عنوان :

مقاله فقر و فقرزدایی از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه

تعداد صفحات : ۲۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

خداوند بر امامان و رهبران عدالت واجب کرده است که زندگى خود را با زندگى ضعیفترین مردم تطبیق و همسطح کنند تا فقر تهیدستان را نیازارد و امام خود را در درد و رنج فقر با خود شریک ببینند .

سیره پیامبر و على(ع) و جمعى از بزرگان صحابه نیز بیشتر برگزیدن فقر و ترک تجمّلات دنیا بود، در حالى که در سیاستهاى کشورى و رعایت مصالح اجتماعى با اهل دنیا همکارى کرده و از جامعه و مردم کناره‏گیرى نداشتند.

على (ع) مى‏گوید: من این حکومت را پذیرفتم، اما نه به انگیزه میل به مقام و قدرت نه من هرگز چنین میلى نداشتم، بلکه مى‏ترسیدم که فاجعه‏اى ببار آید و مال خدا دست به دست بگردد و در نتیجه، گروهى استثمارچى سرمایه‏دار، ثروتها را بین خود تقسیم کنند و قشر انبوهى در جامعه به مصیبت گرسنگى و فقر دچار گردند.

در نهج البلاغه از انواع مختلف و معانی گوناکون فقر سخن به میان رفته است که می توان به فقر اقتصادی، فقر مادی، فقر روحی، فقر علم و آگاهی، فقر ایدئولوژیکی فقر فرهنگی و… اشاره ای داشت که به چند نمونه آن اشاره خواهیم داشت.

امام برای درمان فقر راه های مختلفی را عنوان می کند، راه های که عمدتا منشا از درون آدمی دارد. عدم وجود تقوا، ایمان، اخلاق و معنویت و وجود غرور، حسادت و مسایلی از این دست را باعث بروز فقر می داند و با برطرف شدن آنها ، فقر نیز درمان می یابد.

امام علی علیه السلام زمینه ساز و علت بروز فقر را مسایلی چون ؛ شرایط حاکم بر اجتماع، زمامداران زراندوز ، خود را به فقیری زدن ، چپاول معاش فقیر، ولخرجی ، حکت خداوند، تصمیم های بد و فخر فروشی می داند . برای از بین رفتن فقر نیز راه های ویژه ای را بر شمرده و به مردم توصیه می کند..

کلید واژه ها:فقر ، غنا، فقیر ، نهج البلاغه، امام علی علیه السلام، درمان فقر

فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه:    ۲
تعریف لغوی فقر و غنا    ۳
معانی فقر در نهج البلاغه    ۴
الف : فقر به معنای نیاز مالی    ۴
ب : فقر به معنای سادگی    ۴
ج: فقر به معنای مطلق ناداری    ۵
د : فقر به معنای نادانی    ۵
و: فقر روحی    ۵
علل بروز فقر    ۶
الف : شرایط حاکم بر جامعه    ۶
ب : زمامداران زراندوز    ۷
ج: فخر فروشی    ۷
د : حکمت الهی    ۷
و: چپاول معاش فقیر    ۷
ز : ولخرجی    ۸
ح : تصمیم نابجا    ۸
ط: حسد ورزی    ۸
ی: ترک جهاد    ۹
ن: خیانت در امانت    ۹
چند پی‌آمد روحی و روانی فقر    ۱۱
الف : ضربه به کرامت انساتی    ۱۱
ب: اظهار نیاز در برابر غیر خدا    ۱۱
ج: رو آوردن به فرومایگان    ۱۲
د: فقیر محکوم است    ۱۲
چ: سستی در دین    ۱۲
ح: پریشانی روان    ۱۳
پیشوایان و مسئله فقر    ۱۳
یک سوال؟ یک پاسخ    ۱۴
راه درمان فقر    ۱۵
الف: پناه بردن به قرآن    ۱۵
ب: توجه به خویشاوندان فقیر    ۱۵
ج: صدقه دادن    ۱۵
د: صبر و تسلیم در هنگام فقر    ۱۶
پ: قناعت    ۱۶
ت: زکات    ۱۷
ث: حج    ۱۷
چ: روزه    ۱۸
ذ: حفظ اعتدال    ۱۸
دعای امام ( ع ) دررفع عواقب فقر    ۱۸
امام (ع) و چندتوصیه    ۱۹
الف : مشاور فقیر نگیرید    ۱۹
ب : مشاوربخیل و حریص نگیرید    ۱۹
ج : دقت در انتصاب مدیران    ۲۰
د : مسوولیت پذیری مردم    ۲۰
نتیجه گیری:    ۲۲
فهرست منابع و مأخذ:    ۲۴

فهرست منابع و مأخذ:

۱٫قرآن کریم

۲٫بخشى ‏اززیبایى ‏هاى‏ نهج ‏البلاغه‏، جورج جرداق‏، م: محمدرضاانصارى‏ ،کانون‏ انتشارات‏ محمدى‏، ۱۳۷۳، اول ، تهران‏

۳٫٫ترجمه‏ روان‏ نهج‏البلاغه، سیدکاظم ‏ارفع‏، انتشارات‏ فیض‏ کاشانى‏، ۱۳۷۹ ، دوم، تهران‏

۴٫ترجمه‏ شرح ‏صدکلمه‏ امیرالمؤمنین ‏علیه‏السلام‏

مقدمه:

در مکتب امام على علیه السلام، همه افراد بشر حق دارند از یک زندگى انسانى بهره‏مند باشند. این که دیده مى‏شود گروهى در ناز و نعمتند، و گروهى دیگر با فقر دست بگریبان، یا بخاطر اینست که ثروتمندان به وظیفه خود عمل نمى‏کنند، و یا بجهت اینست که فقرا، وظیفه انسانى خود را در تحصیل یک زندگى آبرومندانه انجام نمى‏دهند و یا به این علت است که زمامداران مردم شایسته‏اى نیستند و در تدبیر اداره امور و طرح پروژه‏هاى صحیح و بر قرارى عدالت اجتماعى عاجزند. در هر صورت اگر در جامعه اسلامى افرادى پیدا شدند که از زندگى انسانى بى بهره بودند، در مکتب امام علیه السلام تأمین زندگى تنها بعهده حکومت اسلامى است چنانکه آن حضرت در فرمان تاریخیش به مالک اشتر تأکید مى‏کند. امام علیه السلام نه تنها حق بهره‏مندى از یک زندگى انسانى را براى همه افراد جامعه طبق این فرمان ضرورى مى‏داند، بلکه این حق را شخصا حتى براى غیر مسلمین نیز در دوران حکومت چند ساله‏اش پیاده فرموده است. سیری در زندگانی و سخنان امام علیه السلام نشان مى‏دهد که، دنیاى بشریت پیش از آنکه در فکر افراد بى نوا و درمانده بیافتد و زندگیشان را از راه آبرومندى تأمین نماید، در مکتب علوى این گروه داراى زندگى انسانى بوده‏اند.

امام فقر را مرگی بزرگ می‌داند ” فقر ، مرگ بزرگ است . ”

این که از فقرو تنگدستى به نوعى مردن تشبیه شده است، به دلیل آن است که شخص بى‏چیز، از خواسته‏ها و مقاصدى که سرمایه زندگى مادى است بریده و به خاطر از دست دادن آنها غمگین است. و اما این که بزرگتر است، چون در طول زندگى شخص تنگدست، غمها و سختیهاى تنگدستى پیاپى مى‏رسد، امّا غم مردن یک‏باره است. ”

امام علیه السلام از زاویه دیگری نیز به مسئله فقر نگاه می کند . خداوند چنان که بندگان خود را با مبتلا ساختن به فقر و نیازمندى و گرفتار ساختن به مشقتها و ناگواریها مى‏آزماید همچنین آنان را به افزودن اموال و فرزندان آزمایش و امتحان مى‏کند.

” أَ یَحْسَبُونَ أَنَّما نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مالٍ وَ بَنِینَ نُسارِعُ لَهُمْ فِی الْخَیْراتِ بَلْ لا یَشْعُرُونَ ”

“… یعنى گنهکاران مى‏پندارند ما که اموال و امور دنیوى آنان را زیاد مى‏کنیم، این امر دلیل رضایت و خشنودى ما از کارها و عقاید پست آنان مى‏باشد، و حال آن که چنین نیست بلکه ایشان بى‏خبراند از این که آنچه به ایشان داده‏ایم براى امتحان و آزمایش آنهاست و این امور بر بلا و گر فتارى آنان مى‏افزاید… ”

تعریف لغوی فقر و غنا

در لغت ، فقرا و فقراء به معنی مردم‌ مسکین‌ و بی‌چیز واغنیا، مأخوذ از تازی و به معنی توانگران و مالداران است.

فقر: درویشی، خلاف‌ غنی. ج‌ فقور،عبارت‌ ازنداشتن‌ مایحتاج‌ است‌ و تفاوت‌ آن‌ با فقد این‌ است‌ که‌ فقد نداشتن‌ چیزی‌ است‌ که‌ بدان‌ نیازی‌ نیست‌ و آن‌ را فقر نتوان‌ گفت‌.

حقیقت‌ فقر نیازمندی‌ است‌. زیرا بنده‌ همواره‌، نیازمند است،‌ چه‌ بندگی‌ یعنی‌ مملوک‌ بودن‌ و مملوک‌ به‌ مالک‌ خود محتاج‌ است‌ و غنی‌ در حقیقت‌ حق‌ است‌ و فقیر خلق‌ و آن‌ صفت‌ عبد است.

فقیر: درویش‌ که‌ به‌ اندازه‌ء کفایت‌ عیال‌ مال‌ دارد یا درویشی‌ که‌ اندک‌ چیزی‌ دارد و قوت‌ میسر باشد او را. ج‌ فقراء ، بی‌چیز ،گدا، بیچاره، نادار .

غنی‌.: توانگر. ج‌ اَغْنیاء . توانگر و مالدار . خلاف‌ فقیر . دارا ، دارنده‌.

دراصطلاح‌ شرع، غنی‌ خلاف‌ فقیر است‌ و فقیر کسی‌ است‌ که‌ او ا نصاب‌ لازم‌ شود. در اختیار آمده‌؛ غنی‌ سه‌ گونه‌ باشد؛ بی‌نیاز و سلیم‌المزاج‌ که‌ او را توانایی‌ فراهم‌ آوردن‌ قوت‌ روزانه‌ء خود باشد مالک‌ به‌ نصاب‌ موجب‌ فطریه‌ و قربانی‌ بدون‌ زکوه‌ و مالک‌ به‌ نصاب‌ وجب‌ فطریه‌ و قربانی‌ و زکوه‌ و صرف‌ زکوه‌ به‌ بی‌نیاز سلیم‌المزاج‌ بدون‌ اختلاف‌ بین‌ فقها جایز است‌ .

دراصطلاح‌ فلسفه ، غنی‌ آن‌ است‌ که‌ ذات‌ و کمال‌ او ( وجود او ) به‌ دیگری‌ متوقف‌ نباشد. برخلاف‌ فقیر که‌ ذات‌ و کمال‌ او به‌ دیگری‌ متوقف‌ است‌ .

دراصطلاح‌ تصوف‌، غنی عبارت‌ از مالک‌، تمام،‌ پس‌ غنی‌ بالذات‌ متحقق‌ نیست‌ مگر حق‌ را ( خداوند متعال).

معانی فقر در نهج البلاغه

در نهج البلاغه از انواع مختلف و معانی گوناکون آن سخن به میان رفته است که می توان به فقر اقتصادی، فقر مادی، فقر روحی، فقر علم و آگاهی، فقر ایدئولوژیکی فقر فرهنگی و… اشاره ای داشت که به چند نمونه آن اشاره خواهیم داشت.

الف : فقر به معنای نیاز مالی

“… درجات فقر از نظر شدّت و ضعف متفاوت است. گاهى منظور از فقر نیازمندى به مال است و گاه نیازمندى به فضیلت هاى نفسانى و آمادگى است …گاهى مقصود از نیازمندى، هر دو صورت یاد شده است، مالى و کمالات نفسانى … ”

“… و گاهى فقر در این جا بر معناى ظاهرى که همان نیازمندى به مال یا نداشتن مال است حمل مى‏شود… ”

ب : فقر به معنای سادگی

“…گاهى منظور از آن: یک نوع سادگى در زندگى و مبارزه با تجمل پرستى، همراه با آزادگى و بیدارى است… ”

فقر همه اولیاء و اصفیایالهی به این معناست. آنها با انتخاب این شیوه در حقیقت مبارزه‌ای بی‌امان را با زراندوزی، فخر فروشی، خودبزرگ بینی و تجمل گرایی را سرلوحه مبارزات خود قرارداند و البته به این فقر، فخر هم می‌کردند.

کشکول فقر، شد سبب افتخار ما ای یار دل فریب، بیفزای افتخار

“الفقر فخری ” فقر افتخار من است

یک ذره ز حد خویش بیرون نشود خود بینان را معرفت افزون نشود

آن فقر که مصطفی بر آن فخر آورد آنجا نرسی تا جگرت خون نشود.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .