عنوان :

مقاله حماسه

تعداد صفحات : ۵۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

شاعران و داستان نویسان با نظم داستان ها، شاهکارهایی را درزمینه‌حماسه های اساطیری وپهلوانی به وجود می آورند که از میان آن ها شاهنامه کتابی است عظیم‌تر وسراینده‌ی توانا ودرواقع اوست که پس ازخاموشی طولانی در قلمرو هنر و اندیشه‌ایرانی نیروی اعجاب انگیزخود رادرتجدید حیات ملی ایران آشکار می سازد وهرچند که شعر دقیقی که پیشرو فردوسی به شمار می رود حاکی از رسیدن نوعی حماسه به حد بلوغ خود می باشد،اما کمال بخشی نوع شعر حماسی درایران به سراینده‌ی شاهنامه تعلق داردودر واقع این فروسی است که اثری آنچنان فاخر وشکوهمند را به رشته‌ نظم می کشد که نه تنها در میان آثار حماسی زبان فارسی ممتاز بلکه دربین آثار بزرگ ادبی جهان نیز کم نظیر است.

فردوسی در حدود هزار سال پیش ، چهره‌ی واقعی زن را نشان داد . او به مافهماند که زن بودن در زایش و پرورش و همراه‌ آن کرنش نیست . زن وجودی مقدس وخوش فکر است که در لحظات خطیر زندگی ، مرد را مردانه یاور بوده و تا پای جان ایستادگی کرده است . همان زنی که سمبل لطافت و زیبایی و طنازی است ، در جایی چهره ای خشن تر از پهلوانان به خود می‌گیرد و دلیرانه در راه آرمان می جنگد .

در این مقاله  نشان دهیم زن فقط در عصر حاضر (به ظاهر) در صحنه حضور نداشته است بلکه متفکرانی چون فردوسی پاک‌زاد ، قرنها پیش او را از پس پرده‌ی حرمسراها به در آورده اند و ارزش واقعی وجود او را نمایانده اند . ما نیز خواسته ایم نمونه هایی درددلهایی را که در دل زنان صبور و مقاوم در هر دوره و عصر وجود داشته ، بگوئیم و به زن بودن خود مفتخر باشیم .

واژه های کلیدی: شاهنامه فردوسی، زن، حماسه، رودابه، تهمینه، گردآفرید، کتایون، سودابه

فهرست مطالب

نیایش    ۱
مقدمه    ۲
پیشگفتار    ۴
فردوسی کیست ؟    ۶
حماسه    ۷
حماسه وآرمان گرایی در آن :    ۸
مفهوم حماسه‌ ملی    ۹
زن در اساطیر کهن :    ۱۲
روز زن    ۱۳
زناشویی به شیوه‌پهلوانی    ۱۶
نمونه‌زیبایی زن درشاهنامه    ۱۶
سخن اول    ۱۸
زنان حماسه ساز شاهنامه :    ۲۴
فرانک :    ۲۴
رودابه    ۲۵
بارداری رودابه وزادن رستم    ۲۹
تهمینه    ۳۲
گرد آفرید    ۳۴
کتایون :    ۳۵
معرفی دیگر زنان شاهنامه به ترتیب الفبا :    ۴۳
آرزو :    ۴۳
ارنوار :    ۴۳
آزاده :    ۴۳
آزرمیدخت :    ۴۴
به آفرید :    ۴۴
پوراندخت :    ۴۴
جریره :    ۴۵
خورشید :    ۴۵
سپینود :    ۴۵
سودابه :    ۴۵
شیرین :    ۴۶
غول :    ۴۶
فرنگیس :    ۴۶
گردآفرید :    ۴۶
گردیه :    ۴۷
گلشهر :    ۴۷
ماه آفرید :    ۴۷
مالکه :‌    ۴۷
سخن آخر :    ۴۹
فهرست منابع و مآخذ :    ۵۰

فهرست منابع و مآخذ :

۱٫ انوری حسن / شعار ، جعفر ، رزم نامه رستم و اسفندیار ، چاپ دیدآور ، ۱۳۸۰ ، نشر قطره .

۲٫انوری حسن / شعار ، جعفر ، غم نامه رستم و اسفندیار ، تهران ، ۱۳۶۳ ، نشر ناشر .

۳٫رزمجو ، حسین ، انسان آرمانی و کامل در ادبیات حماسی ، انشارات امیرکبیر ، ۱۳۷۵ ، چاپ سپهر .

۴٫رضائی ، عبدالعظیم ، اصل و نسب و دینهای ایرانیان باستان ، نشر موج .

۵٫زنجانی ، محمود ، فرهنگ جامع شاهنامه ، ۱۳۸۰ ، انتشارات عطایی .

۶٫شیرازی ، محمدحسن ، تصحیح شاهنامه‌ی فردوسی ، ۱۳۷۵ ، انتشارات دنیای کتاب .

۷٫صفا ،ذبیح الله ، تاریخ ادبیات ایران ، ۱۳۷۸ ، انتشارات فردوس .

۸٫صفا ، ذبیح الله ، حماسه سرایی در ایران ، ۱۳۷۸ ، انتشارات رامین .

۹٫عسلی قزوینی ، غیاث الدین ، ترجمه‌ی مهابهارات ، ۱۳۵۸ ، انتشارات طهوری.

۱۰٫فاطمی ، ساسان ، قصه های شاهنامه ، ۱۳۷۴ ، انتشارات نی .

۱۱٫کیا ، خجسته ، سخنان سزاوار زنان در شاهنامه پهلوانی ، نشر فاخته .

۱۲٫مختاری ، محمد ، حماسه در راز و رمز ملی ، انتشارات توس ، چاپ ارمغان .

۱۳٫مینوی ، مجتبی ، تصحیح داستان سیاوش ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی .

نیایش

  هرسر مویم ثنا خوان توباد ای چهره‌جمیل ونامتناهی که درآئینه‌ آفرینش ، همه‌ نقش ها ونقاشی ها وصورت ها وصورتگریها از توست.هردم، نفسم به نام تو معطر باد،ای آنکه گل های هزاران رنگ باغ های جهان رایحه‌ایی از عطر پروردگار توست . کبوتر بی بال وپر طبعم،هواگرفته‌عشق توباد،ای واژه آخرین وای توانایی که به کلام ،جذبه‌ی پرواز وبه شعر ،شور زیست ومعراج می بخشی وخماران محبتت راجامی از عشق لایزال عشق می‌نوشانی تا مست جاوید تو باشند مست زیست کنند،مست سربرخاک نهند و مست تو برخیزند.

 مقدمه

 این تحقیق محصول تلاش دو ماهه‌من ودوستان عزیزم درگروه ادبیات بوده وما کوشیده ایم تحقیق را متناسب با درک ودریافت نوجوانان ارائه دهیم به همین علت از افراط درساده نویسی پرهیز کرده وخواسته ایم بین نثر ما و شعر فردوسی هماهنگی باشد. تاجایی که توانسته ایم به سبک وشیوه‌استاد طوس نزدیک شده ،به لحن حماسی وزبان پارسی پرداخته ایم واز آوردن واژه های سطحی وبیگانه دوری گزیده ایم  مگر در مواردی که ناگزیر بوده ایم واین مواردچنانکه درکل شاهنامه اندک است دراین تحقیق نیز از تعداد انگشتان در نمی گذرد.همچنین درگزینش شعرها علاوه برسادگی وزیبایی وظرافت شاعرانه درکلام استاد طوس به آن بخش هایی که نوجوانان بتوانند با شعر فردوسی رابطه‌حسی برقرارکنند نیز توجه داشته ایم برای مثال : سرود دلبستگی پهلوانان به همسران ومادرانشان برای یک نوجوان حائزاهمیت بسیار است .درگزینش نمونه هایی از شعرها،برای پرهیز از دراز گویی واطناب کلام،ابیاتی را که درسیر وقایع نقشی نداشته حذف کردیم . وناگفته نماند که ستایش پروردگار وخردورزی پهلوانان راستین .وجه حکیمانه اشعار استاد طوس است که در این نوشته نیز مورد نظر بوده ودرهمه حال کارهای بزرگ با یا د خداوند ویاری او با چاره گری فرد سامان می گیرد ودر آخرامیدوارم این نوشته که حاصل تلاش ناچیز ما درزمینه‌ادبیات حماسی بوده مورد پسند وقبول خوانندگان گرامی واقع شود.

 پیشگفتار

جمع آوری وتدوین اساسی روایات وداستانهای حماسی ایران که قرنها سینه به سینه واز نسلی به نسل دیگر نقل می شده ودرابتدا « پاره ای از آن ها دراوستا – به ویژه بخش یشت ها ـ‌ تألیف شده است .دردوره‌ساسانیان ،به صورت خداینامه ها ومجموعه هایی نظیر ایاتکار زریران ،داستان بهرام چوبین ،داستان رستم واسفندیار،داستان پیران ویسه ،کتاب پیکار وچند اثر دیگرتألیف می گردد.

  وبعداز اسلام راویانی چون «آزاد سرو» وفرزانگانی مانند: «ماخ» و «شاهوی خورشید» و «شازان برزین» ویزدان دار وادبایی نظیر :ابوالمؤید بلخی وابوعلی محمد بن احمد بن احمد بلخی ومسعودی مروزی وابورمنصور عبدالرزاق طوسی ودرگردآوری وحفظ این روایات می کوشندتابالاخره حماسه سرایانی چون دقیقی وفردوسی واسدی طوسی و…

 با نظم داستان های مزبورشاهکارهایی را درزمینه‌حماسه های اساطیری وپهلوانی به وجود می آورند که از میان آن ها شاهنامه کتابی است عظیم‌تر وسراینده‌ی تواناوفرزانه آن نسبت به سایرین هنرمندیش بیشتروچشم گیرتر است ودرواقع اوست که پس ازخاموشی طولانی در قلمرو هنر و اندیشه‌ایرانی نیروی اعجاب انگیزخود رادرتجدید حیات ملی ایران آشکار می سازد وهرچند که شعر دقیقی که پیشرو فردوسی به شمار می رود حاکی از رسیدن نوعی حماسه به حد بلوغ خود می باشد،اما کمال بخشی نوع شعر حماسی درایران به سراینده‌ی شاهنامه تعلق داردودر واقع این فروسی است که به واسطه‌«هماهنگی میان سجایای اخلاقی واستعداد هنریش ،همچنین نجابت وصفای ضمیر وعشق وی به مجدو بزرگواری وعواطف انسانی و وطن‌دوستی واحساسات ژرف اونسبت به خداوند ،همراه با اطلاعات گسترده‌ای که از مآخذ مورد استفاده خود به دست می آورد و آن ها را با ذوق شخصیش درهم می آمیزد» ، اثری آنچنان فاخر وشکوهمند را به رشته‌ نظم می کشد که نه تنها در میان آثار حماسی زبان فارسی ممتاز بلکه دربین آثار بزرگ ادبی جهان نیز کم نظیر است.

  بنابراین با نظم شاهنامه داستان های منظوم حماسی ایران به اوج رفعت وزیبایی می رسد وبا پیدایی آن کاخی آنچنان بلند واستوار از سخن پی‌افکنده می شود که نه فقط از بادوباران روزگاران گزندی نمی یابد بلکه خود موجب نهضتی عظیم درقلمرو ادبیات حماسی فارسی می گرددوبه گویندگان بعداز فردوسی توان می دهد با نظم داستانهایی که مجال تدوین ونظم آنها برای اوفراهم نگردید ؛ اقدام کنند ، وآنچنان که می دانیم این مهم ، حدود یک قرن پس از فردوسی جامه‌عمل می پوشد وبا تدوین آثار منظومی چون گرشاب‌نامه ، بهمن‌نامه ، فرامرز‌نامه ،کوش‌نامه ،بانوگشسب‌نامه ،برزو نامه ، شهریار نامه ،آذر برزین نامه ،لهراسب نامه،جهانگیرنامه و… ، ادبیات حماسی ایران به حد اعتلاء‌وکمال خود می رسد.

 فردوسی کیست ؟

  حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی زنده کننده‌داستان های ملی ایران باستان و شاعر پرمایه و بزرگ زمان . غزنویان نامش را حسن بی اسحق بن شرف شاه نوشته اند . درسال ۳۲۴ هجری درقریه‌باژ طوس به دنیا آمده وبه امر سلطان محمود غزنوی شاهنامه را به نظم کشیده ، ومدت سی وپنج سال برای سرودن اشعار شاهنامه زحمت کشیده وآن را درسال ۴۰۰ هجری به اتمام رسانده بی شک فردوسی رکنی از ارکان کاخ ادبیات شرق بلکه جهان است.وفاتش را بین ۴۱۱ تا ۴۱۶ نوشته اند وعمرش ا زهشتاد سال گذشته وقبرش در طوس است .شاهنامه همچنان که دل های مردم را تسخیر کرده است در آثار بسیاری ازشاعران بزرگ ایران تأثیر ژرف داشته وچه بسیار شاعرانی که به پیروی از او آثار ی پدید آورده اند .اما همه‌آنها دربرابر اثرحکیم طوس به سکوت تاریخ فرو خزیده وفراموش شده اند .[۱]

حماسه

   حماسه نوعی از اشعار وصفی است که مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و مردانگی ها وافتخارات وبزرگی ها ی قومی یا فرد می باشد به نحوی که شامل مظاهر مختلف زندگی انسان گردد .درشعر حماسی دسته ای از اعمال پهلوانی خواه از یک ملت باشد و خواه از یک فرد به صورت داستان ویا داستان هایی درمی آید که ترتیب ونظم درهمه جای آن آشکار است .از نقطه یا نقاطی آغاز می شود وبه نقطه یا نقاطی پایان می پذیرد. ناقص و ابتر نیست و خواننده می تواند با خواندن آن داستان مقدماتی آ‌غاز کند و به نتایجی وارد نمی شود و آن را به پیروی ازامیال خویش تغییر نمی دهد.وبه شکلی تازه چنان که خودبپسندد یا معاصران او بخواهند درنمی آورد وبه همین منوال درسرگذشت یا شرح قهرمانی های پهلوانان وکسانی که توصیف می کنند هرگز دخالتی نمی ورزد.