عنوان :
مقاله قالی سبزوار
تعداد صفحات : ۴۱
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده :
تاریخ معاصرقالی بافی سبزوار بدون شک به سال های پس از١٣٠٠ شمسی برمی گردد. گفته می شود قالی بافی ازخود شهر سبزوارآغاز شد وپس از٢۵ سال در روستاهای حومه آن رواج یافت. ازطرف دیگرقالی سبزوار طرح ونقش منحصربه این منطقه را ندارد و طرح های مورد استفاده برگرفته ازطرح ها ونقش های متداول استان به ویژه مشهد ونیشابور بوده است. انواع طرح های لچک وترنج شاه عباسی ، افشان ودسته گلی به همراه طرح معروف زیرخاکی ازمهمترین طرح های مورد استفاده درقالی های قدیم وامروز سبزوار است. انواع طرح های نایین وهمچنین طرح معروف مینا خانی چند سالی است که مورد استفاده بافندگان سبزوار قرارمی گیرد.
اکثر قالیبافان امروزه درسبزوار زنان هستند که معمولا به صورت پاره وقت کارمی کنند وکارگاه ها به صورت غیرمتمرکز است ولی درگذشته کارگاههای متمرکز زیادی درسبزوار وجود داشت و۶٠ درصد بافندگان مردان بودند که امروزه دیگر این شغل برایشان مقرون به صرفه نیست.
واژه های کلیدی: سبزوار، قالی بافی، طرح و نقش، دار، چله کشی، رنگرزی
فهرست مطالب
فصل اول ۱
مقدمه : ۱
فصل دوم ۲
پیشینه وادبیات تحقیق : ۲
فصل سوم ۷
مبانی نظری تحقیق و یافته ها ۷
ویژگی های تاریخی وجغرافیایی شهرسبزوار ۷
قالی سبزوار از گذشته تا امروز : ۷
اصطلاحات رایج در قالیبافی سبزوار : ۱۱
مواد اولیه : ۱۲
نمره نخ در قالی های سبزوار : ۱۳
رنگرزی : ۱۳
ویژگیهای فنی بافت : ۱۵
دار و ابزار : ۱۵
نقشه : ۱۵
چله کشی : ۱۶
ابعاد : ۱۶
رج شمار در قالی های سبزوار : ۱۷
نوع گره : ۱۷
نوع پود گذاری : ۱۷
نوع پرداخت : ۱۸
نوع شیرازه پیچی : ۱۸
عیوب کلی و مهم وعلت آنها : ۱۹
محاسن عمده : ۲۰
طرح و نقش قالیهای سبزوار : ۲۲
تولید کنندگان معروف : ۲۴
تصاویر ۲۶
فصل چهارم ۳۴
بحث ونتیجه گیری : ۳۴
منابع ومأخذ : ۳۶
منابع ومأخذ :
ژوله ، تورج ، برگی ازتاریخ خراسان ، ناشر شرکت سهامی قالی ایران ، پاییز١٣٧۵ ، تهران
ژوله ، تورج ، پژوهشی در فرش ایران ، چاپ اول ، انتشارات یساولی ، ١٣٨١ ، تهران
حشمتی رضوی ، فضل ا… فرش ایران ، شماره ٨ ازمجموعه ازایران چه می دانیم ، چاپ اول ، ناشر دفترپژوهش های فرهنگی ، ١٣٨٠ ، تهران
نصیری ، محمدجواد ، سیری درهنرقالی بافی ایران ، چاپ اول ، انتشارات پررنگ ، ١٣٧۴ ، تهران
یاوری ، حسین ، مبانی شناخت قالی ایران ، چاپ اول ، نشر رجاء با همکاری ماهنامه تخصصی قالی ایران ، ١٣٨۴ ، تهران
مصاحبه با کسبه بازار فرش تهران ( بوعلی ) آقایان محمد امیری و حسین زمانی
فصل اول
مقدمه :
ذوق وخلایق هنرجامعه ازسنن زندگی وسوابق ومحیط زیست آن قوم ریشه والهام می گیرد وغالبا این ذوق واستعداد دریک یا چند رشته خاص بگونه ای متبلور می شود.
ازجمله هنرهایی که دراین سرزمین به مرور زمان به کمال رسیده وذوق هنرمند ایرانی درپهنه آن فرصت تجلی وامریافته هنرقالیبافی است ودلیل این شکوفایی وتجلی را می توان خصوصیات ذاتی ایرانیان چون هنردوستی وبردباری دانست.
باوجود اینکه درمورد اولین منسوجات دست بافت بشراطلاعات نسبتا مکفی وجود دارد، ولی درباره نخستین فرش های گره دار جهان وتاریخ ومحل بافت آن ها دانسته های ما اندک بوده وبیشتردرحد حدس وگمان باقی مانده است واحتمالا پیدایش آن صرفا براساس رفع احتیاج توسط چادرنشینان وقبایل صحراگرد صورت گرفته است.
پژوهشگران اروپایی درگذشته درتحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که تمدن های باستانی مصروآشور گهواره فرش بافی جهان بوده اند و شواهد نسبتا معتبری نیزدرصحت این مدعا دراختیار داشته اند.
بافته های هرمنطقه ویژگی های خاص خود را دارند که ازبافته های مناطق دیگربسیار متفاوت هستند. برخی طرح ها ونقش ها درمسیرکوچ ازشرقی ترین مناطق به غربی ترین منطقه وحتی فراتر ازمرزهای جغرافیایی منتقل شده اند. دراین میان سبزوار ازجمله مناطقی است که بسیار ازطرح ونقش مناطق دیگراستفاده می کند وطرح مختص به خود ندارد.
تاریخچه بافت آن درگذشته های دور کاملا مشخص نیست ولی می توان گفت که تقریبا قدمتی ١٠٠ساله دارد.
فصل دوم
پیشینه وادبیات تحقیق :
به دلیل کمبود منابع درمورد قالی سبزوار، این تحقیق بیشتر به صورت میدانی ومصاحبه با کسبه بازار فرش تهران انجام شده است.
درمنابع موجود مطالب چندانی درموردقالی سبزوار وجود نداشت ومطالب ذکرشده به شرح زیراست :
آقای فضل ا… حشمتی رضوی درکتاب فرش ایران ( ص٣۵) به این نکته اشاره کردند که درشهرسبزوار طرح های افشان سراسری یا لچک وترنج کف ساده بیشتر بافته می شود. وطبق تحقیقات انجام شده این مطالب صحیح است.
آقای تورج ژوله درکتاب پژوهشی درفرش ایران ( ص١٧٨) و ( ص١٧٩) به نکاتی مانند ویژگی های تاریخی وجغرافیایی شهرسبزوار، سابقه قالی بافی ، مهمترین مراکزقالی بافی ، ویژگی های ظاهری قالی سبزوار، ویژگی های فنی بافت واستادان طراح وتولید کننده قالی اشاره کردند که مطالب ذکرشده به شرح زیراست :
ویژگی های تاریخی وجغرافیایی شهرسبزوار
شهر سبزوار با بسیاری از داستانهای پهلوانی ایران باستان ارتباط داشته است . چنانچه مدتها میدان واقع در مرکز شهر به میدان دیو سفید معروف بود . در دوره های اسلامی ولایت بیهقی دارای دو شهر سبزوار و خسروگرد بود که بیش از یک فرسنگ با یکدیگر فاصله نداشتند . حمد الله مستوفی از فراخی بازارهای آن و از غله ومیوه اش یاد کرده است . این شهر در حمله مغول به کلی ویران شد ولی به تدریج آباد گردید و در سال ۷۳۷ هجری قمری پایتخت سلسله ی سربداران شد . شهرستان سبزوار تا تهران ۶۵۴ کیلومتر فاصله دارد . از شمال به میان آباد ، از مشرق به شهرستان نیشابور ، از جنوب به شهرستان کاشمر و از مغرب به شهرستان شاهرود محدود است .
سابقه قالی بافی
تاریخ معاصرقالی بافی سبزوار بدون شک به سال های پس از١٣٠٠ شمسی برمی گردد. گفته می شود قالی بافی ازخود شهر سبزوارآغاز شد وپس از٢۵ سال در روستاهای حومه آن رواج یافت. (اگرچه برخی دو دهه آخرسده سیزده هجری شمسی (١٣٠٠-١٢٨٠ ) طبق تحقیقات انجام شده اولین بارقالی بافی توسط دو برادر ازاهالی آذربایجان و به روایتی توسط چند کارفرمای آذربایجانی درسبزوار آغاز شد. به طورکلی می توان سابقه ای درحدود ٧٠ و حداکثر ٩٠سال برای قالی امروز سبزوار منظور کرد.
مهمترین مراکزقالی بافی
مهمترین روستاهای فعال درقالی بافی امروز سبزوار عبارتند از: میج ، البلاغ ، حسین آباد ، مهری شنی ، حصارسرخ ، چاه سوخته ، سنگرد، شامکان ، ده حسینی وافچنگ .
ویژگی های ظاهری قالی سبزوار
طرح های مورد استفاده : درسال های قبل ازدهه ی چهل ،طرح ونقش قالی های منطقه سبزوار برگرفته ازطرح ها ونقش های متداول استان به ویژه مشهد ونیشابور بوده است. انواع طرح های لچک وترنج شاه عباسی ، افشان ودسته گلی به همراه طرح معروف زیرخاکی ازمهمترین طرح های مورد استفاده درقالی های قدیم وامروز سبزوار است. انواع طرح های نایین وهمچنین طرح معروف مینا خانی چند سالی است که مورد استفاده بافندگان سبزوار قرارمی گیرد.
مواد اولیه مورد مصرف : پشم ونخ پنبه به ترتیب برای پرز وتار وپود تنها مواد مصرفی درقالی های امروز سبزوارهستند. دربرخی موارد مانند قالی های سبک نایین به طور محدود از ابریشم برای رنگ سفید دور گل ها وبندها استفاده می شود.
ابعاد قالی : ابعاد بزرگ مانند۶ ، ٩و١٢ مترمربعی مهمترین ابعاد قالیهای قدیم وامروز سبزوار هستند.
ویژگی های فنی بافت
– رجشمار: رجشمارقالی های قدیم وجدید سبزوار از٢۵ تا٣۵ رج متغیر است.
– نوع گره : گره مورد استفاده دراین ناحیه اغلب ترکی است.
– شیرازه بافی : قالی های سبزوار پس ازپایین بافت شبرازه می شوند.
– پرداخت وروگیری : قالی های سبزوارپس ازپایین بافت پرداخت می شوند. اما دربرخی موارد بافندگان ماهراین عمل را درهنگام بافت انجام می دهند.
– نوع دارقالی : دستگاه های قالی بافی ازنوع عمودی وثابت هستند.
– نوع چله کشی : قالی های سبزواربه روش ترکی چله کشی می شوند.
– گلیم بافی : قالیهای سبزوار به سبک فارسی گلیم بافی می شوند.
– نحوه پود کشی : قالیهای کاشمر همگی ازنوع دو پود می باشند ودرحال حاضر گرایش به شیوه لول باف دارند.
استادان طراح وتولید کننده قالی
حاج حسن صوفیان ، حاج حسن تقدسی ، شیخ چشمی ، حاج حسن دادرس ، غلامرضا چشمی ، حسن فیض آبادی وحسین فیض آبادی ، از معروف ترین تولید کنندگان قالی قدیم وامروز سبزوار هستند. ازلحاظ طراحی شهر سبزوار هیچگاه دارای طراح معروفی نبوده وطرح های مورد نیاز عموما ازشهرهای نیشابور، مشهد وکاشمر تهیه شده است.
که تمامیه گفته های آقای ژوله درمورد فرش سبزوار درست است. فقط اینکه امروزه بیشترازطرح های تبریزونایین درقالی سبزوار استفاده می شود وچیزی که دربازار فرش موجود است این ٢ طرح است.
درکتاب سیری درهنرقالی بافی ایران (ص١٩۴) آقای محمدجواد نصیری اشاره کردند.
درشهرسبزوار وحومه با ۶٠٠٠ بافنده شاغل درآن فرش هایی درالگوی طرح های افشان ونقوش ابنیه تاریخی چون نقش داخلی گنبد شیخ ا… ( اصفهان) با روش های بافت مشهد بافته می شود. ولی بافندگان آن برخلاف عادت لایتغیر همکاران مشهدی خود رغبت چندانی به استعمال رنگ های قرمزنشان نمی دهند ورنگ های مورد نظرخود را بیشتر در زمینه بژ، نارنجی روشن ، سبزو فیروزه ای انتخاب می کنند.
فرش های سبزوار به ویژه آن هایی که تحت نظارت شرکت سهامی فرش ایران بافته می شوند. به لحاظ دارا بودن نقشه های عامه پسند وپشم های مرغوب آن همواره دربازاربا استقبال خریداران مواجه بوده است. که صحبت های ایشان تا حدی درست می باشد،چون اولا فرش های سبزوار امروزه طرفداران چندانی ندارد. چون دارای کیفیت خوبی نیست ودیگراینکه رنگ های مورد استفاده بیشتر کرم ولاکی است.
دکترحسین یاوری درکتاب مبانی شناخت قالی ایران (ص١٢٠)و(ص١٢١) به این نکات اشاره کرده اند :
١- طرح هایی همچون لچک وترنج شاه عباسی ، افشان و دسته گلی به همراه زیرخاکی که امروزه طرح های قالی نائین وطرح میناخانی ورامین هم به آن اضافه شده است. مجموعه طرح های رایج درقالی سبزوار را تشکیل می دهد.
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
