عنوان :
مقاله اندیشه های شاهنامه
تعداد صفحات :۱۸
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی یکی از گنجینه های عظیم ادب و فرهنگ پارسی است. شاه نامه نه تنها نزد پارسی زبانان بلکه نزد تمامی ملل و در جهان ادب حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
در این پژوهش سعی شده است که به بیان برخی از تفکرات و موضوعات مطرح شده در شاه نامه به طور بسیار مختصر به میان آید.
اندیشه هایی از شاهنامه که در این تحقیق ذکر شده اند عبارتند از: اندیشه اسلامی، اندیشه ایرانی، مقام اندیشه و تفکر. اما درباره نکات اخلاقی در شاهنامه به بیان اسطوره و اخلاق، پهلوانان و اخلاق و همچنین برخورد فردوسی با استبداد پرداخته شده است. شاهنامه فردوسی یک اثر بسیار کامل و ماندگار، بر گرفته از عناصر گوناگون ملی، مذهبی، فرهنگی، تاریخی، فلسفی و … است. یکی از عناصری که در تشکیل پیکره شاهنامه بسیار دخیل بوده است. نقش اسطوره ها در شاهنامه است و ما در داستان های بسیاری در شاهنامه می بینیم که فردوسی اسطوره پروری می کند.
واژه های کلیدی: شاهنامه فردوسی، اندیشه ایرانی، اسطوره، استبداد
فهرست مطالب
چکیده ۱
مقدمه: ۲
شاهنامه و اندیشه اسلامی – ایرانی ۳
فردوسی و اسطوره ها: ۷
جایگاه سخن و خرد در شاهنامه: ۱۰
شاهنامه، پهلوانان، اخلاق: ۱۲
برخورد فردوسی با استبداد: ۱۳
فهرست منابع: ۱۵
فهرست منابع:
منابع فارسی:
اسلامی ندوشن، محمد علی، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ سوم، انتشارات توس، تهران
مینوی خرد، مترجم: تفضلی، احمد، انتشارات توس، تهران ۱۳۶۴
ثاقب فر، مرتضی، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایرانژ، چاپ اول، انتشارات قطره و معین، تهران ۱۳۷۷
سرخوش، کرتیس، وستا، مترجم: مخبر،عباس،اسطوره های ایرانی، چاپ اول، نشر مرکز، تهران ۱۳۷۳
فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به کوشش خالقی مطلق، جلال، نشر مرزبان، تهران ۱۳۷۰
فرهنگ فروتن، غلامرضا، شاهنامه شاه نام نیست، چاپ اول، نشر آتران، تهران
کورجی کویاجی، جهانگیر، پژوهشهایی در شاهنامه، نشر زنده، تهران ۱۳۷۱
مهجرانی، عطاء ا… حماسه فردوسی، جلد اول، چاپ اول، نشر اطلاعات، تهران ۱۳۷۲
مقدمه:
شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی یکی از گنجینه های عظیم ادب و فرهنگ پارسی است. شاه نامه نه تنها نزد پارسی زبانان بلکه نزد تمامی ملل و در جهان ادب حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
آنچه شاهنامه را از سایر آثار ادبی متمایز می گرداند، شیوه های خاص نگارش آن است. در واقع فردوسی با تیز هوشی تمام و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی زمانه خود به نوشتن آن پرداخته است. در واقع آنچه ما در شاهنامه می خوانیم تنها یک سرگذشت حماسی و یا داستانی از اسطوره ها و افسانه ها نیست، بلکه نماد خوب و کاملی از تاریخ، فرهنگ، سنتها و ادبیات یک ملت است.
حال ما چرا با داشتن چنین گنجینه هایی به آنها بها ندهیم و به مردم نشناسانیم.
شاهنامه و اندیشه اسلامی – ایرانی
یکی از اندیشه هایی که فردوسی در تدوین شاهنامه به وجود آن در این حماسه بزرگ توجه فراوان کرده است، اندیشه ایرانی است.
به تعبیر کویاجی (( فردوسی نه تنها نماینده سنت تاریخی زبان پهلوی است، بلکه نمایشگر تفکرات و عقاید فلسفی مطرح شده است در آن زبان نیز است.
فردوسی در روی آوردن به سرچشمه اساطیر و تاریخ و فلسفه روزگار ساسانی، حقیقتاً خوشبخت بوده است، اما از سوی دیگر، یزدان شناخت و فلسفه آن دوران با پیدا کردن نماینده و گزارشگر زیرکی چون فردوسی عاقبت به خیر شده است.))
(کورجی کویاجی، جهانگیر،۱۳۷۱)
همچنین فردوسی در مقدمه خرد نمونه هایی از این اندیشه را آورده است:
((۱۱- که آفریدگار بسیار نیک این مخلوقات را به خرد آفرید ۱۲- و آنان را به خرد نگاه می دارد ۱۳- و به سبب قدرت خرد که سود بخش ترین است، آنان را پایدار و بی دشمن، به جاودانگی همیشگی از آن خود کند…
۴۳- از دستوراتی که در دین آگاهتر و اناتر بودند، پرسیدند که ۴۴- برای نگاه داری تن و نجات دادن چه چیزی بهتر است ۴۵- و آنان بنابر آنچه در دین معلوم شده است. ۴۶- گفتند که از همه نیکیها که به مردم میرسد خرد بهتر است ۴۷- زیرا که گیتی را به نیروی خرد می توان اداره کرد. ۴۸- و مینو را هم به نیروی خرد میتوان از آن خود کرد. ۴۹- این نیز پیدا ست که او رمزد این آفریدگار گیتی را به خرد غریزی، آفریده است ۵۰- و ادراه گیتی و مینو به خرد است))
(مترجم: تفضلی، احمد، ۱۳۶۴)
گذشته از این نمونه، که فردوسی در آن سعی داشته است که به بیان این اندیشه ها بپردازد، ما در جای جای شاهنامه می بینیم که فردوسی به بیان اندیشه ایرانی و زنده کردن آن در زمانه خود پرداخته است.با توجه به این موارد می توان به روشنی دریافت که فردوسی به وجود این اندیشه در شاهنامه توجه بسیار داشته است.
یکی دیگر از اندیشه هایی که وجود آن را در شاهنامه، این حماسه بزرگ ملی نمی توان انکار کرد اندیشه اسلامی است، زیرا این اندیشه در جای جای شاهنامه موج می زند و ابیات بسیاری را در ستایش خداوند و پیغمبر می توان در شاهنامه یافت.
برای مثال در ستایش خداوند در شاهنامه آمده است:
((به نام خداوند جان و خرد
خداوند نام و خداوند جای
خداوند کیوان و گردان سپهر
و در ستایش پیامبر اکرم داریم:
ترا دانش دین رهاند درست
دلت گر نخواهی که باشد نژند
چو خواهی که یابی زهر بد رها
بوی در دو گیتی ز بد رستگار
به گفتار پیغمبرت راه جوی
چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی
که من شهر علمم علیم در است
گواهی دهم کین سخن راز اوست
(خالقی مطلق، جلال،۱۳۷۰)
البته باید گفته شود که در شاهنامه خالقی مصراع – که من شهر علمم علیم در است – به این صورت آمده است:
‹‹ که من شارستانم علیم در است››
و به دلیل اینکه که من شهر علمم با توجه به سخن پیامبر مفهوم کاملتری دارد و فردوسی نیز بدان تصریح کرده است در اینجا این مصرع را آورده ایم.(مهاجرانی، عطاءا…، ۱۳۷۲)
مهاجرانی نیز در مورد وجود اندیشه ایرانی و اسلامی در شاهنامه می گوید:
((نباید در شناخت اندیشه فردوسی متصلب و متعصب بود و جریانی از اندیشه ایرانی را در شاهنامه انکار کرد. این شیوه همانقدر روی به بیراهه دارد که شیوه آقای کویاجی و آنانی که خواسته اند و یا می خواهند اسلامیت اندیشه فردوسی را انکار کنند و یا او را معاند اسلام نشان دهند.))(~ همان کتاب)
کویاجی در مورد اندیشه اسلامی شاهنامه از قول نولد که آورده است:
(( هر گاه تفسیری صوری از بسیاری از بیتهای شاهنامه به عمل آوریم، ممکن است او را معاند با اسلام تلقی کنیم))
(کورجی کویاجی، جهانگیر، همان کتاب)
اما بسیاری از افراد با این نظر کویاجی مخالف اند زیرا اندیشه های عالی اسلامی در جای جای شاهنامه فردوسی موج میزند چنان چه مهاجرانی در نقدی بر این جمله می گوید :
‹‹ نمی دانم نولد که از تفسیر صوری چه بوده است. اما واژه تفسیر همواره وقتی به کار می رود که انسان از صورت و ظاهر میگذرد و تلاش می کند که به هر گونه معنی دست یابد. و نیز پیدا نیست کدام بیتها و منظور نولد که بوده است. این گونه بررسی و داوری بدون شناخت مبانی اندیشه فردوسی و جریان او سخن گفتن و به عبارت امروزی بدون شناخت ساختار و نشانه شناسی و معنی شناسی شاهنامه لزوما پژوهشگر را به سراب می کشاند .››
(مهاجرانی ،عطاءا…،همان )
در کل باید توجه داشت که شاهنامه مجموعه ای کامل و تشکیل شده از عناصر گوناگون است، و اندیشه های ایرانی و اسلامی دو عنصر مهم در بوجود آمدن شاهنامه هستند، و کسی نمی تواند وجود آنها را در شاهنامه انکار کند.
فردوسی و اسطوره ها:
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
