هماهنگ با علم روز شده ‌باشد(شاهانی ، ۱۳۷۷ :۲۴).

۲-۲-۲ اهداف آموزش ضمن خدمت کارکنان

 اهداف آموزشی کارکنان را می ‌توان در سه مقو‌‌له‌ی فردی، اجتماعی و سازمانی دسته‌بندی  نمود:

فردی

 رشد و توسعه استعدادهای فردی، شناسائی رغبت‌ها، تغییرو بهبود نگرش و افزایش رضایت مندی و سرانجام آمادگی برای خود شکوفائی و خودسازی و بهره‌مندی از حیات فردی.

سازمانی
به ‌روز آوردن دانش، تخصص و مهارت‌های شغلی و بهبود روش‌های انجام کار.
افزایش کمی و کیفی خدمات، تولیدات، ایجاد روحیه ی همکاری و همزیستی سازمانی در کارکنان.
بهبود روحیه افراد و بالابردن رضایت شغلی، تقلیل غیبت‌ها و ترک خدمت.
افزایش آگاهی و انعطاف‌ پذیری در استفاده از روش‌ها و امکانات و وسایل جدید.
به ‌وجود آوردن امکان تغییر شغل.
تسهیل شرایط و کاهش هزینه‌ها.
آشنا ساختن کارکنان با حقوق و امتیازات شغلی و اهداف و خط مشی سازمانی.
افزایش تعهد و حس مسئولیت‌پذیری و تلاش برای بهبود عملکرد و کارآیی سازمان.
اجتماعی 

دوریس، (۱۹۸۵) اظهار می ‌کند که در برنامه‌ریزی دوره‌ها و برنامه‌های رشد کارکنان تعیین نیازهای اولیه معلمان ضروری بوده و یک برنامه ی خوب مشخص می ‌کند که معلمان نیاز دارند بدانند چگونه :

منابع تدریس تخصصی (ویژه) را بدست آورند.
از ابداعات با تکنولوژی بالا مثل دسترسی به برنامه‌های ویژه استفاده کنند.
تجهیزات و منابع مالی اضافی بدست آورند.
جامعه را به‌عنوان یک منبع آموزشی درگیر کنند.
با والدین، استادان هم ‌پایه و هم ‌مرتبه و اعضای جامعه ارتباط مؤثر برقرار کنند.

۲-۲-۳ روش های آموزش ضمن خدمت کارکنان

     طیف گسترده ای از مکانیزم های آموزش ضمن خدمت توسط کشورهای مختلف تجربه شده است. استراتژی ها و مکانیزم های مورد استفاده در یک کشور تا حدود زیادی تابع نظام سیاسی ، توانمندی اقتصادی و پیشرفت های فرهنگی آن ملت می باشد. مکانیزم های مختلف آموزش ضمن خدمت کارکنان را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد :

 ۱٫ آموزش ضمن خدمت حضوری یا چهره به چهره

     این مکانیزم قدیمی ترین و در عین حال پایدارترین مکانیزم می باشد و هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. آموزش های حضوری عموماً در چارچوب  مقررات  آموزشی خاصی مستلزم  حضور کارکنان در محل آموزش می باشد و داری انواع مختلفی می باشد از جمله :

الف- برنامه آموزشی تمام وقت : در این شیوه پرسنل بطور تمام وقت با استفاده از مأموریت تحصیلی به تحصیل می پردازند.

ب- برنامه های آموزشی بعد از ساعات اداری : در این شیوه کارکنان در  ساعات غیر اداری در مراکز آموزش  عالی  به  تحصیل

 می پردازند و عمدتا در ساعات بین ۵ تا ۹ شب این کلاس ها  تشکیل می شوند.

ج- دوره های پایان هفته : در این شیوه کارکنان سازمان در روزهای تعطیل اداری در مرکز آموزش ضمن خدمت یا دانشکده خاصی حضور می یابند و آموزش های ویژه را طی می کنند( فتحی واجارگاه، ۱۳۷۶ : ۱۶).

 ۲٫ دوره های ساندویچی ( تلفیق تئوری و عمل )

     دوره های ساندویچی اصطلاحاً به آن دسته از پروژه ها، طرح های آموزشی اطلاق می گردد که بطور مدبرانه برنامه ریزی شده است تا ضمن افزایش دانش و اطلاعات کارکنان، توانایی ها و مهارت های عملی آنها را برای انجام وظایفشان فزونی بخشد. این جریان تلفیق تئوری و عمل عمدتاً بدون آنکه فرد محیط کا ر خویش را ترک کند صورت می پذیرد( همان منبع : ۸۲).

  ۳٫ آموزش ضمن خدمت سیار[۱]

     در این استراتژی بجای آنکه افراد در مرکز آموزش حضور یا بند و از آموزش های مربیان استفاده کنند، یک تیم آموزشی مرکب از اساتید و افراد مجرب در محیط کار افراد حضور می یا بند و آموزش های لازم را ارائه می کند. آموزش ضمن خدمت سیار بسته به وضعیت جغرافیایی ،امکانات در دسترس و شرایط بومی دارای انواع و اشکال متفاوتی است و لی حداقل دو نوع آن قابل شناسایی است :

الف- آموزش ضمن خدمت در محل کار

ب- آموزش ضمن خدمت کارکنان مناطق دور افتاده

۴٫ آموزش های چند دریفی[۲] با استفاده از اشخاص کلیدی

مکانیزم های آموزش چند ردیفی عبارت است از آن نوع آموزشی که عمدتا در سطح ملی یا محلی طراحی می شود. در این مکانیزم ابتدا از هر منطقه یک یا چند نفر که افراد کلیدی نام دارند و از لحاظ عملی و تجربی دارای صلاحیت لازم باشند و قادر باشند آنچه را که فرا می گیرند به دیگران آموزش دهند انتخاب می شوند. این افراد دوره های آموزشی را در سطح ملی یا استانی طی می کنند و پس از طی دوره، در سطح مناطق محل خدمت خود افراد را تحت آموزش قرار می دهند. سایر افراد نیز این جریان آموزش را به دیگران منتقل می کند ( فتحی واجارگاه،  ۸۳:۱۳۷۶).

 ۵٫ اعطای فرصت های مطالعاتی

در این مکانیزم عمدتاً پرسنلی که از لحاظ علمی و عملی عملکرد بالایی را از خود نشان داده اند شناسایی می شوند. سپس فرصت های مطالعاتی برای ارتقای دانش و مهارت های ویژه به آنان ارائه
می شود. این افراد ضمن دریافت تمامی مزایا و حقوق هنگام کار، در سطح ملی یا محلی به دانشگا ه یا مرکز خاصی مراجعه می کنند و دوره های آموزشی کوتاه مدت یا بلند مدت را سپری می کنند.

 ۶٫ خود آموزی کارکنان ( دوره های مطالعه شخصی )

     روند کار در این مکانیزم به این صورت است که مراکز ضمن خدمت منابعی را برای پرسنل معرفی می کنند و پرسنل بطور مستقل به مطالعه موضوعات ذیربط می پردازند. برای اجرای این مکانیزم از رویکردهای مختلف استفاده می شود. یکی از مهمترین ابزارها برای اجرای خود آموزی عبارت است از ترتیب دادن مسابقات علمی برای دسته های مختلف شغلی در سطح سازمان.

در عین حال برای اجرای موفق این مکانیزم ضرورت دارد واحدهای آموزش ضمن خدمت به اقدامات زیر مبادرت ورزند :

الف منابع علمی و مطالعاتی مناسب را شناسایی کند.

ب- منابع ذیربط را برای مطالعه و یادگیری در اختیار کارکنان قرار دهند.

ج- تبلیغات لازم را در سطح سازمان انجام دهند ( همان منبع : ۸۴).

 ۷- آموزش از راه دور

       آموزش از راه دور یک روش آموزشی است که در آن آموزش دهنده و آموزش گیرنده به وسیله زمان، مکان از هم جدا شده اند. مواد آموزش آنلاین ،کنفرانس ویدئویی یا صوتی، تلویزیون های محاوره ای، دورنگار و ماهواره منتقل می شوند( باقریان، ۱۳۸۰: ۳۸ ).

شاید بهترین و کامل ترین بحث ها پیرامون آموزش از راه دور را بتوان دراثر کیگان جستجو کرد. او در کتاب خود به توضیح پیرامون ویژگی های آموزش از راه دور پرداخته است و آن را چنین توصیف می کند : در این فرایند چه در زمینه ی تهیه و تولید مواد درسی و چه ازجهت حمایت از دانشجویان از سوی شمار زیادی از مؤسسات آموزشی مورد استقبال قرار گرفته است. آموزش از راه دور ، فرایندی دو طرفه است. در این فرایند از وسایل ارتباطی استفاده می شود که نقش بسیار مهمی را ایفا خواهند کرد (کیگان،۱۹۹۰: ۴۴).

۲-۲-۴ استانداردهای آموزش ضمن خدمت  

---