عنوان :

تحقیق بررسی عوامل مؤثر در رعایت ارگونومی و نقش آن در بهبود ایمنی

تعداد صفحات : ۹۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

بطور کلی هر جا که کار باشد ، هر جا که ابزار کاری باشد ، هر جا که محیط کاری مطرح باشد ، مفاهیم ارگونومی هم مطرح است . بنابر این ارگونومی همیشه و همه جا همراه انسان است . ارگونومی دانش جوانی است که در افزایش بهره وری و بالا بردن سطح سلامتی کارکنان به آنها کمک می کند ارگونومی یعنی مطالعه علمی انسانها در ارتباط با محیط و ابزار کارشان و عبارتست از کاربرد اطلاعات علمی موجود درباره انسان برای حل مشکلات طراحی ابزارها و وسایل ارگونومی به مطالعه کارایی و عمل انسان می پردازد و ویژگی ها و توانائی های انسان را مورد بررسی قرار می دهد و از این طریق شرایط تطبیق کار با انسان را فراهم می آورد.

از آنجایی که در برخی از پست های خط تولید شرکت خوش طعم اصفهان اپراتور مجبور به حمل بارهای سنگین و یا انجام کارهای تکراری و یکنواخت می باشد و یا در اثر طراحی نامناسب محل کار کارگران دچار سوانح و آسیب های مختلف می شود ، توجه به مسئله ارگونومی را ضروری ساخته است .

تحقیق حاضر نیز که در باره بررسی عوامل مؤثر در رعایت ارگونومــی و نقش آن در بهبــود ایمنـی صنعتی شرکت خوش طعم در این راستا می باشد . در مدیریت نیروی انسانی نظام نگهداری پرسنل دارای ارزش و اهمیت بسیاری می باشد و در کارکنان ایجاد علاقه ،‌انگیزش ، شوق و دلگرمی می کند و باعث دلبستگی کارکنان به محیط کار و انجام بهتر وظایف محوله به آنها می شود. آشنا کردن کارکنان با عوامل و عناصر زیانبخش و خطرات و عوارض محیط کار و نحوه مقابله با آنها باعث می شود که نیروی انسانی احساس امنیت نموده و کارآیی خود را از دست ندهد. برای بهبود محیـط کار از نظر ارگونومی باید به عوامل مختلفی توجه شود که در این تحقیق به ۴عامل : ۱- کار یکنواخت    ۲-آموزش   ۳- تکنولوژی   ۴ـ عوامل محیطی اشاره شده است .

توجه به ارگونومی از این نظر دارای اهمیت می باشد که کاربرد آن می تواند موانع توسعه را از میان برداشته و کارایی صنعتی را بالا ببرد و باعث حفظ سلامتی کارکنان شود. از طرفی عدم کاربرد ارگونومی برای انتخاب تکنولوژی مناسب سبب ایجاد فقر ، بهره وری پائین ماشین آلات و نیروی انسانی و کیفیت پائین محصولات شده است. متخصصان ارگونومی با شناخت عوامل و شرایط ناسالم و عوامل زیانبخش محیط کـار و تجزیـه و تحلیـل علل آن در جهت پیشگیــری و رفع مشکلات و نواقص تلاش می کنند ،‌توجه به عوامل فیزیکی محیط کار یکی از عوامل بسیار موثر در ایجاد روحیه مناسب و بهبود عملکرد شغلی کارکنان می شود. از طرفی آموزش در مورد اصول ارگونومی به کارکنان امکان می دهد تا اطلاعات خود را در خصوص مسائل اجتماعی، ‌اقتصادی و حرفه ای افزایش دهند.

جامعه پژوهشی این تحقیق کارکنان شرکت خوش طعـم اصفهــان مـی باشنـد که کـل کارکنــان آن ۲۵۰نفر و کارکنان خط تولید ۷۰ نفر می باشد .از بین کارکنان خط تولید یک نمونه ۳۰ تایی انتخاب شده است.

نتایج نشان داد که یکنواخت و روتین بودن کار دارای اثرات منفی بر عملکرد کارکنان و رضایت شغلی آنها می باشد.

در ارگونومی باید به آموزش بعنوان یک اصل کلی و برای استفاده ‌صحیح اصول ارگونومیکی توسط کارکنان بها داده شود که این خود باعث افزایش مهارت و کارایی کارکنان و کاهش حوادث شغلی می شود.

آموزش صحیح در مورد نحوه حرکات بدنی در انجام کارها باعث کاهش آسیبها و بیماریهای شغلی می شود.

در ارگونومی باید به نحوه استقرار اهرمها و یا دکمه های کنترل که اپراتور دائماً باید با آنها در تماس باشد توجه کرد و این قسمتها در محل مناسب با وضعیت بدن کارگر قرار گیرند تا بیماری ها و حوادث شغلی نیز کاهش یابد .

اگر با استفاده از طراحی مناسب دستگاهها ، سرعت حرکت دستگاه های خطوط انتقال محصول با عکس العمل کارکنان متناسب شود. حوادث شغلی نیز کاهش خواهد یافت.

اگر تجهیزات ایمنی نصب شده بر روی دستگاه ها درست طراحی شوند در نتیجه ایمنی دستگاه ها و نیروی انسانی افزایش پیدا کرده و در نتیجه رضایت شغلی و عملکرد کارکنان نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

کاهش میزان سرو صدا با استفاده از تدابیر ارگونومیکی سبب افزایش عملکرد و رضایت شغلی کارکنان می شود .

استفاده از گوشی های حفاظتی در برخی از پستها باعث کاهش سرو صدا شده و در برخی از پستها چندان فایده ای ندارد که در این پستها باید اقدامات ارگونومیکی در مورد خود دستگاه و یا در موارد دیگر صورت گیرد.

واژه های کلیدی: دانش ارگونومــی ، بهبــود ایمنـی ، عملکرد شغلی کارکنان، افزایش آموزش، تکنولوژی، شرایط فیزیکی

فهرست مطالب

پیشگفتار     ۱
فصل اول : کلیات تحقیق
۱-۱مقدمه     ۴
۲-۱ تبیین موضوع تحقیق     ۵
۳-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق    ۶
۴-۱ اهداف تحقیق     ۸
۵-۱ فرضیات تحقیق     ۸
۶-۱ سابقه علمی موضوع تحقیق     ۹
۷-۱ محدودیت های تحقیق     ۱۰
۸-۱ تعریف واژه ها     ۱۰
فصل دوم : ادبیات تحقیق
۱-۲ مقدمه     ۱۳
۲-۲ تعریف ارگونومی     ۱۴
۳-۲ ارگونومی چه می کند     ۱۷
۴-۲ ارگونومی برای بهره وری ، ایمنی و آسایش     ۲۰
۵-۲ وضعیت ارگونومی در کشورهای صنعتی     ۲۴
۶-۲ وضعیت ارگونومی در کشورهای در حال رشد     ۲۵
۷-۲ ارتباط ارگونومی با طراحی     ۲۷
۸-۲ نقش اطلاعات در طراحی     ۲۹
۹-۲ بررسی محل و وضعیت کار از دیدگاه ارگونومی     ۳۱
۱۰-۲ اهمیت دادن به تعمیرات و نگهداری ماشین آلات از دیدگاه ارگونومی     ۳۳
۱۱-۲ توجه به ارگونومی در انتقال فن آوری ( تکنولوژی ) مناسب     ۳۵
۱-۱۱-۲ توجه به انتقال تکنولوژی در سطح خرد     ۳۸
۲-۱۱-۲توجه به انتقال تکنولوژی در سطح کلان     ۴۳
۱۲-۲ استروسرهای گرما ، رطوبت و سر و صدا در بهره وری سازمان     ۴۴
۱۳-۲ عوارض ارگونومی و اثرات اقتصادی آن     ۴۸
فصل سوم : روش تحقیق
۱-۳ مقدمه     ۵۷
۲-۳ روش تحقیق     ۵۸
۳-۳ نوع پژوهش     ۵۹
۴-۳ جامعه پژوهش     ۶۰
۵-۳ معرفی شرکت خوش طعم اصفهان     ۶۰
۶-۳ نمونه آماری پژوهش     ۶۱
۷-۳ روش گردآوری اطلاعات و نوع وسیله جمع آوری     ۶۲
۸-۳ متغیر های تحقیق     ۶۲
۹-۳ روش تجزیه و تحلیل داده ها     ۶۳
۱۰-۳ روشهای آماری     ۶۵
۱۱-۳ خلاصه     ۶۷
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها
۱-۴ مقدمه     ۶۹
۲-۴ عملیات آماری     ۷۰
۳-۴ آزمون فرضیات     ۷۱
۴-۴ یافته های تحقیق     ۸۹
فصل پنجم  خلاصه و نتایج و پیشنهادات
۱-۵  مقدمه     ۸۴
۲-۵ خلاصه تحقیق     ۸۵
۳-۵ نتایج  تحقیق     ۸۷
۴-۵ نتیجه گیری نهایی     ۸۹
۵-۵ پیشنهادات    ۹۱

۱-۱مقدمه

با اینکه دانش ارگونومی در کشورهای صنعتی به عنوان یک حرفه شناخته شده و عامل موثری در افزایش بهره وری می باشد ، در کشورهای در حال توسعه صنعتی چندان مورد توجه قرار نمی گیرد . در صنایع ایران نیز همانند اغلب صنایع کشورهای در حال توسعه ، آگاهی از این مطالب که کاربرد علم ارگونومی می تواند موانع توسعه را از میان برداشته و کارایی صنعتی را بالا ببرد ، بسیار ناچیز می باشد . [۱]از طرفی عدم کاربرد ارگونومی برای انتخاب تکنولوژی مناسب سبب ایجاد فقر ، بهره وری پائین ماشین آلات و نیروی انسانی و کیفیت پایین محصولات شده است . در حالی که انتخاب وسایل و تکنولوژی مناسب ، طراحی مناسب کار برای هر یک از پستها ، شناخت عوامل زیانبخش و خطر آفرین محیط کار بر روی بدن انسان ، آموزش افراد در خصوص نحوه صحیح انجام کار و … سبب بهبود بهره وری شرکت و رضایت شغلی کارکنان می شود . متخصصان ارگونومی با شناخت عوامل و شرایط ناسالم و عوامل زیانبخش محیط کار و تجزیه و تحلیل علل آن در جهت پیشگیری و رفع مشکلات و نواقص تلاش می کنند . اصولاً این متخصصان در کارخانه ، مدیریت را در مسائل زیر یاری می دهند :

۱-چگونه اعمال بی خطر را جایگزین اعمال خطر ناک کنند ؟

۲-چگونه شرایط خطرناک محیط را می توان بر طرف ساخت ؟

۳- با طــراحی و نصب حفاظ برای ماشین آلات و آموزش عملکرد صحیح با ماشین آلات .[۲]

از طرفی توجه به عوامل فیزیکی محیط کار یکی از عوامل بسیار مؤثر در ایجاد روحیـه منــاسب و بهبــود عملکرد شغلی کارگران می باشد و تأثیر ناخودآگاه آن سبب می شود که کارگران نسبت به محیط کار خود احساس دلبستگی نموه و در نتیجه مسائلی نظیر تأخیر ، دلسردی از کار و میزان حوادث و سوانح کاهش یابد .

مواظبت از محل کار و تسهیلات بهداشتی مناسب بر رفتار کارگران تأثیر مثبت داشته و به بهبود وضع کارگر از لحاظ حفاظتی منجر می شود در نتیجه مدیران می بایست ایجاد شرایط مناسب فیزیکی محیط کار را به عنوان یکی از عوامل مؤثر در بهره وری مورد  عنایت بیشتری قرار دهند . [۳]

۲-۱-تبیین موضوع

در مدیریت نیروی انسانی نظام نگهداری پرسنل ارزش و اهمیت بسزایی دارد ودر کارکنان ایجادعلاقه ، انگیزش ، شوق و دلگرمی می کند و باعث دلبستگی کارکنان به محیط کاری و انجام بهتر وظایف محوله می شود . همچنین ضایعات انسانی و مادی فراوان حوادث ناشی از کار که ارقام و آمار ، مبین وسعت و کثرت آنها در همه کشــورهــای جهــان است ، اقــدامات مؤثری را برای پیشگیری از آنها اجتناب ناپذیر می سازد. آشنا کردن کارکنان با عوامل و عناصر زیانبخش و خطرات و عوارض محیط کار و نحوه مقابله با آنها باعث می شود که نیروی انسانی احساس امنیت نموده و کارایی خود را از دست ندهد . [۴]

شناخت آثار سوء مواد شیمیایی ، گازها ، دودها و سایر عوامل زیانبخش و خطر آفرین محیط کار روی بدن انسان و سوانح ناشی از کار با ماشین آلات ، پیش بینی  وسایل و تکنــولوژی منــاسب و ایمنــی برای هر یک از موارد مذکور را اجتناب ناپدیر می سازد که این مهم با استفاده از علم مهندسی انسانی ( ارگونومی ) امکان پذیر می باشد.

ارگونومی دانش با ارزشی است که بعد از جنگ جهانی دوم زاده شده و دوران رشد و تکامل خود را طی کرده و به آن نامهای مهندسی انسانی ، مهندسی عوامل یا فاکتورهای انسانی ، دانش هماهنگ سازی میان انسان ، ماشین و محیط ، روانشناسی مهندسی و فیزیولوژی کار داده شده است .

علم ارگونومی به شناسایی و بررسی تواناییهای انسان و محدودیت های جسمانی و ذهنی اومی پردازد و سپس در راستای اجرای کار به منظور نیل به اهداف انسانی و اقتصادی ، کار را به طور مناسب طراحی می کند .[۵]

۳-۱- اهمیت موضوع

امروزه در تمامی صنایع دنیا بخصوص صنایع غذایی ارزش و اهمیت نیروی انسانی بر کسی پوشیده نیست . نیروی انسانی از نظر اهمیت و نیروی فکر و خلاقیت و توانایی تغییر در رفتار و شیوه های مورد استفاده  در انجام فعالیت در مقام اول قرار دارد و چنانچه با فراهم کردن انگیزه صحیح بتوانیم در جهت رسیدن به اهداف از نیروی فکر و خلاقیت آنها استفاده صحیح بکنیم و شرایط کاری را طوری مهیا سازیم که کمترین خستگی و تأثیر منفی را بر روی کارگر داشته باشد نه تنها راه سازمان را در رسیدن به اهداف استراتژیک کوتاهتر ساخته ایم بلکه به مدیریت برای گرفتن یک تصمیم صحیح و اصولی کمک کرده ایم .

از آنجا که هــدف هــر سازمانی رسیدن به بالاترین میزان بهره وری می باشد ، می توان بــا تقلیل فشــارهای کاری و کاهش خستگی هایی که در هنگام کارکردن ایجاد می شود ، افزایش ایمنی ، کاهش تنش ، افزایش راحتی کارگران ، افزایش رضایت شغلی ، تطبیق یا تغییر دستگاهها با وضع صحیح بدن ، حفظ سلامت نیروی انسانی و بطور کلی ارتقاء سطح سلامت نیروی انسانی به این منظور رسید و حصول هر یک ازموارد مذکور تنها در سایه علم ارگونومی امکان پذیر می باشد .[۶]از آنجایی که در برخی از پست های خط تولید شرکت خوش طعم اصفهان اپراتور مجبور به حمل بارهای سنگین و یا انجام کارهای تکراری و یکنواخت می باشد و یا در اثر طراحی نامناسب محل کار کارگران دچار سوانح و آسیب های مختلف می شود ، توجه به مسئله ارگونومی را ضروری ساخته است . از طرفی عدم توجه به این موضوع در گذشته محقق را بر آن داشت تا به بررسی برخی از عواملی که از نظر ارگونومی باید مورد توجه قرار گیرد  ، بپردازد .

۴-۱- اهداف تحقیق

هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی برخی از عواملی که از نظر ارگونومی در شرکت خوش طعم باید مورد توجه قرار گیرد ، می باشد . همانطور که می دانیم در اثر استفــاده نــاصحیح از روشهای کار و ابزار کار و شرایط نامناسب محیطی عوارض و بیمار هایی برای کارگران ایجاد می شود که بر عملکرد آنها تأثیر بسزایی دارد . با شناسایی وضع موجود کارکنان و نشان دادن وضعیت استفاده از ابزار و ماشین آلات و مواد و روشهای انجام کار و آموزش صحیح کارکنان به منظور افزایش سطح مهارت و آگاهی آنان می توان عملکرد آنها را بهبود بخشید . با توجه به ضرورت و اهمیت تحقیق فرضیه هایی ساخته شده و بر اساس آن فرضیه ها پرسشنامه تنظیم گردیده است . تا بر اساس اطلاعاتی که از این طریق جمع آوری می شود به امید خدا به نتایج و پیشنهادات مفیدی برسیم .

۵-۱-فرضیه اصلی :

انجام کارهای یکنواخت ، آموزش ، نوع تکنولوژی و ابزار و عوامل فیزیکی و محیطی از جمله عوامل مؤثر بر ارگونومی هستند .

فرضیه های فرعی :

۱-کارهای یکنواخت و روتین بر عملکرد شغلی کارکنان تأثیر می گذارد .

۲-افزایش آموزش سبب بهبود عملکرد شغلی کارکنان می شود .

۳-انتخاب تکنولوژی و ابزار مناسب سبب بهبود عملکرد شغلی کارکنان می شود.

۴-مناسب بودن عوامل محیطی ( گرما ، رطوبت ، سر و صدا ، نور و روشنایی ) در محیط کاری سبب بهبود عملکرد شغلی کارکنان می شود .

 ۶-۱-سابقه علمی موضوع :

دانش ارگونومی از جمله علومی است که از بدو پیدایش انسان مطرح بوده است . انسان های نخستین نیز می کوشیدند تا ابزارهای دستی را بگونه ای طراحی کنند که با استفاده کننده و نوع کار متناسب باشد . [۷]اما به طور کلی علم ارگونومی در اوایل جنگ جهانی اول مورد توجه قرار گرفت و پس از جنگ جهانی دوم این علم به صورت یک رشته علمی در آمده و دوران رشد و تکامل خود را طی کرد. . در طی این دوره ، کاربرد علم ارگونومی در ایالت متحده از حوزه کاربردهای نظامی و فضایی فراتر رفت . در بسیاری از شرکت ها  از جمله شرکت هایی که با مواد دارویی ، کامپیوتر ، اتومبیل و سایر کالاهای مصرفی سرو کار داشتند .گروه های عوامل انسانی تشکیل شد . صنعت بتدریج اهمیت عوامل انسانی را تشخیص می داد و سهم آنرا در طراحی محیط های کار و کالاهایی که در این محیط تولید می شد ، می شناخت . انقلاب کامپیوتر سبب شد که عوامل انسانی مورد توجه بیشتری قرار گیرد . بحث در باره تجهیزات کامپیوتری طراحی شده بر اساس اصول ارگونومی ، نرم افزارهای کارپسند و نقش عوامل انسانی در دفاتر ، عملاً بخشی از مسایل مورد توجه متخصصان بود . عرصه دیگری که باعث افزایش چشمگیر نقش ارگونومی در محیط های کاری شد . دادخواهی های قانونی در هنگام آسیب دیدن کارکنان بود. دادگاه ها نقش گواهان خبره در علم عوامل انسانی را در تشریح رفتار و انتظارات انسان به رسمیت شناختند ، این گواهان مسائل طراحی بد و معیوب را شرح می دهند و کارایی دستورالعملها را ارزیابی می کنند . در دهه ۱۹۹۰ اداره ایمنی و بــهداشت کار ایالات متحده ( OSHA ) مقررات ارگونومی را برای صنعت فرمول بندی کرد . به هر حال امید است که در آینده شاهد بکارگیری هر چه بیشتر این علم و شناسایی سهم این علم در بهبود کیفیت زندگی و کار باشیم . [۸]

۷-۱-محدودیت های محقق :

اصولاً ارگونومی در کشور ما آنطور که باید و شاید بطور کلی مورد توجه قرار نگرفته است تا سازمان ها را بر آن دارد تا به این موضوع اهمیت دهند . بنابر این کلیه افراد سازمان و حتی مدیران قسمت های مختلف از اهمیت ارگونومی و حتی واژه ارگونومی بی اطلاع هستند که این خود محدودیتهایی را برای محقق ایجاد می کند . کمبود تئوریک و کارهای مشابه در این زمینه از جمله محدودیت های دیگر این تحقیق به شمار می رفت و همچنین محدودیت مربوط به بضاعت علمی محقق در برابر گستردگی از جمله موارد قابل توجه می باشد .  

۸-۱-تعریف واژه ها :

۱-دانش ارگونومی : دانشی است که به رابطه میان انسان ، ماشین و محیط پیرامون او می پردازد و طراحی وسایل و دستگاههای مورد استفاده را بگونه ای پیشنهاد می کند که راحتــی ، دسترســی ، ایمنی و بازدهی را بالا برده و دشواری ، خطر ، خستگی و هزینه ها را کاهش دهد .( بابک کاظمی  ، ۱۳۷۷ .)

۲-شرایط فیزیکی : مجموعه عوامل و شرایط قابل درک بوسیله حواس پنجگانه است که جزئی از محیط فیزیکی کار را تشکیل می دهد . ( بابک کاظمی ، ۱۳۷۷)

۳-عملکرد شغلی : عبارت است از به نتیجه رسانیدن وظایفی که از طرف سازمان بر عهده نیروی انسانی گذاشته شده است ( Casico,1998 )

۴- تکنولوژی : تکنولوژی به عنوان عامل تبدیل کننده منابع طبیعی زمین ، سرمایه و نیروی انسانــی به کالاهای ساخته شده ، ترکیبی از سخت ونرم افزار لازم برای تولید می باشدکه سخت افزار آن شامل ماشین آلات و ابزار تولید یعنی وسیله یا وسایلی که تکنولوژی در آنها جای گرفته است ، می باشد . ( اطلس تکنولوژی ، ۱۳۶۹ )

۵- ارگونومی : ارگونومی از دو کلمه یونانی ارگوس ERGOS  به معنی کار و NOMOS  به معنی قانون گرفته شده است ودر فارسی به « قوانین طبیعی کار » ترجمه شده است . ( بابک کاظمی ، ۱۳۷۷ )

[۱] – استفن ، فیرنت ( ۱۳۷۵ ) . انسان آنتروپومتری ، ارگونومی و طراحی . ترجمه مهندس علیرضا چوبینه و مهندس محمد امین موعودی ، تهران ، نشر مرکز .

[۲] -مارتین ، هلاندر (      ) . مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید . ترجمه علیرضا چوبینه .

[۳] – بابک کاظمی ( ۱۳۷۷ ) . حفاظت صنعتی . انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی .

[۴] – ناصر میر سپاسی ( ۱۳۶۵ ) . مدیریت منابع انسانی و روابط کار . تهران . انتشارات شروین .

[۵] – بابک ، کاظمی ( ۱۳۷۷ ) . حفاظت صنعتی . انتشارات دانگشاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی .

[۶] – بابک ، کاظمی ( ۱۳۷۷ ) . حفاظت صنعتی . انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

[۷] – رجب ، رشیدی . ( فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۳ ) ارگونومی . مجله صنعت و ایمنی ، شماره ۳۵ .

[۸] – استفن ، فیرنت ( ۱۳۷۵ ) . انسان آنتروپومتری ، ارگونومی و طراحی . ترجمه مهندس علیرضا چوبینه و مهندس محمد امین موعودی ، تهران ، نشر مرکز .

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .