عنوان :

پایان نامه موقعیت نفت و گاز کشور در بازارهای نفت و گاز جهان

تعداد صفحات : ۱۰۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله درباره میزان ذخایر بالفعل و بالقوه نفت خام کشور و تاثیر تزریق گاز بر آنها، سیاستهای تزریق گاز و مقایسه­ای از ذخایر نفت و گاز ایران با ذخایر نفت عربستان

، مروری بر موقعیت صنعت نفت ایران در سال های قبل از انقلاب و نحوه اعمال مقاصد شرکت های عامل نفت و چگونه می­توان سقف تولید فعلی را ثابت نگه داشت بحث می کند.

برای تولید صیانتی از ذخایر عظیم نفت و گاز کشور مستلزم رعایت موارد زیر است.

آشنایی با روش­های زیرکانه شرکتهای خارجی در عقد قراردادهای بیع متقابل که نوعاً مبتنی بر بالا نشان دادن هزینه­ها و دلسوزی برای منافع خود و عدم رعایت منافع نسلهای آینده کشور است.

بازنگری در استراتژی صدور گاز و انجام مطالعات کارشناسی برای آزمودن این فرضیه که وضعیت حاکم بر اقتصاد سیاسی نفت و گاز در جهان و به ویژه در خلیج فارس، دلالت بر این می­کند که صدور گاز به مقاصد نزدیک از طریق احداث خط لوله یا به مقاصد دور از طریق  LNG تا ۲۰-  ۱۵  سال آینده، چیزی جز تامین منافع غرب نیست.

برنامه ریزی اساسی و ضربتی برای تقویت کادر مسئولان فنی و بین المللی دستگاه نفت کشور.

آشنایی بیشتر نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی با ابعاد فنی، اقتصادی و سیاسی پروژه­های کلان در نفت و گاز.

تقویت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در جهت انجام مطالعات جامع فنی و اقتصادی در تعیین اولویت­ها و نیازهای کشور به منابع انرژی و به درآمدهای حاصل از صادرات انرژی در میان مدت و بلند مدت.

توجه بیشتر به نظریات متخصصان ایرانی و تکیه نکردن مسئولین و سیاستگذاران نفت و گاز کشور بر ادعاهای شرکتهای خارجی، قبل از انجام مطالعات کارشتاسی دقیق. در این زمینه، توصیه می­شود که مسئولان  و مدیران غیر فنی رده­های بالای دستگاه نفت، هر چه بیشتر با کلیات مسائل فنی و تخصصی، به ویژه در حوزه­هایی که شرکتهای خارجی فعال هستند، آشنا شوند.

 واژه های کلیدی: ذخایر نفت، گاز، ایران، شرکت های عامل نفت،قرارداد سیری ـ توتال، قرارداد « الف» درود، پروژه نوروز ـ سروش ـ شل، پروژه سلمان،  پروژه  مسجد سلیمان، پروژه LNG

فهرست مطالب

میزان ذخایر بالفعل و بالقوه نفت خام کشور و تاثیر تزریق گاز بر آنها    ۱
سیاستهای تزریق گاز و مقایسهای از ذخایر نفت و گاز ایران با ذخایر نفت عربستان    ۳
فقدان سیاست روشن منطقه ای و جهانی در بخش نفت و گاز    ۶
سوابق استعماری    ۷
مروری بر موقعیت صنعت نفت ایران در سال های قبل از انقلاب و نحوه اعمال مقاصد شرکت های عامل نفت    ۹
۱-۵- ایجاد محیط استعماری    ۹
۲-۵- مقاومتها و تلاشها    ۱۱
۳-۵- تغییر شرکتهای عامل نفت به شرکتهای خدمات ایران ( OSCO)    ۱۵
مروری بر ۲۲ سال گذشته    ۱۹
اولین پیشنهاد سرمایه گذاری در ایران از طرف شرکت ژاپنی جپکس    ۲۱
عدم توفیق برنامه افزایش تولید    ۲۲
قرارداد سیری ـ توتال    ۲۴
قرارداد « الف» درود    ۲۵
پروژه نوروز ـ سروش ـ شل    ۲۷
پروژه سلمان    ۲۸
پروژه مسجد سلیمان    ۳۰
پروژه LNG    ۳۱
پروژه ارتقاء سقف تولید به ۵ میلیون بشکه در روز    ۳۳
مقایسه قرارداد شرکت سابق خدمات نفتی ایران  ( OSCO) با قراردادهای بیع متقابل    ۳۷
چگونه میتوان سقف تولید فعلی را ثابت نگه داشت    ۳۹
جمع بندی و نتیجه گیری    ۴۱
ضرورت تزریق گاز به میدانهای نفتی    ۴۷
مبنای برنامه ریزی وزارت نفت    ۵۲
روش اجرایی سیاست افزایش تولید و توسعه ظرفیت    ۶۴
نگاهی به پروزههای انجام شده یا در دست انجام    ۷۲
۱-۴٫ پروژه سیری «A» و «E»    ۷۳
۲-۴٫ میدان درود    ۷۳
۳-۴٫ میدان سروش ـ نوروز    ۷۵
۴-۴٫ پروژه فروزان ـ اسفندیار    ۷۹
۵-۴٫ پروژه سلمان    ۸۱
۶-۴٫ پروژه پارس جنوبی    ۸۳
۷-۴٫ پروژه مسجد سلیمان    ۸۴
۵٫ جمع بندی و نتیجه گیری    ۹۲
منابع اصلی    ۹۸

منابع

۱٫Madaoui, K. and Sakthkumar, S., “Lean Gas Injection in Water Flooded Oil Reservoir, a Systematic Investigation for Field Application”, Presented at 7^th European IOR Symposium, Moscow, Oct. 1993.

۲ . Madaui, K., Sakthikumar, S., Thiebot, L., and BOUVIER, G.,

“Experimental and Numerical Investigation into the Feasibility of Gas Injection in Water Flooded Reservoirs”,Presented at 21^st Annual Convention of Indonesian Petroleum Association, Oct. 1992, Jakarta, Indonesia.

۳٫ Onill N., “Fahud Field Review: A Switch from Water to Gas Injection in Fahud Field (Oman),”SPE Paper 15 691 Presented at Fifth SPE in the Middle East Held in Bahrain”, March 7-10, 1987

۴٫ Saidi, A. M., “Twenty Years of Gas Injection History into Well Fractured Haft Kel Field (Iran),” SPE paper 35 309, presented at SPE Meeting Held in Villahermosa, Mexico, March. 3-7, 1996

 ۱٫ نفت و توسعه، گزارش اهم فعالیت­های وزارت نفت (۱۳۷۹- ۱۳۷۶)، اداره کل روابط عمومی وزارت نفت، خرداد ۱۳۸۰، صفحه ۸٫ در این مقاله هر جا از «گزارش وزارت نفت» نامبرده شده به منظور همین گزارش است.

۲٫ Liquified Natural Gas

۳٫ برای پیشنهاد طی گزارشی در تاریخ ۳۰/۵/۱۳۷۴ خدمت آقا یرفسنجانی رئیس جمهور  وقت ارسال شد و ایشان طی پی نوشتی به وزیر نفت، آقای آقازاده نوشتند که « بررسی کنید و توضیح دهید».

۴٫ Department of Energy

۵٫ Energy Information Administration

۶٫ صفحه ۲۰ گزارش وزارت نفت.

۷٫ گزارش IEA تحت عنوان سناریو با قیمت ۲۰- ۱۵ دلار برای هر بشکه در ماه آوریل ۱۹۹۹ در لندن منتشر شد و نگارنده طی گزارشی مورخ ۱۸/۵/۱۳۷۸ آن را خدمت آقا یخاتمی رئیس جمهور محترم ارسال نموده است.

میزان ذخایر بالفعل و بالقوه نفت خام کشور و تاثیر تزریق گاز بر آنها

میزان ذخایر« نفت خام در جای» کشور حدود ۴۵۰ میلیارد بشکه تخمین زده می شود. از این میزان، تا پایان سال ۱۳۸۰ جمعاً حدود ۵۴ میلیارد بشکه از مناطق خشکی و دریایی برداشت شده است.

میزان ذخایر بالفعل نفت خام کشور با توجه به ذخایر کشف شده جدید، حدود ۳۷ میلیارد بشکه است. این رقم بر اساس گزارش های ارائه شده از مناطق خشکی و اطلاعات نگارنده از مناطق دریایی است. ارقام رسمی ارائه شده  با توجه به حجم میعانات گازی و حجم نفت خام بالقوه از حدود ۹۲ میلیارد بشکه تا ۱۳۰ میلیارد بشکه بوده است.

میزان ذخایر بالقوه نفت خام ( برداشت ثانویه) کشور حدود ۵۰ میلیارد بشکه است. این رقم، حدود ۵ میلیارد بشکه نفت قابل بهره برداری- که در ۵۰ تاقدیس شناخته شده کوچک، واقع شده است ـ را شامل می­شود که هنوز حفاری اکتشافی در آنها شروع  نشده است؛ ۴۵ میلیارد بشکه دیگر نیز در مخازن نفتی شناخته شده واقع شده است.

تنها راه بالفعل نمودن حدود ۴۵ میلیارد بشکه نفت موجود در مخازن ایران، تزریق گاز به میزان لازم و کافی در آنهاست. میزان گاز مورد نیاز جهت تزریق در این مخازن به منظور بالفعل نمودن این ذخایر، حدود ۲۰ میلیارد پای مکعب در روز است. چنین حجمی از گاز مورد نیاز را می توان از ذخایر پارس جنوبی، پارس شمالی ( مخازن گاز کشف شده G و F واقع در خلیج فارس)، گازهای همراه که قسمت اعظم آن سوخته می شود و سایر مخازن گاز ایران تامین نمود. بر اساس محسبات مهندسی مخازن انجام شده قبل و بعد از انقلاب، به ازای تزریق ۵/۲ تا ۴ هزار پای مکعب گاز می توان یک بشکه نفت اضافی از مخازن نفتی ایران به دست آورد.

بنابراین اگر قیمت نفت را حدود ۲۴ دلار برای هر بشکه فرض نماییم « قیمت سایه ای» هزار پای مکعب گاز، حدود ۶ تا ۱۰ دلار است. قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه بر اساس قیمت نفت ۲۴ دلار، کمتر از ۳ دلار برای هر هزار پای مکعب در نظر گرفته شده است، ضمن آنکه فاصله آن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر دورتر از محل تزریق است. علاوه بر این، باید به این نکته توجه کرد که گاز تزریقی برای نسل های آینده باقی خواهد ماند.

ملاحظه می شود که تزریق گاز در مخازن نفتی، با صرفه ترین نحوه استفاده از آن است. در عین حال، این روش از نظر اصول، تنها راه صیانت از مخازن نفتی و تبدیل نفت بالقوه به نفت بالفعل برای نسل­های آینده کشور است.

 سیاستهای تزریق گاز و مقایسه­ای از ذخایر نفت و گاز ایران با ذخایر

نفت عربستان

ذخایر واقعی نفت عربستان حدود ۲۰۰ میلیارد بشکه است، در حالی که ذخایر نفت و گاز ایران ۳۷ میلیارد بشکه نفت بالفعل و ۵۰ میلیارد نفت بالقوه و حدود ۸۰۰ تریلیون پای مکعب گاز را شامل می­شود. در نتیجه، مجموع حجم نفت و گاز ایران حدود ۲۲۰=۱۳۳+۳۷+۵۰ میلیارد بشکه ( معادل نفت خام) است. در صورتی که فرض شود ایران روزانه به طور متوسط ۵/۳ میلیارد بشکه نفت و عربستان به طور متوسط روزانه حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت بهره­برداری می کند در نتیجه در ۱۵ سال آینده، ذخایر نفت ایران در حدود ۲۰۱=۱۹-۲۲۰ میلیارد بشکه و ذخایر نفت عربستان حدود ۱۴۵=۵۵-۲۰۰ میلیارد بشکه خواهد بود.

ملاحضه می شود که در ۱۵ سال آینده، ایران در مقام اول و عربستان در مقام دوم از نظر ذخایر نفت و گاز در خاورمیانه خواهند بود. لازم به تذکر است ذخایر گازی که احتمالاً در عربستان در فرایند اکتشاف تولید خواهد شد، به مصارف داخلی، شامل تولید برق و تهیه آب آشامیدنی ( شیرین سازی آب) خواهد رسید. ایران نیز امکان کشف ذخایر گازی جدید را داراست.

اعتبار سیاسی در منطقه بدون امکانات و توانایی اقتصادی ممکن نیست. از طرف دیگر تقاضای گاز در جهان در ۱۵ سال آینده به نحو شدیدی افزایش خواهد یافت علت این امر کمبود عرضه نفت در برابر تقاضا از یک طرف و بالا رفتن روند مصرف گاز در سال­های آینده می­باشد. بنابراین ارزش گاز در آن زمان به میزان بیشتری در مقایسه با ارزش فعلی آن  ـ یعنی هزار پای مکعب گاز معادل حرارتی یک ششم قیمت یک بشکه نفت ـ خواهد رسید. ضمن آنکه باید توجه داشت که ما نمی توانیم هم روزانه ۲۰ میلیارد پای مکعب گاز در مخازن خود تزریق کنیم و هم حجم قابل ملاحظه ای از گاز را صادر نماییم.

در این جا لازم است توضیح داده شود که ۸۰۰ تریلیون پای مکعب ذخایر گاز ایران، گازهای همراه نفت و کلاهک گازی مخازن نفتی و مخازن مستقل گازی را شامل می شود. حجم گازهای همراه با میزان نفت استخراجی متناسب است. بنابراین تنها از میدانهای مستقل گازی است که می توان با حجم بالایی گاز استخراج نمود.

باید توجه داشت که در کشورهای غربی از هم اکنون برنامه تامین انرژی مصرفی خود را ۲۵ سال آتی، برنامه ریزی می کنند. بنابراین باید راه­های موجود و مطمئن تامین آن را با کم ترین قیمت ممکن بررسی و برنامه ریزی نمایند. لذا تامین منابع گازی غرب از سال ۲۰۱۵ به بعد ایجاب می کند که ایران موضوع تزریق گاز را در مخازن خود فراموش نموده و از هم اکنون در راه صادرات گاز به کشورهای همسایه اقدام کند.

برنامه ریزی شرکت های خارجی در تزریق آب به مخازن سیری، درود، سروش، نوروز، سلمان و غیره به جای گاز، از نمونه های روشن در راستای چنین سیاستی است. این در حالی است که بالاتر بودن ضریب بازدهی نفت از طریق تزریق گاز در مخازن مختلف جهان در مقایسه با آب به اثبات رسیده است.متخصصان شرکت « توتال ـ فیناـ  الف» و « شل» در مقالات مختلف خود از طریق کارهای آزمایشگاهی و عملی نشان داده اند. که حتی تزریق هوا در مخازنی که شبیه مخازن  ایران است در مقایسه با تزریق آب از بازدهی به مراتب بیش تری برخوردار است. با وجود این، سیاست همین شرکت ها در تجویز تزریق آب به مخازن ایران در چارچوب قرارداد های بیع متقابل، موجب شده است که گاز آن مخازن سوزانده شود. مثلاً در حالی که شرکت نفت توتال در مخزن « ابوالبخوش» ابوظبی گاز تزریق می کند، با تزریق آب در میدان سلمان موافقت شده است، در حالی که این دو مخزن  (ابوالبخوش و سلمان) در واقع مخزنی مشترک و با موقعیتی کاملاً مشابه است. متاسفانه قرار است گاز طبقه خوف میدان سلمان جهت فروش به ناحیه عسولیه منتقل شود و در مقابل، آب به مخزن سلمان تزریق گردد! همچنین متاسفانه در حال حاضر میدان های سروش و نوروز از طریق آب روانی و تزریق آب، بهره­برداری می شود و گاز آنها به جزیره خارک جهت فروش منتقل می گردد! سایر پروژهای بیع متقابل نیز عمدتاً چنین نقایصی دارند.

 فقدان سیاست روشن منطقه ای و جهانی در بخش نفت و گاز

  متاسفانه نه قبل و نه بعد از انقلاب، کوششی جدی برای طراحی سیاست روشن منطقه ای و جهانی در بخش نفت و گاز کشور صورت نگرفته است. کشور ما از این بابت، فرصت های زیادی را از دست داده و ضررهای هنگفتی را تحمل نموده است، به عنوان مثال، عدم برنامه ریزی جهت جلوگیری از انعقاد قرارداد ارسال گاز قطر به دبی ـ که چندین سال قبل از شروع آن، نگارنده مراتب را به استحظار مقامات وقت رساندم ـ نمونه ای از این موارد است. در آن گزارش نحوه جلوگیری از قرارداد مذکور را از طریق فروش گاز میدان سلمان ( در مقابل گاز میدان قطر) که با سرمایه گذاری کمتری قابل اجرا بود، پیشنهاد نمودم، اما متاسفانه اقدامات مقتضی صورت نگرفت. همین امر موجب شد که ارتباط شیخ نشین های منطقه که همیشه با یکدیگر در زمینه ارسال گاز اختلاف داشتند، بهبود یابد؛ به گونه ای که با ارسال گاز قطر به آن کشور، ضمن بهتر شدن روابط، به برداشت سهمیه بیش تر قطر از میدان گازی مشترک با ایران نیز کمک شد.

لذا باید تردید داشت که برنامه ریزی سیاسی، فنی و اقتصادی انرژی در کشورمان به معنی واقعی آن وجود داشته باشد. فروش گاز به کشورها همسایه و نزدیک مانند ترکیه، هند و پاکستان بدون توجه به احتیاجات داخلی و بدون برنامه ریزی سیاست انرژی منطقه ای و جهانی اتخاذ شده است. فقدان چنین سیاستهایی موجب می شود که نتوان ذخایر بالقوه نفت ایران را به ذخایر بالفعل تبدیل کرد. بدیهی است در چنین وضعیتی، کشور ما از صادر کننده نفت به صادر کننده گاز تبدیل خواهد شد که طبعاً هزینه ها و اثراتی بسیار سنگین برای نسل های آینده به دنبال خواهد داشت.

 سوابق استعماری

در دوران قاجار، سفرای کشورهای بزرگ غربی سیاست های استعماری خود را از نزدیک در ایران پیاده کردند، ولی امروزه تحمیل سیاست های مورد نظر غرب به کشورهای در حال توسعه به شیوه ها و طرق پیچیده تری انجام می پذیرد. این ابزارها عبارتند از:

فن آوری پیشرفته و تحمیل آن به جهان سوم.
قدرت مالی وسیع.
برنامه ریزی سیاسی ـ اقتصادی بلند مدت و پیگیری آن از طرق مختلف.
استفاده از وسایل ارتباط جمعی.
استفاده از تضادهای منطقه­ای و تهدید و تشویق کشورهای ضعیف.
استفاده از نهادهای بین المللی مانند حق وتو جهت اعمال و پیاده نمودن سیاست های سلطه اقتصادی و سیاسی.
استفاده از وسایل پیشرفته فضایی برای کسب اطلاعات.
استفاده از عدم آشنایی به مسائل برنامه ریزی بسیار کلان اقتصادی ـ فنی ـ  سیاسی به وسیله ایجاد رقابت بین کشورهای صادر کننده نفت و گاز.

روابط نابرابر کشورهای پیشرفته صنعتی با کشورهای در حال توسعه، موجب شده است که کشورهای ضعیف در وضعیتی قرار بگیرند که بالا جبار مواد اولیه مورد نیاز کشورهای ثروتمند را با پایین ترین قیمت عرضه کننده و دانسته یا ندانسته برنامه های توسعه اقتصادی و سیاسی خود را چنان طراحی نمایند که تعارضی با اهداف کشورهای پیشرفته صنعتی نداشته باشد. ثمره چنین ساختاری این بوده است که نه تنها کشورهای در حال توسعه به فن­آوری های بالا دسترسی نیافته اند بلکه تبدیل به بازارهای مصرف برای تولیدات کشورهای صنعتی شده اند.

 مروری بر موقعیت صنعت نفت ایران در سال های قبل از انقلاب و

نحوه اعمال مقاصد شرکت های عامل نفت

۱-۵- ایجاد محیط استعماری

مدرسه فنی آبادان که مدرسه ای حرفه ای بود در سال ۱۳۲۷ شروع به کار کرد سالیانه تعداد حدود ۳۰ نفر دانش آموز مورد نیاز را از طریق کنکور از بین فارغ التحصیلان  کلاس یازدهم انتخاب می شدند. دوره کامل این مدرسه فنی جمعاً ۴ سال بود و لذا فارغ التحصیلان این مدرسه حرفه ای دارای ۵ سال ارشدیت در مقایسه با مهندسان فارغ التحصیل سایر دانشگاه­های داخلی و خارجی بودند. تعدادی از شاگردان سال اول این مدرسه حرفه­ای به بیرمنگام  (انگلستان) اعزام می شدند و طی برنامه خاصی پس از دریافت مدارک تحضیلی ـ که عموماً در رشته شیمی بود ـ با ارشدیت چندین ساله در پست های بالا گماشته می شدند. لازم به تذکر است که این مدرسه فنی تنها در بخش بالادستی درس های علمی را آموزش می دادند ولی تعدادی از فارغ التحصیلان رشته شیمی دانشگاه بیرمنگام در پستهای بالادستی منصوب شدند.

این گروه تشکیلاتی به نام « گروه شام مینا» داشتند و پست های بالای شرکت نفت، عموماً در اختیار آنان بود. مدیر اکتشاف و تولید، مدیر امور بین الملل، مدیر پتروشیمی، مدیر امور غیر صنعتی در جنوب، مدیر پروژه IGAT، رئیس پخش، رئیس فروش و صادرات نفت، رئیس تحقیقات و غیره عضو این گروه بودند.

مدیر اکتشاف، تولید، پالایش و پخش شرکت ملی نفت ایران، عضو هیات مدیره کنسرسیوم بود و تصمیمات اتخاذ شده در جلسات شش ماهه کنسرسیوم را در شرکت ملی نفت ایران پیاده می نمود.

شرکت های عامل با اعمال روش تحقیر و به کار بردن فشارهای روانی و شکستن شخصیت و انگیزه ملی و حرفه­ای، به جای استخدام مهندس نفت و یا مهندسان نزدیک به رشته نفت، تعداد ۲۰ نفر از فارغ التحصیلان دانشکده علوم تهران را که اطلاعی از نفت نداشتند استخدام نمودند و پس از سال ها کار در مناطق نفتی و اعزام بعضی از آنان به دوره­های چند ماهه، در واقع افرادی نیمه فنی تربیت نمودندکه بدون درک اصول علمی مربوطه، همیشه محتاج به کمک افراد خارجی باشند.

از زمان شروع کار دکتر اقبال، فراماسیونرها نیز چندین پست غیر فنی مانند فروش نفت را در اختیار گرفتند و ارتباط نسبتاً دوستانه­ای با گروه شام مینا داشتند.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .