عنوان :

مقاله موانع صادرات مرکبات

تعداد صفحات : ۷۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

صادرات محصولات کشاورزی و برخی گیاهان دارویی و صنعتی از دیر باز در ایران متداول بوده است. شواهد بسیاری از مبادلات تجاری محصولات کشاورزی ایران با سایر کشورها وجود دارد.در مورد تاریخچه صادرات میوه و تره بار ایران،روایت بسیاری شده است و تاریخ مشخص صادرات میوه و تره بار ایران را چهار قرن ذکر کرده اند.امروزه بعضی از شرکتهای صادرکننده میوه،مدعی سابقه پنجاه ساله در صادرات میوه هستند.

فرآیند صادرات مرکبات در حقیقت یک زنجیره متصل به هم و طولانی می باشد که مرکبات این مسیر طولانی را از مرحله تولید تا مرحله بازار فروش طی می کند.چنانچه در مسیر این فرآیند در هر مرحله ای نارسایی یا مشکلی بوجود آید کل فرآیند آسیب پذیر خواهد بود.این فرآیند به دو بخش:مراحل قبل از صدور و مراحل صدور تقسیم بندی می شود.جهت بررسی مسایل و مشکلات صادرات مرکبات و بطور کلی صادرات میوه آشنایی اجمالی این فرآیند ضرورت دارد. مرکبات هم که یکی از اقلام بسیار مهم میوه  و تره بار کشور از هر دو جنبه تولید و صدور می باشد نیز مشمول این فرآیند قرار می گیرد.

در این مقاله به بررسی موانع صادرات مرکبات کشور و ارایه راه کارهایی برای افزایش صادرات آنها می پردازیم. مشکلات مهمی که بر سر راه صادرات مرکبات کشور وجود دارد عدم وجود تسهیلات نگهداری مناسب در کشور ،بسته بندی نامناسب مرکبات ، حمل و نقل نامناسب، عدم انجام بازاریابی بطور صحیح در خارج از کشور می باشد.

واژه های کلیدی: صادرات، مرکبات، بسته بندی، بازار یابی، بازار یابی بین المللی، انبار، حمل و نقل، واریته، سورتینگ، مشتری یابی،

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
تعریف موضوع    ۳
اهمیت تحقیق :    ۳
هدف از انتخاب موضوع    ۴
قلمرو مکانی تحقیق    ۴
قلمرو زمانی تحقیق    ۵
محدودیت های تحقیق    ۵
فرضیات تحقیق    ۵
بخش اول    ۷
۲-۱ –  سایر مطالعات انجام شده    ۷
۲-۲-  تاریخچه مرکبات     ۸
۲-۳ – مشخصات کلی مرکبات    ۹
۲-۴ – بررسی وضعیت سطح زیر کشت تولید مرکبات کشور    ۱۰
۲-۵ – تجارت جهانی مرکبات    ۱۲
۲-۶  ـ تاریخچه صادرات میوه و تره بار در ایران :    ۱۳
۲-۷ – مقدار صادرات انواع مرکبات از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۲    ۱۴
۲-۸ – فرآیند صادرات مرکبات:     ۱۵
۲-۹ – مراحل قبل از صدور:    ۱۵
مراحل صدور    ۱۶
۲-۱۰ – مراحل اداری صادرات مرکبات    ۱۷
بخش دوم:    ۱۷
۲-۱۱ – نگهداری و انبار    ۱۷
تعریف انبار    ۱۷
بسته بندی    ۱۸
۲-۱۲-۱ – تعریف بسته بندی    ۱۹
۲-۱۲-۲ – مهمترین وظایف بسته بندی:    ۲۲
۲-۱۲-۳ –  ویژگیهای مناسب برای صادرات عبارت هستند از:    ۲۳
۲-۱۲-۴ – انواع بسته بندی    ۲۴
۲-۱۲-۵ا – همیت استراتژیکی بسته بندی :    ۲۴
۲-۱۲-۶ – بسته بندی صادراتی    ۲۴
۲-۱۲-۷ – نکاتی که بایستی بطور اصولی و کلی مورد بسته بندی و طراحی آن رعایت کنیم(از دیدگاه مصرف کننده)    ۲۵
۲-۱۲-۸ – مسؤولیت های اجتماعی و قانونی در قبال بسته بندی:    ۲۶
۲-۱۲-۹ – عمده ترین اهداف بسته بندی    ۲۶
۲-۱۲-۱۰- اصول بسته بندی :    ۲۶
۲-۱۲-۱۱ –  تقسیم بندی بسته ها از لحاظ نوع وظیفه:    ۲۷
۲-۱۲-۱۲ – بسته بندی و الگوی توزیع    ۲۷
۲-۱۲-۱۳ – عملیات مراکز بسته بندی :    ۲۹
۲-۱۲-۱۴ – شکل دادن ،پر کردن و بستن جعبه ها    ۳۰
۲-۱۲-۱۵- بسته بندی کالاهای صادراتی :    ۳۰
۲-۱۲-۱۶ –  انواع مختلف بسته بندی صادراتی:    ۳۱
۲-۱۲-۱۷ – سایر انواع بسته بندی    ۳۳
۲-۱۲-۱۸ – بسته بندی برای مصرف کننده    ۳۴
۲-۱۲-۱۹ – طراحی گرافیک(خطوط و اشکال)    ۳۶
اطلاعات مرجع    ۳۶
۲-۱۲-۲۰ – اطلاعات حمل و نقل    ۳۶
۲-۱۲-۲۱- انتظارات خریداران از طرح بسته بندی کالا    ۳۸
۲-۱۲-۲۲- شرایط اختصاصی در بسته بندی مرکبات    ۳۹
۲-۱۳- حمل و نقل    ۴۰
۲-۱۳-۱ – اهمیت حمل و نقل    ۴۰
۲-۱۳-۲ – روشهای مختلف ارسال کالاهای صادراتی (از طریق دریا،هوا و زمین)    ۴۱
۲-۱۳-۳ – روش ارسال کالاهای صادراتی    ۴۱
۲-۱۳-۴ – روشهای حمل هوایی    ۴۳
۲-۱۳-۵ – روشهای حمل زمینی    ۴۳
۲-۱۳-۶ – گزینش روش حمل مناسب با توجه به زمان و هزینه    ۴۴
۲-۱۴ – بازاریابی    ۴۴
بررسی موانع صادرات مرکبات کشور    ۴۹
مقدمه    ۴۹
بخش اول    ۵۲
۱ـ۴ ـ  توصیف و تحلیل یافته ها    ۵۲
۲ـ ۴ ـ  بخش دوم    ۵۲
فرضیه اصلی    ۵۳
شاخص بسته بندی    ۵۳
شاخص نگهداری و انبار    ۵۳
شاخص بازاریابی    ۵۴
نتیجه گیری و پیشنهاد    ۵۵
منابع و مأخذ    ۵۹
نشریات و مجلات    ۶۰
ضمائم    ۶۱
سطوح معناداری    ۶۷

منابع و مأخذ

۱ـ بازارهای جهانی مرکبات و کیوی/ فتحی ، حبیبه / انتشارات موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ، ۱۳۷۵

۲ـ راهنمای بسته بندی کالاهای صادراتی میوه ها و سبزی های تازه / بلوریان تهرانی ، محمد/ موسسات مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ، ۱۳۷۰

۳ـ مارکتینگ مرکبات از دید سیستماتیک / حمید نژاد

۴ـ مدیریت بازاریابی بین المللی / داوود محب علی

۵ـ مدیریت بازاریابی بین المللی/ اسماعیل پور ، حسین.

۶ـ اصول بازاریابی / فلیپ کاتلر/ بهمن فروزنده.

۷ـ مدیریت بازاریابی/ روستا،ونوس،ابراهیمی/انتشارات سمت ، ۱۳۷۵

۸ـ بازاریابی بین المللی/ روئل ، کاهلر ، سعید رحیمی موقر / ۱۳۷۰

۹ـ بازاریابی / اربابی ، علی محمد.

۱۰ـ مدیریت خرید و اصول انبارداری / نادر دیبایی.

۱۱ـ طرح ریزی واحدهای صنعتی /  خادمی زارع ، حسن

۱۲ـ انبارداری ۱،۲ / خلیلی ابیانه ، فاطمه

۱۳ـ اقتصاد حمل و نقل / محمدی ، علی

 نشریات و مجلات

۱ـ کلیاتی درباره مرکبات/ ملک آراء، عباس/ نشریه فنی ، شماره ۲۱

۲ـ مرکبات شمال ایران / انوری ، فاطمه

۳ـ سابقه صادرات میوه و تره بار / شفایی ، علیرضا / مجله کشاورز ، شماره ۹۶

۴ـ بسته بندی / نشریه تدبیر ، شماره ۶۹ ، سال ۱۳۷۵

۵ـ واژه نامه کشاورزی / ناصر حسینی

۶ـ فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی / هاشمی ، مسعود

۷ـ آمارنامه کشاورزی ، اداره کل آمار و اطلاعات ، وزارت کشاورزی ، سال ۱۳۷۸

۸ـ آمارنامه کشاورزی ، اداره کل آمار و اطلاعات ، وزارت کشاورزی ، سال ۱۳۸۲

۹ـ مروری بر تاریخچه صادرات ایران / رضایی ، احمد /  مجله سنبله ، شماره ۴ .

۱۰ـ مبدأ جغرافیایی و تاریخچه پخش مرکبات در جهان ، سمینار بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات ایران. / ملکشاهی ، غلامرضا /  دانشگاه مازندران ، سال ۱۳۷۳

۱۱ـ  هفته نامه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران / اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره بار .

۱۲ـ مراحل اسنادی صادرات ـ واردات / بنایی ، رضا / نشریه گمرک ، ۱۳۷۳

مقدمه

کاهش درآمدهای حاصل از صدور نفت و نوسانات شدید آن ،افزایش جمعیت کشور،کاهش قدرت خرید درآمدهای نفتی در نتیجه بر هم خوردن رابطه مبادله به نفع کشورهای صنعتی و پیشرفته در راه تجارت با کشورهای جهان سوم و از همه مهمتر پایان پذیر بودن منابع طبیعی و از جمله نفت،باید زنگ خطر را برای ما و خصوصاً برای برنامه ریزان و سیاست گذاران اقتصادی کشور به صدا در آورده و ما را به این باور رسانده باشد که توسعه صادرات غیر نفتی و رهایی یافتن از اقتصاد تک محصولی متکی به درآمدهای نفتی ،ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

امروزه توسعه صادرات غیر نفتی تنها به افزایش در آمدهای ارزی از طریق صدور انواع کالاهای ساخته شده و خدمات محدود نمی شود بلکه توسعه صادرات نقش مهمتری را به عنوان یک استراتژی رشد و توسعه اقتصادی بر عهده دارد.در اجرای استراتژی توسعه صادرات بخش های مختلف اقتصادی شامل:صنعت،معدن،خدمات،بهداشت،کشاورزی و غیره مورد توجه قرار می گیرد.

با توجه به این نکته که کشورمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی جزو معدود کشورهای دنیا است که قابلیت های بالایی در تولید محصولات کشاورزی داراست و از نظر تنوع تولیدات در بخش باغداری و محصولات باغی سومین کشور دنیا پس از کشورهای چین(ترکیه و آمریکا)می باشد.می توان بعنوان بخشی از استراتژی توسعه صادرات کشور به بخش کشاورزی و باغداری معطوف شد و با تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی علاوه بر تأمین نیازهای داخلی،به صدور این محصولات و در آمدهای ارزی حاصل از آن
چشم داشت.

 تعریف موضوع

موضوعی که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت(بررسی موانع صادرات مرکبات کشور و ارایه راه کارهایی برای افزایش صادرات آنها)می باشد.

کشور ما سرزمین پهناوریست که از شرایط آب و هوایی و اقلیمی بسیار متنوعی برخوردار است.همین شرایط آب و هوای و اقلیمی متنوع زمینه بسیار مساعدی را برای تولید انواع و اقسام محصولات کشاورزی فراهم آورده است.

بخشی از این تولیدات به مصرف داخلی می رسد و بخش قابل توجهی از آن نیز قابل صدور به سایر کشورها ی دنیا است.مرکبات نیز بدلیل همین شرایط مساعد آب و هوایی و خاک مناسب در اغلب نقاط کشور،بویژه ،شمال و جنوب کشور قابل کشت و پرورش و ذکر این نکته ضروری است که تولید فعلی مرکبات کشور در صدی است که مقدار قابل توجهی از آن قابل صدور است و هم اینکه به دلیل استعداد فراوان کشور در تولید این محصولات ،می توان با افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه تولید آن به افزایش صادرات آن امیدوار بود.پس با توجه به ظرفیت موجود صادرات این محصولات می توان مقدار قابل توجهی از وارد سیستم اقتصادی کشور با توجه به اینکه در برنامه های اقتصادی دولت برای صادرات محصولات غیر نفتی اهمیت خاصی قائلند. لذا بررسی و تفحص پیرامون این موضوع می تواند راهگشا باشد.

اهمیت تحقیق :

این تحقیق اگر انجام شود چه اهمیتی دارد؟

صادرات فعالیتی پیچیده بوده و دارای ظرافت های خاص خویش است .توسعه صادرات امری آسان نیست .برای فروش بیشتر کالا به خریداران خارجی شرایط و عوامل مساعد بسیاری لازم است.

مرکبات یکی  از انواع محصولات کشاورزی است که جزء اقلام صادراتی کشور قرار دارد.برای ارائه خدمات بهتر بایستی موانعی بر سر راه صادرات مرکبات وجود دارد شناسایی و راهکارهایی مناسب ارائه شود تا اینکه بین ظرفیت صادراتی این محصول و حجم صادرات آن توازن برقرار شود.

با توجه به تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد،مشاهده شده است که کشورهایی که تولید بسیار پایین تری نسبت به کشور ما دارند، چندین برابر صادرات مرکبات دارند. لذا ضرورت پرداختن به این موضوع پیدا کردن موانعی که پیش روی ماست بسیار اهمیت دارد.

هدف از انتخاب موضوع

مرکبات یکی از انواع محصولات کشاورزی است که در سال های اخیر جزو اقلام صادراتی کشور قرار گرفته است .با توجه به اینکه ظرفیت صادراتی این محصول بسیار بیشتر از حجم فعلی صادرات آن است این تحقیق بدنبال این است که موانع موجود صادرات مرکبات را شناسایی و معرفی کند.

قلمرو مکانی تحقیق

از نظر مکانی مراکز عمده تولید و صدور مرکبات در جهان و از جمله کشورمان مورد بررسی قرار گرفته و همچنین کشورهای عمده مقصد صادرات مرکبات در جهان خصوصاً کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ،کشورهای واقع در آسیای میانه ، اروپا، ژاپن و چین.

قلمرو زمانی تحقیق

در این زمینه موضوع مورد بحث و آمار و ارقام تولید و صادرات،طی سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۲ مورد بررسی قرار می گیرد.

محدودیت های تحقیق

– مساله کمبود و منابع و ماخذ در ارتباط با موضوع مورد بحث.

– نبودن سیستم اطلاعاتی منسجم و مدون.

– عدم همکاری صادر کنندگان.

فرضیات تحقیق

موضوع مورد مطالعه از طریق فرضیات زیر دنبال می شود.

فرضیه اول: بین وجود تسهیلات مناسب نگهداری با افزایش صادرات رابطه معنا دار مثبت وجود دارد.

فرضیه دوم: بین بسته بندی مناسب با افزایش صادرات رابطه معنا داری وجود دارد.

فرضیه سوم: بین سیستم حمل و نقل مناسب با افزایش صادرات رابطه معنا دار
وجود دارد.

فرضیه چهارم: بین بازاریابی خارجی صحیح با افزایش صادرات رابطه معنا دار
وجود دارد.

واژه ها و اصطلاحات

بسته بندی(Packaging) : کلیه فعالیتهایی است که برای طراحی و تولید ظرف یا لفاف یا بسته بندی یک کالا صورت می گیرد.[۱]

بازاریابی: فرآیند برنامه ریزی و تحقیق یک ایده(Conception)، قیمت گذاری، تبلیغات (Promotion) و توزیع کالا،خدمات و یا عقاید و اندیشه ها (Ideas) است به نحوی که مبادله ای ایجاد نماید که اهداف فردی و سازمانی توسط این مبادله ارضاء شود. [۲]

بازار یابی بین المللی: عبارتست از اجرای یک یا چند مورد از فعالیتهای بازار یابی از این سو به آنسوی مرزهای ملی یک کشور.[۳]

 انبار :  به محل یا  فضایی گفته می شود که بر اساس یک سیستم طبقه بندی صحیح ،
مواد اولیه که کالای نیم ساخته ،محصول ساخته شده و  یا فرآورده های مختلف صنعتی بازرگانی در آن نگهداری شود[۴]

حمل و نقل : عبارت است از سیستمی که  با حداقل هزینه جریان مواد در داخل واحد تولیدی طوری برقرار نماید که مطلوبیت مکانی لازم طبق نقشه استقرار حاصل شود.[۵]

واریته:گونه،نوع،قسم،واحد رده بندی در گیاهان .[۶]

سورتینگ: جداسازی،درجه بندی،طبقه بندی.جداسازی درجات مختلف یک محصول که برای هر محصول ویژگیهای کیفی همان محصول ملاک طبقه بندی خواهد بود.[۷]

عمده فروش(Whole Saler):  موسساتی هستند که عمده فعالیتهای آنان بر عمده فروشی استوار است.[۸]

مشتری یابی(Prospecting) : مرحله ای از فرآیند فروش کالا است که در آن فروشنده مشتریان بالقوه واجد شرایط را شناسایی می کند[۹]

بازار هدف(Targef market) : گروهی از خریداران هستند با نیازها یا خصوصیات مشترک که شرکت به خدمت کردن به آنها همت می گمارد [۱۰]

بخش اول

۲-۱ –  سایر مطالعات انجام شده

تحقیقات و سمینارهای انجام شده و مقالات ارائه شده ،اغلب در ارتباط با کاشت و تولید مرکبات بوده و به امر صادرات و بازاریابی مرکبات کمتر پرداخته شده است.

در ۱۵ شهریورماه ۱۳۷۳ ،سمیناری تحت عنوان بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات ایران در دانشگاه مازندران برگزار شده که در این سمینار علاوه بر جنبه های کشاورزی مرکبات به امر صادرات و بازاریابی آن نیز پرداخته شده است.

اما جامع ترین تحقیقی که تاکنون در ارتباط با تجارت مرکبات انجام شده در کتابی تحت عنوان «بازار جهانی مرکبات و کیوی» در سال ۱۳۷۵ منتشر شده است.

بخش اعظم این کتاب به صادرات و واردات مرکبات اختصاص یافته و بطور مفصل در مورد تجارت مرکبات بحث شده است.

همچنین در همایش شناخت استعدادهای بازرگانی ،اقتصادی استان مازندران که در تاریخ ۲۱/۲/۷۶ برگزار شد.مقاله ای در ارتباط با مزیت نسبی مرکبات استان مازندران جهت صدور به کشورهای  آسیای مرکزی ارائه شده است.

۲-۲-  تاریخچه مرکبات [۱۱]

منشأ مرکبات در اصل در نواحی حاره و معتدله بوده و این گیاه توسط مردم چین از مدتها قبل شناخته و کشت می شده است.چین مبدأ اولیه پرتقال بصورت وحشی و شمال هندوستان مبدأ اصلی انواع نارنگی و لیمو شمرده می شوند.پیدایش بذر بعضی از مرکبات نظیر نارنج و بالنگ در بین النهرین و زمان کشت آنها را به هزاره چهارم قبل از میلاد منتسب می کنند.در این حدود سیصد سال قبل از میلاد در مناطق گرمسیری استان خوزستان خصوصاً در شوش و شوشتر کشت شده است.چندین قرن بعد اعراب پرتقال و لیمو ترش و نارنج را به آفریقا ،اسپانیا و چند کشور همجوار دیگر برده اند و در قرن شانزدهم میلادی پرتقال به اروپا معرفی و کشت شد.

در سال ۱۴۹۲ کریستف کلمب در دومین سفر خود بذرهای مرکبات (پرتقال -لیمو نارنج- نارنگی)را به آمریکا برد و در محلی که  اکنون هائیتی نامیده می شود کشت نمود و در سال ۱۵۹۰مرکبات در برزیل کاشته شد و به این ترتیب مرکبات در دنیای امروز توسعه
یافته است.